Συμφωνία του Σένγκεν και Σύμβαση εφαρμογής της συμφωνίας του Σένγκεν

Με την υπογραφή της συμφωνίας του Σένγκεν στις 14 Ιουνίου 1985, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες συμφώνησαν την προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορά τους. Η σύμβαση εφαρμογής της συμφωνίας του Σένγκεν συμπληρώνει τη συμφωνία και καθορίζει τις προϋποθέσεις και τις εγγυήσεις για την υλοποίηση ενός χώρου χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Η σύμβαση υπογράφηκε από αυτά τα πέντε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕE) στις 19 Ιουνίου 1990 και τέθηκε σε ισχύ το 1995. Η συμφωνία και η σύμβαση, μαζί με τις συναφείς συμφωνίες και τους κανόνες, αποτελούν το «κεκτημένο του Σένγκεν», το οποίο ενσωματώθηκε στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ το 1999 και αποτελεί μέρος της ενωσιακής νομοθεσίας. Η Συνθήκη της Λισαβόνας κατέστησε έναν «χώρο (...) χωρίς εσωτερικά σύνορα, στον οποίο διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων», στόχο της ΕΕ.

Σήμερα, 30 ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται 26 από τα 27 κράτη μέλη και οι τέσσερις χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών —Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία— αποτελούν μέρος του χώρου Σένγκεν.

Η Κύπρος αποδέχθηκε το κεκτημένο του Σένγκεν στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησής της στην ΕΕ και αποτελεί κράτος Σένγκεν. Αυτό σημαίνει ότι συμμετέχει σε στενότερη συνεργασία στο πλαίσιο του Σένγκεν. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει ακόμη καταργήσει τους ελέγχους στα σύνορα με την Κύπρο και η πλήρης ένταξή της βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη.

Η Ιρλανδία, από την άλλη πλευρά, εξαιρείται, βάσει του Πρωτοκόλλου Σένγκεν, από την εφαρμογή των κανόνων Σένγκεν. Ως εκ τούτου, εφαρμόζει τη δική της πολιτική για τις θεωρήσεις και τα σύνορα. Ωστόσο, δεδομένων των οφελών της συνεργασίας Σένγκεν, η Ιρλανδία έχει ζητήσει να συμμετέχει σε ορισμένους τομείς Σένγκεν, όπως το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν και η δικαστική και αστυνομική συνεργασία.

Στο πλαίσιο της διαδικασίας διεύρυνσης της ΕΕ, οι υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ χώρες πρέπει να θεσπίσουν ένα σύστημα διακυβέρνησης Σένγκεν. Αυτό απαιτεί την ευθυγράμμιση των εθνικών κανόνων με όλες τις απαιτήσεις του Σένγκεν και τη δημιουργία ισχυρών εθνικών συστημάτων για την αποτελεσματική εφαρμογή τους.

Μόλις μια χώρα προσχωρήσει στην ΕΕ, γίνεται κράτος Σένγκεν. Όλοι οι κανόνες Σένγκεν καθίστανται δεσμευτικοί κατά την προσχώρηση, αν και ορισμένοι εφαρμόζονται αργότερα. Αυτοί αφορούν την πλήρη πρόσβαση σε όλα τα συστήματα πληροφοριών, το δικαίωμα έκδοσης θεωρήσεων Σένγκεν και την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. Για την εφαρμογή του πλήρους συνόλου των κανόνων, με τελικό ορόσημο την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, το νέο κράτος Σένγκεν πρέπει να υποβληθεί σε διαδικασία αξιολόγησης. Τη διαδικασία αυτή συντονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του μηχανισμού αξιολόγησης Σένγκεν.

Μόλις από την αξιολόγηση επιβεβαιωθεί ότι το κράτος Σένγκεν είναι έτοιμο να προσχωρήσει πλήρως στον χώρο Σένγκεν και να καταργήσει τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, το Συμβούλιο πρέπει να λάβει απόφαση για να επιτρέψει αυτό το τελικό βήμα.