Μετανάστευση και άσυλο

Το άρθρο 67 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) αναθέτει στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το καθήκον να εξασφαλίζει την απουσία ελέγχων των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα και να αναπτύσσει κοινή πολιτική στους τομείς του ασύλου, της μετανάστευσης και του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων, η οποία βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και είναι δίκαιη έναντι των υπηκόων τρίτων χωρών.

Το άρθρο 77 της ΣΛΕΕ υποχρεώνει την ΕΕ να αναπτύξει πολιτική για τον έλεγχο των προσώπων στα σύνορα και την αποτελεσματική εποπτεία της διέλευσης των εξωτερικών συνόρων, την απουσία ελέγχων προσώπων στα εσωτερικά σύνορα και την προοδευτική δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των συνόρων για τα εξωτερικά σύνορα.

Το άρθρο 78 της ΣΛΕΕ απαιτεί από την ΕΕ να αναπτύξει μια κοινή πολιτική στους τομείς του ασύλου, της επικουρικής προστασίας και της προσωρινής προστασίας με στόχο να παρέχεται το κατάλληλο καθεστώς σε οποιοδήποτε υπήκοο τρίτης χώρας χρήζει διεθνούς προστασίας και να εξασφαλίζεται η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης (βασική αρχή του διεθνούς δικαίου για τους πρόσφυγες και τα ανθρώπινα δικαιώματα που απαγορεύει στα κράτη να επιστρέφουν άτομα σε χώρα όπου υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να υποστούν δίωξη, βασανιστήρια, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή οποιαδήποτε άλλη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).

Σύμφωνα με το άρθρο 79 της ΣΛΕΕ, η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ επιδιώκει τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, τη διασφάλιση της δίκαιης μεταχείρισης των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στα κράτη μέλη και την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων.

Όσον αφορά τη νόμιμη μετανάστευση, η ΕΕ έχει την αρμοδιότητα να καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες υπήκοοι τρίτων χωρών εισέρχονται και διαμένουν νόμιμα σε ένα κράτος μέλος, μεταξύ άλλων για σκοπούς οικογενειακής επανένωσης. Τα κράτη μέλη, ωστόσο, έχουν τη διακριτική ευχέρεια να καθορίζουν τον αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται στο έδαφός τους για αναζήτηση εργασίας.

Η ΕΕ επιδιώκει να λαμβάνει μέτρα πρόληψης και περιστολής της παράνομης μετανάστευσης, κυρίως μέσω της εφαρμογής αποτελεσματικής πολιτικής επιστροφής και επανεισδοχής, με πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με το άρθρο 80 της ΣΛΕΕ, η πολιτική της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο διέπεται από την αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών, μεταξύ άλλων και στο οικονομικό επίπεδο.

Με την πάροδο των ετών, η ΕΕ έχει αναπτύξει και βελτιώσει την κοινή της προσέγγιση για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες για να δημιουργήσει ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου από το 1999. Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση, καλύπτοντας όλα τα διαφορετικά στοιχεία που απαιτούνται για μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση στη μετανάστευση και επιδιώκοντας να εξασφαλίσει μεγαλύτερη συνέπεια στην ενσωμάτωση των εσωτερικών και εξωτερικών πτυχών των μεταναστευτικών πολιτικών. Η Επιτροπή προτείνει βελτιωμένες και ταχύτερες, καλύτερα εναρμονισμένες διαδικασίες σε όλο το σύστημα ασύλου και μετανάστευσης και επιδιώκει να διασφαλίσει ένα ισορροπημένο, κοινό πλαίσιο που θα συνδυάζει όλες τις πτυχές της πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης. Αναγνωρίζει ότι οι αποτελεσματικές επιστροφές απαιτούν βελτιωμένες διαδικασίες εντός της ΕΕ που μειώνουν τον κατακερματισμό των εθνικών προσεγγίσεων και εξασφαλίζουν στενότερη συνεργασία και ενισχυμένη αλληλεγγύη μεταξύ όλων των κρατών μελών.

Η πολιτική της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη, με εξαίρεση τη Δανία, η οποία έχει δικαίωμα απαλλαγής σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 22, και την Ιρλανδία, η οποία έχει το δικαίωμα να συμμετέχει σε συγκεκριμένα μέτρα σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 21.

Η πολιτική της ΕΕ για τα σύνορα ανήκει στο κεκτημένο του Σένγκεν και εφαρμόζεται στα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες χώρες του Σένγκεν (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία και Ελβετία) σύμφωνα με το Πρωτόκολλο 19. Η Ιρλανδία δεν συμμετέχει σε μέτρα του κεκτημένου του Σένγκεν σχετικά με τα σύνορα.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

• Συνοριακοί έλεγχοι
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή
• Ανθρώπινα δικαιώματα
• Κράτη μέλη
• Ρήτρα εξαίρεσης
• Σένγκεν (συμφωνία και σύμβαση)
• Eurodac: Ευρωπαϊκό σύστημα για την αντιπαραβολή δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο (σύνοψη)
• Πολιτική ασύλου της ΕΕ: ποια χώρα της ΕΕ είναι αρμόδια για την εξέταση των αιτήσεων (σύνοψη)
• Διαδικασία ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σύνοψη)
• Οικογενειακή επανένωση (σύνοψη)
• Συνθήκες διαβίωσης για τους αιτούντες άσυλο — κανόνες της ΕΕ (σύνοψη)
• Συμφωνίες επανεισδοχής μεταξύ της ΕΕ και ορισμένων τρίτων χωρών (σύνοψη)
• Πρόσφυγες και απάτριδες — κοινές απαιτήσεις για την αναγνώρισή τους (σύνοψη)
• Επιστροφή παράνομων μεταναστών — κοινοί κανόνες και διαδικασίες (σύνοψη)
• Ο χώρος και η συνεργασία Σένγκεν (σύνοψη)
• Μετανάστευση και άσυλο (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
• Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο — ανακοίνωση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
• Η στρατηγική της ΕΕ για την οικειοθελή επιστροφή και την επανένταξη — ανακοίνωση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)
• Διαδικτυακή πύλη της ΕΕ για τη μετανάστευση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).