2.3.2018   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 81/16

Εισηγητής:

ο κ. Tom JONES

1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι παρά τη μείωση των ισορροπημένων πληθυσμών και της παραδοσιακής οικονομικής δραστηριότητας, σε πολλά χωριά και κωμοπόλεις παρατηρούνται επαρκή στοιχεία ορθής πρακτικής ώστε να είμαστε αισιόδοξοι για το αειφόρο μέλλον σε πολλούς, αν όχι σε όλους τους αγροτικούς οικισμούς. Οι οικισμοί αυτοί μπορούν να αποτελέσουν καταλύτες για ευρύτερη ανανέωση και βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου.

1.2.

Ωστόσο, η αισιοδοξία αυτή εξαρτάται από τη συνεχή και ολιστική προσπάθεια συμμετοχής ατόμων και οικονομικών πόρων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και σε όλους τους τομείς, ιδιωτικό και δημόσιο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπέρ των «έξυπνων χωριών», ιδίως δεδομένων των υποσχέσεων όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ των Διευθύνσεων. Τα εθνικά και περιφερειακά Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ), τα οποία η ΓΔ AGRI συνδιαχειρίζεται με τα κράτη μέλη, είναι ζωτικής σημασίας, ωστόσο δεν μπορούν να επενδύσουν ικανούς πόρους στην πρωτοβουλία χωρίς τη συνδρομή άλλων εθνικών, περιφερειακών ή τοπικών δημοσίων επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ σημειώνει και στηρίζει την υπό κατάρτιση γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών για τα Έξυπνα χωριά (1).

1.4.

Οι ταχείες ευρυζωνικές συνδέσεις —κινητές και σταθερές— είναι καθοριστικής σημασίας για τις προοπτικές οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των έξυπνα αναπτυσσόμενων χωριών και κωμοπόλεων, και πρέπει να είναι καθολικά προσβάσιμες, όπως εγγυάται η «αγροτική θωράκιση» που επισημαίνεται στη διακήρυξη Cork 2.0 του 2016.

1.5.

Οι δημόσιες υπηρεσίες στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και της παιδικής μέριμνας, θα πρέπει να είναι διαθέσιμες, ολοκληρωμένες και να είναι καινοτόμες στη χρήση της τεχνολογικής προόδου.

1.6.

Οι αρχές σχεδιασμού στις αγροτικές περιοχές θα πρέπει να υποστηρίξουν μια διαδικασία που θα επιτρέπει την ανανέωση των πλεοναζόντων κτιρίων σε χωριά και κωμοπόλεις, εξασφαλίζοντας χαμηλές τιμές για τις νεοφυείς επιχειρήσεις και αντισταθμιστικές εισφορές από εγχειρήματα λιανεμπορίου στα περίχωρα των πόλεων. Κατά την παράδοση τέτοιων ανακαινισμένων κτιρίων, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τόσο των τοπικών ΜΚΟ όσο του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα.

1.7.

Η κακή συνδεσιμότητα των μεταφορών συνιστά μια ακόμη πρόκληση και η από κοινού χρήση μεταφορικών μέσων, καθώς και τα λεωφορεία και αυτοκίνητα κοινοτικής ιδιοκτησίας συνιστώνται όπου αποσύρεται ο ιδιωτικός τομέας.

1.8.

Όπου είναι δυνατόν, οι εργοδότες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να υποστηρίζουν την τηλεργασία και να αξιοποιούν τα πιθανά οφέλη των συμπράξεων αγροτικών/αστικών περιοχών. Η συμβολή τόσο του αγροτουρισμού όσο και του τουρισμού της υπαίθρου, οι δραστηριότητες που συνδέονται με την υγεία και η δημιουργία εμπορικού σήματος τοπικών αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων, αλλά και η αύξηση του πολιτιστικού και ιστορικού καταλόγου εκδηλώσεων είναι πολύ σημαντική στο πλαίσιο αυτό. Μέσω της ενεργού στήριξης του ΠΑΑ, υπάρχουν περιθώρια για τους επιχειρηματίες να προσελκύσουν εισερχόμενες επενδύσεις και να δημιουργήσουν και να εμπορευθούν προϊόντα προστιθέμενης αξίας.

1.9.

Η διακυβέρνηση σε άκρως τοπικό επίπεδο είναι εθνικό ή περιφερειακό ζήτημα. Ωστόσο, τα χωριά και οι κωμοπόλεις χρειάζονται χειραφέτηση με μεγαλύτερες εξουσίες και πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους για να καθοδηγήσουν και να υποστηρίξουν τις επιθυμίες των κατοίκων τους.

1.10.

Το πρόγραμμα LEADER και οι ομάδες τοπικής δράσης θα πρέπει να υποστηριχθούν πλήρως στις προσπάθειές τους να προάγουν την τοπική ανάπτυξη, με την ενθάρρυνση της σύστασης και της ανάπτυξης ιδιωτικών και μη κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, αλλά και με τη διασφάλιση ενός κοινοτικού πνεύματος δέσμευσης και στήριξης. Με βελτιωμένη συνεργασία, αυτές οι προσπάθειες θα μπορούσαν να επεκταθούν μέσω της Τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (CLLD).

1.11.

Πάνω από όλα, οι άνθρωποι στα χωριά και τις κωμοπόλεις θα πρέπει να είναι προσηλωμένοι σε μια αίσθηση κοινότητας που θα ενθαρρύνει την ηγεσία εκ των έσω. Τα σχολεία και οι τοπικοί φορείς καθοδήγησης θα πρέπει να προάγουν την ηγεσία. Οι αναδυόμενοι ηγέτες χρειάζονται την πλήρη υποστήριξη συμβουλευτικών οργανισμών και ΜΚΟ με πρόσβαση σε βέλτιστες πρακτικές και συναφή παρόμοια εγχειρήματα.

1.12.

Τα αναδυόμενα και έξυπνα αναπτυσσόμενα χωριά θα πρέπει να προβάλλονται σε περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα πρέπει να διοργανώνουν μια ετήσια ημέρα εορτασμού για την προώθηση των επιτυχημένων, συνεκτικών κοινοτήτων χωριών και κωμοπόλεων.

1.13.

Για την ενίσχυση και την ανάπτυξη πραγματικής αίσθησης εταιρικής σχέσης μεταξύ των πόλεων ή μεγάλων κωμοπόλεων και των γειτονικών τους οικισμών, η ΕΟΚΕ στηρίζει τις συστάσεις του εγγράφου R.E.D (2) του 2016, με τίτλο «Making Europe Grow with its Rural Territories» (Κάνοντας την Ευρώπη να αναπτύσσεται με τις αγροτικές της περιοχές) και το πιλοτικό πρόγραμμα αδελφοποίησης κωμοπόλεων του Carnegie Trust. Οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της κυκλικής οικονομίας πρέπει να διέπουν τις αστικές/αγροτικές εταιρικές σχέσεις.

1.14.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την έκκληση, που απευθύνει το Ευρωπαϊκό Αγροτικό Μανιφέστο που εγκρίθηκε από το 2ο Ευρωπαϊκό Αγροτικό Κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2015, για «αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κοινοτήτων, των οργανώσεων και των αρχών στις αγροτικές και τις αστικές περιοχές ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως τα οφέλη των κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών δεσμών που μπορεί να δημιουργήσει αυτή η συνεργασία, και για εντατική ανταλλαγή ιδεών και ορθών πρακτικών μεταξύ των ιθυνόντων των αγροτικών και αστικών περιοχών».

1.15.

Η ΕΟΚΕ συνιστά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να καταρτίσει εξατομικευμένα προγράμματα στήριξης για τις μικρές επιχειρήσεις της υπαίθρου, τόσο τις ιδιωτικές όσο και τις κοινωνικές, συμπεριλαμβανομένων των συνεταιρισμών, όπως υποσχέθηκε στο πρόγραμμά της για την περίοδο 2017-2019.

1.16.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Νέων Γεωργών (CEJA) και άλλοι αντιπροσωπευτικοί φορείς των νέων πρέπει να υποστηριχθούν προκειμένου να ανοίξουν το δρόμο για φόρουμ νέων στις τοπικές κοινότητες, τα οποία θα χαλυβδώσουν τη δράση για τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Οι νέοι χρειάζονται ισχυρότερη φωνή στην ανάπτυξη οικονομικών και κοινωνικών λύσεων, ενώ η κατάρτιση, η καθοδήγηση και η χρηματοπιστωτική στήριξη πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις προσδοκίες τους.

1.17.

Ο στόχος υπ’ αριθμόν 11 στον κατάλογο στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών αναφέρεται στις πόλεις και τις κοινότητες. Τα βιώσιμα χωριά και οι κωμοπόλεις πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις «κοινότητες».

1.18.

Οι πολιτιστικές αξίες των χωριών και των κωμοπόλεων πρέπει να διαδραματίσουν εξέχοντα ρόλο στην εκστρατεία δημοσιοποίησης και στις πρωτοβουλίες του ευρωπαϊκού έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018. Σημαντική συμβολή στην προαγωγή των παραδόσεων και του πολιτισμού μπορούν να έχουν οι γηραιότεροι κάτοικοι των χωριών και άρα κρίνεται σκόπιμο να δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την ενεργοποίησή τους σε αυτά τα ζητήματα.

1.19.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την ανταλλαγή «ορθών πρακτικών» σε όλα τα επίπεδα. Αυτό συμβαίνει ήδη στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών ΕΔΑΑ, ELARD, Ecovast και ΕΑΚ, ενώ αναφέρεται και στην έκδοση «Το καλύτερο χωριό του κόσμου» (3).

2.1.

Οι αγροτικές περιοχές αποτελούν ουσιαστικό τμήμα της Ευρώπης, όπου ασκούνται οι βασικές δραστηριότητες της γεωργίας και της δασοκομίας. Οι κοινότητες των κωμοπόλεων και των χωριών βρίσκονται μέσα στις εν λόγω αγροτικές περιοχές και αποτελούν μέρος αυτών, υπήρξαν δε πάντοτε τόποι όπου ζωής και εργασίας των ανθρώπων.

2.2.

Οι κωμοπόλεις στις αγροτικές περιοχές αποτελούν το κέντρο των γύρω χωριών και οικισμών. Με τη σειρά τους, οι κωμοπόλεις βρίσκονται στην περιφέρεια μεγάλων αστικών περιοχών. Όλοι οι οικιστικοί πυρήνες αλληλοεξαρτώνται. Είναι ζωτικοί εταίροι σε αγροτικές/αστικές συμπράξεις —ιδέα που προωθείται από τη ΓΔ REGIO (4) και τον ΟΟΣΑ—, όπου οι δύο εταίροι είναι ισότιμοι όσον αφορά τη διαχείριση και το σχεδιασμό του μέλλοντός τους. Τα χωριά και οι κωμοπόλεις σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αντιμετωπίσει πολλές αλλαγές —τόσο οικονομικές όσο και κοινωνικές— και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την ανάγκη προσαρμογής στις σύγχρονες συνθήκες.

2.3.

Μαζί με τη γεωργία και τη δασοκομία, τα χωριά και οι κωμοπόλεις είναι η ραχοκοκαλιά των αγροτικών περιοχών και παρέχουν θέσεις εργασίας, υπηρεσίες και εκπαίδευση για να εξυπηρετήσουν τόσο δικές τους ανάγκες, όσο και των γύρω χωριών και οικισμών. Με τη σειρά τους, οι κωμοπόλεις αποτελούν μέρος της περιφέρειας μεγαλύτερων πόλεων. Δημιουργείται έτσι μια σχέση μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε περιοχής. Οι αστικές και αγροτικές περιοχές παρέχουν υπηρεσίες η μία στην άλλη — οι αστικές περιοχές εξαρτώνται από τις αγροτικές για την παροχή τροφίμων και είναι μια έτοιμη αγορά για τα προϊόντα της υπαίθρου, ενώ οι αγροτικές περιοχές προσφέρουν αναψυχή και ηρεμία στους κατοίκους των πόλεων.

2.4.

Σε πολλές αγροτικές περιοχές υπάρχει ισχυρή παράδοση της αίσθησης του «ανήκειν» σε μια κοινότητα. Η παράδοση αυτή υποχωρεί και σε πολλές από τις πλέον απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές παρατηρείται επιπλέον εγκατάλειψη και παραμέληση.

3.1.

Οι αγροτικές κοινότητες αντιμετωπίζουν προκλήσεις τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της επιθυμίας συγκέντρωσης πολλών υπηρεσιών για λόγους οικονομιών κλίμακας, και μεταβολών στις μεταφορές και τα ταξίδια και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή. Οι τοπικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών εγκαταλείπουν τις αγροτικές κοινότητες, ενώ πολλά καταστήματα, τραπεζικές και ταχυδρομικές υπηρεσίες εξαφανίζονται και μικρά αγροτικά σχολεία κλείνουν.

3.2.

Στις αγροτικές περιοχές δεν γίνεται φανερή η ανεργία, καθώς τα αριθμητικά στοιχεία είναι μικρά σε σύγκριση με όσους δεν εργάζονται στις αστικές περιοχές — αντιμετωπίζουν όμως επιπλέον το πρόβλημα της πρόσβασης σε βοήθεια από τα κέντρα απασχόλησης, τα οποία εδρεύουν στις πόλεις και συχνά υποφέρουν από φθίνουσες δημόσιες συγκοινωνίες στην ύπαιθρο. Η ανεργία μπορεί να είναι χαμηλή επειδή πολλοί νέοι έχουν φύγει αναζητώντας κατάρτιση, εκπαίδευση ή απασχόληση, ενώ πολλοί από όσους παραμένουν εργάζονται για χαμηλούς μισθούς.

3.3.

Το δημόσιο ταμείο, τόσο σημαντικό για τη στήριξη των αγροτικών κοινοτήτων, αντιμετωπίζει αυξανόμενες απαιτήσεις όσον αφορά τους προϋπολογισμούς του — λόγω της γενικής αύξησης του κόστους ζωής και των αυξήσεων στο κόστος παροχής υπηρεσιών.

3.4.

Οι επενδύσεις σε δρόμους και αυτοκινητοδρόμους ενθαρρύνουν τη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου ως του ευκολότερου τρόπου πρόσβασης στην εργασία. Οι άνθρωποι είναι πλέον πολύ περισσότερο προετοιμασμένοι να μετακινηθούν για μεγαλύτερες αποστάσεις, όμως αυτό με τη σειρά του έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να εξαρτώνται λιγότερο από την απασχόληση ή την παροχή υπηρεσιών στην τοπική τους κοινότητα.

3.5.

Οι καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων έχουν αλλάξει. Συχνά κάνουν τις αγορές τους εκεί όπου εργάζονται, συνήθως σε μια μεγάλη πόλη, και όχι στο χωριό ή την κωμόπολή τους. Ψωνίζουν επίσης μέσω του διαδικτύου, με τα αγαθά να παραδίδονται στο σπίτι τους. Όλα αυτά έχουν συμβάλει στην κατάρρευση των τοπικών καταστημάτων.

3.6.

Οι νέοι εγκαταλείπουν τις αγροτικές περιοχές για να βρουν κατάρτιση, εκπαίδευση και εργασία στις πόλεις. Χωρίς τη διατήρηση θέσεων εργασίας στις αγροτικές περιοχές, είναι δύσκολο να τους προσελκύσουμε να επιστρέψουν στις αγροτικές κοινότητες. Είναι επείγουσα ανάγκη οι προβληματισμοί των νέων να βρεθούν στην καρδιά της τοπικής δημοκρατίας. Οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των νέων πρέπει να στηριχθούν στην ενθάρρυνση της συμμετοχής στη διακυβέρνηση. Ομοίως, οι οικονομικοί και οι κοινωνικοί οργανισμοί πρέπει να θωρακίσουν τις συμβουλές και τη χρηματοπιστωτική τους στήριξη ως προς τους νέους.

3.7.

Η συνοχή μεταξύ των γενεών τίθεται σε κίνδυνο λόγω της αριθμητικής ανισορροπίας μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Η διαθεσιμότητα εξατομικευμένων μέτρων απασχόλησης, σχολείων και παιδικής μέριμνας, από κοινού με τις οικονομικά προσιτές κατοικίες στις αγροτικές περιοχές είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να μπορέσουν οι νέοι και οι οικογένειες με παιδιά να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στις αγροτικές κοινότητες. Ενίοτε, τα μέλη μιας κοινότητας έχουν διαφορετικές απόψεις για την τοπική οικονομική δραστηριότητα. Πρέπει να υπάρχει διάλογος και κατανόηση ώστε να εξισορροπείται η ήρεμη ατμόσφαιρα με τις κατάλληλες πρωτοβουλίες δημιουργίας απασχόλησης.

4.1.

Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα έξυπνα χωριά είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως δεδομένων των υποσχέσεων συνεργασίας μεταξύ των Διευθύνσεων. Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της ΓΔ AGRI δεν μπορεί να επενδύσει ικανούς πόρους στην πρωτοβουλία χωρίς τη συνδρομή άλλων ΓΔ και εθνικών, περιφερειακών ή τοπικών δημοσίων επενδύσεων. Αυτή η πιλοτική πρωτοβουλία πρέπει να συμπεριληφθεί, μετά από αξιολόγηση, σε κάθε νέα κοινή γεωργική πολιτική και στα περιφερειακά προγράμματα και να υλοποιηθεί προκειμένου οι κωμοπόλεις να συμπεριληφθούν στην «αναγέννηση της υπαίθρου».

4.2.

Η ευρυζωνικότητα είναι απαραίτητη για όλες τις αγροτικές περιοχές. Η βελτίωση της ευρυζωνικής κάλυψης -τόσο κινητής όσο και σταθερής- θα μπορούσε να βοηθήσει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Όχι μόνο τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις και τη δυνατότητα «εργασίας από το σπίτι», αλλά και την ποιότητα της καθημερινότητας των ανθρώπων. Θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την ηλεκτρονική μάθηση, την πρόσβαση σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και την εμπορία επιγραμμικά διαθέσιμων υπηρεσιών. Υφίστανται παραδείγματα ορθών πρακτικών όπου η βελτιωμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο στις αγροτικές περιοχές ωφέλησε τις κοινότητες. Πρέπει να καταστούν διαθέσιμες οι βασικές γνώσεις που θα επιτρέπουν ιδίως στους ηλικιωμένους πολίτες να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

4.3.

Όπου είναι δυνατόν, οι εργοδότες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να υποστηρίζουν την τηλεργασία και να αξιοποιούν τα πιθανά οφέλη των συμπράξεων αγροτικών/αστικών περιοχών. Μέσω της ενεργού στήριξης του ΠΑΑ, υπάρχουν περιθώρια για τους επιχειρηματίες να προσελκύσουν εισερχόμενες επενδύσεις και να δημιουργήσουν και να εμπορευθούν προϊόντα προστιθέμενης αξίας όπως τρόφιμα, ποτά, το τοπίο και την ιστορική κληρονομιά, πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και δραστηριότητες για την υγεία, διασφαλίζοντας παράλληλα τη συνέχεια των αγροτικών βιοτεχνικών και περιβαλλοντικών δεξιοτήτων.

4.4.

Οι δημόσιες υπηρεσίες στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας θα πρέπει να ολοκληρωθούν, να ομαδοποιηθούν και να είναι καινοτόμες στη χρήση της τεχνολογικής προόδου ώστε να αποφεύγονται οι διακρίσεις και ο αποκλεισμός, ιδίως των ηλικιωμένων και των εφήβων κατοίκων της υπαίθρου. H διασπορά κρατικών υπηρεσιών θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για τη μείωση του κορεσμού των πόλεων/αστικών περιοχών και της ρύπανσης, προωθώντας παράλληλα μια αίσθηση δικαιοσύνης στην ύπαιθρο. Οι τοπικές αρχές οφείλουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο κατά τον σχεδιασμό όσον αφορά τις αγροτικές περιοχές και να διασφαλίσουν θετική δράση μέσα στις αγροτικές κοινότητες, έτσι ώστε να τις βοηθήσουν να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν το αειφόρο μέλλον τους. Οι υπηρεσίες μπορεί να είναι σε θέση να μοιράζονται ένα κτίριο, ή αχρησιμοποίητα κτίρια μπορεί να στεγάζουν νέες επιχειρηματικές χρήσεις, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας που μπορεί να παρέχουν ευκαιρίες για μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα. Κατά την παράδοση τέτοιων ανακαινισμένων κτιρίων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τόσο των τοπικών ΜΚΟ όσο του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα.

4.5.

Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αναπτυχθεί μια πραγματική αίσθηση συνεργασίας μεταξύ των πόλεων ή των μεγάλων κωμοπόλεων και των γειτονικών τους οικισμών, προκειμένου να μοιράζονται υπό αμοιβαία αποδεκτούς όρους την αίσθηση του ανήκειν, εμπορικά σήματα και κοινές επενδύσεις. Από κοινού με άλλες οργανώσεις, το R.E.D. συνέστησε το 2016 μια Ευρωπαϊκή πολιτική στρατηγική για τις αγροτικές περιοχές έως το 2030 (5). Ένα άλλο παράδειγμα είναι το πιλοτικό πρόγραμμα αδελφοποίησης κωμοπόλεων του Carnegie Trust. Οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της κυκλικής οικονομίας πρέπει να διέπουν τις αστικές/αγροτικές εταιρικές σχέσεις.

4.6.

Το 2ο Ευρωπαϊκό αγροτικό κοινοβούλιο (ΕΑΚ) ενέκρινε τον Νοέμβριο του 2015 το Ευρωπαϊκό Αγροτικό Μανιφέστο. Το δίκτυο ΕΑΚ, με εταίρους σε 40 ευρωπαϊκές χώρες, ασχολείται με τα θέματα που ορίζονται στο Μανιφέστο. Το ΕΑΚ εργάζεται για «αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κοινοτήτων, των οργανώσεων και των αρχών στις αγροτικές και τις αστικές περιοχές ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως τα οφέλη των κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών δεσμών που μπορεί να δημιουργήσει αυτή η συνεργασία, και για εντατική ανταλλαγή ιδεών και ορθών πρακτικών μεταξύ των ιθυνόντων των αγροτικών και των αστικών περιοχών». Οι εταίροι εργάζονται επί διαφορετικών θεμάτων, όπως «Κωμοπόλεις», «Βιώσιμες υπηρεσίες και υποδομές» και «Ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη και LEADER/CLLD», με τελικό αποτέλεσμα την έκθεση που θα παρουσιαστεί και θα συζητηθεί κατά το 3ο Ευρωπαϊκό αγροτικό κοινοβούλιο στο Φένχορστ των Κάτω Χωρών τον Οκτώβριο του 2017.

4.7.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρέπει να καταρτίσει εξατομικευμένα προγράμματα στήριξης για τις μικρές επιχειρήσεις της υπαίθρου, τόσο τις ιδιωτικές όσο και τις κοινωνικές, συμπεριλαμβανομένων των συνεταιρισμών, όπως υποσχέθηκε στο πρόγραμμά της για την περίοδο 2017-2019 και ακολουθώντας το παράδειγμα της στήριξής της στην επιχείρηση «Τα σπιτικά της Νίκης» στον Αγρό στο όρος Τρόοδος της Κύπρου.

4.8.

Ο εθελοντικός τομέας είναι πολύ δραστήριος στις αγροτικές περιοχές και συμβάλλει στον συντονισμό των δράσεων βοηθώντας τους πολίτες να συνεργαστούν. Οι κοινωνικές και κοινοτικές επιχειρήσεις, όπως οι 300 κοινωνικοοικονομικές επιχειρήσεις της Δανίας στις οποίες επιτρέπεται η χρήση του σήματος «RSV», δηλαδή Εγγεγραμμένη Κοινωνικοοικονομική Επιχείρηση (Virksomhed) ή το καφέ Cletwr στην Ουαλία, συμβάλλουν ολοένα περισσότερο στην αντικατάσταση της απώλειας δημοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών. Το έργο τους συνάδει με τις ιδέες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Η στήριξη και οι συμβουλές οργανώσεων όπως το Ίδρυμα Plunkett για την επίτευξη και τη διατήρηση της βιωσιμότητας των κοινωνικών και κοινοτικών επιχειρήσεων είναι σημαντική.

4.9.

Οι κάτοικοι χωριών και κωμοπόλεων αντιπροσωπεύουν όλα τα κοινωνικά στρώματα, και όλοι χρειάζεται να έχουν άποψη μέσα στην τοπική τους κοινότητα. Το χαμηλότερο επίπεδο δημόσιας διοίκησης —ενοριακά συμβούλια ή (μικροί) δήμοι— πρέπει να εμπλέκεται στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο και οφείλει να ενισχυθεί και να ενδυναμωθεί ώστε να ανταποκρίνεται στην ανάγκη αυτή. Οι πολίτες αισθάνονται υπερήφανοι για τις τοπικές κοινότητες και αυτό μπορεί να αναγνωριστεί ως πόρος και να χρησιμοποιηθεί για να ενθαρρύνει και άλλους να συμμετέχουν. Οι συνταξιούχοι επιχειρηματίες και όσοι έχουν εργαστεί στον δημόσιο ή στον πολιτικό τομέα έχουν πολλές δεξιότητες να προσφέρουν. Τα ευρωπαϊκά και τοπικά προγράμματα υλοποιούν έργα τα οποία έχουν ενθαρρύνει την ανάπτυξη τοπικών εταιρικών σχέσεων στο χωριό ή την κωμόπολή τους, διαδικασία από την οποία έχουν αναδυθεί πολλοί κοινοτικοί επιχειρηματίες. Αυτοί προέρχονται από όλους τους τομείς και έχουν εξελιχθεί σε πρεσβευτές για την κοινότητά τους.

4.10.

Τα χωριά και οι κωμοπόλεις αποτελούν σημαντικό μέρος του πολιτισμού της Ευρώπης. Συχνά διατηρούν τα τοπικά έθιμα και τις παραδόσεις τους. Οι εν λόγω αγροτικοί οικισμοί είναι συνήθως «ιστορικοί» και η αρχιτεκτονική τους αντανακλά τα τοπικά οικοδομικά υλικά και την τεχνοτροπία πολλών αιώνων. Τα κέντρα των κωμοπόλεων διατηρούν συνήθως περισσότερες τοπικές επιχειρήσεις και δεν έχουν κατακλυστεί από τις τυποποιημένες προσόψεις που απαιτούν οι αλυσίδες καταστημάτων, όπως συμβαίνει στα κέντρα των μεγάλων πόλεων. Οι μικροί αγροτικοί οικισμοί είναι επίσης στενά συνδεδεμένοι με τα τοπία που τους περιβάλλουν και το περιβάλλον αυτό αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μέρος της ατμόσφαιρας του χωριού και της κωμόπολης, αντικατοπτρίζοντας την πολύ διαφορετική τους προέλευση — θέσεις άμυνας σε κορυφές λόφων, σημεία διέλευσης ποταμών, γραμμές πηγών, περιοχές κοντά σε λίμνη, νησιά ή ακτές κ.λπ. Οι πολιτιστικές αξίες των χωριών και των κωμοπόλεων πρέπει να διαδραματίσουν εξέχοντα ρόλο στην εκστρατεία δημοσιοποίησης και τις πρωτοβουλίες του ευρωπαϊκού έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018. Σημαντική συμβολή στην προαγωγή των παραδόσεων και του πολιτισμού μπορούν να έχουν οι γηραιότεροι κάτοικοι των χωριών και άρα κρίνεται σκόπιμο να δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την ενεργοποίησή τους σε αυτά τα ζητήματα.

4.11.

Αυτά τα χωριά και οι κωμοπόλεις διαθέτουν πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν την τοπική τους οικονομία. Συνδέονται με την τοπική γεωργία, τη δασοκομία και την παραγωγή ενέργειας, καθώς και με τον αγροτουρισμό και τον τουρισμό της υπαίθρου, δραστηριότητες που σχετίζονται με την υγεία, πολιτιστικά φεστιβάλ, την προστασία του περιβάλλοντος και την εκπαίδευση. Υπάρχουν εκατοντάδες παραδείγματα σε όλη την Ευρώπη, όπως το Kozard στην Ουγγαρία και το Alston Manor στην Αγγλία, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα προς μίμηση. Η έκθεση «Η σημασία των κωμοπόλεων» της Ecovast αποτελεί επίσης πολύτιμη συμβολή στην περιγραφή και την κατανόηση της σημασίας των ρόλων που διαδραματίζουν τα χωριά και οι κωμοπόλεις.

4.12.

Οι μελλοντικές αγροτικές πολιτικές που συμφωνήθηκαν με ενθουσιασμό κατά τη διάσκεψη του Cork 2.0 τον Σεπτέμβριο του 2016 θα πρέπει να βοηθήσουν τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να αναπτύξουν υποστηρικτικές αγροτικές πολιτικές και να ενθαρρύνουν έργα στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Η εφαρμογή της αγροτικής θωράκισης που περιγράφεται στη Διακήρυξη του Cork 2.0 είναι απαραίτητη για την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες.

4.13.

Η μεθοδολογία LEADER και η CLLD που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ παρέχουν εργαλεία που συμβάλλουν στην ενίσχυση και τη χειραφέτηση των αγροτικών κοινοτήτων. Το πρόγραμμα LEADER και οι ομάδες τοπικής δράσης μπορούν να υποστηρίξουν τοπικές προσπάθειες για την ανάπτυξη επιχειρήσεων ώστε ιδιωτικές και μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις να ξεκινήσουν και να αναπτυχθούν, αλλά και να διασφαλίσουν ένα αφοσιωμένο και υποστηρικτικό κοινοτικό πνεύμα. Το πρόγραμμα LEADER υποστηριζόταν μέχρι το 2014 από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ωστόσο από το 2015 και άλλα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία μπορούν να εφαρμόσουν τη μεθοδολογία μέσω της πολυταμειακής χρηματοδότησης με προσέγγιση CLLD. Κάτι τέτοιο απαιτεί βελτιωμένη συνεργασία, ενώ καλά παραδείγματα αποτελούν τα IRD Duhallow και SECAD στην κομητεία του Κορκ και το PLANED στην Ουαλία, τα οποία υλοποιούν εδώ και πολλά χρόνια δράσεις CLLD από τη βάση.

4.14.

Υπάρχουν πολλά αγροτικά προγράμματα στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων τα οποία καταδεικνύουν σαφώς μια τεράστια ποικιλία «ορθών πρακτικών» σε κωμοπόλεις και χωριά. Η ορθή πρακτική καταδεικνύει επίσης την ανάγκη και την αξία των μεσαζόντων για την υποστήριξη επιχειρηματιών και μικρών ομάδων.