28.12.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 354/80

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Επανεξέταση της κοινοτικής πολιτικής για την καινοτομία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο»

COM(2009) 442 τελικό

2010/C 354/19

Εισηγητής: ο κ. MALOSSE

Στις 2 Σεπτεμβρίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την:

«Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Επανεξέταση της κοινοτικής πολιτικής για την καινοτομία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο»

COM (2009) 442 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 2 Μαρτίου 2010.

Κατά την 461η σύνοδο ολομέλειάς της, της 17ης και 18ης Μαρτίου 2010 (συνεδρίαση της 17ης Μαρτίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 108 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Ο ορισμός της καινοτομίας

1.1   Σύμφωνα με τον ορισμό της ανακοίνωσης «Καινοτομία είναι η ικανότητα να παίρνεις νέες ιδέες και να τις μετατρέπεις σε εμπορικές επιτυχίες χρησιμοποιώντας νέες διαδικασίες, προϊόντα ή υπηρεσίες με τρόπο καλύτερο και ταχύτερο από τους ανταγωνιστές σου»  (1).

1.1.1   Η καινοτομία ταυτίζεται περισσότερο με τη δράση παρά με την ικανότητα, είναι δηλαδή η διαδικασία που επιτρέπει την μετατροπή υφιστάμενων ή νέων ιδεών σε αποτελέσματα.

1.1.2   Η καινοτομία είναι συχνά αποτέλεσμα συλλογική εργασίας (ενώσεων επιχειρήσεων, κοινωνικών εταίρων, ερευνητών) και εφαρμόζεται στην εσωτερική λειτουργία μιας επιχείρησης, κυρίως χάρη στις ιδέες των ίδιων των εργαζομένων. Ενόψει του παγκόσμιου ανταγωνισμού, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα πρέπει να αναζητήσουν καλύτερες μεθόδους συμμετοχής των εργαζομένων τους στα αποτελέσματα της επιχείρησης, ενθαρρύνοντας τη δημιουργικότητά τους.

1.1.3   Η καινοτομία μπορεί επίσης να αφορά, μεταξύ άλλων, τομείς που δεν επηρεάζουν άμεσα την αγορά, όπως η ανθρώπινη ανάπτυξη, η υγεία, ο κοινωνικός και ο περιβαλλοντικός τομέας, οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, η ιδιότητα του πολίτη ή η αναπτυξιακή βοήθεια.

1.2   Η καινοτομία συνιστά, επομένως, κυρίως στόχο ολόκληρης της κοινωνίας, για την προώθηση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και μιας βιώσιμης και πιο αρμονικής οικονομικής ανάπτυξης.

1.2.1   Η καινοτομία πρέπει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του 21ου αιώνα: βιώσιμο ενεργειακό εφοδιασμό και προστασία του κλίματος, γήρανση του πληθυσμού, παγκοσμιοποίηση, ελκυστικότητα των περιοχών, δημιουργία θέσεων εργασίας, κοινωνική συνοχή και κοινωνική δικαιοσύνη.

1.3   Η καινοτομία δεν είναι αυτοσκοπός· εξυπηρετεί τους στόχους της κοινωνίας όπως αυτοί συνοψίζονται στις έννοιες: πρόοδος και αειφορία. Πρέπει, συνεπώς, να συμφωνηθεί ο τρόπος ορισμού και μέτρησης των εννοιών αυτών.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ένωση μπορεί να πρωτοστατήσει στον τομέα αυτό με τη θέσπιση και την εφαρμογή νέων οικονομικών και κοινωνικών δεικτών, κατάλληλων για τη μέτρηση της ανάπτυξής της σε βάθος χρόνου (2).

2.   Η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η ανακοίνωση καταλήγει, όπως ήταν αναμενόμενο, σε έναν κολακευτικό απολογισμό των δράσεων της Ένωσης, τόσο όσον αφορά τη βελτίωση των βασικών συνθηκών και την προώθηση της μεγαλύτερης απορρόφησης καινοτόμων προϊόντων από την αγορά, όσο και τη δημιουργία συνεργιών και την χρηματοδότηση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στηρίζει τα επιχειρήματά της κυρίως στην τεχνολογική καινοτομία.

Ωστόσο, η χρήση του όρου «κοινοτική πολιτική» σε συνάρτηση με την καινοτομία, είναι λίγο υπερβολική, διότι, όπως προκύπτει και από τον απολογισμό που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση, πρόκειται περισσότερο για τον συντονισμό μιας σειράς δράσεων και μέτρων. Πράγματι, η ΕΕ δεν διαθέτει νομική αποκλειστική αρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα (συμπληρωματική αρμοδιότητα).

2.1   Βελτίωση των βασικών συνθηκών

2.1.1   Ορισμένα από τα μέτρα που έλαβε η ΕΕ, όπως η αναθεώρηση των κανόνων σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την ενθάρρυνση οικολογικών επενδύσεων και των επενδύσεων Ε&Α ή η συγχώνευση των δικτύων των Ευρωπαϊκών Κέντρων Πληροφοριών και των Κέντρων Διάδοσης της Καινοτομίας στο πλαίσιο του δικτύου Enterprise Europe Network, είχαν σαφώς θετικό αντίκτυπο. Η δρομολόγηση του Small Business Act (Ευρωπαϊκή Πράξη για τις Μικρές επιχειρήσεις) δημιούργησε πολλές προσδοκίες, οι οποίες, όμως, δεν είχαν προς το παρόν επαρκώς συγκεκριμένα και απτά αποτελέσματα για τις ΜΜΕ (3). Θα μπορούσε επίσης να αναφερθεί η ανακοίνωση «New skills for new jobs» («νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας») η οποία σαφώς οδηγεί προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν συνιστά παρά μια απλή ανακοίνωση που δεν διαθέτει προς το παρόν μέσα εφαρμογής.

2.1.2   Από την άλλη πλευρά, η μη λήψη απόφασης σχετικά με το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, αποτελεί κραυγαλέα παραδοχή της ανικανότητας του Συμβουλίου, εν προκειμένω, να λάβει τα απαραίτητα μέτρα που θα είχαν άμεσο αντίκτυπο στην καινοτομία, όπως αποδεικνύουν η διαρκώς φθίνουσα εξέλιξη του αριθμού διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που κατατέθηκαν στην Ευρώπη σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και τα σαφώς μεγαλύτερα συνεπαγόμενα έξοδα για τους Ευρωπαίους. Κατά συνέπεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζει ένα έλλειμμα προστασίας που αδικεί τις επιχειρήσεις και κυρίως τις ΜΜΕ.

2.1.3   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσανατολίζει, μέχρι στιγμής, τα μέσα που διαθέτει σε υπερβολικά μεγάλο βαθμό προς τις απαραίτητες προκαταρκτικές φάσεις της καινοτομίας και επικεντρώνεται στις μεγάλες ερευνητικές οντότητες του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα. Συμπληρωματικά θα πρέπει να γίνει χρήση πρόσθετων μέτρων και μέσων, όπως για παράδειγμα διαδικασίες τυποποίησης, οι οποίες θα επικεντρώνονται περισσότερο και συστηματικότερα στην εφαρμογή της καινοτόμου διαδικασίας που ακολουθεί.

2.1.4   Γενικά, οι διοικήσεις, κυρίως οι διοικήσεις τοπικού επιπέδου, μπορούν να αποτελέσουν πηγή καινοτομίας σε όλους τους τομείς.

2.1.4.1   Σε ό,τι αφορά τις δημόσιες αγορές προμηθειών, οι αναθέτουσες αρχές δίνουν υπερβολικά συχνά προτεραιότητα στην προσφορά με το χαμηλότερο κόστος και όχι στην ποιοτικά καλύτερη προσφορά. Με τον κατάλληλο προσανατολισμό των δημόσιων προμηθειών, μπορεί να προωθηθεί η καινοτομία και να επιτευχθεί συγχρόνως βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες (4).

2.2   Η εφαρμογή των πολιτικών καινοτομίας

2.2.1   Στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται η αύξηση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης που προσφέρει ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός στα πλαίσια των δημοσιονομικών προοπτικών 2007-2013.

2.2.1.1   Ωστόσο, η αύξηση αυτή δεν είναι πραγματικά εμφανής για τους ενδιαφερόμενους παράγοντες, τουλάχιστον όσον αφορά το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο Έρευνας και Ανάπτυξης (ΠΠΕΑ), οι οποίοι παραπονούνται για τη βραδύτητα και την πολυπλοκότητα των διαδικασιών. Το ίδιο ισχύει και για τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, όπου και πάλι, η υπερβολική γραφειοκρατία, η έλλειψη διαφάνειας λόγω της διασκόρπισης των ενισχύσεων και η αρχή της προσθετικότητας, εμποδίζουν την ανάδειξη των ταμείων αυτών σε πραγματικούς μοχλούς της καινοτομίας.

2.2.1.2   Η επόμενη αναθεώρηση του δημοσιονομικού κανονισμού θα πρέπει να συμβάλει στην απλοποίηση, στη συγκέντρωση και στην προσαρμογή των κανόνων συμμετοχής, επιλεξιμότητας και «αναφοράς».

2.2.2   Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για τα μέσα χρηματοδότησης που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ), η οποία ενεργεί, κατά κανόνα, μέσω διαμεσολαβητών που εφαρμόζουν ίδιους όρους. Τόσο η ΕΤΕ όσο και η Επιτροπή καταβάλλουν αξιοσημείωτες προσπάθειες για την διευκόλυνση της χρηματοδότησης καινοτόμων ΜΜΕ, αλλά τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών δεν είναι ορατά. Η ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη και δεν ευνοεί ιδιαίτερα τις καινοτόμες ΜΜΕ σε μη τεχνολογικούς τομείς. Σε εθνικό επίπεδο είναι ανάγκη να δοθούν κίνητρα στον τραπεζικό τομέα ώστε να αναλαμβάνει συχνότερα κινδύνους στα πλαίσια της χρηματοδότησης ΜΜΕ.

2.2.3   Το νέο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Καινοτομία και την Ανταγωνιστικότητα (CIP) είχε τη φιλοδοξία να ενσωματώσει μέτρα και προγράμματα που προϋπήρχαν αλλά ήταν διασκορπισμένα. Οι δραστηριότητες παραμένουν κατακερματισμένες ενώ η συνοχή τους δεν είναι αποδεδειγμένη. Επιπλέον, το Πρόγραμμα CIP διαθέτει προϋπολογισμό ύψους 3,6 δις ευρώ για μια περίοδο 7 ετών, που είναι ιδιαίτερα ανεπαρκής σε σχέση με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ.

2.2.4   Τα ευρωπαϊκά προγράμματα μετά βίας ανταποκρίνονται στους στόχους τους, κυρίως όσον αφορά τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και ειδικά των ΜΜΕ. Οι διατιθέμενοι πόροι χορηγούνται κατά προτεραιότητα σε δημόσιους φορείς, σε βάρος του ιδιωτικού τομέα. Η σωστή διαχείριση των δημόσιων πόρων που χορηγούνται για την έρευνα και την καινοτομία και ο αντίκτυπος αυτών των επενδύσεων στην ευρωπαϊκή οικονομία, είναι θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα την ΕΟΚΕ.

2.2.5   Δεν είναι αποτελεσματικός ο συντονισμός μεταξύ των κοινοτικών και των εθνικών προγραμμάτων. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, ένας κοινός προγραμματισμός μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών ώστε να μην συγχέεται η προσθετικότητα με την συμπληρωματικότητα.

2.3   Ανάπτυξη συνεργειών

2.3.1   Χάρη στα εθνικά προγράμματα μεταρρύθμισης που εφαρμόζονται με βάση τη Στρατηγική της Λισσαβώνας, τα κράτη μέλη διαθέτουν ένα πλαίσιο αναφοράς όσον αφορά την καινοτομία. Ωστόσο, η μεγάλη ανομοιομορφία των προσεγγίσεων και η ελάχιστη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό τους αλλά κυρίως στην υλοποίησή τους, περιορίζουν τον αντίκτυπο και την αποτελεσματικότητα της στρατηγικής αυτής.

2.3.2   Ο «Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας» δημιουργήθηκε για την ενίσχυση της συνοχής του συστήματος και των συνεργιών με τα κράτη μέλη. Κατά την ΕΟΚΕ, το θέμα αυτό θα άξιζε να είχε αποτελέσει προτεραιότητα για το μέλλον με την ανάληψη περισσότερων δεσμεύσεων.

2.3.2.1   Επίσης, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT), με τη σημερινή του διάρθρωση, δεν πληροί πλέον την αρχική του αποστολή, που είναι ο διάλογος μεταξύ του τομέα της έρευνας, των επιχειρήσεων και του εκπαιδευτικού τομέα. Το EIT διαθέτει σχετικά περιορισμένους πόρους (2,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2008-2013 (5)) και παραμένει συνεπώς ένα εικονικό δυσπρόσιτο μέσο, για τις επιχειρήσεις που δεν είναι εξοικειωμένες με τα ευρωπαϊκά προγράμματα.

2.3.3   Σύμφωνα με τον τελευταίο πίνακα αποτελεσμάτων για την καινοτομία (6), οι χώρες που πρωτοστατούν στην Ευρώπη στον τομέα της καινοτομίας έχουν κοινά σημεία: διαθέτουν σημαντικές δαπάνες για την εκπαίδευση, την δια βίου μάθηση, καθώς και σημαντικές δαπάνες για την Ε&Α και τα μέσα υποστήριξης της καινοτομίας. Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και την εδραιωμένη πρακτική του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

Ακόμη δεν έχουν επιτευχθεί εκείνες οι συνέργιες που θα επιτρέψουν την ευρεία διάδοση αυτών των πρακτικών σε όλη την Ευρώπη και θα ενθαρρύνουν άμεσα τη σύγκλιση της ΕΕ και των κρατών μελών προς λήψη κοινών και συντονισμένων αποφάσεων για την προώθηση αυτών των καθοριστικών παραμέτρων επιτυχίας.

2.3.4   Η συνέργια αυτή θα πρέπει να αφορά και τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών καθώς και τις συμπράξεις δημόσιου/ιδιωτικού τομέα.

Για παράδειγμα, οι «συνεργατικοί σχηματισμοί» επιτρέπουν την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, στα πλαίσια διαθρώσεων που χρηματοδοτούνται με δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Η εμπειρία των «συνεργατικών σχηματισμών» είναι πολύ θετική σε εθνικό επίπεδο, αλλά εφόσον δεν υπάρχει καμία πολιτική ευρωπαϊκής υποστήριξης, η ΕΕ δεν μπορεί να επωφεληθεί από τα αποτελέσματα αυτής της εμπειρίας. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την ανάδειξη των συνεργατικών σχηματισμών σε ευρωπαϊκό μέσο, γεγονός που θα επιτρέψει την διαχείρισή τους με επαγγελματικό τρόπο, την προβολή τους σε διεθνές επίπεδο και συνεπώς τη βελτίωση της λειτουργίας και της χρηματοδότησής τους.

2.3.5   Λαμβανομένων υπόψη των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κοινωνία, θα πρέπει να προτιμηθούν συνέργιες που αποτελούν προτεραιότητες των διαφόρων ευρωπαϊκών προγραμμάτων ενίσχυσης της καινοτομίας. Πράγματι, πολλά κοινοτικά προγράμματα περιέχουν τις ίδιες προτεραιότητες, χωρίς να υπάρχει καμία σύνδεση μεταξύ τους.

3.   Οι συστάσεις της ΕΟΚΕ

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εφαρμογή φιλόδοξης ευρωπαϊκής στρατηγικής στον τομέα της καινοτομίας διότι προσφέρει μια ευρύτερη και πιο ολοκληρωμένη θεώρηση.

3.1   Οι βασικές αρχές

—	Η καινοτομία πρέπει να εκλαμβάνεται με την ευρεία έννοια του όρου που αφορά τόσο τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που διατίθενται στην αγορά, όσο και τον μη κερδοσκοπικό τομέα, καθώς και την καινοτομία κοινωνικής ή κοινωνιακής φύσεως.

—	Με την Συνθήκη της Λισσαβώνας διευρύνεται το πεδίο δράσης των κοινοτικών πολιτικών που προσφέρονται ιδιαίτερα για την καινοτομία: εμπορική, ενεργειακή, διαστημική πολιτική, τουρισμός, πολιτισμός, δημόσια υγεία, κλπ.

—	Εφόσον η καινοτομία έχει από τη φύση της διεπιστημονικό και οριζόντιο χαρακτήρα, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ανάλογη στρατηγική και μέσα για την εφαρμογή της.

—	Η καινοτομία πρέπει να είναι συμβατή με τις αρχές και τις αξίες της Ένωσης. Η καινοτομία μπορεί να είναι θετική από τεχνική άποψη αλλά να έχει ανεπιθύμητες επιπτώσεις για το περιβάλλον ή την κοινωνική συνοχή.

—	Είναι απαραίτητο να εξοικειώνονται οι πολίτες με τις νέες τεχνολογίες, μέσω της συμμετοχής τους στη δημόσια συζήτηση (ΓΤΟ, πυρηνική ενέργεια, κλπ.)

—

Η ανάπτυξη βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής (7) (νανοτεχνολογίες, τεχνολογίες μικρο- και νανο-ηλεκτρονικής, τεχνολογίες φωτονίων, προηγμένα υλικά, βιοτεχνολογίες, τεχνολογία πληροφοριών, τεχνολογίες προσομοίωσης) πρέπει να ενισχυθεί στοχοθετημένα και να λαμβάνεται υπόψη ο διεπιστημονικός τους χαρακτήρας. Όλα τα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα πρέπει να περιέχουν και μια πτυχή για την διεπιστημονική αξιοποίηση ενώ οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε παραδοσιακούς τομείς.

—	Οι προτεραιότητες πρέπει να καθορίζονται με γνώμονα τους κοινωνικούς στόχους της ΕΕ (δημόσια υγεία, περιβάλλον, ενέργεια…)

—	Η ευρωπαϊκή στρατηγική καινοτομίας πρέπει να στηρίζεται σε συνεργίες και συμπράξεις μεταξύ των παραγόντων του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών.

—	Οι ΜΜΕ θα πρέπει να αποτελέσουν τον πυρήνα του μελλοντικού ευρωπαϊκού σχεδίου για την προαγωγή της καινοτομίας. Πρέπει να υποστηριχθούν όλα τα γενικά μέτρα, προγράμματα και διατάξεις που συμβάλλουν στην προώθηση της καινοτομίας στις ΜΜΕ.

3.2   Οι προτάσεις

3.2.1   Στις 14 Ιανουαρίου 2009, η ΕΟΚΕ διοργάνωσε, στα πλαίσια της ομάδας μελέτης, δημόσια ακρόαση στο Ινστιτούτο Τεχνολογικών Προοπτικών, στη Σεβίλλη. Στην ακρόαση συμμετείχαν εκπρόσωποι του Ινστιτούτου καθώς και τοπικοί παράγοντες προώθησης της τεχνολογίας και διατυπώθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις.

3.2.2   Προϋπόθεση κάθε πολιτικής αποτελεί η ύπαρξη σωστών δεικτών και αποτελεσματικών μέσων ανάλυσης. Η ΕΕ διαθέτει σήμερα διάφορα μέσα ανάλυσης: όπως ο ετήσιος Ευρωπαϊκός δείκτης καινοτομίας (European Innovation Scoreboard - EIS) το Διάγραμμα τάσεων για την πολιτική καινοτομίας (Inno policy trendchart), το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο για τους συνεργατικούς σχηματισμούς (European Cluster Observatory) το «Καινοβαρόμετρο» (βαρόμετρο καινοτομίας) και το παρατηρητήριο τομεακής καινοτομίας (Sectoral Innovation watch). Για λόγους συνοχής, η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενιαίου «Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου της Καινοτομίας», το οποίο να συγκεντρώνει όλα τα υφιστάμενα μέσα και να τους προσφέρει συνοχή και μεγαλύτερη προβολή. Επιπλέον, η αξιολόγηση έχει νόημα μόνον εφόσον συγκρίνονται τα αποτελέσματα με τους στόχους. Το μελλοντικό ευρωπαϊκό σχέδιο πρέπει να έχει σαφείς στόχους συμπεριλαμβανομένων των ποσοτικών δεικτών. Το παρατηρητήριο πρέπει να λειτουργεί βάσει σαφών στόχων και δεικτών, με διαφάνεια και με ανεξάρτητο τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται η αντικειμενική αξιολόγηση των πολιτικών.

3.2.3   Η βασική έρευνα σε καίριους τομείς συνιστά τον θεμέλιο λίθο για τις μελλοντικές καινοτομίες. Επομένως, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την αύξηση των σχετικών πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την έρευνα και συγκεκριμένα για το επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο για την Έρευνα και την Ανάπτυξη στην ΕΕ (ΠΠΕΑ), υπό τον όρο ότι θα ιεραρχηθούν καλύτερα ο προτεραιότητες (να είναι προσαρμοσμένες στις κοινωνικές προκλήσεις), και θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα μόχλευσης για τα εθνικά προγράμματα και τον ιδιωτικό τομέα.

3.2.3.1   Εξάλλου, η ΕΟΚΕ συνιστά να μελετηθούν και νέες προσεγγίσεις ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή των ΜΜΕ στα κοινοτικά προγράμματα όπως το σχέδιο υπεύθυνης εταιρικής σχέσης. Στόχος θα ήταν η απλοποίηση των διοικητικών διατυπώσεων (ακροάσεις, «αναφορές») βάσει κοινού χάρτη.

3.2.4   Η ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ των ερευνητικών και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κυρίως των πανεπιστημίων, και των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων, αποτελεί κατάλληλο μέσο για την επίτευξη θετικής συνέργιας προς όφελος της καινοτομίας στις επιχειρήσεις αλλά και στον εκπαιδευτικό τομέα (8).

3.2.4.1   Το ΕΙΤ θα πρέπει να ηγείται του δικτύου υφιστάμενων δομών, ώστε να προωθηθεί η διάδοση των νέων τεχνολογιών προς όλους τους τομείς. Σε βάθος χρόνου, το ΕΙΤ θα πρέπει να επιτρέψει τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε υποδομές ευρωπαϊκής κλίμακας, προκειμένου να επιτευχθεί σύγκλιση των πολιτικών για την έρευνα, την εκπαίδευση και την καινοτομία.

3.2.4.2   Επίσης πρέπει να ενθαρρύνεται η κατάρτιση προγραμμάτων για την προώθηση της κινητικότητας των ερευνητών μεταξύ των κρατών μελών αλλά και μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Το παράδειγμα της βιομηχανικής διατριβής που εφαρμόζεται στη Δανία και επιτρέπει σε μηχανικούς μιας επιχείρησης να εκπονήσουν πανεπιστημιακή διατριβή παρακολουθώντας μαθήματα ακόμη και σε άλλο κράτος μέλος (9), συνιστά ορθή πρακτική που αξίζει να δοκιμαστεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

3.2.5   Τα μέσα για την αποστεγανοποίηση των δράσεων στήριξης της καινοτομίας μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών θα πρέπει να αποτελέσουν, κατά την ΕΟΚΕ, τα κυριότερα στοιχεία του μελλοντικού προγράμματος. Με αυτή την έννοια θα πρέπει να ενισχυθούν τα δίκτυα τοπικού χαρακτήρα που λειτουργούν ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του ευρωπαϊκού και του τοπικού επιπέδου και συμβάλλουν στην αμφίδρομη μεταφορά ιδεών και σχεδίων. Η ΕΟΚΕ συνιστά να δημιουργηθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο πλατφόρμες συμπράξεων στις οποίες να έχουν πρόσβαση όλοι οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών. Το δίκτυο Enterprise Europe Network που λειτουργεί σε τοπικό επίπεδο για τις επιχειρήσεις, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βάση για τις πλατφόρμες αυτές.

3.2.6   Η βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση είναι ζωτικής σημασίας κυρίως για την ανάπτυξη των καινοτόμων ΜΜΕ και των νεοσύστατων επιχειρήσεων. Είναι ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος της ΕΤΕ, κυρίως μέσω της επέκτασης του μηχανισμού χρηματοδότησης με επιμερισμό των κινδύνων, καθώς επίσης να ιδρυθεί μια ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίων κινδύνου.

3.2.6.1   Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πράξης Small Business Act (SBA) ειδικά μέτρα όπως η προώθηση μιας «δεύτερης ευρωπαϊκής χρηματιστηριακής αγοράς» ή τα φορολογικά κίνητρα για τις επενδύσεις ιδιωτών σε καινοτομίες καθώς και μέτρα που να προκαλούν το ενδιαφέρον των εργαζομένων.

3.2.7   Σε πολλά κράτη μέλη, διαπιστώνεται επίσης μια φθίνουσα εξέλιξη όσον αφορά το ενδιαφέρον των νέων για την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και το πνεύμα πρωτοβουλίας

3.2.7.1   Η ΕΟΚΕ προτείνει να δημιουργηθεί, με την υποστήριξη των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, ένα δίκτυο πρέσβεων νέων επιχειρηματιών, κατά το παράδειγμα του ευρωπαϊκού δικτύου πρεσβειρών γυναικείας επιχειρηματικότητας.

3.2.8   Η βελτίωση της χρήσης των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την προαγωγή της καινοτομίας στις χώρες τις οποίες αφορά η πολιτική συνοχής. Εκείνο που προέχει είναι να αναληφθούν καλύτερα στοχοθετημένες δράσεις και να αποφεύγεται η αρχή της υποχρεωτικής προσθετικότητας που δημιουργεί καθυστερήσεις και ασάφεια. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ επισημαίνει το δυναμικό κοινωνικής καινοτομίας που διαθέτουν οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών και το οποίο αγνοείται πλήρως από τα διαθρωτικά και τα εκπαιδευτικά προγράμματα.

3.2.9   Η πολιτική ανταγωνισμού (κρατικές ενισχύσεις, συνεργασία των επιχειρήσεων) της ΕΕ πρέπει επίσης να προσαρμοστεί ώστε να προωθεί περισσότερο την αναγνώριση της αξίας της καινοτομίας και τη μεταφορά τεχνολογίας. Ειδικοί τομείς, όπως οι κατασκευές κατοικιών ή οι υποδομές και τα μέσα μεταφοράς, θα πρέπει επομένως να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής, λόγω του ρόλου που διαδραματίζουν στην κλιματική αλλαγή.

3.2.10   Η Συνθήκη της Λισσαβώνας ενισχύει τις αρμοδιότητες της ΕΕ στον τομέα του εμπορίου και της διεθνούς συνεργασίας. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία αυτή για τη χάραξη μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ανταλλαγής επιστημονικών και τεχνολογικών αποτελεσμάτων, εναρμονισμένης με τις αντίστοιχες εθνικές πολιτικές. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ενθάρρυνση των συναλλαγών και της συνεργασίας στον τομέα αυτό με τις όμορες ευρωπαϊκές χώρες.

4.   Συμπεράσματα

4.1   Η επιτυχία της στρατηγικής αυτής δεν εξαρτάται μόνον από τις πιστώσεις που θα διατεθούν για την εφαρμογή της αλλά περισσότερο από την πραγματική πολιτική βούληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών να διασφαλίσουν την υλοποίησή της, την ποιότητα των συμπράξεων -ειδικά με την κοινωνία των πολιτών- και την καθιέρωση διαλόγου με τους πολίτες. Η ΕΟΚΕ καλεί συνεπώς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο να ετοιμάσουν ένα σχέδιο δράσης για την προαγωγή της καινοτομίας, το οποίο να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη (ΕΕ 2020).

4.2   Το μελλοντικό ευρωπαϊκό σχέδιο για την καινοτομία πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, το οποίο να περιλαμβάνει χρονοδιάγραμμα της εφαρμογής και παρακολούθηση της προόδου που έχει επιτευχθεί. Από αυτή την άποψη, η νομική μορφή αυτού του σχεδίου (σύσταση, πράξη ή άλλη μορφή) έχει υποδεέστερη σημασία. Η αποτελεσματικότητά του θα εξαρτηθεί από το περιεχόμενό του και την ανάληψη συγκεκριμένων, σαφώς χρονολογημένων και ποσοτικοποιημένων δεσμεύσεων ως προς την εφαρμογή του.

4.3   Φιλοδοξία αυτής της στρατηγικής πρέπει να είναι η εφαρμογή πραγματικά «κοινοτικής πολιτικής» η οποία θα συμβάλει στην επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας.

---

(1)  «Creating a National Innovation Framework», Science Progress, Richard Nedis & Ethan Byler, Απρίλιος 2009.

(2)  Όπως προτείνεται και στην έκθεση της Επιτροπής για την μέτρηση των οικονομικών επιδόσεων και της κοινωνικής προόδου (www.stiglitz-sen-fitoussi.fr), οι εν λόγω δείκτες θα πρέπει να υπερβαίνουν την απλή μέτρηση του ΑΕΠ και να λαμβάνουν υπόψη λεπτούς και διαφοροποιημένους υπολογισμούς των διαθέσιμων εισοδημάτων, της εκπαίδευσης, του περιβάλλοντος, της κατανομής του πλούτου.

(3)  ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σελ. 30

(4)  Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τις ελπιδοφόρες αγορές έγινε ένα πρώτο δειλό βήμα (προσέγγιση των εντολοδόχων ώστε να ενθαρρυνθεί η ανάθεση δημοσίων συμβάσεων σε καινοτόμες επιχειρήσεις) και τα αποτελέσματά της θα εξετασθούν ενδελεχώς (η πρωτοβουλία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο 2009).

(5)  Ας αναφερθεί, χάριν συγκρίσεως ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός του MIT (Massachusetts Institute of Technology) ανέρχεται σε 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια.

(6)  European Innovation Scoreboard – Pro Inno Europe

(7)  Βλ. Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «προετοιμάζοντας το μέλλον μας: Ανάπτυξης μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής» COM (2009) 512 τελικό

(8)  ΕΕ C 228 ιης 22.9.2009, σελ. 9.

(9)  Χρηματοδοτείται με τις ευρωπαϊκές υποτροφίες «Μαρία Κιουρί».

---