29.10.2011   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 318/99

1.1

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (hierna: EESC) verheugt zich over het groenboek van de Europese Commissie over elektronisch aanbesteden, alsook over het groenboek over het EU-beleid inzake overheidsopdrachten.

1.2

Het EESC is van mening dat:

1.3

Volgens het EESC kan de herziening van het e-aanbestedingskader niet los worden gezien van een herziening van het rechtskader voor overheidsopdrachten. E-aanbesteding is een middel waarmee het beleid inzake overheidsopdrachten doeltreffender, efficiënter en met minder kosten ten uitvoer kan worden gelegd. Samenhang en een gemeenschappelijke aanpak zijn dan ook van belang in dit verband.

1.4

Het EESC stelt vast dat de tenuitvoerlegging van e-aanbesteding in de lidstaten niet is tegemoetgekomen aan de verwachtingen die in het actieplan van 2004 zijn geformuleerd. Hoe dan ook erkent het EESC dat er goede praktijken op dit gebied bestaan. Zo zij gedacht aan de alomvattende aanpak van e-aanbestedingen die door Portugal wordt gehanteerd en aanbeveling verdient.

1.5

De gediversifieerde aanpak waarbij lidstaten hun eigen tijdschema t.a.v. de tenuitvoerlegging van e-aanbesteding volgen, heeft niet het verhoopte resultaat opgeleverd en in plaats daarvan ervoor gezorgd dat het nagestreefde doel van een overeengekomen uniform systeem nog verder af kwam te liggen. Volgens het EESC is het nu voor de EU van het allerhoogste belang om via DG Interne markt en diensten en DG Informatiemaatschappij resoluut en effectief het voortouw te nemen (zoals dat ook bij het e-Europe-initiatief is gebeurd) teneinde tot een geïntegreerd, interoperabel en vanuit bedrijfs- en technologisch oogpunt gestandaardiseerd e-aanbestedingskader voor alle lidstaten te komen. Hiermee zou worden voorkomen dat individuele lidstaten actie ondernemen waarmee ze zich nog verder van het nagestreefde doel verwijderen en zou worden verzekerd dat er maatregelen worden genomen die bijdragen aan het tenuitvoerleggingsproces van een goedgekeurde coherente aanpak volgens een overeengekomen tijdschema. Wel moeten er wat elektronische aanbesteding betreft adequate, goed afgestemde kaders komen voor met name sectoren van de sociale economie en de sociale dienstverlening. De diensten die in deze sectoren worden aanbesteed zijn namelijk vaak complex en hebben unieke kenmerken waar ook in een aanbestedingsprocedure rekening mee moet worden gehouden.

1.6

Het EESC zou graag zien dat bij de tenuitvoerlegging wordt voorzien in een monitoringmechanisme zodat wordt toegezien op de vooruitgang, de obstakels, de correctieve maatregelen, enz., die verband houden met de invoering van e-aanbesteding in de lidstaten.

1.7

De Europese Commissie zou via sturing van de tenuitvoerlegging van e-aanbestedingen lidstaten moeten aanmoedigen om innoverende oplossingen te zoeken voor problemen m.b.t. bedrijfsprocedures en taalkwesties.

1.8

De Commissie moet niet alleen een leidende rol spelen maar zich ook als „kampioen” op dit gebied profileren door e-aanbesteding ook binnen haar instelling te hanteren.

1.9

Het EESC onderstreept het belang van e-aanbesteding als middel om een impuls te geven aan de handel binnen de Europese eengemaakte markt ten voordele van zowel grote als kleine, middelgrote en micro-ondernemingen. Bedrijfsprocedures en technologie moeten zo zijn opgezet dat ze de handel binnen de interne markt aanzwengelen in plaats van hem af te remmen.

1.10

Het EESC beklemtoont dat mkb en micro-ondernemingen de ruggengraat vormen van het ondernemerschap in de EU. De inspanningen i.v.m. de herziening van het kader voor overheidsopdrachten en het e-aanbestedingskader moeten erop gericht zijn het mkb en micro-ondernemingen in staat te stellen mee te concurreren in een omgeving van e-aanbestedingen. Het EESC doet de volgende aanbevelingen:

1.11

Het EESC zou graag zien dat de architectuur voor e-aanbestedingen interoperabel is en stoelt op open normen en open-source-software.

2.1

Op 18 oktober 2010 heeft de Europese Commissie een groenboek uitgebracht over de bevordering van elektronisch aanbesteden in de EU (1). Het groenboek ging gepaard met een werkdocument van de diensten van de Commissie met als titel „Evaluation of the 2004 Action Plan for Electronic Public Procurement” (evaluatie van het actieplan 2004 voor elektronisch aanbesteden) (2).

2.2

Het groenboek is een eerste stap in de totstandbrenging van een onderling gekoppelde infrastructuur voor elektronisch aanbesteden als onderdeel van de digitale agenda van de Commissie. In het document wordt ingegaan op verwezenlijkingen en andere kwesties i.v.m. de tenuitvoerlegging van elektronisch aanbesteden in de lidstaten. Er komen beleidskwesties aan bod m.b.t. de bijstelling van EU-acties ter bevordering van de invoering van e-aanbesteding door nationale, regionale en lokale overheden.

2.3

In 2005 hebben de EU-ministers zich tot doel gesteld dat tegen 2010 ten minste 50 % van de overheidsopdrachten elektronisch zouden worden geplaatst. Volgens de Commissie wordt echter nauwelijks 5 % van de opdrachten van de lidstaten via e-aanbestedingen gegund.

2.4

In aansluiting op het groenboek over e-aanbestedingen is op 27 januari 2011 het „Groenboek betreffende de modernisering van het EU-beleid inzake overheidsopdrachten - Naar een meer efficiënte Europese aanbestedingsmarkt” (3) gepubliceerd. Het Comité concentreert haar werkzaamheden thans op deze specifieke kwestie, alsook op e-facturering, en zal uiteindelijk een pakket van drie onderling samenhangende adviezen uitbrengen.

3.1

Vraag 1. Het EESC rangschikt de in het groenboek genoemde knelpunten als volgt:

3.2

Vraag 2. Het EESC erkent de volgende probleempunten:

3.3

Het EESC stemt ermee in dat nationale overheidsdiensten en aanbestedende overheden moeten worden aangespoord om een kader voor e-aanbestedingen in te voeren. Het beklemtoont andermaal dat de strategie van de Commissie met verschillende snelheden niet langer mag worden gevolgd. De ervaring sinds 2005 en de slechte resultaten ingevolge het ontbreken van een doeltreffend monitoringmechanisme zouden de Commissie er nu toe moeten brengen om met de lidstaten een akkoord te sluiten over de inachtneming van overeengekomen e-aanbestedingsstrategieën. Het EESC wil echter benadrukken dat de lidstaten ervoor dienen te zorgen dat passende evenwichtige kadervoorwaarden voor specifieke sectoren worden uitgestippeld, met name in de sociale economie en de sociale dienstensector. De diensten die in deze sectoren worden aanbesteed, zijn namelijk vaak complex en hebben unieke kenmerken waar ook in een elektronische aanbestedingsprocedure rekening mee moet worden gehouden.

Wat stimuli betreft om bedrijven ertoe aan te zetten gebruik te maken van e-aanbestedingen, stelt het EESC de volgende kwesties aan de orde:

Wat punt b) betreft, zou het EESC graag zien dat de Commissie initiatieven in de lidstaten financiert die gericht zijn op:

3.4

Aanbestedende diensten zijn overheidsinstanties die zich moeten houden aan het overheidsbeleid. Lidstaten zouden passende sturing moeten geven aan hun aanbestedende diensten bij het tot stand brengen en invoeren van elektronisch aanbesteden. Daartoe kan het nodig zijn dat zij strategieën voor de tenuitvoerlegging van e-aanbestedingen in hun nationale ondernemings- en ICT-strategieën opnemen, waarbij zij progressieve doelstellingen vaststellen die binnen specifieke termijnen gehaald moeten worden (7).

De hamvraag is of e-aanbesteding de enige manier moet zijn waarop openbare aanbestedingen moeten gebeuren. Het EESC is van mening dat lidstaten e-aanbestedingen zoveel mogelijk als de methode bij uitstek voor openbare aanbestedingen moeten hanteren. Daarbij moet een en ander echter wel op een intelligente manier zijn ontworpen zodat rekening kan worden gehouden met de bijzondere behoeften van de verschillende sectoren. Dit is m.n. van belang in het geval van de sociale dienstverlening, een terrein dat zich op het vlak van aanbestedingen onderscheidt door zijn complexe karakter. Elektronische aanbestedingen voor dit soort diensten moeten zijn gebaseerd op de behoefte waaraan men met de overheidsopdracht wil voldoen, en op de bijzondere kenmerken van de betreffende dienst.

Strategieën ter introductie van elektronisch aanbesteden moeten in dit verband worden aangevuld met capaciteitsopbouw en bijscholing van ambtenaren in overheidsdiensten, terwijl het mkb tevens moet kunnen beschikken over gemakkelijk toegankelijke ondersteunende centra voor facilitering van e-aanbesteding.

3.5

Het bestaan van e-veilingen laat zien dat reeds in elektronische procedures voor bepaalde aankopen is voorzien bij Richtlijnen 2004/17 en 2004/18 – mocht voor deze instrumenten worden gekozen.

Het EESC is te vinden voor een een aankoopinstrument als e-veiling. Dit vergt van nature een elektronisch aankoopkader, op voorwaarde evenwel dat voor het mkb wordt voorzien in een ondersteunend kader zoals in par. 3.3 wordt bepleit, en dat er enkel een passend gebruik van wordt gemaakt.

Het kan niet genoeg worden benadrukt dat werk moet worden gemaakt van capaciteitsopbouw om het nodige ondersteunende kader tot stand te brengen. Dit moet immers gelijke voorwaarden voor e-handel verzekeren voor zowel mkb en ngo’s als grote ondernemingen.

Het EESC wijst op het gevaar van een digitale kloof, hetgeen kan zorgen voor „oneerlijke” concurrentie. Ngo’s en mkb kunnen immers omwille van de „technologische” barrière worden benadeeld bij deelname aan openbare aanbestedingen.

3.6

Het EESC is van mening dat overheidsopdrachten voornamelijk via e-aanbesteding moeten worden uitgeschreven op voorwaarde dat de aanbestedingen zo worden opgesteld dat ze afgestemd zijn op de specifieke kenmerken en complexe behoeften van bepaalde sectoren – bv. de aanbesteding van „B”-diensten.

Hoe dan ook kunnen gelijke voorwaarden alleen worden gegarandeerd als mkb en ngo’s de capaciteit hebben om in een B2G-omgeving te functioneren. Wellicht is dit vandaag nog niet het geval en moet in dit verband door de Europese Commissie en de lidstaten werk worden gemaakt van capaciteitsopbouw.

3.7

Onnodige of onevenredige barrières voor grensoverschrijdende deelname aan online aanbestedingen zullen in eerste instantie te wijten zijn aan:

Het EESC zou graag zien dat de Europese Commissie een overeengekomen actieplan opstelt en goedkeurt, aangevuld met een monitoringmechanisme voor de tenuitvoerlegging ervan, teneinde te verzekeren dat dergelijke barrières worden weggewerkt.

3.8

Door zichtbare aankondiging van aanbestedingen onder het drempelbedrag van het e-aanbestedingskader uit te sluiten zou grensoverschrijdende deelname in een interne markt van e-aanbestedingen worden beperkt tot hoofdzakelijk grote ondernemingen.

Er zij op gewezen dat zichtbaarheid van de aanbestedingen onder het drempelbedrag van belang is voor het mkb en micro-ondernemingen daar de specificaties van dergelijke aanbestedingen zeer vaak aansluiten bij de vaardigheden en organisatorische en financiële capaciteit van dergelijke bedrijven. De deelname van het mkb en micro-ondernemingen aan grensoverschrijdende handel via openbare e-aanbestedingen onder het drempelbedrag zal dus de interne markt kracht bijzetten.

Daar het e-aanbestedingskader uit verschillende stappen bestaat die gaan van e-aankondiging tot e-facturering, stelt het EESC voor dat in het e-aanbestedingsbeleid van de EU wordt bepaald dat alle aanbestedingsprocedures - boven én beneden het drempelbedrag - duidelijk zichtbaar worden opgenomen in een Europese en nationale centrale portaalsite die door een e-aankondigingsdienst wordt ondersteund.

3.9

Volgens het EESC is het wetgevingskader inzake e-aanbestedingen veelomvattend. Gebreken zijn het gevolg van het feit dat de wil niet aanwezig is om een en ander ten uitvoer te leggen.

3.10

Oplossingen worden al te vaak gedicteerd door de technische architectuur i.p.v. door bedrijfsprocedures. Het veiligheidsniveau moet een weerspiegeling zijn van het niveau van het risico dat wordt gelopen; zo ook moeten investeringen in het veiligheidskader op dit risico worden afgestemd.

De keuzes inzake veiligheid die bij het ontwerpen van het authenticatiemechanisme worden gemaakt zijn gebaseerd op geavanceerde elektronische handtekeningen. Met deze handtekeningen zijn echter hoge kosten gemoeid, wat betreft het ter beschikking stellen van de technologie, de kosten van de digitale certificaten, enz.

De vraag dringt zich dan ook op: moet e-aanbesteding de facto gepaard gaan met een authenticatiemechanisme op basis van geavanceerde elektronische handtekeningen?

Het EESC is van mening dat de risico’s van e-aanbesteding uitvoeriger moeten worden besproken door de Commissie en de lidstaten voordat wordt besloten dat het authenticatiemechanisme voor elektronische aanbestedingen gekoppeld wordt aan geavanceerde elektronische handtekeningen.

Opgemerkt zij dat een betaal- of een kredietkaard – die bij diefstal de eigenaar aan een financieel risico blootstelt – gekoppeld is aan een pincode van 4 cijfers. Het EESC formuleert hierbij de volgende vragen:

Het EESC is van mening dat er voor e-aanbestedingen weliswaar moet worden voorzien in een veilig mechanisme, maar dat de oplossing in verhouding moet staan tot het risico en zo eenvoudig mogelijk uitvoerbaar moet zijn.

Ingeval zou worden besloten dat geavanceerde gekwalificeerde certificaten het beste beveiligingsmodel voor e-aanbestedingen bieden, zou het EESC graag zien dat de werkzaamheden in dit verband gebaseerd worden op het Virtual Company Dossier (VCD) dat in het kader van het Peppol-project (pan-Europese openbare aanbestedingen over het net - Pan European public procurement online) wordt uitgewerkt (8).

Het EESC stelt vast dat in de huidige richtlijn is bepaald dat documenten die gelijkwaardig zijn aan deze certificaten, door de aanbestedende overheden moeten worden erkend. Alleen zijn dergelijke gelijkwaardige documenten in de praktijk vaak moeilijk te vinden en worden door sommige lidstaten moeizame procedures opgelegd, waarbij gewaarmerkte of gelegaliseerde vertalingen moeten worden voorgelegd, met apostille, of waarbij alleen originele documenten worden aanvaard. Dit zijn omslachtige en dure procedures, niet alleen voor de bedrijven maar ook voor de aanbestedende overheden.

3.11

Er zijn reële belemmeringen op taalgebied. Er kan geen sprake zijn van een Europees kader voor e-aanbestedingen als de aanbesteding niet kan worden „gecommuniceerd” tussen de 27 lidstaten. Vertaling van de aanbestedingsdocumenten door een nationale aanbestedende instantie in de officiële EU-talen, laat staan alle talen van de 27 lidstaten, teneinde deze toegankelijk te maken voor bedrijven in alle lidstaten, is anderzijds onhaalbaar en duur en zou tevens het hele proces afremmen.

Het is van belang dat bedrijven en personen die willen deelnemen, weten welke aanbestedingen zijn utgeschreven. Deze informatie moet dan ook beschikbaar zijn zonder enige taalbarrières. Vervolgens is het aan de geïnteresseerde grote, kleine, middelgrote of micro-onderneming om meer informatie in te winnen met de hulp van de in dit advies bepleite ondersteunende centra, alsook om te beslissen of zij verdere kosten willen maken voor gedetailleerdere vertalingen die verder gaan dan hetgeen beschikbaar wordt gesteld via de voorgestelde taalinstrumenten.

Een door de Commissie ontwikkeld online vertaalinstrument voor aanbestedingen dat specifiek is ontworpen voor en toegesneden op het technische taalgebruik in aanbestedingsdocumenten, zou ook een oplossing kunnen bieden; bijzondere aandacht moet daarbij worden geschonken aan de correcte en ondubbelzinnige vertaling van woorden als „kunnen” en „moeten”, zodat misverstanden worden voorkomen.

Een dergelijk instrument mag echter enkel worden gebruikt voor uiterst eenvoudige aanbestedingen waarvan de begrijpelijkheid niet in twijfel kan worden getrokken. Zo wordt vermeden dat het instrument tot een extra administratieve last leidt zonder daadwerkelijk voordeel voor de aanbestedende diensten of inschrijvers.

3.12

Het EESC beveelt de Commissie aan de lidstaten te bewerken teneinde e-aanbestedingskaders op „open” normen te baseren.

Het zou graag zien dat de Commissie de lidstaten aanmoedigt om de open e-PRIOR-oplossing te gebruiken die de Commissie als vrije, open-source-componenten ter beschikking heeft gesteld en die kan worden geïntegreerd in elke e-aanbestedingsoplossing waaraan thans wordt gewerkt.

3.13

De Commissie moet volgens het EESC open-source-oplossingen aanmoedigen en uitbreiden die kunnen worden geïntegreerd in e-aanbestedingssystemen die reeds bestaan of nog worden ontwikkeld.

3.14

Het EESC is het ermee een dat de Europese Commissie applicaties als e-PRIOR-oplossingen verder moet ontwikkelen en ze voor gebruik door de lidstaten beschikbaar moet stellen.

3.15

Zoals reeds is besproken, moeten de Europese Commissie en de lidstaten initiatieven voor capaciteitsopbouw blijven ontwikkelen teneinde het mkb te ondersteunen om zich op B2G-e-handel voor te bereiden. Taal is voor het mkb een belangrijke hindernis om aan Europese e-aanbestedingen deel te nemen.