22.9.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 255/42

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές (αναδιατύπωση) — Υλοποίηση της Small Business Act (πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις)»

COM(2009) 126 τελικό — 2009/0054 (COD)

(2010/C 255/07)

Εισηγήτρια: η κ. Anna BONTEA

Την 1η Ιουλίου 2009 και σύμφωνα με το άρθρο 95 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές - (Αναδιατύπωση) -

Υλοποίηση της Small Business Act (Πράξης για τις μικρές επιχειρήσεις)

COM(2009) 126 τελικό - 2009/0054 (COD).

Το ειδικευμένο τμήμα «Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 17 Νοεμβρίου 2009 με βάση εισηγητική έκθεση της κ. BONTEA.

Κατά την 458η σύνοδο ολομέλειάς της, της 16ης και 17ης Δεκεμβρίου 2009 (συνεδρίαση της 17ης Δεκεμβρίου 2009), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 145 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 2 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί και υποστηρίζει την υλοποίηση της Small Business Act (Πράξης για τις μικρές επιχειρήσεις) και την πρόταση οδηγίας, δεδομένου ότι η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, η οποία θα συμβάλει στη συντόμευση των προθεσμιών πληρωμής, και η καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά και χρήσιμα μέτρα.

1.2   Οι νομοθετικές διατάξεις, όσο και αν είναι απαραίτητες και χρήσιμες, δεν επαρκούν για την εξάλειψη των καθυστερήσεων πληρωμών. Πρέπει να αναληφθούν πολλαπλές και πολύπλοκες δράσεις και να διευρυνθεί η συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Οι ίδιες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και οι οργανώσεις τους θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.

1.3   Η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαίο να καθοριστούν σύντομες προθεσμίες πληρωμών οι οποίες θα δεσμεύουν όλες τις δημόσιες αρχές και φορείς σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Συγχαίρει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα μέτρα που έλαβε όσον αφορά τις πληρωμές που υπάγονται στην άμεση διαχείρισή της και της εκφράζει την υποστήριξή της στη συνέχιση και την περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των μέτρων σε όλα τα επίπεδα. Δεδομένου του χρόνου που απαιτείται για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, η ΕΟΚΕ καλεί τους αρμόδιους φορείς να εφαρμόσουν αμέσως τις αρχές που τη διέπουν, προκειμένου να παράσχουν αποτελεσματική υποστήριξη στις επιχειρήσεις στην παρούσα χρονική συγκυρία της κρίσης.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προτεινόμενη οδηγία πρέπει να βελτιωθεί και προτείνει συγκεκριμένα τα εξής:

—

για τις συμβάσεις δημόσιων προμηθειών: — να θεσπισθεί επειγόντως κανόνας σύμφωνα με τον οποίο οι πληρωμές θα πρέπει να διευθετούνται υποχρεωτικά εντός 30 ημερολογιακών ημερών και να καταργηθεί η εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν ή, τουλάχιστον, να περιορισθεί σε προθεσμία 60 ημερολογιακών ημερών κατ’ ανώτατο όριο από την ημερομηνία της παράδοσης, καθώς οι δημόσιες αρχές δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων τους απ’ ό,τι οι ΜΜΕ· — να καταργηθεί ή, τουλάχιστον, να περιορισθεί με ανάλογο τρόπο η εξαίρεση από τη μέγιστη διάρκεια 30 ημερών της διαδικασίας αποδοχής·

—

για όλες τις εμπορικές συναλλαγές: — στις περιπτώσεις καθυστέρησης πληρωμής, να καθιερωθεί η (νομική) υποχρέωση καταβολής τόκων, αποζημιώσεων και ελάχιστων εσωτερικών εξόδων, εάν η σύμβαση δεν περιέχει ευνοϊκότερη ρήτρα για τους πιστωτές· — να αναπτυχθούν περαιτέρω οι ρυθμίσεις για τις κατάφωρα καταχρηστικές συμβατικές ρήτρες και τις μη αμφισβητούμενες οφειλές· — να εξασφαλισθεί ότι, κατά την άσκηση αυτής της συμβατικής ελευθερίας, λαμβάνονται υπόψη οι αρχές του θεμιτού ανταγωνισμού και τα συναλλακτικά ήθη, ώστε να περιορισθούν οι περιπτώσεις κατάχρησης δικαιώματος.

1.4   Επαναλαμβάνοντας παλαιότερες προτάσεις της (1), η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι, για να επιτευχθεί πλήρως ο στόχος της οδηγίας, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα που θα διευκολύνουν την ευρύτερη πρόσβαση των ΜΜΕ στις δημόσιες συμβάσεις, ώστε οι επιχειρήσεις αυτές να ωφεληθούν περισσότερο από τους θεσπιζόμενους κανόνες.

1.5   Η προώθηση της συνεργασίας και ενός ποιοτικού κοινωνικού διαλόγου μεταξύ των κυβερνήσεων, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων των ΜΜΕ είναι σημαντική παράμετρος για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο και την παρακολούθηση των ληφθέντων μέτρων.

1.6   Στις περιπτώσεις ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων σε υπεργολάβους, καθώς και στις σχέσεις των ΜΜΕ με τις μεγάλες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων του ΚΔΜΚ (2), θα πρέπει να αποφεύγεται η παράταση της προθεσμίας πληρωμής ή η καθυστερημένη καταβολή των πληρωμών. Στους τομείς όπου ο κίνδυνος αδικαιολόγητης επιμήκυνσης της προθεσμίας είναι εξαιρετικά μεγάλος, οι εθνικές αρχές θα μπορούσαν, ανάλογα με την περίπτωση, να ελέγχουν ή να καθορίζουν οι ίδιες τις προθεσμίες πληρωμής, χωρίς να επιβάλλουν πρόσθετες υποχρεώσεις ή έξοδα στις επιχειρήσεις.

1.7   Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να εντείνουν τη συνεργασία τους και να προβλέψουν κοινές δράσεις ενημέρωσης και υποστήριξης των ΜΜΕ όπου παρατηρούνται καθυστερήσεις πληρωμών στις διασυνοριακές συναλλαγές.

1.8   Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ήταν σκόπιμη η δημιουργία ειδικής ιστοσελίδας, η οποία θα παρείχε, σε όλες τις διαδεδομένες γλώσσες, χρήσιμες πληροφορίες από κάθε κράτος μέλος σχετικά με τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, το νομικό πλαίσιο, τις διαδικασίες για την είσπραξη των απαιτήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μέσων διαιτησίας και διαμεσολάβησης, και άλλες πρακτικές πληροφορίες. Σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη διάδοση αυτών των πληροφοριών μέσω των θυρίδων ενιαίας εξυπηρέτησης και των οργανώσεων των ΜΜΕ.

1.9   Τα μέτρα για την επιτάχυνση των πληρωμών των δημόσιων αρχών είναι επίσης χρήσιμα και στο πλαίσιο της φορολογικής νομοθεσίας (επιστροφή ΦΠΑ, διακανονισμός φόρων κλπ.), δεδομένου ότι και σε αυτόν τον τομέα παρατηρούνται, σε ορισμένα κράτη μέλη, λυπηρές πρακτικές, οι οποίες προξενούν χρηματοοικονομικούς περιορισμούς.

1.10   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την παλαιότερη πρότασή της σχετικά με τη «σύσταση μιας συμβουλευτικής επιτροπής, στην οποία θα έχουν πρόσβαση τα ενδιαφερόμενα μέρη και η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει με τη βοήθεια της ΟΚΕ» (3).

2.   Εισαγωγή

2.1   Υφιστάμενη κατάσταση και οι επιπτώσεις των καθυστερήσεων πληρωμών

2.1.1   Στις εμπορικές συναλλαγές εντός της ΕΕ:

—	κατά γενικό κανόνα, οι πληρωμές είναι προθεσμιακές·

—	υπάρχουν πολλές καθυστερήσεις στην εξόφληση των τιμολογίων, ιδίως για τις συμβάσεις δημόσιων προμηθειών, που φθάνουν κατά μέσο όρο τις 67 ημέρες (4), έναντι 57 ημερών στον ιδιωτικό τομέα·

—

σε ορισμένα κράτη μέλη έχει αναπτυχθεί μια «νοοτροπία καθυστέρησης των πληρωμών», η οποία αποτελεί ευρέως διαδεδομένη συμπεριφορά, με ιδιαίτερα σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, εφόσον προκαλεί μία στις τέσσερις πτωχεύσεις και απώλεια 450 000 θέσεων εργασίας ετησίως, οξύνεται δε σε περιόδους κρίσης (το 2009, λόγω της ακαταλληλότητας των σχετικών πρακτικών, οι επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν να εισπράξουν 270 δισεκατομμύρια ευρώ, ήτοι 2,4 % του ΑΕΠ της ΕΕ, προς σύγκριση με το 1,5 % του σχεδίου για την ανάκαμψη της οικονομίας (5))·

—	οι καθυστερήσεις των πληρωμών χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο των τραπεζικών δανείων·

—	σε πολλές περιπτώσεις, οι προθεσμίες πληρωμής είναι αδικαιολόγητα μακρές, πολύ συχνά ως αποτέλεσμα προνομιακής θέσης, και η κατάσταση αυτή μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επιζήμια για τις μικρές, τις βιοτεχνικές ή ακόμη και τις μεσαίες επιχειρήσεις.

2.1.2   Οι ΜΜΕ κατέχουν ασθενή θέση κατά τις διαπραγματεύσεις, αν λάβει κανείς υπόψη:

—	το σημερινό επίπεδο της ανταγωνιστικότητάς τους και τη θέση τους στην αγορά,

—	την ανησυχία τους να μην πληγούν οι σχέσεις τους με τους πελάτες τους,

—	την περιορισμένη ικανότητά τους να φανούν ανταγωνιστικές στο επίπεδο των προθεσμιών πληρωμής που προσφέρουν στους πελάτες τους,

—	την έλλειψη εμπειρίας, ανθρώπινου δυναμικού και υλικών πόρων για να κινήσουν νομικές διαδικασίες είσπραξης των οφειλών και το γεγονός ότι οι δυσκολίες αυτές επιτείνονται περαιτέρω σε περίπτωση διασυνοριακών συναλλαγών.

2.1.3   Οι καθυστερήσεις πληρωμών:

—

προκαλούν σημαντικό πρόσθετο κόστος για τους πιστωτές και περιπλέκουν την οικονομική τους διαχείριση, περιορίζουν τη ροή των ρευστών κεφαλαίων, δημιουργούν σημαντικά πρόσθετα τραπεζικά έξοδα, περιορίζουν τις επενδυτικές δυνατότητες και αυξάνουν την αβεβαιότητα των πιστωτών και ειδικά των ΜΜΕ· μειώνουν την ανταγωνιστικότητά τους, τις επιδόσεις τους και την βιωσιμότητά τους, κυρίως σε περιόδους κατά τις οποίες είναι περιορισμένη και πολυδάπανη η πρόσβαση σε χρηματοδότηση·

—

προκαλούν συχνά καθυστερήσεις για τα μεταγενέστερα στάδια, όπως οι πληρωμές των προμηθευτών και των εργαζομένων (με σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις), οι φόροι, τα τέλη, οι εισφορές στον εθνικό προϋπολογισμό και στα συστήματα κοινωνικής ασφάλειας (με αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την είσπραξη των φόρων από το κράτος), αλλά επίσης εμποδίζουν την πρόσβαση των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση (για παράδειγμα, καθυστέρηση της καταβολής των φόρων, τελών και εισφορών στα ταμεία κοινωνικής ασφάλειας, ως αποτέλεσμα της είσπραξης των τιμολογίων μετά τη λήξη της προθεσμίας για την χορήγηση κρατικών ενισχύσεων ή τη χορήγηση ενισχύσεων των διαρθρωτικών ταμείων)·,

—	ευθύνονται για την πτώχευση επιχειρήσεων οι οποίες, κάτω από κανονικές συνθήκες, θα ήταν απόλυτα βιώσιμες, με αποτέλεσμα να προκαλούν ενδεχομένως αλυσιδωτές πτωχεύσεις άλλων επιχειρήσεων της αλυσίδας προμηθειών, με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

—

αποθαρρύνουν τους οικονομικούς παράγοντες από τη συμμετοχή σε διαδικασίες δημόσιων προμηθειών, με αποτέλεσμα όχι μόνο να προκαλείται στρέβλωση του ανταγωνισμού και να πλήττεται η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, αλλά και να περιορίζονται οι δυνατότητες των δημόσιων αρχών να διασφαλίσουν την αποτελεσματική χρήση του δημόσιου χρήματος και να επιτύχουν τη βέλτιστη απόδοση του χρήματος των φορολογούμενων

—	ενδέχεται να διευκολύνουν τη διαφθορά (με στόχο να επισπευσθεί η πληρωμή των τιμολογίων σε περίπτωση δημόσιων προμηθειών) ή τη σύναψη συμβάσεων που υπερβαίνουν τα όρια του εγκριθέντος προϋπολογισμού.

—

επιδρούν αρνητικά στο ενδοκοινοτικό εμπόριο διότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων θεωρεί ότι ο κίνδυνος καθυστέρησης των πληρωμών είναι πολύ μεγάλος όσον αφορά τις ενδοκοινοτικές εμπορικές συναλλαγές και τις αντιμετωπίζουν με δυσπιστία, γεγονός που συνεπάγεται αύξηση του κόστους αυτών των συναλλαγών.

2.2   Το νομικό πλαίσιο

2.2.1   Σε κοινοτικό επίπεδο, μόνο οι διατάξεις της οδηγίας 2000/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000 ρυθμίζουν την αποφυγή καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές (6).

2.2.2   Οι κανονισμοί (ΕΚ) 44/2001 (7), 805/2004 (8), 1896/2006 (9) και 861/2007 (10) εφαρμόζονται μόνο ως προς το προδικαστικό έγγραφο για την είσπραξη των χρεών που οφείλονται σε καθυστερήσεις πληρωμών.

2.3   Οι στόχοι σε επίπεδο ΕΕ

2.3.1   Η Small Business Act (11) (Πράξη για τις μικρές επιχειρήσεις - SBA) υπογράμμισε τη ζωτική σημασία των ΜΜΕ για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τονίζοντας ότι είναι σημαντικό να αποκτήσουν οι επιχειρήσεις αυτές αποτελεσματική πρόσβαση στη χρηματοδότηση και να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία αγορά.

2.3.2   Στο ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας (12) τονίζεται ότι η πρόσβαση των επιχειρήσεων σε επαρκείς και προσιτές πηγές χρηματοδότησης αποτελεί προϋπόθεση για τις επενδύσεις, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της οικονομικής ύφεσης, ζητείται δε από την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν ότι το Δημόσιο εξοφλεί τα τιμολόγιά του εντός προθεσμίας ενός μηνός.

2.3.3   Η πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών στις εμπορικές συναλλαγές (αναδιατύπωση) υλοποιεί και προτίθεται να βελτιώσει την ικανότητα αυτοχρηματοδότησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, προκειμένου να διευκολυνθεί, μέσω της εξάλειψης των φραγμών στο διασυνοριακό εμπόριο, η ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την υλοποίηση της SBA και την πρόταση οδηγίας, επειδή πιστεύει ότι η επείγουσα τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου σχετικά με την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό και χρήσιμο μέτρο.

3.2   Η ΕΟΚΕ έχει επίσης ταχθεί υπέρ της ταχείας υλοποίησης της Πράξης για τις μικρές επιχειρήσεις με προτεινόμενες σε κοινοτικό επίπεδο δράσεις και έχει υποστηρίξει ιδιαιτέρως το «σχέδιο αναθεωρημένης οδηγίας για τις καθυστερήσεις πληρωμών, που αναμένεται ότι θα επιτείνει τους περιορισμούς και τις κυρώσεις έναντι των δημοσίων αρχών σε περίπτωση καθυστέρησης μιας πληρωμής πέραν διαστήματος 30 ημερών» (13).

3.3   Η υποστήριξη αυτών των μέτρων από την EOKE απορρέει από τις αρνητικές, πολύπλοκες και εκτεταμένες επιπτώσεις που έχουν οι καθυστερήσεις πληρωμής για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ, καθώς και για τους εργαζόμενους και τις ενδοκοινοτικές εμπορικές συναλλαγές.

3.4   Εκτός από την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών, είναι πολύ σημαντικό να συντομευθούν και οι προθεσμίες εξόφλησης των οφειλών. Ο τίτλος της οδηγίας θα μπορούσε να συμπληρωθεί αναλόγως και τα προβλεπόμενα μέτρα να καταταχθούν με βάση τους δύο στόχους.

3.5   Παρ’ όλη την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητά τους, οι νομοθετικές ρυθμίσεις δεν επαρκούν για να καταπολεμήσουν τις καθυστερήσεις πληρωμών, λόγω των πολλαπλών και πολύπλοκων αιτιών του φαινομένου αυτού, της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στην πράξη οκτώ χρόνια μετά την έκδοση της οδηγίας 2000/35/ΕΚ και των τοπικών συνθηκών. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμμετάσχουν ενεργά στη χάραξη και την υλοποίηση των πλέον κατάλληλων μέτρων για την καταπολέμηση των καθυστερήσεων πληρωμών και τονίζει τη σημασία της συνεργασίας και του ποιοτικού διαλόγου μεταξύ των αρχών, των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων των ΜΜΕ. Οι ίδιες οι ΜΜΕ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σ’ αυτή τη διαδικασία: πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για ενημέρωση, βελτίωση των εσωτερικών τους διαδικασιών και δραστηριοποίηση έναντι των οφειλετών.

3.6   Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, τα σκόπιμα μέτρα που πιθανόν να φέρουν θετικά αποτελέσματα είναι τα εξής:

—	η καθιέρωση, για τις δημόσιες συμβάσεις, γενικής υποχρέωσης πληρωμής εντός προθεσμίας τριάντα ημερών· το μέτρο αυτό θα θεσπίσει τυποποιημένες και διαφανείς διαδικασίες, οι οποίες θα συμβάλουν στη συντόμευση των προθεσμιών πληρωμής·

—	η καθιέρωση του δικαιώματος του πιστωτή σε αποζημίωση ύψους τουλάχιστον 5 % του υπολοίπου οφειλόμενου ποσού, για την αποτροπή εκπρόθεσμων πληρωμών εκ μέρους των δημόσιων αρχών·

—	η ανάκτηση των εσωτερικών διοικητικών δαπανών που πραγματοποιήθηκαν από τον πιστωτή, η οποία, αν προστεθεί στην καταβολή των νόμιμων τόκων, θα λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας για τους οφειλέτες·

—	η κατάργηση της προβλεπόμενης δυνατότητας να εξαιρούνται οι αξιώσεις καταβολής τόκων ύψους κάτω των 5 ευρώ, επειδή πρόκειται για μικρές συναλλαγές·

—	η βελτίωση των ρυθμίσεων σχετικά με τις κατάφωρα καταχρηστικές συμβατικές ρήτρες, ως προς τις οποίες το άρθρο 6 του σχεδίου οδηγίας παρέχει σημαντικά στοιχεία·

—	η αυξημένη διαφάνεια όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που θεσπίζει η οδηγία·

—	η καθιέρωση ενός συστήματος αξιολόγησης και παρακολούθησης, το οποίο θα επιτρέπει στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και σε όλους τους ενδιαφερομένους να ενημερώνονται και να συμμετέχουν στην εφαρμογή της οδηγίας.

3.7   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση οδηγίας πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά όσον αφορά το περιεχόμενο, ούτως ώστε, σε πρακτικό επίπεδο, να μπορέσουν πολλές επιχειρήσεις να ωφεληθούν πραγματικά από τη μείωση και την τήρηση των προθεσμιών πληρωμής και να καταστούν αποτελεσματικότερα τα ένδικα μέσα έναντι των οφειλετών.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι απαιτούνται σύντομες και αναγκαστικές προθεσμίες πληρωμής για όλες τις δημόσιες αρχές σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο

4.1.1   Στην πράξη, ένα σημαντικό θετικό αποτέλεσμα θα επιτευχθεί με την καθιέρωση της γενικής προθεσμίας πληρωμής εντός τριάντα ημερών για τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και προθεσμίας τριάντα ημερών για την εκτέλεση των διαδικασιών παραλαβής και επαλήθευσης.

4.1.2   Οι σύντομες προθεσμίες πληρωμής και η υποχρεωτική εξόφληση των τιμολογίων θα πρέπει να είναι ο κανόνας για όλες τις δημόσιες αρχές και φορείς σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

4.1.3   Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τη θέσπιση, εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, νέων, αυστηρότερων στόχων στον τομέα των πληρωμών που υπάγονται στην άμεση διαχείρισή της, για τη μείωση των χρονικών ορίων καταβολής των προχρηματοδοτικών και των αρχικών πληρωμών, για την απλούστευση των γενικών διαδικασιών που προηγούνται της δρομολόγησης των έργων και για την παρότρυνση να απλουστευθούν οι έλεγχοι. Επίσης, εκφράζει την υποστήριξή της στη συνέχιση και την περαιτέρω ανάπτυξη των μέτρων αυτών σε όλα τα επίπεδα. Η ΕΟΚΕ καλεί τις εθνικές αρχές να λάβουν επειγόντως μέτρα για τη μείωση και την τήρηση των προθεσμιών πληρωμής και συνιστά την αξιοποίηση των βέλτιστων πρακτικών που παρατηρούνται σε αυτόν τον τομέα.

4.1.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί, ωστόσο, ότι το άρθρο 5 της πρότασης οδηγίας, το οποίο αφορά τις πληρωμές για τις συμβάσεις δημοσίων προμηθειών, δεν πρόκειται να υλοποιήσει τις προσδοκίες και τους αξιέπαινους στόχους της Επιτροπής, και διατυπώνει τις ακόλουθες προτάσεις:

—

Για περισσότερη σαφήνεια και συνέπεια έναντι των αποδεκτών της πρότασης οδηγίας και για την επίτευξη του προτεινόμενου στόχου («οι προθεσμίες πληρωμής για τις συμβάσεις δημοσίων προμηθειών που αναθέτουν οι δημόσιες αρχές πρέπει κατά γενικό κανόνα να περιοριστούν στις 30 ημέρες κατ’ ανώτατο όριο» (14)), θα ήταν σκόπιμο να ορίζεται στο άρθρο 5 ρητά η υποχρέωση εξόφλησης των τιμολογίων που συνδέονται με δημόσιες συμβάσεις εντός προθεσμίας τριάντα ημερολογιακών ημερών κατ’ ανώτατο όριο και στη συνέχεια να θεσπίζεται ανώτατο χρονικό όριο για τη διαδικασία αποδοχής και μέτρων εφαρμογής σε περίπτωση αθέτησης των κανόνων αυτών, διευκρινίζοντας ότι αυτά τα όρια θα μπορούν να εφαρμοστούν αθροιστικά.

—

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της μήπως οι δημόσιες αρχές δεν προβούν σε ορθή εφαρμογή της παρέκκλισης που επιτρέπει τη διαπραγμάτευση παράτασης της προθεσμίας πληρωμής σε αιτιολογημένες περιπτώσεις (άρθρο 5 παράγραφος 4), δεδομένου ότι δεν προβλέπονται αντικειμενικά και επακριβή κριτήρια για την αξιολόγηση της αιτιολόγησης ούτε καθορίζεται ποιοι λόγοι θεωρούνται παραδεκτοί. Το Δημόσιο, στις περιπτώσεις αυτές, είναι ταυτόχρονα δικαστής και διάδικος, ενώ οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές του δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να είναι μεγαλύτερες από εκείνες που ισχύουν για τις ΜΜΕ. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ προτείνει να διαγραφεί αυτή η παρέκκλιση ή, τουλάχιστον, να περιορισθεί, έτσι ώστε οι προθεσμίες πληρωμής στις εν λόγω περιπτώσεις να μην υπερβαίνουν τις 60 ημερολογιακές ημέρες από την ημερομηνία παράδοσης.

—	Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης την κατάργηση ή τουλάχιστον τον περιορισμό του πεδίου εφαρμογής της παρέκκλισης που εισάγει το άρθρο 5 παράγραφος 3, σχετικά με το ανώτατο όριο των 30 ημερών που προβλέπεται για τη διαδικασία αποδοχής.

4.1.5   Η αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων συνεπάγεται ορισμένες ιδιαιτερότητες, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη:

—

Η οδηγία δεν περιλαμβάνει διατάξεις για τον περιορισμό των περιπτώσεων κατάχρησης της συμβατικής ελευθερίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, κατά την άσκηση της ελευθερίας αυτής, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αρχές του θεμιτού ανταγωνισμού και των συναλλακτικών ηθών. Έχει μάλιστα ήδη αποφανθεί σχετικά σε προηγούμενη γνωμοδότησή της: «Για να υπάρξει υγιής ανταγωνισμός, τα κράτη μέλη πρέπει να κληθούν να προβλέψουν διατάξεις, στον τομέα του δικαίου του ανταγωνισμού, όσον αφορά την καταπολέμηση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, με σκοπό την απαγόρευση καταχρηστικών ρητρών σε σχέση με ασυνήθιστα παρατεταμένες προθεσμίες πληρωμής που υπερβαίνουν το μέσο κύκλο πώλησης (δηλαδή τις 60 ημέρες), χωρίς νόμιμους λόγους» (15).

—	Στις συμβάσεις δημόσιων προμηθειών, εγγυήσεις ορθής εκτέλεσης απαιτούνται μόνο από τους επιχειρηματίες, ενώ οι αρχές δεν χορηγούν παρόμοιες εγγυήσεις ως προς τις εμπρόθεσμες πληρωμές – η κατάσταση αυτή πρέπει να εξισορροπηθεί.

—	Η αρχή της συμβατικής ελευθερίας δεν μπορεί να εφαρμοσθεί πλήρως όταν πρόκειται για τον καθορισμό των προθεσμιών πληρωμής και παραλαβής στις δημόσιες συμβάσεις, εφόσον οι επιχειρήσεις δεν διαθέτουν πραγματική διαπραγματευτική ισχύ έναντι του Δημοσίου.

—

Δεδομένου ότι η συμβατική ελευθερία πρέπει να ασκείται με τους ευνοϊκότερους δυνατούς για τον πιστωτή όρους, και όχι με διατάξεις αντικείμενες στους γενικούς κανόνες, προτείνεται να αντικατασταθεί η λέξη «διαφορετικά» στη φράση «εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά και αιτιολογείται δεόντως» (άρθρο 5 παράγραφος 3) με τη φράση «με ευνοϊκότερο για τον πιστωτή τρόπο». Η πρόταση αυτή ισχύει και για το άρθρο 4 παράγραφος 1, που αφορά την αποζημίωση για τα έξοδα είσπραξης.

4.2   Θέσπιση νομικής υποχρέωσης καταβολής τόκων υπερημερίας, αποζημιώσεων και επιστροφής ελάχιστων εσωτερικών εξόδων για τους οφειλέτες

4.2.1   Στη Φινλανδία και τη Σουηδία, οι τόκοι υπερημερίας των καθυστερημένων πληρωμών μπορούν να εισπράττονται αυτόματα, χωρίς να χρειάζονται δικαστικές αποφάσεις· η πρακτική αυτή πρέπει να γενικευθεί. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση νομικής υποχρέωσης (αξίωσης) καταβολής τόκων υπερημερίας, αποζημιώσεων και επιστροφής των ελάχιστων εσωτερικών εξόδων με την εφαρμογή της αρχής της συμβατικής ελευθερίας, ούτως ώστε οι διατάξεις να προβλέπουν τυπικά τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης ευνοϊκότερων για τον πιστωτή όρων ή ποσών και να μπορούν οι ΜΜΕ να ασκήσουν το σχετικό τους δικαίωμα χωρίς να χρειάζεται να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες ή να διστάσουν να διεκδικήσουν τα ποσά αυτά λόγω της ασθενούς τους θέσης.

4.3   Σχέσεις με τις επαγγελματικές ενώσεις

4.3.1   Για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή και την παρακολούθηση των μέτρων που λαμβάνονται για τη μείωση και την τήρηση των προθεσμιών πληρωμής, σκόπιμο είναι να ερωτηθούν σχετικά και να συμμετάσχουν στη διαδικασία οι οργανώσεις εκπροσώπησης των εργοδοτών και των ΜΜΕ. Επίσης, οι οργανώσεις αυτές πρέπει να βοηθηθούν ούτως ώστε να αναπτύξουν υπηρεσίες πληροφόρησης, απευθείας ή μέσω του Διαδικτύου, καθώς και παροχής συμβουλών και συνδρομής των μελών τους σε σχέση με τις καθυστερήσεις πληρωμών και τις καταχρηστικές ρήτρες.

4.3.2   Η ΕΟΚΕ προτείνει να περιληφθεί ρητή αναφορά στις «οργανώσεις των εργοδοτών και των ΜΜΕ» στο άρθρο 6 παράγραφος 3, το οποίο αφορά τα μέσα δράσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναστολή των κατάφωρα καταχρηστικών ρητρών, ενώ σημειώνει ότι ο επιλεχθείς όρος («οργανώσεις») μπορεί να αποδειχθεί προβληματικός κατά τη μεταφορά της διάταξης στο εθνικό δίκαιο.

4.3.3   Οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των εργοδοτών και ιδίως των ΜΜΕ μπορούν επίσης να συμβάλουν σημαντικά στην προετοιμασία της έκθεσης που προβλέπει το άρθρο 10 της προτεινόμενης οδηγίας, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις απόψεις τους.

4.4   Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη την πρόβλεψη αποτελεσματικών και δραστικών ένδικων μέσων κατά των οφειλετών

4.4.1   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την καθοριστική σημασία της εφαρμογής διαδικασιών για την είσπραξη των οφειλών που θα είναι απλές, γρήγορες, δραστικές και προσβάσιμες στους επιχειρηματίες (ιδίως των ΜΜΕ), ζητεί δε να μπορεί να εκδίδεται εκτελεστός τίτλος για τις μη αμφισβητούμενες απαιτήσεις εντός 90 ημερών κατ’ ανώτατο όριο (άρθρο 9). Κρίνει επίσης αναγκαία τη βελτίωση των διαδικασιών εντοπισμού των κατάφωρα καταχρηστικών συμβατικών ρητρών.

5.   Άλλα σχόλια και προτάσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ ζητεί τη βελτίωση της ρύθμισης σχετικά με τις κατάφωρα καταχρηστικές συμβατικές ρήτρες (άρθρο 6) και προτείνει να συμπεριληφθούν στον ορισμό των εν λόγω ρητρών κριτήρια για τον χαρακτηρισμό τους, καθώς και να προστεθούν, στην απαρίθμηση οι ρήτρες που θεωρούνται κατάφωρα καταχρηστικές, όπως οι ρήτρες που αποκλείουν την καταβολή αποζημίωσης για τα έξοδα είσπραξης, η ρήτρα παρακράτησης της κυριότητας και η εγγύηση ορθής εκτέλεσης της υποχρέωσης πληρωμής.

5.2   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη θέση της σχετικά με τους ιδιώτες, οι οποίοι, υπό στενά νομική έννοια, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας όπως έχει σήμερα, αλλά υπόκεινται σε παρόμοιους όρους στις σχέσεις τους με ορισμένες επιχειρήσεις και με το Δημόσιο. Καλεί «την Επιτροπή να προβλέψει την πραγματοποίηση μελετών για τα θέματα αυτά προκειμένου να κριθεί κατά πόσο είναι ενδεδειγμένο να συμπεριληφθούν στην οδηγία ορισμένες από τις σχέσεις με τους καταναλωτές ή να καταρτιστούν ειδικές προτάσεις» (15).

5.3   Η ΕΟΚΕ προτείνει να προσδιορισθεί η έννοια των «μη αμφισβητούμενων οφειλών» (άρθρο 9). Οι αμφισβητήσεις θα πρέπει να θεωρούνται απαράδεκτες, από τη στιγμή που υπάρχει τιμολόγιο υπογεγραμμένο από τον δικαιούχο ή πιστοποιητικό αποδοχής των εμπορευμάτων.

5.4   Η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στα ακόλουθα σημεία:

—	Θα πρέπει να διαγραφεί η διάταξη του άρθρου 1 παράγραφος 2 στοιχείο β, το οποίο εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής της νέας οδηγίας τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από τις 8 Αυγούστου 2002, και να μεταφερθεί στο άρθρο 11 παράγραφος 4, που καθορίζει την ημερομηνία μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο.

—	Στον ορισμό της έννοιας του «τόκου» (άρθρο 2 σημείο 5) θα πρέπει να προστεθεί η δυνατότητα διαπραγμάτευσης του ύψους του και με τις δημόσιες αρχές.

—

Για να αποφευχθούν προβλήματα κατά τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, είναι αναγκαία η ρητή και αναλυτική αναφορά και στις τρεις κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων (συμβάσεις προμηθειών, συμβάσεις παροχής υπηρεσιών και συμβάσεις έργων) ή ο χαρακτηρισμός τους με τον γενικότερο όρο «συμβάσεις δημόσιων προμηθειών» (άρθρο 5 παράγραφοι 1, 2 και 6, όπου παραλείπονται οι συμβάσεις έργων).

—

Η αντικατάσταση της φράσης «μετά την ημερομηνία παραλαβής από τον οφειλέτη του τιμολογίου» (άρθρο 3 παράγραφος 2 στοιχείο β και άρθρο 5 παράγραφος 2 στοιχείο β) με τη φράση «μετά την ημερομηνία διαβίβασης στον οφειλέτη του τιμολογίου» θα συμβάλει στην απλοποίηση του κανόνα σχετικά με το βάρος της απόδειξης και στη μείωση των εξόδων ταχυδρομικής αποστολής ή κατάρτισης ηλεκτρονικών τιμολογίων.

—	Στο άρθρο 4 παράγραφος 1, πρέπει να διευκρινιστεί εάν ο όρος «χρέος» καλύπτει μόνο την αξία του προϊόντος ή περιλαμβάνει και τον ΦΠΑ και άλλα έξοδα, όπως τα έξοδα μεταφοράς.

—	Στο άρθρο 5 παράγραφος 5, που αφορά το δικαίωμα αποζημίωσης ίσης με το 5 % του οφειλόμενου ποσού, δεν διευκρινίζεται εάν υπάρχει δυνατότητα αποζημίωσης και άνω του 5 % όταν υπάρχουν σχετικά αποδεικτικά στοιχεία.

5.5   Πρέπει να αποφευχθεί η επιβολή αδικαιολόγητα μακρών προθεσμιών και οι καθυστερήσεις πληρωμών στις εξής περιπτώσεις:

—	εξωτερικής ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων (θα πρέπει να ισχύουν για τους υπεργολάβους οι ίδιοι κανόνες πληρωμής με εκείνους που ισχύουν για το Δημόσιο)·

—

προμηθειών στον κλάδο διανομής μεγάλης κλίμακας (ΚΔΜΚ): η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει να θεσπιστεί «ένας αυτορρυθμιζόμενος εθελοντικός κώδικας δεοντολογίας, ο οποίος θα στηρίζεται σε γραπτές συμβάσεις», προκειμένου να εξασφαλίζεται στις ΜΜΕ «πρόσβαση στον κλάδο διανομής μεγάλης κλίμακας (ΚΔΜΚ) με ένα ελάχιστο σύνολο εγγυήσεων» (16), εμποδίζοντας ταυτόχρονα την άσκηση πιέσεων εκ μέρους του ΚΔΜΚ και/ή των μεγάλων προμηθευτών.

5.6   Τουλάχιστον κατά τα τρία πρώτα έτη εφαρμογής της οδηγίας, η έκθεση που προβλέπει το άρθρο 10 θα πρέπει να καταρτίζεται και να υποβάλλεται σε ετήσια βάση, προκειμένου να αξιολογούνται τακτικά τα αποτελέσματα που σημειώνονται και να διευκολύνεται η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

5.7   Αξιοποίηση και βελτίωση ορθών πρακτικών όσον αφορά την καταπολέμηση της καθυστέρησης πληρωμών και τη μείωση των προθεσμιών πληρωμής:

—

Ευρωπαϊκή Επιτροπή: — μέτρα για την συντόμευση από 30 σε 20 ημέρες της προθεσμίας για την καταβολή της αρχικής προχρηματοδότησης όσον αφορά μη επιστρεπτέες ενισχύσεις και τις συμβάσεις της ΕΕ (το ποσό που διακυβεύεται ανέρχεται σε 9,5 δισεκατομμύρια ευρώ). Όσον αφορά τις υπόλοιπες πληρωμές που υπόκεινται σε κεντρική διαχείριση, ο στόχος είναι να μειωθεί η προθεσμία πληρωμής από 45 σε 30 ημέρες (όταν πρόκειται για επιδοτήσεις); — συχνότερη χρήση κατ' αποκοπήν ποσοστών και ποσών για τη χρηματοδότηση μη επιστρεπτέων ενισχύσεων και τις εμπορικές συμβάσεις για τις οποίες ισχύει κεντρική διαχείριση — απλοποίηση των γενικών διαδικασιών εκκίνησης σχεδίων, γεγονός που θα μπορούσε να συμβάλλει στην επίσπευση των πληρωμών· προτείνονται μέτρα με τα οποία οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα έχουν τη δυνατότητα να δημοσιεύουν διετείς προσκλήσεις για την υποβολή προσφορών και να χρησιμοποιούν τυποποιημένες διαδικασίες. — Παρότρυνση για την απλοποίηση των μέτρων ελέγχου στο μέτρο του δυνατού.

—	Ηνωμένο Βασίλειο: οι δημόσιες αρχές ανέλαβαν τη δέσμευση να πληρώνουν τα τιμολόγια εντός μιας προθεσμίας δέκα ημερών.

—	Ιρλανδία, Βέλγιο, Πολωνία, Πορτογαλία, Τσεχία: οι κυβερνήσεις ανέλαβαν τη δέσμευση να περιορίσουν τις καθυστερήσεις πληρωμών, ιδιαίτερα εκ μέρους των δημόσιων αρχών.

—	Βέλγιο: Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δημιούργησε, στα πλαίσια του βελγικού ομοσπονδιακού ταμείου επενδύσεων, μια νέα μορφή «πιστώσεων γεφύρωσης» για τη χρηματοδότηση καθυστερημένων πληρωμών που αφορούν όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και όχι μόνο το ομοσπονδιακό κράτος.

—

Ισπανία: Το ισπανικό δημόσιο πιστωτικό ίδρυμα (ICO) δημιούργησε το 2009 μια ταμειακή διευκόλυνση ύψους δέκα δισεκατομμυρίων ευρώ για την παροχή δανείων με προτιμησιακό επιτόκιο που θα επιτρέπουν στις ΜΜΕ και στους ελεύθερους επαγγελματίες να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ρευστότητα. Οι πιστώσεις θα υπόκεινται στους κανόνες συγχρηματοδότησης, δηλαδή θα πρέπει να προέρχονται κατά 50 % από το ICO και κατά 50 % από άλλα πιστωτικά ιδρύματα. Επιπλέον, υπάρχει και ένα ταμείο για την προεξόφληση τιμολογίων που εκδίδονται από επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες για εργασίες και παροχή υπηρεσιών για λογαριασμό των τοπικών αρχών.

---

(1)  ΕΕ C 224 της 30.8.2008 και ΕΕ C 182 της 4.8.2009.

(2)  ΚΔΜΚ: Κλάδος διανομής μεγάλης κλίμακας.

(3)  ΕΕ C 407/50, 28.12.1998.

(4)  Με μεγάλες διαφορές από το ένα κράτος μέλος στο άλλο και σημαντικό χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου.

(5)  Intrum Justitia, Ευρωπαϊκός Δείκτης Πληρωμών («European Payment Index») 2009.

(6)  ΕΕ L 200 της 8.8.2000.

(7)  ΕΕ L 12 της 16.1.2001.

(8)  ΕΕ L 143 της 30.4.2004.

(9)  ΕΕ L 399 της 30.12.2006.

(10)  ΕΕ L 199 της 31.7.2007.

(11)  EE C 182/30, 04.08.2009.

(12)  COM(2008) 800 τελικό.

(13)  COM(2008) 394 τελικό. ΕΕ C 182 της 4.8.2009, σελ. 30.

(14)  Προοίμιο της πρότασης οδηγίας, αιτιολογική σκέψη 16.

(15)  ΕΕ C 407/50, 28.12.1998.

(16)  ΕΕ C 175/57, 28.07.2009.

---