Συνοριακοί έλεγχοι

Το άρθρο 77 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ υποχρεώνει την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να αναπτύξει πολιτική για τον έλεγχο των προσώπων στα σύνορα και για την αποτελεσματική εποπτεία της διέλευσης των εξωτερικών συνόρων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την απουσία ελέγχων προσώπων στα εσωτερικά σύνορα και την προοδευτική δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης για τα εξωτερικά σύνορα.

Είκοσι δύο κράτη μέλη της ΕΕ είναι μέλη του χώρου Σένγκεν, μια περιοχή που περιλαμβάνει εκτός από αυτά τα κράτη μέλη και την Ελβετία, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία. Στα εσωτερικά σύνορα μεταξύ αυτών των χωρών δεν υπάρχουν έλεγχοι. Επιδιώκουν από κοινού την ενίσχυση της ασφάλειας μέσω αποτελεσματικών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, ενώ παράλληλα διευκολύνουν την πρόσβαση ατόμων που έχουν νόμιμο λόγο να εισέλθουν στην ΕΕ. Οι συνοριακοί έλεγχοι προσώπων διατηρούνται για ταξίδια μεταξύ των χωρών της ΕΕ που δεν είναι μέλη του χώρου Σένγκεν (Βουλγαρία, Ιρλανδία, Κροατία, Κύπρος και Ρουμανία) και εκείνων που είναι μέλη (για παράδειγμα, για ένα άτομο που ταξιδεύει από την Ιρλανδία, η οποία δεν είναι μέρος του χώρου Σένγκεν, στη Γαλλία, που είναι μέρος).

Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων στηρίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1896 για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή. Τα κράτη μέλη έχουν εκπονήσει εθνικές στρατηγικές για να εξασφαλίσουν και να διευκολύνουν την πρακτική εφαρμογή αυτής της έννοιας. Ένας από τους βασικούς της στόχους είναι η διενέργεια αποτελεσματικών ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ από τα κράτη μέλη.

Οι κανόνες για τη διέλευση των συνόρων της ΕΕ —τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών— καθορίζονται στον κώδικα συνόρων του Σένγκεν [κανονισμός (ΕΕ) 2016/399], ο οποίος περιέχει επίσης τους κύριους ορισμούς που σχετίζονται με αυτό το θέμα, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου των συνόρων, των συνοριακών ελέγχων και της επιτήρησης των συνόρων.

Κατά τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων οι υπήκοοι τρίτων χωρών υπόκεινται σε διεξοδικούς ελέγχους σύμφωνα με τις προϋποθέσεις εισόδου στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής έρευνας σε σχετικές βάσεις δεδομένων, όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), και του ελέγχου του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις, εάν το πρόσωπο υπόκειται σε υποχρέωση θεώρησης. Οι υπήκοοι της ΕΕ υπόκεινται και αυτοί σε συνοριακούς ελέγχους στο SIS για λόγους ασφαλείας. Το νομικό πλαίσιο για το SIS αναβαθμίστηκε το 2018. Οι αλλαγές στο σύστημα, συμπεριλαμβανομένων νέων λειτουργιών και δεδομένων, θα αρχίσουν να εφαρμόζονται στο πρώτο εξάμηνο του 2022.

Με βάση τον κανονισμό (ΕΕ) 2017/2226 για την έξυπνη διαχείριση συνόρων, θεσπίστηκε ένα αυτοματοποιημένο κεντρικό ηλεκτρονικό σύστημα εισόδου/εξόδου (EES) για υπηκόους τρίτων χωρών που διέρχονται από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για σύντομη παραμονή. Το EES καταγράφει και αποθηκεύει το όνομα του ατόμου, τον τύπο του ταξιδιωτικού εγγράφου, τα βιομετρικά δεδομένα (δακτυλικά αποτυπώματα και εικόνες προσώπου) και την ημερομηνία και τον τόπο εισόδου και εξόδου, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της προστασίας των δεδομένων. Καταχωρίζει επίσης τις αρνήσεις εισόδου, και αποστέλλει ειδοποιήσεις στις χώρες του Σένγκεν όταν λήγει η περίοδος της επιτρεπόμενης παραμονής.

Η ΕΕ έχει δημιουργήσει ένα αυτοματοποιημένο σύστημα ΤΠ που ονομάζεται Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού (ETIAS), το οποίο έχει σχεδιαστεί για να εντοπίζει, πριν από το ταξίδι, κινδύνους όσον αφορά την ασφάλεια, την παράτυπη μετανάστευση ή υψηλούς επιδημικούς κινδύνους που συνδέονται με επισκέπτες που δεν έχουν υποχρέωση θεώρησης εισόδου και πρόκειται να ταξιδέψουν στα κράτη Σένγκεν για βραχυπρόθεσμη διαμονή. Ταυτόχρονα, το ETIAS θα διευκολύνει τη διέλευση των συνόρων για τη συντριπτική πλειονότητα των ταξιδιωτών των οποίων η παρουσία δεν εγκυμονεί τέτοιους κινδύνους. Όταν αρχίσει να εφαρμόζεται το ETIAS, θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση για άδεια ταξιδιού οι υπήκοοι άνω των 60 χωρών.

Η επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για τη διασφάλιση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων της ΕΕ εντάσσεται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής [που περιλαμβάνει τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) και τις αρχές διαχείρισης των συνόρων των κρατών μελών].

Θεώρηση βραχείας διαμονής μπορεί να εκδοθεί από ένα από τα κράτη του Σένγκεν. Δίνει το δικαίωμα στον κάτοχό της να ταξιδέψει σε όλες τις χώρες Σένγκεν για 90 ημέρες σε μια περιόδο 180 ημερών. Στον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1806 επισυνάπτεται κατάλογος των χωρών για τους πολίτες των οποίων απαιτείται θεώρηση εισόδου.

Η συνοριακή πολιτική της ΕΕ αποτελεί μέρος του κεκτημένου του Σένγκεν (συμφωνία και σύμβαση) και εφαρμόζεται από τα κράτη μέλη και από τις χώρες που είναι συνδεδεμένες με τον χώρο Σένγκεν (Ελβετία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία) σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 19. Η Ιρλανδία δεν συμμετέχει σε διατάξεις του κεκτημένου του Σένγκεν που αφορούν τα σύνορα.

ΒΛΕΠΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Ευρωπαϊκή Ένωση
• Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης
• Θεμελιώδη δικαιώματα
• Κράτη μέλη
• Μετανάστευση και άσυλο
• Σένγκεν (συμφωνία και σύμβαση)
• Ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (σύνοψη)
• Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή (σύνοψη)
• Κανόνες για την πρόσβαση στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) της ΕΕ (σύνοψη)
• Κανόνες για τη διέλευση των συνόρων της ΕΕ (σύνοψη)
• Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν δεύτερης γενιάς (SIS II) (σύνοψη)
• Έξυπνη διαχείριση συνόρων: Σύστημα εισόδου/εξόδου της ΕΕ (σύνοψη)
• Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού (ETIAS) (σύνοψη)
• Κώδικας θεωρήσεων (σύνοψη)
• Υποχρεώσεις θεώρησης για υπηκόους τρίτων χωρών (σύνοψη)
• Χώρος Σένγκεν (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).