28.12.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 354/16

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ένταξη των μεταναστών εργαζομένων» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2010/C 354/03

Εισηγητής: ο κ. Luis Miguel PARIZA CASTAÑOS

Με επιστολή της 23ης Ιουλίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ο κ. Diego López Garrido, Υφυπουργός για την Ευρωπαϊκή Ένωση του Υπουργείου Εξωτερικών και Συνεργασίας της Ισπανίας, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, εκ μέρους της μελλοντικής ισπανικής Προεδρίας, την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης με θέμα:

«Η ένταξη των μεταναστών εργαζομένων».

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 23 Φεβρουαρίου 2010.

Κατά την 461η σύνοδο ολομέλειας, της 17ης και 18ης Μαρτίου 2010 (συνεδρίαση της 17ης Μαρτίου 2010) η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 138 ψήφους υπέρ, 5 ψήφους κατά και 8 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία των πολιτικών για την απασχόληση και των πολιτικών για τη μετανάστευση και την ένταξη. Οι αποκλειστικά εθνικές πολιτικές δεν αποδίδουν· γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί στο μέλλον η ευρωπαϊκή βάση αυτών των πολιτικών.

1.2   Οι μετανάστες συμβάλλουν θετικά στην οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία της Ευρώπης. Λόγω της δημογραφικής της κατάστασης, η ΕΕ θα χρειαστεί να αυξήσει την υποδοχή νέων μεταναστών.

1.3   Είναι απαραίτητο να βελτιωθούν οι διαδικασίες ένταξης, τόσο για λόγους οικονομικής αποτελεσματικότητας όσο και για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Η απασχόληση αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της ένταξης.

1.4   Η ένταξη αποτελεί αμφίδρομη κοινωνική διαδικασία αμοιβαίας προσαρμογής, η οποία πρέπει να διευκολύνεται με χρηστή διακυβέρνηση και κατάλληλη νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ ζητεί από το Συμβούλιο να εγκρίνει την οδηγία που εγγυάται ένα κοινό πλαίσιο δικαιωμάτων για τους εργαζόμενους μετανάστες και να βελτιώσει τη νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων.

1.5   Η ένταξη στον χώρο εργασίας υπό συνθήκες ίσων ευκαιριών και ίσης μεταχείρισης αποτελεί πρόκληση και για τους κοινωνικούς εταίρους, οι οποίοι πρέπει να την προωθήσουν στο πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου και στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εργαζόμενοι μετανάστες πρέπει επίσης να υιοθετούν θετική στάση έναντι της ένταξης.

1.6   Οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους σε περιβάλλοντα που εμφανίζουν όλο και μεγαλύτερη ποικιλομορφία. Είναι απαραίτητο να υιοθετούν μια θετική προσέγγιση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας, τόσο για τη βελτίωση της ένταξης όσο και για τη διεύρυνση των ευκαιριών τους.

1.7   Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να της ζητήσει την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης σε σχέση με τη δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας διαλόγου για τη διαχείριση της οικονομικής μετανάστευσης, όπως προβλέπεται από το πρόγραμμα της Στοκχόλμης.

2.   Γενικό πλαίσιο της γνωμοδότησης

2.1   Η ισπανική Προεδρία ζήτησε από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με στόχο τη βελτίωση της ένταξης των μεταναστών εργαζομένων στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, στη γνωμοδότηση αυτή, η ΕΟΚΕ θα επικεντρωθεί στην ενσωμάτωση των μεταναστών εργαζομένων στον χώρο της απασχόλησης, καθώς και σε άλλα θέματα που αφορούν, άμεσα ή έμμεσα, την αγορά εργασίας.

2.2   Οι γενικές πτυχές της πολιτικής για τη μετανάστευση και την ένταξη θα ληφθούν υπόψη μόνο στο μέτρο που συνδέονται άμεσα με το αντικείμενο της γνωμοδότησης. Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει διάφορες γνωμοδοτήσεις σχετικά με την ένταξη (1) με πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, ενώ καταρτίζει επί του παρόντος γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με στόχο την ενίσχυση της πτυχής της ένταξης στη νέα ατζέντα κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η κατάρτιση, η ισότητα των φύλων, η υγεία, η στέγαση, η πολιτική για τη νεολαία και την οικογένεια, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός κλπ.

2.3   Στην κοινή πολιτική για την μετανάστευση, η Ευρώπη πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην πτυχή της ένταξης. Η ΕΟΚΕ έχει συστήσει μόνιμη ομάδα μελέτης για την ένταξη, προκειμένου να συμμετέχει στις εργασίες του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ένταξη.

2.4   Η συνθήκη της Λισσαβώνας παρέχει μια πιο στέρεη νομική βάση (2), που επιτρέπει στην ΕΕ να θεσπίζει «μέτρα ενθάρρυνσης και στήριξης της δράσης των κρατών μελών με στόχο τη διευκόλυνση της ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στο έδαφός τους».

3.   Οι μετανάστες συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία της Ευρώπης

3.1   Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει υποδεχθεί πολλούς πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι έχουν έρθει ως μετανάστες και αναζητούν νέες ευκαιρίες. Ωστόσο, οι περιοριστικές πολιτικές που εφαρμόζουν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια στις επιχειρήσεις για την νόμιμη πρόσληψη μεταναστών εργαζομένων.

3.2   Στην έκθεσή της του 2008 σχετικά με την απασχόληση στην Ευρώπη (3), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι οι μετανάστες «προσέφεραν σημαντική συμβολή στη συνολική μεγέθυνση της οικονομίας και της απασχόλησης στην ΕΕ από το 2000 και μετά, με την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων και με την αύξηση της ελαστικότητας της αγοράς εργασίας».

3.2.1   Στην κοινή της έκθεση για την απασχόληση 2009/2010 (4), η Επιτροπή αναφέρει ότι, παρά το γεγονός ότι η ΕΕ διέρχεται κρίση κατάργησης θέσεων εργασίας, εξακολουθεί να παρατηρείται έλλειψη εργατικού δυναμικού σε διάφορα κράτη μέλη, για ορισμένες ομάδες επαγγελμάτων. Επίσης, η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθεί η ένταξη των μεταναστών που είναι ήδη εγκατεστημένοι στην ΕΕ και πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση, καθώς και να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για τη διαφοροποίηση του εργατικού δυναμικού τους και την εφαρμογή «χαρτών ποικιλομορφίας».

3.3   Από το 2000, το 21 % της αύξησης του ΑΕγχΠ και το 25 % των νέων θέσεων εργασίας στην ΕΕ επιτεύχθηκε χάρη στη συμβολή των μεταναστών, εφόσον ορισμένοι τομείς της οικονομίας θα παρουσίαζαν στασιμότητα ή περιορισμένη ανάπτυξη εάν δεν είχαν καταληφθεί σε μεγάλο βαθμό από μετανάστες εργαζόμενους.

3.4   Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι περιορισμοί εργασίας στην ΕΕ για τους πολίτες των νέων κρατών μελών έχουν καταργηθεί σε διάφορες χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Σουηδία κλπ.).

3.5   Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να υπογραμμίσει τη σημασία του πνεύματος επιχειρηματικότητας που επιδεικνύουν πολλοί μετανάστες, οι οποίοι ιδρύουν επιχειρήσεις στην Ευρώπη και συμβάλλουν, επομένως, στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και πλούτου, παρά το γεγονός ότι οι νόμοι περί μετανάστευσης θέτουν εμπόδια που πολύ δύσκολα ξεπερνιούνται.

3.6   Αν και η ένταση των μεταναστευτικών ροών διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, παρατηρείται ότι στις χώρες που δέχονται περισσότερους μετανάστες έχουν αναπτυχθεί περισσότερο η οικονομία και η απασχόληση. Σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Ιταλία κ.ά., το ποσοστό είναι πολύ υψηλό (5).

3.7   Η αύξηση της εισροής μεταναστών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες δημιουργεί επίσης νέα προβλήματα και αποτελεί σημαντική πρόκληση για την κοινωνική συνοχή. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αντιμετωπίζουν πολλά κοινωνικά προβλήματα που προκύπτουν από τη μετανάστευση, τα οποία πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, όπως έχει προτείνει η ΕΟΚΕ σε άλλες γνωμοδοτήσεις.

3.8   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πολλά από τα κοινωνικά προβλήματα (ρατσισμός, εγκληματικότητα, βία μεταξύ των φύλων, περιθωριοποίηση, σχολική αποτυχία κλπ.) καταδεικνύουν την ανάγκη για καλύτερη ένταξη. Τα προβλήματα ξεπερνούν συχνά τις δυνατότητες των δημοσίων αρχών, κυρίως στο τοπικό επίπεδο.

3.9   Σε κάποιες περιπτώσεις, τα μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούν τα προβλήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση με τάσεις δημιουργίας εντυπώσεων, προκαλώντας ανησυχία στο κοινό. Επίσης, ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες χρησιμοποιούν τα προβλήματα αυτά με καιροσκοπικούς σκοπούς και έλλειψη υπευθυνότητας.

3.10   Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ανησυχία ότι ο ρατσισμός και η ξενοφοβία επεκτείνονται σε πολλούς τομείς της κοινωνίας. Τα εξτρεμιστικά κόμματα και κινήματα χρησιμοποιούν τα προβλήματα της μετανάστευσης για να σπείρουν τον φόβο στον πληθυσμό και να προωθήσουν πολιτικές μισαλλοδοξίας και βίας, αντίθετες προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.

3.11   Στο ποινικό δίκαιο, ο ρατσισμός χαρακτηρίζεται ως αδίκημα· σε πολλές περιπτώσεις όμως, οι πολιτικές αρχές και οι κοινωνικοί αρμόδιοι επιδεικνύουν μια ανοχή που είναι απαράδεκτη. Οι αστυνομικές και οι δικαστικές αρχές, οι παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, τα μέσα ενημέρωσης και οι πολιτικοί ιθύνοντες πρέπει να αλλάξουν στάση και να καταπολεμούν τον ρατσισμό με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και με μια καλύτερη παιδαγωγική για τα κοινωνικά θέματα.

4.   Μελλοντική αύξηση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη

4.1   Η δημογραφική κατάσταση στην ΕΕ δείχνει ότι, ως αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού και της υπογεννητικότητας, οι αγορές εργασίας θα χρειαστούν τη συμμετοχή πολλών μεταναστών εργαζομένων. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες δημογραφικές προβλέψεις της Eurostat, ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας θα σημειώσει πτώση μετά το 2012, ακόμη και εάν υποτεθεί ότι οι μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ θα ανέλθουν κατά τη δεκαετία αυτή σε 1,5 εκατομμύρια άτομα ανά έτος. Εάν δεν αυξηθούν οι μεταναστευτικές ροές κατά την προσεχή δεκαετία, ο ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί κατά 14 εκατομμύρια άτομα.

4.2   Από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε ότι η διεθνής κινητικότητα των εργαζομένων θα αυξηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να μεταναστεύσουν λόγω έλλειψης αξιοπρεπούς εργασίας στις χώρες προέλευσής τους, και ορισμένοι από αυτούς επιθυμούν να έρθουν στην Ευρώπη προς αναζήτηση νέων ευκαιριών στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή.

4.3   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αποτελεί μεγάλη ευκαιρία το γεγονός ότι υπάρχουν υποψήφιοι μετανάστες που επιθυμούν να αναζητήσουν καλύτερη τύχη στην Ευρώπη.

4.4   Προκειμένου να δοθούν ευκαιρίες στους μετανάστες εργαζόμενους και να βελτιωθεί η κοινωνική συνοχή στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτούνται πολιτικές βελτίωσης της κοινωνικής ένταξης, δεδομένου ότι η επιτυχία των μεταναστευτικών σχεδίων, τόσο για τους μετανάστες εργαζόμενους όσο και για τις κοινωνίες υποδοχής, εξαρτάται από την εξέλιξη των διαδικασιών ένταξης.

4.5   Η οικονομική κρίση και η αυξανόμενη ανεργία πλήττει όλους τους κοινωνικούς τομείς και τους εργαζόμενους, ημεδαπούς και μετανάστες. Τα στοιχεία σχετικά με την αγορά εργασίας στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι μετανάστες εργαζόμενοι με χαμηλή ειδίκευση, οι οποίοι καταλαμβάνουν χαμηλότερες ποιοτικά θέσεις απασχόλησης, είναι τα πρώτα θύματα της κρίσης και ότι οι γυναίκες μετανάστριες πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό από την ανεργία.

4.6   Παρά την τρέχουσα οικονομική ύφεση και την αύξηση της ανεργίας στην Ευρώπη, οι δημογραφικές εκθέσεις δείχνουν ότι, όταν ξεπερασθεί η κρίση και ανακτηθεί ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης, θα είναι απαραίτητη η συμβολή νέων μεταναστών για να καλυφθούν οι ανάγκες των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων κάθε κράτους μέλους.

5.   Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την εισδοχή: η εκκρεμούσα πρόκληση

5.1   Εδώ και δέκα χρόνια, από τότε που η ΕΕ ξεκίνησε την πορεία που αναμένεται να οδηγήσει σε μια κοινή πολιτική για τη μετανάστευση, η μεγαλύτερη δυσκολία έγκειται στην εκπόνηση νομοθεσίας για την εισδοχή νέων μεταναστών, εφόσον το κάθε κράτος μέλος έχει τη δική του νομοθεσία και οι νομοθετικές αυτές προσεγγίσεις διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό.

5.2   Οι πολιτικές και οι νομοθεσίες σχετικά με τη μετανάστευση και την πρόσβαση των μεταναστών στην απασχόληση συνδέονται με την εξέλιξη της εκάστοτε αγοράς εργασίας και πρέπει, επομένως, να καταρτίζονται με την ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων. Πρέπει, όμως, επίσης, να βασίζονται στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών.

5.3   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η νομοθεσία για τη μετανάστευση θα πρέπει να διευκολύνει την ένταξη και να αντιμετωπίζει τους μετανάστες εργαζόμενους ως νέους πολίτες, ως άτομα με δικαιώματα που πρέπει να προστατεύονται, και όχι μόνον ως εργατικό δυναμικό προς ικανοποίηση των αναγκών της αγοράς εργασίας.

5.4   Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν σε διάφορα επίπεδα. Η ΕΟΚΕ παρακολουθεί με ενδιαφέρον την πρόταση της Επιτροπής για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας διαλόγου για τη διαχείριση της μετανάστευσης εργαζομένων, στην οποία θα μπορούν να συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι.

5.5   Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει να θεσπιστεί κοινή πολιτική για τη μετανάστευση και να εναρμονιστεί η νομοθεσία, ούτως ώστε οι μετανάστες να έρχονται με νόμιμες διαδικασίες, να τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης, να προστατεύονται τα θεμελιώδη δικαιώματά τους και να βελτιωθεί η ένταξή τους.

5.6   Ωστόσο, η Ευρώπη δεν έχει υποδεχθεί τους μετανάστες με κατάλληλες νομοθεσίες και πολιτικές: λόγω του περιοριστικού χαρακτήρα των περισσότερων εθνικών πολιτικών και νομοθεσιών, πολλοί μετανάστες έχουν έρθει με παράτυπες διαδικασίες και είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται στην άτυπη οικονομία. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει νέες πρωτοβουλίες για τη μετατροπή της άτυπης εργασίας σε νόμιμη.

5.7   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, εάν διευκολυνθούν οι διαδικασίες για τη νόμιμη μετανάστευση, θα περιοριστεί η παράτυπη μετανάστευση και θα μειωθεί ο κίνδυνος ορισμένοι παράτυποι μετανάστες να γίνονται θύματα εγκληματικών δικτύων εμπορίας ανθρώπων και σωματεμπορίας. Το πρόγραμμα της Στοκχόλμης περιλαμβάνει νέες δεσμεύσεις της ΕΕ για την καταπολέμηση των εγκληματικών αυτών δικτύων.

5.8   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι περιοριστικές πολιτικές έχουν εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στις διαδικασίες ένταξης, εφόσον αντιμετωπίζουν τους μετανάστες ως άτομα που δεν τυγχάνουν καλής υποδοχής και δεν γίνονται αποδεκτά.

5.9   Ενίοτε οι πολιτικές αυτές συνοδεύονται από έναν πολιτικό και κοινωνικό λόγο που ενοχοποιεί τη μετανάστευση και προωθεί τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ξενοφοβία και τις διακρίσεις.

5.10   Βρισκόμαστε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, που θα αναπτυχθεί κατά τα επόμενα έτη μέσω του προγράμματος της Στοκχόλμης. Αναμένεται ότι με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας θα είναι ευκολότερο να επιτευχθούν συμφωνίες στο Συμβούλιο, καθώς επίσης και ότι η διαδικασία της συναπόφασης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διευκολύνει την εναρμόνιση της νομοθεσίας.

5.11   Η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε οριζόντια νομοθεσία, αλλά το Συμβούλιο και η Επιτροπή έχουν επιλέξει να καταρτίσουν τομεακές οδηγίες. Πρόσφατα εγκρίθηκε η μπλε κάρτα (6) για να διευκολυνθεί η εισδοχή των εργαζομένων με υψηλή ειδίκευση. Η Επιτροπή προτίθεται να εκπονήσει, κατά τους προσεχείς μήνες, κι άλλες νέες προτάσεις οδηγιών.

5.12   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι έχει θεμελιώδη σημασία να διαθέτει η ΕΕ κατάλληλη νομοθεσία για την εισδοχή νέων μεταναστών, δεδομένου ότι η ένταξη συνδέεται στενά με την πολιτική της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων. Για το λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επικρότησε (7) (με ορισμένες προτάσεις για βελτίωση) την οδηγία-πλαίσιο για τα δικαιώματα των εργαζόμενων μεταναστών που πρότεινε η Επιτροπή (8), η οποία εξακολουθεί να συζητείται στο Συμβούλιο. Η τρέχουσα μορφή της, την οποία επεξεργάζεται το Συμβούλιο, υιοθετεί μια προσέγγιση την οποία η κοινωνία των πολιτών και η ΕΟΚΕ κρίνουν ανεπαρκή και απαράδεκτη.

5.13   Το Συμβούλιο πρέπει να υιοθετήσει την οδηγία-πλαίσιο, ώστε να εξασφαλιστεί ένα πρέπον επίπεδο δικαιωμάτων σε όλους τους εργαζόμενους μετανάστες και να αποτρέπονται ενδεχόμενες καταστάσεις διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην ισπανική Προεδρία της ΕΕ να επαναπροσδιορίσει τις συζητήσεις στο Συμβούλιο σχετικά με την οδηγία-πλαίσιο, ούτως ώστε να επιτευχθεί η γρήγορη υιοθέτησή της, υπό τον όρο ότι θα περιλαμβάνει ένα κατάλληλο σύστημα κοινών σε ολόκληρη την ΕΕ δικαιωμάτων, βάσει της αρχής της ίσης μεταχείρισης – ιδίως ως προς τα κοινωνικά και τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζόμενων μεταναστών.

5.14   Προκειμένου η νομοθεσία για τη μετανάστευση να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα (9), η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, στην οποία προτείνεται ένα προηγμένο πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Είναι επίσης απαραίτητο να αναθεωρηθεί η οδηγία για την οικογενειακή επανένωση.

6.   Η απασχόληση αποτελεί βασικό μέρος της διαδικασίας ένταξης

6.1   Η ένταξη αποτελεί αμφίδρομη κοινωνική διαδικασία αμοιβαίας προσαρμογής που αφορά και τους μετανάστες και την κοινωνία υποδοχής. Πρόκειται για την πρώτη από τις «κοινές βασικές αρχές για την πολιτική ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση», που υιοθέτησε το Συμβούλιο το 2004.

6.2   Η ένταξη απαιτεί αποφασιστική καθοδήγηση εκ μέρους των αρχών, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων. Οι δημόσιες πολιτικές μπορούν να υποστηρίξουν την κοινωνική αυτή διαδικασία, ενώ ζωτικής σημασίας είναι και η ενεργός συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Σε άλλη γνωμοδότηση (10), η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει τον σημαντικό ρόλο των τοπικών και των περιφερειακών αρχών.

6.3   Οι εργαζόμενοι μετανάστες πρέπει επίσης να υιοθετούν θετική στάση έναντι της ένταξης και να καταβάλλουν προσπάθειες για την εκμάθηση της γλώσσας, των νόμων και των εθίμων της κοινωνίας υποδοχής.

6.4   Η ΕΟΚΕ έχει αναλάβει από κοινού δέσμευση με την Επιτροπή σχετικά με τις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ένταξη και επιθυμία μας είναι να τονισθεί για μία ακόμη φορά η σημασία της συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και της διαβούλευσης με αυτές στα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης.

6.5   Η ένταξη των ατόμων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών εκτείνεται και πέραν του εργασιακού χώρου, στον οποίο αναφέρεται η παρούσα γνωμοδότηση, καθώς η ένταξη είναι ιδιαίτερα σημαντική στο χώρο της οικογένειας, του σχολείου και του πανεπιστημίου, του χωριού και της γειτονιάς, των θρησκευτικών θεσμών, των αθλητικών και πολιτιστικών οργανώσεων κλπ.

6.6   Η απασχόληση συνιστά καθοριστικό στοιχείο της κοινωνικής διαδικασίας ένταξης, δεδομένου ότι η απασχόληση υπό αξιοπρεπείς συνθήκες είναι καθοριστικός παράγοντας για την οικονομική αυτάρκεια των μεταναστών, ενώ ευνοεί τις κοινωνικές σχέσεις και την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ μεταναστών και κοινωνίας υποδοχής.

6.7   Η βάση της κοινωνικής Ευρώπης είναι η εργασία, ενώ για την ανάπτυξή της καθοριστική είναι η ένταξη. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν θεμελιώδεις κοινωνικούς παράγοντες, ενδιαφέρονται για την ένταξη και έχουν δεσμευθεί υπέρ αυτής.

6.8   Η οικονομική κρίση και η αύξηση της ανεργίας υπονομεύουν τη διαδικασία ένταξης των μεταναστών, ενώ αυξάνονται και οι σχετικές συγκρούσεις στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες ένταξης από όλους τους φορείς: τους μετανάστες, τις δημόσιες αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

6.9   Οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ευρώπη πρέπει να απολαμβάνουν δίκαια μεταχείριση, εφόσον προστατεύονται από τις διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από τις γενικές αρχές και τα δικαιώματα των συμβάσεων της ΔΟΕ. Σε άλλη γνωμοδότησή της (11), η ΕΟΚΕ έχει απαριθμήσει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τα οποία πρέπει να εξασφαλίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία στους μετανάστες εργαζόμενους.

6.10   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στον εργασιακό τομέα, τη νομοθεσία και τις δημόσιες πολιτικές πρέπει να συμπληρώνει η συνεργασία των κοινωνικών εταίρων, δεδομένου ότι η ένταξη στον χώρο της εργασίας είναι επίσης ζήτημα κοινωνικής στάσης και συνδικαλιστικών και εργοδοτικών συναινέσεων.

6.11   Οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης πρέπει να προωθήσουν προγράμματα για να βοηθήσουν τους μετανάστες να αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση στην απασχόληση: να διευκολύνουν την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, να βελτιώσουν τη γλωσσική και την επαγγελματική τους κατάρτιση χωρίς διακρίσεις και να τους παράσχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τα συστήματα απασχόλησης της χώρας υποδοχής.

6.12   Τα συνδικάτα, οι εργοδοτικές οργανώσεις, οι ενώσεις μεταναστών και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο για την μετάδοση των πληροφοριών και τη διευκόλυνση της πρόσβασης των μεταναστών στην απασχόληση.

6.13   Η πλειονότητα των επιχειρήσεων στην Ευρώπη είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και απασχολούν το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού, μεταξύ των οποίων και μετανάστες, με αποτέλεσμα η κοινωνική διαδικασία της ολοκλήρωσης να συντελείται, σε μεγάλο βαθμό, στις ΜΜΕ.

7.   Η αρχή της ίσης μεταχείρισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων ως πυλώνες της ένταξης

7.1   Η ΕΟΚΕ θεωρεί καθοριστική την υποδοχή και τη μεταχείριση που επιφυλάσσουν οι αρχές και οι επιχειρήσεις στους μετανάστες εργαζόμενους, οι οποίοι συχνά βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τους ημεδαπούς εργαζόμενους.

7.2   Η κατάσταση διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών, διότι διαφέρουν οι εργατικές νομοθεσίες και οι κοινωνικές πρακτικές. Ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι μετανάστες στην Ευρώπη είναι σε μειονεκτική θέση και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση εργασίας και στην αναγνώριση των επαγγελματικών τους τίτλων· επιπλέον, πολλές φορές δεν μιλούν τη γλώσσα και δεν γνωρίζουν τους νόμους, τα έθιμα και τους κοινωνικούς θεσμούς της χώρας υποδοχής.

7.3   Η ύπαρξη καλής νομοθεσίας ενάντια στις διακρίσεις αποτελεί το πρώτο βήμα. Ωστόσο, σε εθνικό επίπεδο, εξακολουθούν να υφίστανται εθνικές νομοθεσίες που εισάγουν διακρίσεις μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών εργαζομένων, ιδίως δε πρακτικές που εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των εργαζομένων λόγω της διαφορετικής τους εθνικής, εθνοτικής ή πολιτισμικής καταγωγής, οι οποίες εκδηλώνονται άμεσα ή έμμεσα.

7.4   Η ίση μεταχείριση και οι πολιτικές καταπολέμησης των διακρίσεων αποτελούν τα θεμέλια των πολιτικών ένταξης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις, τα συνδικάτα και οι αρχές πρέπει να εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση των μεταναστών εργαζόμενων και να προλαμβάνουν τις διακρίσεις, με βάση μια αμφίδρομη προσέγγιση της ένταξης.

7.5   Οι εργοδότες και οι μετανάστες εργαζόμενοι θα πρέπει να τηρούν τους κανόνες εργασίας και τις συλλογικές συμβάσεις που ισχύουν σε κάθε τομέα ή επιχείρηση σύμφωνα με τους νόμους και τις πρακτικές του κράτους μέλους. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι ο ρατσισμός και οι διακρίσεις συνιστούν παράνομη συμπεριφορά, η οποία πρέπει να τιμωρείται και στις επιχειρήσεις, στα πλαίσια της εργατικής νομοθεσίας.

7.6   Για να διευκολυνθεί η ένταξη στο χώρο της εργασίας, είναι απαραίτητο οι μετανάστες εργαζόμενοι να ενημερώνονται σχετικά με την εργατική νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις που διέπουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στο χώρο εργασίας.

7.7   Ένα κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον που ευνοεί την ένταξη θα διευκολύνει τους μετανάστες εργαζόμενους να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και προγράμματα ένταξης, τα οποία θα πρέπει να διευκολύνουν οι αρχές, όπως λ.χ. την εκμάθηση της γλώσσας, των νόμων και των εθίμων.

7.8   Οι οδηγίες της ΕΕ για την ίση μεταχείριση στην εργασία (12) και για την ίση μεταχείριση ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής (13) αποτελούν θεμελιώδη νομικά μέσα για τον καθορισμό της νομοθεσίας και των πρακτικών στα κράτη μέλη όσον αφορά την καταπολέμηση των διακρίσεων και την προώθηση της εργασιακής ένταξης.

7.9   Το Κοινοβούλιο ενέκρινε, πρόσφατα, ένα ψήφισμα σχετικά με τη νέα οδηγία κατά των διακρίσεων (14), που συμπληρώνει τις υφιστάμενες οδηγίες. Η EOKE εξέδωσε επίσης σχετική γνωμοδότηση, στην οποία υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής και προτείνει να ληφθούν υπόψη οι πολλαπλές διακρίσεις. Αυτή η νέα οδηγία, όταν υιοθετηθεί, θα επεκτείνει την αρχή της μη διακριτικής μεταχείρισης σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η κοινωνική προστασία και η στέγαση.

7.10   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι οι οδηγίες κατά των διακρίσεων δεν έχουν μεταφερθεί ορθά στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών και, κατά συνέπεια, διάφορα κράτη μέλη δεν διαθέτουν καλή νομοθεσία ενάντια στις διακρίσεις. Η νέα οδηγία, όταν υιοθετηθεί, θα αποτελέσει πολύ εποικοδομητικό νομικό μέσον.

7.11   Οι κοινωνικοί εταίροι, που αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για τη λειτουργία των αγορών εργασίας και βασικό πυλώνα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής στην Ευρώπη, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την ένταξη. Στο πεδίο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους όσον αφορά την ένταξη των μεταναστών, εξαλείφοντας από τις συλλογικές συμβάσεις και από τους εργασιακούς κανόνες και πρακτικές οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση μορφή διακρίσεων.

7.12   Στο πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, ιδίως σε επίπεδο επιχειρήσεων, πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η πρόσβαση στην απασχόληση και οι προσλήψεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με την αρχή της ισότητας ευκαιριών. Στον τομέα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική η ύπαρξη μηχανισμών αποφυγής όχι μόνο των άμεσων, αλλά και των έμμεσων διακρίσεων.

7.13   Όμως, για πολλούς μετανάστες εργαζόμενους, η ίση μεταχείριση ως προς τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας δεν είναι σήμερα εξασφαλισμένη στην πράξη. Οι κοινωνικοί εταίροι και οι αρχές εργασίας θα πρέπει να αναπτύξουν διαδικασίες για την αποφυγή των διακρίσεων και να μεριμνήσουν για την προώθηση της ισότητας.

7.14   Στην Ευρώπη, αναπτύσσονται σήμερα εργασιακά πρότυπα «δύο ταχυτήτων»: με ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους περισσότερους Ευρωπαίους πολίτες και τους μετανάστες με υψηλό επίπεδο προσόντων, και με κακής ποιότητας θέσεις εργασίας για τους περισσότερους μετανάστες. Επομένως, η κακή ποιότητα απασχόλησης συνιστά επίσης παράγοντα διακρίσεων, όταν οι μετανάστες χρησιμοποιούνται ως «πιο ευάλωτο» εργατικό δυναμικό.

7.15   Η ΕΟΚΕ έχει προτείνει σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της να βελτιώσουν τα κράτη μέλη τα συστήματα αναγνώρισης των τίτλων σπουδών (15) και να αποκτήσει η ΕΕ ένα σύστημα αναγνώρισης των τίτλων σπουδών που να μπορεί να χρησιμοποιείται από τους μετανάστες εργαζομένους (16). Πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις απασχολούν μετανάστες σε θέσεις χαμηλότερου επιπέδου από τα προσόντα τους.

7.16   Επίσης, πολλοί μετανάστες εργαζόμενοι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και υφίστανται διακρίσεις στις προαγωγές και την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους. Η εργατική νομοθεσία, οι συλλογικές συμβάσεις και οι πρακτικές των επιχειρήσεων πρέπει να εξασφαλίζουν την αρχή των ίσων ευκαιριών στις διαδικασίες προαγωγής των εργαζομένων. Οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να αναλάβουν νέες πρωτοβουλίες.

7.17   Η επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση είναι πολύ σημαντικά μέσα για τη βελτίωση της απασχολησιμότητας των μεταναστών εργαζομένων. Ωστόσο, σε ορισμένες εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, η πρόσβαση των υπηκόων τρίτων χωρών αποκλείεται ή περιορίζεται. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι δημόσιες αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να διευκολύνουν την πρόσβαση των μεταναστών εργαζομένων στην κατάρτιση, υπό συνθήκες ίσων ευκαιριών και ίσης μεταχείρισης.

7.18   Ορισμένα κράτη μέλη, σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις, αναπτύσσουν προγράμματα κατάρτισης στις χώρες προέλευσης πριν από την χορήγηση της άδειας διαμονής, γεγονός που θα βοηθήσει τους υπηκόους τρίτων χωρών στην ένταξή τους στην αγορά εργασίας, όταν έρθουν στην Ευρώπη.

7.19   Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη βρει ικανοποιητική λύση για τη δυνατότητα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων εργαζομένων. Οι μετανάστες εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν επίσης πολλά προβλήματα λόγω των εθνικών νομοθεσιών που δεν εξασφαλίζουν επαρκώς τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα που απέκτησαν κατά την εργασία τους στην Ευρώπη. Οι λόγοι είναι ποικίλοι και εξαρτώνται από τις εθνικές νομοθεσίες και τις συμφωνίες με τρίτες χώρες.

7.20   Η ΕΟΚΕ προτείνει να υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή νομοθετική πρωτοβουλία με στόχο να διευκολυνθεί η εξασφάλιση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των μεταναστών που εργάζονται στην ΕΕ όταν αλλάζουν τόπο κατοικίας εντός της ΕΕ και όταν επιστρέφουν στις χώρες προέλευσής τους ή εγκαθίστανται σε άλλη χώρα.

7.21   Τα συνδικάτα πρέπει να ενσωματώνουν τους μετανάστες εργαζόμενους μεταξύ των μελών τους και να διευκολύνουν την πρόσβασή τους στις θέσεις εκπροσώπησης και διεύθυνσης. Στην Ευρώπη, τα περισσότερα συνδικάτα έχουν αναπτύξει ορθές πρακτικές για την εξασφάλιση ίσης μεταχείρισης και την καταπολέμηση των διακρίσεων.

7.22   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι απαιτούνται ενεργοί πολιτικές και νέες δεσμεύσεις των κοινωνικών εταίρων για την προώθηση των κοινωνικών στάσεων που ευνοούν την ένταξη, καθώς και της ισότιμης μεταχείρισης και της καταπολέμησης των διακρίσεων στο χώρο εργασίας. Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος μπορεί να αποτελέσει το κατάλληλο πλαίσιο για την ανάληψη νέων δεσμεύσεων εκ μέρους των κοινωνικών εταίρων, σε όποιο επίπεδο κρίνουν σκόπιμο.

7.23   Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πραγματοποίησε έρευνα (17) σχετικά με τις διακρίσεις για λόγους εθνοτικής προέλευσης στις αγορές εργασίας της Ευρώπης και διαπίστωσε ότι, παρά τη νομοθεσία, υφίστανται πολύ σημαντικές διακρίσεις.

8.   Διαχείριση της ποικιλομορφίας

8.1   Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες εμφανίζουν όλο και μεγαλύτερη ποικιλομορφία, και αυτό θα ενταθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Η ομαλή ένταξη των μεταναστών στο χώρο εργασίας δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς μια θετική προσέγγιση της πολιτιστικής πολυμορφίας, η οποία ενδιαφέρει όλο και περισσότερο τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.

8.2   Οι μεγάλες επιχειρήσεις, με την πάροδο του χρόνου, έχουν αναπτύξει η καθεμιά τη δική της νοοτροπία, μέσα από τις σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, με τον κοινωνικό περίγυρο και με τους πελάτες τους.

8.3   Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους σε πόλεις που εμφανίζουν όλο και μεγαλύτερη ποικιλομορφία. Η Επιτροπή των Περιφερειών και το Ίδρυμα του Δουβλίνου, μέσω του δικτύου CLIP (18), έχουν προωθήσει ανταλλαγές εμπειριών για τη βελτίωση της ποικιλομορφίας στις θέσεις εργασίας του δημοσίου.

8.4   Η πολιτιστική πολυμορφία που προκύπτει από τη μετανάστευση αποτελεί μια νέα πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε να διευρυνθεί η νοοτροπία της επιχείρησης, με την ένταξη των νέων εργαζομένων σε διάφορα επίπεδα: στα διευθυντικά, τα μεσαία στελέχη και τους λοιπούς εργαζομένους.

8.5   Η παγκοσμιοποίηση διευκολύνει επίσης το άνοιγμα των επιχειρήσεων σε νέα κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα, σε νέες αγορές και σε νέους πελάτες, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.

8.6   Πολλές επιχειρήσεις αναγνωρίζουν το ενδιαφέρον της διαχείρισης της ποικιλομορφίας. Η πρόοδος των τελευταίων δεκαετιών προς μια οικονομία υπηρεσιών έχει αυξήσει τη σημασία της επαφής μεταξύ επιχειρήσεων και πελατών, ενώ η παγκοσμιοποίηση έχει επιπλέον ωθήσει τις επιχειρήσεις στην αναζήτηση νέων αγορών σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Η ποικιλομορφία των πελατών και των χρηστών στους οποίους απευθύνονται οι επιχειρήσεις διευρύνεται.

8.7   Η καλή διαχείριση της πολυμορφίας αυτής στο εσωτερικό της επιχείρησης βοηθά στην καλύτερη αξιοποίηση των ικανοτήτων όλων των εργαζομένων με διαφορετική προέλευση και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, καθώς και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των εξωτερικών σχέσεων της επιχείρησης με την αγορά, η οποία επίσης χαρακτηρίζεται από πολυμορφία.

8.8   Οι επιχειρήσεις που διαχειρίζονται αποτελεσματικά την πολυμορφία είναι καλύτερα προετοιμασμένες για να προσελκύσουν «ταλέντα» από ολόκληρο τον κόσμο, καθώς και για να προσελκύσουν πελάτες στις νέες αγορές. Επιπλέον, μπορούν να βελτιώσουν τη δημιουργικότητα και την ικανότητα καινοτομίας των υπαλλήλων τους, εφόσον όλοι οι εργαζόμενοι (συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών) αντιμετωπίζουν ένα κλίμα καλής υποδοχής, που τους ενθαρρύνει προς αυτή την κατεύθυνση.

8.9   Οι μικρές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πολύ συχνά δεν διαθέτουν ειδικευμένα τμήματα για τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να μπορούν να ζητήσουν την υποστήριξη ειδικευμένων υπηρεσιών των δημοσίων αρχών και των επιχειρηματικών οργανώσεων.

8.10   Η βάση της διαχείρισης της πολυμορφίας είναι η αυστηρή εφαρμογή των μέτρων για την ισότητα ευκαιριών και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Πέραν αυτής, όμως, περιλαμβάνει και τη θέσπιση προγραμμάτων υποδοχής για τους μετανάστες εργαζόμενους, μέτρα για την βελτίωση της προσαρμογής στις πολιτισμικές διαφορές, συστήματα επικοινωνίας που λαμβάνουν υπόψη τη γλωσσική πολυμορφία, μεθόδους διαμεσολάβησης για την επίλυση διαφορών κλπ.

8.11   Για τη διαχείριση της πολυμορφίας, χρειάζεται σχετική κατάρτιση. Η κατάρτιση εντός της επιχείρησης μπορεί να καλύπτει διάφορες ομάδες: τα διευθυντικά στελέχη, τα μεσαία στελέχη και τους λοιπούς εργαζόμενους· το ίδιο ισχύει και για την κατάρτιση εντός των συνδικαλιστικών και των εργοδοτικών οργανώσεων.

8.12   Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να διαθέτουν τμήματα ειδικευμένα στη διαχείριση της πολυμορφίας, ώστε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να αξιολογούν τα αποτελέσματα και να προωθούν αλλαγές.

8.13   Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να συνεργάζονται στη διαχείριση της πολυμορφίας εντός των επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων με οικονομικά και φορολογικά κίνητρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων που αναπτύσσουν προγράμματα. Θα πρέπει επίσης να προωθούν τις ανταλλαγές ορθών πρακτικών, την ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης και την διεξαγωγή εκστρατειών προώθησης.

9.   Οι δυσκολίες ένταξης στις περιπτώσεις της άτυπης οικονομίας και της παράτυπης μετανάστευσης

9.1   Οι μετανάστες εργαζόμενοι που δεν έχουν τα δέοντα προσωπικά έγγραφα και βρίσκονται σε παράτυπη διοικητική κατάσταση είναι υποχρεωμένοι να αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους στο χώρο της άτυπης οικονομίας και απασχόλησης, γεγονός που αυξάνει το σχετικό βάρος της άτυπης οικονομίας στα κράτη μέλη που έχουν περισσότερους παράτυπους μετανάστες. 9.1.1 Σε πολλές περιπτώσεις, οι παράτυποι μετανάστες γίνονται θύματα έντονης εργασιακής εκμετάλλευσης εκ μέρους ορισμένων εργοδοτών.

9.1.1   Σε πολλές περιπτώσεις, οι παράτυποι μετανάστες γίνονται θύματα έντονης εργασιακής εκμετάλλευσης εκ μέρους ορισμένων εργοδοτών.

9.2   Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει γνωμοδότηση (19) σχετικά με την πρόταση οδηγίας που προτείνει κυρώσεις για τους εργοδότες που εκμεταλλεύονται παράτυπους μετανάστες.

9.3   Οι μετανάστριες «χωρίς χαρτιά», που απασχολούνται σε οικιακές εργασίες, βρίσκονται σε ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση και, σε κάποιες περιπτώσεις, ζουν σε συνθήκες σχεδόν δουλείας. Η εθνική νομοθεσία ορισμένων κρατών δεν εγγυάται πλήρως τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα που συνδέονται με τη συγκεκριμένη εργασιακή δραστηριότητα. Τα προβλήματα αυτά είναι ακόμη πιο σοβαρά στις περιπτώσεις ατόμων που είναι χωρίς χαρτιά και απασχολούνται στην παραοικονομία. Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υιοθετήσει νέες πρωτοβουλίες που να προστατεύουν δεόντως τα εργασιακά και επαγγελματικά δικαιώματα των μεταναστριών που ασχολούνται με οικιακές εργασίες.

9.4   Τα τελευταία χρόνια, η εθνική νομοθεσία ορισμένων κρατών χαρακτηρίζει ως αδικήματα τις δραστηριότητες των ανθρωπιστικών οργανώσεων που παρέχουν συνδρομή σε άτομα χωρίς χαρτιά για να αποτρέψουν τον κοινωνικό αποκλεισμό τους και να διευκολύνουν την ένταξή τους. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι νομοθεσίες αυτές αντίκεινται στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην ηθική αρχή της αλληλεγγύης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να εκτιμήσουν τις καταστάσεις αυτές και να υιοθετήσουν τις δέουσες πρωτοβουλίες.

9.5   Καθώς η κοινωνική ένταξη είναι πιο δυσχερής όταν οι μετανάστες βρίσκονται σε παράτυπη κατάσταση, η ΕΟΚΕ έχει προτείνει να αναπτυχθούν μεμονωμένες διαδικασίες νομιμοποίησης των παράτυπων μεταναστών, κατά τις οποίες θα λαμβάνεται υπόψη η κοινωνική και εργασιακή τους ένταξη, βάσει της δέσμευσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (20), όπου συμφωνήθηκε να γίνονται νομιμοποιήσεις κατά περίπτωση, στο πλαίσιο των εθνικών νομοθεσιών, για ανθρωπιστικούς ή οικονομικούς λόγους, ιδίως στους επαγγελματικούς τομείς όπου συγκεντρώνονται πολλά άτομα χωρίς χαρτιά.

10.   Ορισμένες πρωτοβουλίες του προγράμματος της Στοκχόλμης

10.1   Η Επιτροπή έχει προτείνει τη δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας διαλόγου για τη διαχείριση της οικονομικής μετανάστευσης, στην οποία θα συμμετέχουν επιχειρηματίες, συνδικάτα, υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

10.2   Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή, όπως έπραξε και κατά τη διαδικασία σύστασης του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Ένταξη, να της ζητήσει την κατάρτιση διερευνητικής γνωμοδότησης εντός του 2010, ούτως ώστε η ΕΟΚΕ, με τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων μερών, να υποβάλει προτάσεις σχετικά με τη σύσταση αυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας, με την οποία και επιθυμεί να συνεργαστεί.

10.3   Η Επιτροπή έχει επίσης προτείνει να αποκτήσει η ΕΕ έναν Κώδικα για τη μετανάστευση, ο οποίος θα εγγυάται στους νόμιμους μετανάστες ένα ενιαίο επίπεδο δικαιωμάτων, αντίστοιχο προς αυτό των πολιτών της Ένωσης. Η κωδικοποίηση αυτή των υφιστάμενων νομοθετικών κειμένων θα πρέπει να συμπεριλάβει, εάν χρειάζεται, τις τροποποιήσεις που απαιτούνται για να απλουστευθούν ή να συμπληρωθούν οι ισχύουσες διατάξεις και να βελτιωθεί η εφαρμογή τους.

10.4   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη μετανάστευση πρέπει να συνοδεύεται από ένα οριζόντιο κοινό πλαίσιο (ευρωπαϊκό καθεστώς) δικαιωμάτων που θα εγγυάται τον σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των μεταναστών στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από το εργασιακό και το νομικό τους καθεστώς. Η οδηγία-πλαίσιο που συζητείται επί του παρόντος στο Συμβούλιο, εάν υιοθετηθεί και θεσπίζει υψηλό επίπεδο προστασίας, θα αποτελέσει πολύτιμο νομικό μέσον για την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών.

10.5   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Επιτροπής για την υποβολή Ευρωπαϊκού Κώδικα για τη μετανάστευση, υπό την προϋπόθεση ότι θα πρόκειται για νομοθετική πρόταση που θα εγγυάται τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών και θα τους εξασφαλίζει ένα ενιαίο επίπεδο δικαιωμάτων, αντίστοιχο με αυτό των πολιτών της Ένωσης.

---

(1)  ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 95. ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σ. 29.

ΕΕ C 80 της 30.3.2004, σ. 92.

ΕΕ C 318 της 23.12.2006, σ. 128.

ΕΕ C 125 της 27.5.2002, σ. 112.

ΕΕ C 208 της 3.9.2003, σ. 76.

(2)  Άρθρο 79.

(3)  COM(2008) 758 τελικό.

(4)  COM(2009) 674 τελικό.

(5)  «The Economic and Fiscal Impact of Immigrants», National Institute of Economic and Social Research, Οκτώβριος 2007 και «Coyuntura española – Los efectos de la inmigración sobre el empleo y los salarios» Informe Mensual de la Caixa, Νo 295, Οκτώβριος 2006.

(6)  Οδηγία 2009/50/ΕΚ.

(7)  ΕΕ C 27 της 3.2.2009, σ. 114.

(8)  COM(2007) 638 τελικό.

(9)  ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σ. 29.

(10)  ΕΕ C 318 της 23.12.2006, σ. 128.

(11)  ΕΕ C 128 της 18.5.2010, σ. 29.

(12)  Οδηγία 2000/78/ΕΚ.

(13)  Οδηγία 2000/43/ΕΚ.

(14)  P6_TA (2009) 0211.

(15)  Βλ. κυρίως ΕΕ C 162 της 25.6.2008, σ. 90.

(16)  Βλ. μεταξύ άλλων ΕΕ C 218 της 11.9.2009.

(17)  EU-MIDIS European Union Minorities and Discrimination Survey: Main Results Report, Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 9.12.2009.

(18)  Cities for Local Integration Policies – Πόλεις για τοπικές πολιτικές ένταξης: δίκτυο στο οποίο συμμετέχουν άνω των 30 Ευρωπαϊκών πόλεων, υπό την διαχείριση του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound).

(19)  ΕΕ C 204 της 9.8.2008, σ. 70.

(20)  Συμβούλιο της ΕΕ, 13440/08, 24 Σεπτεμβρίου 2008.

---