28.1.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/51

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (ΣΕΣ) μεταξύ ΕΕ και Ινδίας» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2012/C 24/10

Εισηγήτρια: η κ. Madi SHARMA

Στις 14 Σεπτεμβρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή απεφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών (ΣΕΣ) μεταξύ ΕΕ και Ινδίας

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 5 Οκτωβρίου 2011.

Κατά την 475η σύνοδο ολομέλειας, της 26ης και 27ης Οκτωβρίου 2011 (συνεδρίαση της 27ης Οκτωβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 152 ψήφους υπέρ, 3 κατά και 5 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) είναι της άποψης ότι η σύναψη ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Ινδίας θα μπορούσε να είναι ωφελήσει τόσο την Ευρώπη όσο και την Ινδία, δεδομένων των πλεονεκτημάτων της από άποψη τόνωσης της ανάπτυξης, της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της αύξησης του πλούτου και των θέσεων εργασίας. Το εμπόριο είναι σημαντικό μέσο για την υποστήριξη της ανάπτυξης και τη μείωση της φτώχειας. Ωστόσο, είναι ανάγκη να γίνει συνολική, προσεκτική και διαφανής αξιολόγηση του οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντικτύπου του, καθώς κάτι τέτοιο θα είναι προς το συμφέρον όλων των μερών. Η κοινωνία των πολιτών έχει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε αυτό το πλαίσιο.

1.2   Η διαδικασία για τη διαπραγμάτευση αυτής της ΣΕΣ, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού ενδεχόμενων επιπτώσεών της, παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις δύο πλευρές πριν οριστικοποιηθεί η ΣΕΣ. Στο σχετικό έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής επισημαίνεται ότι «πρέπει να δοθεί περισσότερη σημασία στον αντίκτυπο στην άτυπη απασχόληση», και ότι η πιο διεξοδική ανάλυση των επιπτώσεων της συμφωνίας στη μετακίνηση του εργατικού δυναμικού θα επέτρεπε ακριβέστερες προβλέψεις άλλων κοινωνικών αντίκτυπων, όπως αυτών στη φτώχεια, στην υγεία και στην εκπαίδευση  (1).

1.3   Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι σύμφωνα με το άρθρο 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κοινή εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να ασκείται «στο πλαίσιο των αρχών και των στόχων της εξωτερικής δράσης της Ένωσης» και ότι, σύμφωνα με το άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή η πολιτική πρέπει να συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην εξάλειψη της φτώχειας και στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το εμπόριο δεν αποτελεί αυτοσκοπό.

1.4   Η ΕΟΚΕ συνιστά την άμεση εκπόνηση νέων μελετών που θα λαμβάνουν ρητά υπόψη τον πραγματικό αντίκτυπο της ΣΕΣ στην κοινωνία των πολιτών της ΕΕ και της Ινδίας (ιδίως όσον αφορά τον Τρόπο, τις ΜΜΕ, τα εργασιακά δικαιώματα, τις γυναίκες, την προστασία των καταναλωτών, την άτυπη οικονομία, τη γεωργία, τη φτώχεια και και τον αντίκτυπο ως προς την πρόσβαση σε βασικά προϊόντα, όπως τα φάρμακα που σώζουν ζωές). Για τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια, αυτές οι μελέτες πρέπει να βασίζονται σε δημόσιες ακαδημαϊκές μελέτες και σε εργαστήρια στα οποία θα συμμετέχει η κοινωνία των πολιτών. Τα ευρήματα των μελετών μπορούν να ληφθούν έτσι υπόψη στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες βρίσκονται πλέον στο τελικό τους στάδιο.

1.5   Η ΕΟΚΕ καλεί το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή να εξασφαλίσουν ότι, πριν από τη σύναψη της συμφωνίας, η ΕΕ:

—	θα λάβει υπόψη τις απόψεις και τις ανησυχίες της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ·

—	θα προβεί σε αξιολόγηση αντικτύπου των ενδεχόμενων σεναρίων που σχετίζονται με τον Τρόπο 4 της Συμφωνίας GATS, εξετάζοντας την ποιότητα και την ποσότητα εργασίας ανά τομέα και κράτος μέλος, σε πλήρη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους·

—	θα συμμορφωθεί με τη νομική υποχρέωσή της να εξασφαλίσει ότι η ΣΕΣ δεν θα εντείνει την φτώχεια

και ότι η συμφωνία:

—	θα διέπεται από μια αποτελεσματική ρήτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα που συνάδει με την προγενέστερη πρακτική της ΕΕ και τη δεδηλωμένη πολιτική της·

—	θα περιλαμβάνει ένα φιλόδοξο κεφάλαιο για την αειφόρο ανάπτυξη, το οποίο θα περιέχει διατάξεις για την εργασία και το περιβάλλον εφαρμόσιμων μέσω των κανονικών διαδικασιών επίλυσης των διαφορών, και θα προβλέπει αποτελεσματικά ένδικα μέσα·

—	θα δημιουργήσει ένα πλαίσιο βασισμένο στα δικαιώματα της ΔΟΕ για όσους δραστηριοποιούνται στην άτυπη οικονομία·

—	θα περιλαμβάνει μια διμερή ρήτρα κοινωνικής εξασφάλισης που θα λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τους κινδύνους για τους εθνικούς κλάδους παραγωγής, τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ινδία, αλλά και για την κοινωνία (συμπεριλαμβανομένων των μετακινήσεων εργατικού δυναμικού).

1.5.1   Η ΕΟΚΕ συνιστά να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών. Αυτός ο μηχανισμός πρέπει να έχει την εξουσία να προβαίνει σε συστάσεις ειδικά όσον αφορά την ανάγκη ενεργοποίησης της ρήτρας κοινωνικής εξασφάλισης, στις οποίες οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να υποχρεούνται να παράσχουν αιτιολογημένη απάντηση. Στο πλαίσιο αυτής της παρακολούθησης πρέπει να υποστηριχθούν η κατάρτιση και η ανάπτυξη ικανοτήτων για την κοινωνία των πολιτών.

1.6   Επί του παρόντος, το περιεχόμενο της ΣΕΣ ΕΕ-Ινδίας παραμένει απόρρητο και ως εκ τούτου οι ιδιαιτερότητές του δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.   Εισαγωγή

2.1   Μια ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Ινδίας θα κάλυπτε περισσότερο από το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού και ως εκ τούτου θα ήταν μια από τις σημαντικότερες ΣΕΣ στον κόσμο. Έχει τη δυνατότητα να επιφέρει σημαντικά οφέλη για την κοινωνία, τόσο της ΕΕ, όσο και της Ινδίας.

2.2   Τόσο η ΕΕ όσο και η Ινδία αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές προκλήσεις: η ΕΕ τη γήρανση του πληθυσμού της και τον κορεσμό των αγορών της και η Ινδία τον τεράστιο πληθυσμό της και την αυξανόμενη αστικοποίηση. Δεδομένης της άνισης ανάπτυξης των δύο περιοχών, η ελευθέρωση και το περαιτέρω άνοιγμα των δύο αγορών μπορούν να ωφελήσουν τους πληθυσμούς και των δύο πλευρών.

2.3   Οι επαγγελματικές οργανώσεις της ΕΕ και της Ινδίας αναγνωρίζουν ότι ενδέχεται να παρατηρηθεί μετατόπιση του εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, το περαιτέρω άνοιγμα και των δύο αγορών, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, τα προγράμματα κατάρτισης, η αμφίδρομη μεταφοράς γνώσης, η λήψη μέτρων για τις υποδομές και την αλυσίδα εφοδιασμού και οι εμπορικές κοινοπραξίες μεταξύ της Ινδίας και της ΕΕ μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα σταθερή ανάπτυξη, μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και περισσότερες θέσεις εργασίας μακροπρόθεσμα. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρήσεων και Τεχνολογίας (EBTC) το οποίο δημιουργήθηκε για να παρέχει πρακτικές λύσεις στις επιχειρήσεις που εισέρχονται στην ινδική αγορά, θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση ορισμένων από αυτές τις προκλήσεις.

2.4   Η προώθηση της καινοτομίας μέσω μιας ΣΕΣ μπορεί να εξασφαλίσει τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Όλο και περισσότερο, οι ευρωπαϊκές και ινδικές επιχειρήσεις συνεργάζονται στον τομέα της τεχνολογικής ανάπτυξης σε πολλούς κλάδους. Η Ινδία έχει εργατικό δυναμικό υψηλών προσόντων και χαμηλού κόστους με σημαντική ικανότητα για έρευνα και ανάπτυξη. Ωστόσο, και τα δύο μέρη έχουν ανάγκη από ένα περιβάλλον το οποίο θα ενθαρρύνει τις βιώσιμες επενδύσεις στην καινοτομία. Η εμπειρία και εμπειρογνωμοσύνη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην Ινδία και των ινδικών επιχειρήσεων στην ΕΕ μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην κάλυψη αυτών των αναγκών.

2.5   Η ΣΕΣ επηρεάζει σημαντικά τις επενδύσεις στο εξωτερικό. Από το 1991, η Ινδία ελευθερώνει και απλοποιεί το καθεστώς των άμεσων ξένων επενδύσεων (FDI) για να προσελκύσει περισσότερα κεφάλαια, πράγμα που έχει οδηγήσει σε αύξηση των εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων. Η ΣΕΣ θα στηριχθεί σε αυτά τα θεμέλια δίνοντας στις επιχειρήσεις της ΕΕ πρόσβαση στην αγορά και παρέχοντάς τους νομική ασφάλεια (2). Στο νέο πλαίσιο που δημιουργήθηκε με την ΣΕΣ, πρέπει να διενεργηθεί προσεκτική αξιολόγηση του αντικτύπου που έχει το άνοιγμα σε άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ινδία. Στο σημείο αυτό χρειάζεται μια σταδιακή προσέγγιση.

2.6   Η παρούσα γνωμοδότηση δεν εξετάζει τα ενδεχόμενα οικονομικά οφέλη της ΣΕΣ. Αντίθετα, αντανακλά την ανησυχία της ΕΟΚΕ σχετικά με τις αβέβαιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ΣΕΣ στην ΕΕ (ιδίως σε ό,τι αφορά τον Τρόπο 4 της Συμφωνίας GATS) και στα φτωχότερα τμήματα της ινδικής κοινωνίας. Αυτές οι επιπτώσεις είναι σημαντικό στοιχείο των συμφερόντων δέουσας επιμέλειας και προστασίας του εμπορικού σήματος των επιχειρήσεων της ΕΕ. Τα ζητήματα της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων και των εργατικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων ξεπερνούν τα σύνορα της Ευρώπης για όσες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εμπορεύονται με τρίτες χώρες.

3.   Η διαδικασία διαπραγμάτευσης

3.1   Οι διαπραγματευτές προέβησαν σε διαβούλευση με μεγάλες ευρωπαϊκές και ινδικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ, ως το γνωμοδοτικό όργανο για όλα τα τμήματα της κοινωνίας των πολιτών, εκφράζει την ανησυχία της ότι οι διαπραγματευτές δεν ζητούν σε ισότιμη βάση τη γνώμη όλων των ενδιαφερόμενων κοινωνικών φορέων και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη τις απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων κοινωνικών φορέων και των δύο πλευρών. Καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πραγματοποιήσει διαβουλεύσεις με: τις ΜΜΕ για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις, τα συνδικάτα για την έλλειψη σαφήνειας όσον αφορά τις εργασιακές εγγυήσεις και τον Τρόπο 4 της Συμφωνίας GATS, τις ομάδες καταναλωτών και τους γεωργικούς τομείς για την ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και την άτυπη οικονομία στην Ινδία.

3.2   Πολλές ΜΚΟ και συνδικάτα της ΕΕ και της Ινδίας, καθώς και ιδρύματα της ΕΕ και επιχειρήσεις του άτυπου τομέα της Ινδίας, εξέφρασαν ανησυχίες τόσο αναφορικά με τις ενδεχόμενες συνέπειες της ΣΕΣ όσο και ως προς τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθησαν οι διαπραγματεύσεις (3). Αν και αναγνωρίζει τη σημασία της εμπιστευτικότητας στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει ενδεχόμενες παρανοήσεις, δημοσιεύοντας τις προτάσεις της επί αυτών των ζητημάτων χάρη ενός εξίσου σημαντικού λόγου, της διαφάνειας.

3.3   Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι το εμπόριο πρέπει απαραιτήτως να εμπίπτει στις αρμοδιότητες της ΕΥΕΔ. Η συνοχή των ευρωπαϊκών πολιτικών έχει θεμελιώδη σημασία για τη διατήρηση των ευρωπαϊκών αξιών και αρχών. Η ΕΟΚΕ συνιστά όλες οι αρμόδιες Γενικές Διευθύνσεις να τηρούνται ενήμερες καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

4.   Εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία (SIA)

4.1   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε μια εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία από ανεξάρτητους συμβούλους, οι οποίοι παρουσίασαν τα συμπεράσματά τους το 2009 (4). Σύμφωνα με αυτή την εκτίμηση, οι κοινωνικές επιπτώσεις αυτής της ΣΕΣ θα είναι αμελητέες για την ΕΕ, καθώς δεν θα έχει αντίκτυπο στους μισθούς και μόνο μικρή μετακίνηση εργατικού δυναμικού (5), ενώ αντίστοιχα στην Ινδία πρόκειται να σημειωθεί αύξηση των μισθών των ειδικευμένων και των ανειδίκευτων εργαζομένων κατά 1,7 % βραχυπρόθεσμα και 1,6 % μακροπρόθεσμα, καθώς και ορισμένες μετακινήσεις εργατικού δυναμικού προς καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας (6).

4.2   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτή την αξιολόγηση όταν προβάλλει τα συνολικά πλεονεκτήματά της ΣΕΣ (7). Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ίδια αξιολόγηση προειδοποιεί για τους πιθανούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους.

4.3   Τα συνδικάτα της ΕΕ εκφράζουν ανησυχίες για τα εργασιακά δικαιώματα στην ΕΕ και ζητούν αξιολόγηση αντικτύπου για τα πιθανά σενάρια του Τρόπου 4 της Συμφωνίας GATS πριν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις. Μια τέτοια αξιολόγηση πρέπει να καλύπτει τον αντίκτυπο στην ποιότητα και στην ποσότητα εργασίας ανά τομέα και ανά κράτος μέλος. Πρέπει να βασίζεται σε πλήρη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, να πραγματοποιηθεί τόσο πριν όσο και μετά την εισαγωγή της ΣΕΣ και να προβλέπει δεσμευτικές συστάσεις για την πρόληψη ή τον μετριασμό κάθε αρνητικής επίπτωσης που έχει εντοπιστεί.

4.4   Η εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία περιγράφει τα αποτελέσματα της ΣΕΣ στα εργασιακά πρότυπα και στις συνθήκες εργασίας στην Ινδία ως «αβέβαια». Στην περίπτωση της Ινδίας, σύμφωνα με ορισμένες κρατικές στατιστικές, περίπου το 90 % της οικονομίας της Ινδίας είναι άτυπη (ή μη οργανωμένη), ποσοστό το οποίο προβλέπεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές αμετάβλητο στο άμεσο μέλλον (8). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΟΕ και του ΠΟΕ, όσοι εργάζονται στον άτυπο τομέα απασχόλησης, ζουν με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα (9). Η πλειοψηφία των γυναικών (περισσότερο από 95 %) του εργατικού δυναμικού εργάζονται στον άτυπο τομέα απασχόλησης και εκτίθενται σε δυσανάλογο κίνδυνο.

4.5   Η εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία υπογραμμίζει πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον, επισημαίνοντας ότι είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα (10), την ποιότητα του εδάφους (11), την βιοποικιλότητα (12) και την ποιότητα του ύδατος (13). Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να εισακουστούν οι προειδοποιήσεις της εκτίμησης αντικτύπου στην αειφορία.

4.6   Η μεθοδολογία της εκτίμησης αντικτύπου στην αειφορία δεν είναι αρκετή για να συλλάβει τις πραγματικές επιπτώσεις. Η εκτίμηση εστίασε πρωταρχικά στην τυπική οικονομία, για την οποία η κατάρτιση οικονομικών μοντέλων είναι συγκριτικά απλή (14). Αντίθετα, η ανάλυσή της για τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις βασίζεται σε λιγότερο διαφανή ποιοτική μεθοδολογία. Επίσης, η αξιολόγηση δεν αναλύει σωστά τον αντίκτυπο στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, την ασφάλεια των καταναλωτών ή στην επισιτιστική ασφάλεια.

4.7   Σύμφωνα με το έγγραφο θέσης των υπηρεσιών της Επιτροπής, θα μπορούσε να έχει δοθεί περισσότερη προσοχή στον αντίκτυπο της συμφωνίας στην αξιοπρεπή εργασία, την άτυπη απασχόληση και τη μετακίνηση του εργατικού δυναμικού. Αυτό θα «επέτρεπε ακριβέστερες προβλέψεις σχετικά με άλλες κοινωνικές επιπτώσεις, όπως τις επιπτώσεις στη φτώχεια, την υγεία και την εκπαίδευση» (15).

4.8   Έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι η εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία δεν λαμβάνει υπόψη ούτε τις διάφορες μελέτες που τονίζουν τις ενδεχόμενες σοβαρές επιπτώσεις της ΣΕΣ για την Ινδία (16), ούτε και τις ανησυχίες της ΕΕ, ιδίως όσες αφορούν τον Τρόπο 4 για την απασχόληση στην ΕΕ.

4.9   Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση με θέμα την εκτίμηση αντικτύπου στην αειφορία (EAA), στην οποία ορίζει κατευθυντήριες γραμμές για μια μεθοδολογία των βέλτιστων πρακτικών που θα χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του συνολικού αντικτύπου μιας ΣΕΣ (17).

4.10   Η ΕΟΚΕ συνιστά να εκπονηθούν νέες μελέτες οι οποίες, βασιζόμενες σε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, θα λαμβάνουν ρητά υπόψη τον αντίκτυπο της ΣΕΣ στην ευρωπαϊκή και την ινδική κοινωνία, ιδίως δε στα εργασιακά δικαιώματα, τον Τρόπο 4 της Συμφωνίας GATS, τις γυναίκες, την προστασία των καταναλωτών, τις ΜΜΕ, την άτυπη οικονομία, το περιβάλλον, τη γεωργία (συμπεριλαμβανομένης της επισιτιστικής ασφάλειας), τη φτώχεια και την αλλαγή του κλίματος. Αυτές οι νέες μελέτες πρέπει να γίνουν με ανεξάρτητες και δημόσιες επιστημονικές μελέτες και εργαστήρια.

4.11   Αυτό δεν σημαίνει ότι η ΣΕΣ θα έχει αναγκαστικά αρνητικό αντίκτυπο. Τουλάχιστον όμως, λαμβάνεται καταρχάς υπόψη το ενδεχόμενο η ΣΕΣ να έχει τέτοιο αντίκτυπο. Αυτό και μόνο αρκεί για να δικαιολογήσει μια περαιτέρω εξέταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιδίως αφού όπως συζητείται παρακάτω, η ΕΕ έχει τη νομική υποχρέωση να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των εξωτερικών πολιτικών της στο εσωτερικό της και σε τρίτες χώρες.

5.   Οι υποχρεώσεις της ΕΕ

5.1   Πρωταρχική υποχρέωση μιας κυβερνήσεως η οποία διαπραγματεύεται την ελευθέρωση του εμπορίου είναι να λάβει υπόψη τον οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο των πολιτικών της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ινδία φέρει την κύρια ευθύνη για τα αποτελέσματα των πολιτικών της στον πληθυσμό της. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις διαπραγματεύσεις της με την Ινδία, η οποία σωστά πιστεύει ότι δικαιούται να ρυθμίζει με τον δικό της τρόπο τα ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, εργασιακών προτύπων, βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνίας των πολιτών της. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ΕΕ δεν φέρει ανεξάρτητη ευθύνη από αυτή την άποψη. Πρόκειται πράγματι για νομική υποχρέωση.

5.1.1   Βάσει του άρθρου 207 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), οι πολιτικές της ΕΕ για το εμπόριο και την ανάπτυξη πρέπει να ασκούνται στο πλαίσιο των αρχών και των στόχων της εξωτερικής δράσης της Ένωσης. Αυτές παρατίθενται στο άρθρο 21 της ΣΕΕ και περιλαμβάνουν ως αρχές:

την οικουμενικότητα και το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης και τον σεβασμό των αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου.

και ως στόχους,

την προώθηση, στις αναπτυσσόμενες χώρες, της αειφόρου ανάπτυξης από οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική άποψη, με πρωταρχικό στόχο την εξάλειψη της φτώχειας,

5.2   Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμμορφωθεί με τις νομικές υποχρεώσεις της να εξασφαλίσει ότι η ΣΕΣ ΕΕ-Ινδίας σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεν υπονομεύει τις προσπάθειες για προαγωγή μιας βιώσιμης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, και εξάλειψη της φτώχειας. Επιμένει ότι έχει σημασία η δημιουργία ενός πλαισίου βασιζόμενου στα δικαιώματα της ΔΟΕ για όσους δραστηριοποιούνται στην άτυπη οικονομία.

6.   Παρακολούθηση και προσαρμογή της ΣΕΣ

6.1   Η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι πολιτικές της δεν θα έχουν ως αποτέλεσμα περισσότερη φτώχεια, αλλά αντίθετα ότι θα συμβάλουν στην εξάλειψή της. Αυτή η υποχρέωση μπορεί να τηρηθεί αν εξασφαλιστεί ότι η ΣΕΣ περιέχει διατάξεις με τις οποίες η προβλεπόμενη ελευθέρωση των συναλλαγών μπορεί να τροποποιηθεί σε περίπτωση που εκδηλωθούν αυτά τα αποτελέσματα, και αν δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός μηχανισμός παρακολούθησης, με βάση τον οποίο θα μπορούν να ενεργοποιηθούν αυτές οι ρήτρες.

6.2   Σχετικά με τις ρήτρες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων

6.2.1   Η ΕΕ έχει συμπεριλάβει στο παρελθόν διατάξεις στις διμερείς συμφωνίες της για να εξασφαλίσει ότι αυτές οι συμφωνίες δεν υπονομεύουν τους κοινωνικούς στόχους. Από το 1995, η ΕΕ συμπεριλαμβάνει σε κάθε εμπορική συμφωνία και συμφωνία συνεργασίας με τρίτες χώρες μια διάταξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα (18). Πιο πρόσφατα, αναπτύχθηκε η πρακτική να υπόκεινται οι μεταγενέστερες συμφωνίες για τις διατάξεις σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα στις υφιστάμενες συμφωνίες-πλαίσιο. Αυτό μπορεί να είναι αποτελεσματικό από νομική άποψη, ανάλογα με τη διατύπωση της αρχικής ρήτρας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τη διατύπωση της διάταξης «σύνδεσης» στη μεταγενέστερη συμφωνία.

6.2.2   Έχει κρίσιμη σημασία αυτή η ΣΕΣ να διέπεται από μια αποτελεσματική διάταξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανεξάρτητα με τον τρόπο επίτευξης τούτου. Η Συμφωνία Συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Ινδίας του 1994 περιέχει μια διάταξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά παλαιότερου τύπου. Όπως απεφάνθη το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο σκοπός αυτής της διάταξης είναι να επιτρέψει την αναστολή της Συμφωνίας Συνεργασίας (19). Δεν επιτρέπει την αναστολή άλλων συμφωνιών, όπως της ΣΕΣ (20). Είναι πολύ σημαντικό η ΣΕΣ να συμμορφωθεί με την πολιτική της ΕΕ σχετικά με τις διατάξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είτε μέσω μιας νέας ρήτρας περί ανθρώπινων δικαιωμάτων, είτε μιας προσεκτικά διατυπωμένης ρήτρας «σύνδεσης».

6.2.3   Είναι πολύ σημαντικό η ΣΕΣ να συμμορφωθεί με την πολιτική της ΕΕ σχετικά με τις διατάξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, είτε μέσω μιας νέας ρήτρας περί ανθρώπινων δικαιωμάτων, είτε μιας προσεκτικά διατυπωμένης ρήτρας «σύνδεσης». Υπέρ της λύσης αυτής έχει ταχθεί και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (21).

6.3   Διατάξεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη

6.3.1   Είναι εξίσου σημαντικό να συνεχιστεί και να ενισχυθεί η βέλτιστη πρακτική της ΕΕ να συμπεριλαμβάνονται περιβαλλοντικά και εργασιακά πρότυπα στις ΣΕΣ. Τόσο η συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) μεταξύ ΕΕ και Κορέας, όσο και αυτή μεταξύ ΕΕ και χωρών Cariforum περιέχουν διατάξεις που απαιτούν από τα μέρη να εξασφαλίζουν τη συμμόρφωσή τους με τα θεμελιώδη εργασιακά πρότυπα της ΔΟΕ (απόλυτο πρότυπο) και να μην μειώσουν τα τρέχοντα επίπεδα περιβαλλοντικής και εργασιακής προστασίας (σχετικό πρότυπο), καθώς και άλλες διατάξεις.

6.3.2   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την τοποθέτηση του Επιτρόπου de Gucht ο οποίος δεσμεύτηκε ως προς τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κεφάλαια (22). Ωστόσο, καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει ότι, σε αντίθεση με τις διατάξεις των προαναφερθέντων συμφωνιών, αυτές οι διατάξεις θα συνοδεύονται από τα ίδια ισχυρά μέτρα εφαρμογής που προβλέπονται για τις παραβιάσεις των άλλων τμημάτων της ΣΕΣ ή για παράδειγμα, ισοδύναμες διατάξεις σε ΣΕΣ των ΗΠΑ (23). Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει κίνητρα μέσω προγραμμάτων συνεργασίας ή παρόμοιων μηχανισμών, που θα υποστηρίζονται από ένα σύστημα αποτελεσματικών κυρώσεων για την παραβίαση αυτών των διατάξεων, όπως συνέστησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (24).

6.3.3   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να συμπεριλάβει στην ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Ινδίας εκτελεστές εργασιακές και περιβαλλοντικές διατάξεις και για τα δύο μέρη, οι οποίες να γίνονται εκτελεστές μέσω των κανονικών διαδικασιών επίλυσης των διαφορών, με ένδικα μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται η αναστολή των εμπορικών υποχρεώσεων και πρόστιμα.

7.   Ρήτρα κοινωνικής εξασφάλισης

7.1   Όλες οι εμπορικές ΣΕΣ έχουν ρήτρες διασφάλισης που επιτρέπουν την αναστολή της ελευθέρωσης του εμπορίου σε περίπτωση που προκαλείται ζημία σε έναν εθνικό κλάδο παραγωγής ή διαταραχές στη λειτουργία του. Αναμένεται ότι αυτή η ΣΕΣ θα περιλαμβάνει διατάξεις για αυτό τον σκοπό. Ωστόσο, τέτοιες διατάξεις πρέπει να εστιάζουν στους εν λόγω κινδύνους.

7.2   Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξασφαλίσει την ενσωμάτωση μιας διμερούς ρήτρας κοινωνικής εξασφάλισης που θα λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τους κινδύνους για έναν εθνικό κλάδο παραγωγής τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ινδία, αλλά και για την κοινωνία (συμπεριλαμβανομένων των μετακινήσεων εργατικού δυναμικού). Αυτή η ρήτρα πρέπει να διατυπωθεί με βάση το άρθρο 25 παρ. 2 β) της ΣΕΣ Cariforum-ΕΕ, σύμφωνα με το οποίο τα μέτρα διασφάλισης μπορούν να ληφθούν όταν «προϊόν, καταγωγής μέρους, εισάγεται στο έδαφος του άλλου μέρους σε αυξημένες ποσότητες και υπό προϋποθέσεις που προκαλούν ή απειλούν να προκαλέσουν: διαταραχές σε τομέα της οικονομίας, ».

8.   Μηχανισμός παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών

8.1   Τόσο η κοινωνία των πολιτών της ΕΕ, όσο και αυτή της Ινδίας είναι πολύ καλά οργανωμένες και προορατικές. Θα ήταν προς όφελος των αρχών και των δύο πλευρών να προβλέψουν έναν μηχανισμό για να αυξήσουν τη διαφάνεια και να εντείνουν τις διαβουλεύσεις, όπως και για να διασκεδάσουν τις ανησυχίες, εξασφαλίζοντας ότι η κοινωνία των πολιτών έχει άμεση πρόσβαση στους φορείς λήψης αποφάσεων.

8.2   Η ΕΟΚΕ συνιστά τη δημιουργία ενός μηχανισμού παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών, στον οποίο θα συμπεριλαμβάνονται φορείς από τις επιχειρήσεις, τα συνδικάτα, τις ΜΚΟ, τους ακαδημαϊκούς κύκλους και άλλοι φορείς, όπως προτείνεται από την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αειφορία. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος αυτής της διαδικασίας (25). Αυτός ο μηχανισμός θα μπορούσε να βασιστεί στο μοντέλο της ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Κορέας ή αυτής μεταξύ ΕΕ και Cariforum, το οποίο περιλαμβάνει πολλούς φορείς της κοινωνίας των πολιτών που είναι εκπαιδευμένοι και χρηματοδοτούνται για να παρέχουν έναν αποτελεσματικό μηχανισμό παρακολούθησης (26).

8.3   Η αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αειφορία και το έγγραφο θέσης των υπηρεσιών της Επιτροπής συνιστούν και αυτά έναν μηχανισμό παρακολούθησης (27).

8.3.1   Ένας τέτοιος μηχανισμός παρακολούθησης πρέπει να έχει συγκεκριμένη λειτουργία στο πλαίσιο της ρήτρας κοινωνικής εξασφάλισης. Κανονικά, η αποτελεσματική εφαρμογή των ρητρών διασφάλισης εξαρτάται από τον βαθμό οργάνωσης του πληγέντος κλάδου παραγωγής. Αυτό είναι βεβαίως πολύ πιο δύσκολο στην περίπτωση της άτυπης οικονομίας.

8.3.2   Η ΕΟΚΕ συνιστά ο μηχανισμός παρακολούθησης της κοινωνίας των πολιτών να έχει την εξουσία να προβαίνει σε συστάσεις ειδικά όσον αφορά την ανάγκη ενεργοποίησης της ρήτρας κοινωνικής εξασφάλισης, σύμφωνα με την οποία οι σχετικές αρχές θα πρέπει να έχουν την υποχρέωση να παράσχουν αιτιολογημένη απάντηση.

---

(1)  Έγγραφο θέσης των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με την αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αειφορία του εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Ινδίας, 31.05.2010.

(2)  EE C 318 της 29.10.2011, σ. 150.

(3)  Στις μελέτες εντοπίζονται δυσκολίες που πηγάζουν από τις επιπτώσεις: των διατάξεων TRIPS-plus IPR, της ελευθέρωσης και απορρύθμισης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της ελευθέρωσης του εμπορίου προϊόντων, της εισόδου στον γεωργικό τομέα μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης, της ελευθέρωσης των επενδύσεων και των πρακτικών για τις κρατικές δημόσιες συμβάσεις, καθώς και την απαγόρευση των περιορισμών στις εξαγορές. Βλ. για παράδειγμα:, S Polaski et al, India’s Trade Policy Choices: Managing Diverse Challenges (Carnegie, 2009), S Powell, EU India FTA: Initial Observations from a Development Perspective (Traidcraft, 2008), C Wichterich, Trade Liberalisation, Gender Equality, Policy Space: The Case of the Contested EU-India FTA (WIDE, 2009), K Singh, India-EU FTA: Should India Open Up Banking Sector? Special Report (Delhi, 2009), CEO/India FDI Watch, Trade Invaders: How Big Business is Driving the EU-India FTA Negotiations (2010).

(4)  ECORYS, CUTS, Centad, Αξιολόγηση των επιπτώσεων που θα έχει στην αειφορία του εμπορίου (Trade SIA) η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Ινδίας– TRADE07/C1/C01, 18 Μαΐου 2009.

(5)  Ομοίως, σελ. 17-18. Οι μετακινήσεις του εργατικού δυναμικού υπολογίζονται μεταξύ 250-360 ανά 100 000.

(6)  Ομοίως, οι μετακινήσεις του εργατικού δυναμικού κυμαίνονται μεταξύ 1 830 και 2 650 ανά 100 000.

(7)  Επίτροπος De Gucht – επιστολή στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2011.

(8)  National Commission for Enterprises in the Unorganised Sector, The Challenge of Employment in India: An Informal Economy Perspective, Volume 1, Main Report (Νέο Δελχί, Απρίλιος 2009), σελ 2.

(9)  Bacchetta κ.ά., «Globalization and Informal Jobs in Developing Countries» (ΔΟΕ/ΠΟΕ: Γενεύη, 2009).

(10)  ο.π. σελ. 277. (SIA 2009)

(11)  ομοίως, σελ. 278.

(12)  ομοίως, σελ. 279.

(13)  ομοίως, σελ. 280.

(14)  ομοίως, σελ. 51.

(15)  ο.π. 1.

(16)  ο.π. 3.

(17)  ΕΟΚΕ, SIA και εμπορική πολιτική της ΕΕ. 05/05/2011 (ΕΕ C 218 της 23.7.2011, σ. 14)

(18)  Ψήφισμα για την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη συμπερίληψη του σεβασμού των δημοκρατικών αρχών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις συμφωνίες μεταξύ της Κοινότητας και των τρίτων χωρών (COM(95) 216.

(19)  Υπόθεση C-268/94, Πορτογαλική Δημοκρατία κατά Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, [1996] ECR I-6177, παράγραφος 27 του σκεπτικού.

(20)  Bartels, Human Rights Conditionality in the EU’s International Agreements (Oxford: OUP, 2005), 255. Αυτή η άποψη είναι διαφορετική για εκείνες τις συμφωνίες στις οποίες η ρήτρα περί ουσιαστικών στοιχείων συνοδεύεται από μια «ρήτρα μη εκτέλεσης» που προβλέπει «κατάλληλα μέτρα».

(21)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 26ης Μαρτίου 2009, παράγραφος 43, στην οποία υπογραμμίζεται ότι «οι ρήτρες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία αποτελούν ουσιώδες στοιχείο της ΣΕΣ.» Βλ. επίσης τη γενική πολιτική που αντικατοπτρίζεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Μαΐου 2011 στο οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «στηρίζει σταθερά την πρακτική της ενσωμάτωσης νομικά δεσμευτικών ρητρών περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ, με σαφή και ακριβή μηχανισμό διαβούλευσης που θα έχει σχεδιαστεί σύμφωνα με το άρθρο 96 της Συμφωνίας του Κοτονού», Καθώς και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την ρήτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημοκρατία στις συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2005/2057(INI)).

(22)  ο.π. 7.

(23)  Π.χ. το Άρθρο 17(2)(β) της ΣΕΣ μεταξύ ΗΠΑ και Ιορδανίας.

(24)  Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25ης Νοεμβρίου 2010 σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά πρότυπα στις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, παράγραφος 2.

(25)  ο.π. 3. σελ. 275-280

(26)  ο.π. 17

(27)  ό.π. 4, σελ. 288; ό.π.1, σ. 2.

---