“ANNESS I

A.   REKWIŻITI TAS-SISTEMA TA’ MMANIĠĠJAR AMBJENTALI

L-organizzazzjonijiet li jipparteċipaw fl-iskema Komunitarja ta’ mmaniġġjar u verifika ekoloġiċi (EMAS) għandhom jimplimentaw ir-rekwiżiti ta’ EN ISO 14001:2004, li huma deskritti fis-sezzjoni 4 ta’ l-Istandard Ewropew (*) u totalment riprodotti hawn taħt:

I-A   Rekwiżiti tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali

I-A.1   Rekwiżiti ġenerali

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, tiddokumenta, timplimenta, iżżomm u ttejjeb kontinwament sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali skond ir-rekwiżiti ta’ dan l-Istandard Internazzjonali u tiddetermina kif se tissodisfa dawn ir-rekwiżiti.

L-organizzazzjoni għandha tiddefinixxi u tiddokumenta l-ambitu tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tagħha.

I-A.2   Politika Ambjentali

L-ogħla korp maniġerjali għandu jiddefinixxi l-politika ambjentali ta' l-organizzazzjoni u jassigura li, fi ħdan l-ambitu definit tas-sistema ta' mmaniġġjar ambjentali, din

(a)	tkun xierqa għan-natura, l-iskala u l-impatti ambjentali ta' l-attivitajiet, il-prodotti u s-servizzi tagħha,

(b)	tinkludi impenn għal titjib u prevenzjoni kontinwi mit-tniġġis;

(c)	tinkludi impenn sabiex tkun konformi mar-rekwiżiti ġuridiċi applikabbli u ma’ rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom fir-rigward ta’ l-aspetti ambjentali tagħha,

(d)	tipprovdi qafas għad-definizzjoni u r-reviżjoni ta’ l-għanijiet u l-miri ambjentali,

(e)	tkun dokumentata, implimentata u miżmuma,

(f)	tkun komunikata lill-persuni kollha li jaħdmu għal jew f’isem l-organizzazzjoni, u

(g)	tkun disponibbli għall-pubbliku.

I-A.3   Ippjanar

I-A.3.1   Aspetti ambjentali

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i)

(h)

sabiex tidentifika l-aspetti ambjentali ta’ l-attivitajiet, tal-prodotti u tas-servizzi tagħha fi ħdan l-ambitu definit tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali li tista’ tikkontrolla u dawk li tista’ tinfluwenza filwaqt li tqis l-iżviluppi ppjanati jew ġodda, jew attivitajiet, prodotti u servizzi ġodda jew modifikati, u

(i)	sabiex tiddetermina dawk l-aspetti li għandhom jew jistgħu jkollhom impatt(i) sinifikanti fuq l-ambjent (jiġifieri aspetti ambjentali sinifikanti).

L-organizzazzjoni għandha tiddokumenta din l-informazzjoni u żżommha aġġornata.

L-organizzazzjoni għandha tassigura li l-aspetti ambjentali sinifikanti jitqiesu meta tkun stabbilita, implimentata u miżmuma s-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tagħha.

I-A.3.2   Rekwiżiti ġuridiċi u oħrajn

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i)

(a)	sabiex tidentifika u jkollha aċċess għar-rekwiżiti ġuridiċi applikabbli u rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom fir-rigward ta’ l-aspetti ambjentali tagħha, u

(b)	sabiex tiddetermina kif dawn ir-rekwiżiti jkunu applikati lill-aspetti ambjentali tagħha.

L-organizzazzjoni għandha tassigura li dawn ir-rekwiżiti ġuridiċi applikabbli u rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom jitqiesu meta tkun stabbilita, implimentata u miżmuma s-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tagħha.

I-A.3.3   Għanijiet, miri u programm(i)

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm għanijiet u miri ambjentali dokumentati, f’funzjonijiet u livelli relevanti fi ħdan l-organizzazzjoni

L-għanijiet u l-miri għandhom jitkejlu, fejn hu prattiku, u jkunu konsistenti mal-politika amjentali, inklużi l-impenji lejn il-prevenzjoni mit-tniġġis, lejn il-konformità mar-rekwiżiti ġuridiċi applikabbli u ma’ rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom u lejn titjib kontinwu.

Meta l-għanijiet u l-miri jkunu stabbiliti u reveduti, organizzazzjoni għandha tqis ir-rekwiżiti ġuridiċi u rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom, u l-aspetti ambjentali sinifikanti tagħha. Hija għandha tikkunsidra l-għażliet teknoloġiżi tagħha, ir-rekwiżiti finanzjarji, operazzjonali u ta’ negozju tagħha, u l-fehmiet ta’ partijiet interessati.

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm programm(i) għall-ksib ta’ l-għanijiet u l-miri tagħha. Il-programm(i) għandu/hom jinkludi/jinkludu

(a)	deżinjazzjoni ta’ reponsabilità għall-ksib ta’ għanijiet u miri f’funzjonijiet u livelli relevanti ta’ l-organizzazzjoni, u

(b)	il-mezzi u l-qafas ta’ żmien b’liema għandhom jinkisbu.

I-A.4   Implimentazzjoni u operazzjoni

I-A.4.1   Riżorsi, rwoli, responsabilità u awtorità

Id-direzzjoni għandha tassigura d-disponibilità tar-riżorsi essenzjali biex tistabbilixxi, timplimenta, iżżħomm u ttejjeb is-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali. Ir-riżorsi jinkludu r-riżorsi umani u kapaċitajiet speċjalizzati, l-infrastruttura ta’ organizzazzjoni, it-teknoloġija u r-riżorsi finanzjarji.

Ir-rwoli, ir-responsabilitajiet u l-awtoritajiet għandhom ikunu definiti, dokumentati u komunikati sabiex iħeffu mmaniġġjar ambjentali effettiv.

L-ogħla korp maniġerjali ta’ l-organizzazzjoni għandu jaħtar rappreżentant(i) maniġerjali speċifiku/ċi li, irrispettivament minn responsabiltajiet oħra, ikollu/hom rwoli, responsabilitajiet u awtorità definiti sabiex

(a)	jassigura/jassiguraw li s-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tkun stabbilita, implimentata u miżmuma skond ir-rekwiżiti ta’ dan l-Istandard Internazzjonali

(b)	jirrapporta/jirrapportaw lill-ogħla korp maniġerjali dwar il-prestazzjoni tas-sistema ta' mmaniġġjar ambjentali għar-reviżjoni, inklużi r-rakkomandazzjonijiet għat-titjib.

I-A.4.2   Kompetenza, taħriġ u għarfien

L-organizzazzjoni għandha tassigura li kull persuna li tagħmel xogħol għaliha jew f’isimha li għandha potenzjal li tikkawża impatt(i) ambjentali sinifikanti identifikat(i) mill-organizzazzjoni hija kompetenti fuq il-bażi ta’ edukazzjoni, taħriġ jew esperjenza xierqa, u għandha żżomm reġistri assoċjati.

L-organizzazzjoni għandha tidentifika ħtiġijiet ta’ taħriġ assoċjati ma' l-aspetti ambjentali u mas-sistema ta' mmaniġġjar ambjentali tagħha. Hija għandha tipprovdi taħriġ jew tieħu azzjoni oħra biex tilħaq dawn il-ħtiġijiet, u għandha żżomm reġistri assoċjati.

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) biex tgħarraf lill-persuni li jaħdmu għaliha jew f'isimha

(a)	bl-importanza tal-konformità mal-politika u mal-proċeduri ambjentali u mar-rekwiżiti tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali,

(b)	bl-aspetti ambjentali sinifikanti u impatti attwali jew potenzjali relatati assoċjati ma’ xogħolhom, u l-benefiċċji ambjentali ta’ rendiment personali mtejjeb.

(c)	bir-rwol u r-responsabilitajiet tagħhom fil-ksib ta’ konformità mar-rekwiżiti tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali, u

(d)	bil-konsegwenzi potenzjali tat-tbegħid mill-proċeduri speċifiċi.

I.A.4.3   Komunikazzjoni

Fir-rigward ta’ l-aspetti ambjentali u tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tagħha, l-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) għal

(a)	komunikazzjoni interna bejn il-livelli varji u funzjonijiet ta' l-organizzazzjoni

(b)	riċeviment u dokumentazzjoni ta' u tweġibiet għall-komunikazzjoni relevanti minn partijiet esterni interessati.

L-organizzazzjoni għandha tiddeċiedi jekk għandhiex tikkomunika esternament dwar l-aspetti ambjentali sinifikanti tagħha, u għandha tiddokumenta d-deċiżjoni tagħha. Jekk iddeċidiet li tikkomunika, l-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi u timplimenta metodu(i) għall-komunikazzjoni esterna tagħha.

I.A.4.4   Dokumentazzjoni

Id-dokumentazzjoni tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali għandha tinkludi

(a)	il-politika ambjentali, l-għanijiet u l-miri,

(b)	deskrizzjoni ta’ l-ambitu tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali,

(c)	deskrizzjoni ta’ l-elementi ewlenin tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali u l-interazzjoni tagħhom, u referenza għad-dokumenti relatati,

(d)	dokumenti, inklużi r-reġistri, mitluba minn dan l-Istandard Internazzjonali, u

(e)	dokumenti, inklużi r-reġistri, iddeterminati bħala meħtieġa mill-organizzazzjoni sabiex tassigura l-ippjanar, l-operazzjoni u l-kontroll tal-proċessi effettivi li huma konnessi ma’ l-aspetti ambjentali sinifikanti tagħha.

I.A.4.5   Kontroll tad-dokumenti

Id-dokumenti meħtieġa mis-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali u minn dan l-Istandard Internazzjonali għandhom ikunu kkontrollati. Ir-reġistri huma tip speċjali ta’ dokument u għandhom ikunu kkontrollati skond ir-rekwiżiti mogħtija f’4.5.4.

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) sabiex

(a)	tapprova dokumenti għall-adegwatezza qabel ma jinħarġu,

(b)	tirrevedi u taġġorna kif meħtieġ u terġa’ tapprova d-dokumenti,

(c)	tassigura li l-bidliet u l-istat tar-reviżjoni attwali tad-dokumenti jkunu identifikati,

(d)	tassigura li l-verżjonijiet relevanti tad-dokumenti applikabbli jkunu disponibbli f’postijiet ta’ użu,

(e)	tassigura li d-dokumenti jibqgħu leġġibbli u li malajr ikunu identifikati,

(f)	tassigura li d-dokumenti ta’ oriġni estern iddeterminati bħala meħtieġa mill-organizzazzjoni għall-ippjanar u l-operazzjoni tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali jkunu identifikati u d-distribuzzjoni tagħhom ikkontrollata, u

(g)	tipprevjeni mill-użu mhux intenzjonat ta’ dokumenti skaduti u tapplikalhom identifikazzjoni xierqa jekk jinżammu għal xi raġjuni.

I-A.4.6   Kontroll operazzjonali

L-organizzazzjoni għandha tidentifika u tippjana dawk l-operazzjonijiet li huma assoċjati ma’ l-aspetti ambjentali sinifikanti identifikati bħala konsistenti mal-politika ambjentali, ma’ l-għanijiet u l-miri tagħha, sabiex tassigura li jitwettqu taħt kundizzjonijiet speċifiċi, billi

(a)	tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura/i dokumentata/i sabiex tikkontrolla s-sitwazzjonijiet fejn in-nuqqas tagħhom jista’ jwassal għal tbegħid mill-politika ambjentali, mill-għanijiet u mill-miri, u

(b)	tistipola l-kriterji operazzjonali fil-proċedura/i, u

(c)	tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċeduri relatati ma’ l-aspetti ambjentali sinifikanti identifikati ta' l-oġġetti u s-servizzi użati mill-organizzazzjoni u tikkomunika proċeduri u rekwiżiti applikabbli lill-fornituri, inklużi l-kuntratturi.

I-A.4.7   Livell ta' tħejjija u reazzjoni għall-emerġenzi

L-organizzazzjoni għandha tisstabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura/i sabiex tidentifika sitwazzjonijiet potenzjali ta’ emerġenza u inċidenti potenzjali li jistgħu jkollhom impatt(i) fuq l-ambjent u kif se tirreaġixxi għalihom.

L-organizzazzjoni għandha tirreaġixxi għal sitwazzjonijiet u inċidenti ta’ emerġenza effettiva u tipprevjeni jew ittaffi impatti ambjentali avversi assoċjati.

L-organizzazzjoni għandha tirrevedi perjodikament u, fejn meħtieġ, tirrevedi l-proċeduri tat-tlestija u reazzjoni għall-emerġenzi, partikolarment, wara li jseħħu inċidenti jew sitwazzjonijiet ta’ emerġenza.

L-organizzazzjoni għandha perjodikament teżamina wkoll dawn il-proċeduri fejn prattikabbli.

I-A.5   Verifika

I.A.5.1   Monitoraġġ u kejl

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) sabiex isir monitoraġġ u kejl regolarment, tal-karatteristiċi ewlenin ta’ l-operazzjonijiet tagħha li jistgħu jkollhom impatt ambjentali sinifikanti. Il-proċedura/i għandha/hom tinkludi/jinkludu d-dokumentazzjoni ta’ l-informazzjoni sabiex isir monitoraġġ fuq il-prestazzjoni, il-kontrolli operazzjonali applikabbli u fuq il-konformità ma’ l-għanijiet u l-miri ambjentali ta’ l-organizzazzjoni.

L-organizzazzjoni għandha tassigura li jintuża u jinżamm tagħmir għall-monitoraġġ u kejl kalibrat u verifikat u għandha żżomm reġistri assoċjati.

I.A.5.2   Evalwazzjoni tal-konformità

I-A.5.2.1   B’mod konsistenti ma’ l-impenn għall-konformità, l-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura/i sabiex tevalwa perjodikament il-konformità mar-rekwiżiti ġuridiċi applikabbli.

L-organizzazzjoni għandha żżomm reġistri tar-riżultati ta’ l-evalwazzjonijiet perjodiċi.

I-A.5.2.2   L-organizzazzjoni għandha tevalwa l-konformità ma' rekwiżiti oħrajn li ssottomettiet ruħha għalihom. L-organizzazzjoni tista’ tgħaqqad din l-evalwazzjoni ma’ l-evalwazzjoni tal-konformità ġuridika msemmja fil-punt 4.5.2.1 jew tistabbilixxi proċedura/i separata/i.

L-organizzazzjoni għandha żżomm reġistri tar-riżultati ta’ l-evalwazzjonijiet perjodiċi.

I-A.5.3   Nuqqas ta' konformità, azzjoni korrettiva u azzjoni preventiva

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) sabiex tittratta ma’ nuqqas(ijiet) ta’ konformità reali jew potenzjali u sabiex tieħu azzjoni korrettiva u azzjoni preventiva. l-proċedura/i għandha/hom tiddefinixxi/jiddefinixxu r-rekwiżiti għal

(a)	l-identifikazzjoni u l-korrezzjoni tan-nuqqas(ijiet) ta’ konformità u t-teħid ta’ azzjoni(jiet) biex ittaffi/itaffu l-impatti ambjentali tagħhom.

(b)	l-investigazzjoni ta’ nuqqas(ijiet) ta’ konformità, id-determinazzjoni tal-kawża/i tagħha/hom u t-teħid ta’ azzjonijiet sabiex tevita li jerga’/jerġgħu jseħħ(u).

(c)	l-evalwazzjoni tal-ħtieġa għal azzjoni(ijiet) li tipprevjeni/jipprevjenu n-nuqqas(ijiet) ta’ konformità u implimentazzjoni xierqa ta’ azzjonijiet indikati biex jevitaw li jseħħu.

(d)	ir-reġistrazzjoni tar-riżultati ta’ l-azzjoni(jiet) korrettiva/i u azzjoni(ijiet) preventiva/i meħuda, u

(e)	ir-reġistrazzjoni tar-riżultati ta’ l-azzjoni(jiet) korrettiva/i u azzjoni(ijiet) preventiva/i meħuda, u L-azzjonijiet meħuda għandhom ikunu xierqa għad-daqs tal-problemi u ta' l-impatti ambjentali li jitfaċċaw.

L-organizzazzjoni għandha tassigura li kull tibdil meħtieġ isir lid-dokumentazzjoni tas-sistema ta' mmaniġġjar ambjentali.

I.A.5.4   Kontroll tar-reġistri

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi u żżomm reġistri kif meħtieġ biex turi l-konformità mar-rekwiżiti tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali tagħha u ta’ dan l-Istandard Internazzjonali, u r-riżultati miksuba.

L-organizzazzjoni għandha tistabbilixxi, timplimenta u żżomm proċedura(i) għall-identifikazzoni, għall-ħażna, għall-protezzjoni, għall-irkupru, għaż-żamma u għar-rimi tar-reġistri.

Ir-reġistri għandhom ikunu u jinżammu leġġibbli, identifikabbli u traċċabbli.

I.A.5.5   Verifika interna

L-organizzazzjoni għandha tassigura li verifiki interni tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali jitwettqu f'intervalli ppjanati sabiex

(a)	jiddeterminaw jekk is-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali — hijiex konformi mad-dispożizzjonijiet ippjanati għas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali inklużi r-rekwiżiti ta’ dan l-Istandard Internazzjonali, u — hijiex implimentata u miżmuma kif suppost, u

(b)

tipprovdi informazzjoni dwar ir-riżultati tal-verifiki lid-direzzjoni. Il-programm(i) ta’ verfika għandu/hom jkun/ikunu ppjanat/i, stabbilit/i, implimentat/i u miżmum/a mill-organizzazzjoni, waqt li titqies l-importanza ambjentali ta’ l- operazzjoni(jiet) relatata/i u r-riżultati tal-verifiki ta’ qabel.

Proċedura/i ta’ verifika għandha/hom tkun/ikunu stabbilita/i, implimentata/i u miżmuma sabiex tindirizza/jindirizzaw

—	ir-responsabilitjiet u r-rekwiżiti għall-ippjanar u t-twettiq ta’ verifiki, li jirraportaw ir-riżultati u jżommu reġistri assoċjati,

—	id-determinazzjoni tal-kritierji għall-verifika, l-ambitu, il-frekwenza u l-metodi.

L-għażla tal-verifikaturi u t-twettiq tal-verifiki għandhom jassiguraw l-imparzjalità tal-proċess ta’ verifika.

I-A.6   Reviżjoni tad-direzzjoni

L-ogħla korp maniġerjali għandu jirrevedi s-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali ta’ l-organizzazzjoni, f’intervalli ppjanati, sabiex jassigura l-konvenjenza, l-adegwatezza u l-effettività kontinwa tagħha. Ir-reviżjonijiet għandhom jinkludu l-eżami ta’ l-opportunitajiet għat-titjib u għall-ħtieġa ta’ tibdil tas-sistema ta’ mmaniġġjar ambjentali, inklużi l-politika ambjentali u l-għanijiet u l-miri ambjentali.

Reġistri tar-reviżjonijiet tad-direzzjoni għandhom jinżammu.

Id-data li għandha tingħata għar-reviżjonijiet tad-direzzjoni għandhom jinkludu:

(a)	ir-riżultati tal-verifiki interni u ta’ l-evalwazzjoni tal-konformità mar-rekwiżiti ġuridiċi u ma’ rekwiżiti oħra li l-organizzazzjoni tkun issottomettiet ruħha għalihom,

(b)	komunikazzjoni(jiet) minn partijiet esterni interessati, inklużi l-ilmenti,

(c)	il-prestazzjoni ambjentali ta’ l-organizzazzjoni,

(d)	safejn intlaħqu l-għanijiet u l-miri,

(e)	l-istat ta’ l-azzjonijiet korrettivi u preventivi,

(f)	azzjonijiet li seħħu b’konsegwenza ta’ reviżjonijiet ta’ qabel tad-direzzjoni,

(g)	ċirkustanzi li nbiddlu, inklużi l-iżviluppi tar-rekwiżiti ġuridiċi u oħrajn relatati ma’ l-aspetti ambjentali tagħha, u

(h)	rakkomandazzjonijiet għat-titjib.

Ir-reviżjonijiet magħmula mid-direzzjoni għandhom jinkludu kull deċiżjoni u azzjoni relatata ma’ bidliet possibbli fil-politika ambjentali, fl-għanijiet, fil-miri u f'elementi oħra tas-sistema ta' mmaniġġjar ambjentali, konsistenti ma' l-impenn għal titjib kontinwu.

LISTA TA’ AWTORITAJIET NAZZJONALI TA’ L-ISTANDARDS

BE	:	IBN/BIN (Institut Belge de Normalisation/Belgisch Instituut voor Normalisatie)
CZ	:	ČNI (Český normalizační institut)
DK	:	DS (Dansk Standard)
DE	:	DIN (Deutsches Institut für Normung e.V.)
EE	:	EVS (Eesti Standardikeskus)
EL	:	ELOT (Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης)
ES	:	AENOR (Asociación Española de Normalización y Certificación)
FR	:	AFNOR (Association Française de Normalisation)
IEL	:	NSAI (National Standards Authority of Ireland)
IT	:	UNI (Ente Nazionale Italiano di Unificazione)
CY	:	Κυπριακός Οργανισμός Προώθησης Ποιότητας
LV	:	LVS (Latvijas Standarts)
LT	:	LST (Lietuvos standartizacijos departamentas)
LU	:	SEE (Service de l’Energie de l’Etat) (Luxembourg)
HU	:	MSZT (Magyar Szabványügyi Testület)
MT	:	MSA (Awtorità Maltija dwar l-Istandards/Malta Standards Authority)
NL	:	NEN (Nederlands Normalisatie-Instituut)
AT	:	ON (Österreichisches Normungsinstitut)
PL	:	PKN (Polski Komitet Normalizacyjny)
PT	:	IPQ (Instituto Português da Qualidade)
SI	:	SIST (Slovenski inštitut za standardizacijo)
SK	:	SÚTN (Slovenský ústav technickej normalizácie)
FI	:	SFS (Suomen Standardisoimisliitto r.y)
SE	:	SIS (Swedish Standards Institute)
UK	:	BSI (British Standards Institution).”