11.4.2018   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 129/18

Εισηγητής:

ο κ. Peter SCHMIDT

1.1.

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την ανάπτυξη μιας σφαιρικής πολιτικής για τα τρόφιμα στην ΕΕ με στόχο την παροχή υγιεινής διατροφής από αειφόρα επισιτιστικά συστήματα, τη σύνδεση της γεωργίας με τις υπηρεσίες εστίασης και οικοσυστημάτων και τη διασφάλιση αλυσίδων εφοδιασμού που εγγυώνται δημόσια υγεία για όλα τα τμήματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Η σφαιρική πολιτική της ΕΕ για τα τρόφιμα θα πρέπει να βελτιώνει τη συνέπεια σε όλους τους τομείς πολιτικής που σχετίζονται με τα τρόφιμα, να αποκαθιστά την αξία των τροφίμων και να προωθεί τη μακροπρόθεσμη μετάβαση από τη λογική της παραγωγικότητας και του καταναλωτισμού τροφίμων στην υπεύθυνη διατροφική συμπεριφορά.

1.2.

Το ισχύον πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ δεν είναι κατάλληλο για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και το δικαίωμα στην τροφή και άλλα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν και τα σημερινά πλαίσια πολιτικής ίσως να είχαν επιτυχία στην αντιμετώπιση μεμονωμένων προβλημάτων, δεν παρέχουν τη συλλογική συνέπεια που απαιτείται για την αντιμετώπιση του φάσματος των προκλήσεων με τις οποίες αναμένεται να έλθουν αντιμέτωπα στο μέλλον τα παγκόσμια επισιτιστικά συστήματα, αλλά και το αντίστοιχο της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι τα υφιστάμενα μέσα πολιτικής της ΕΕ πρέπει να αναπροσαρμοστούν και να εναρμονιστούν προκειμένου να επιτευχθούν περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικο-πολιτισμικά αειφόρα επισιτιστικά συστήματα. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης ότι μια ολοκληρωμένη πολιτική τροφίμων πρέπει να συμπληρώνει —και όχι να αντικαθιστά— την αναδιαρθρωμένη ΚΓΠ (1).

1.3.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να διατηρηθεί μια νοοτροπία βάσει της οποίας θα εκτιμώνται η θρεπτική και πολιτισμική σημασία των τροφίμων, καθώς και η κοινωνική και περιβαλλοντική τους επίδραση. Από την άποψη αυτή, η πλούσια ποικιλία τροφίμων και περιφερειακών ή τοπικών εδεσμάτων που διατίθενται στην ΕΕ αποτελούν πραγματικό πλεονέκτημα και, ως εκ τούτου, πρέπει να αξιοποιηθούν περαιτέρω. Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα πρέπει να προωθεί την ενίσχυση της εκτίμησης των καταναλωτών για τα τρόφιμα, να προάγει την πρόληψη και τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και να βοηθά στην εκ νέου ενσωμάτωση και αναπροσαρμογή της τιμής των τροφίμων με άλλες αξίες. Ειδικότερα, θα πρέπει να διασφαλίζει δίκαιες τιμές για τους παραγωγούς, ώστε η γεωργία να παραμείνει βιώσιμη δραστηριότητα.

1.4.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι όλοι οι συναρμόδιοι της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων πρέπει να συμμετέχουν στην ανάπτυξη ενός συνολικού πλαισίου, ώστε να επιτυγχάνεται δίκαιη κατανομή κατά μήκος της αλυσίδας. Κανένας μεμονωμένος τομέας δεν μπορεί να το πράξει αυτό από μόνος του. Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα πρέπει να αξιοποιεί την ισχύ της βιομηχανίας και του τομέα της λιανικής, ώστε να επισπευστεί η μεταστροφή των καταναλωτών προς την αειφορία. Η μετάβαση σε βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα προϋποθέτει επίσης οι εμπλεκόμενοι καταναλωτές να καταστούν ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες στα της διατροφής. Αυτό σημαίνει ότι μια ολοκληρωμένη πολιτική για τα τρόφιμα πρέπει να διασφαλίζει ότι ο ευρωπαϊκός τομέας γεωργικών προϊόντων διατροφής πρέπει να είναι σε θέση να πωλεί σε επίπεδα ποιότητας που του επιτρέπουν να παραμένει η προτιμώμενη επιλογή για τη μεγάλη πλειονότητα των καταναλωτών.

1.5.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον αυξανόμενο αριθμό πρωτοβουλιών που εφαρμόζονται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη εναλλακτικών επισιτιστικών συστημάτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές δημιουργούν στενότερους δεσμούς μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, δημιουργούν ευκαιρίες για τοπικές επιχειρήσεις και νέες θέσεις εργασίας και επανασυνδέουν τις κοινότητες με τα τρόφιμά τους. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία των πόλεων στην ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων πολιτικών για τα τρόφιμα. Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα πρέπει να στηρίζεται, να τονώνει και να αναπτύσσει την κοινή διαχείριση σε όλα τα επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό. Με τον τρόπο αυτό, θα δημιουργηθεί ευνοϊκό πλαίσιο για την άνθηση αυτών των πρωτοβουλιών, ανεξαρτήτως της κλίμακάς τους.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την υιοθέτηση ενός νέου έξυπνου συστήματος επισήμανσης των αειφόρων τροφίμων. Οι πολιτικές έχουν επικεντρωθεί στη διατροφή και σε άλλα θέματα υγείας, όμως η ΕΟΚΕ σημειώνει τις αυξανόμενες ανησυχίες ως προς την έλλειψη ενημέρωσης των καταναλωτών για την περιβαλλοντική και κοινωνική επίδραση των τροφίμων. Η βιομηχανία τροφίμων γνωρίζει ότι μπορεί να αντιμετωπίσει μέχρι ενός σημείου τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όμως τελικά οι καταναλωτές οφείλουν να συμμετέχουν και πρέπει να πληροφορούνται.

1.7.

Για να υποστηριχθεί η καθιέρωση ενός συνολικού πλαισίου που θα συνδυάζει τις πολιτικές της ΕΕ για τα τρόφιμα, η ΕΟΚΕ προτείνει βραχυπρόθεσμα — μεσοπρόθεσμα τη δημιουργία διατομεακής και διοργανικής ομάδας εργασίας, στην οποία θα συμμετέχουν διάφορες γενικές διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η εν λόγω ομάδα εργασίας θα είναι υπεύθυνη για την εκπόνηση σχεδίου δράσης για την αειφορία των τροφίμων με στόχο την παροχή βοήθειας στην ΕΕ ώστε να εφαρμόσει τους ΣΒΑ που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Το σχέδιο δράσης θα πρέπει να αναπτυχθεί μέσω συμμετοχικής διαδικασίας με τη συμμετοχή συναρμοδίων από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, της κοινωνίας πολιτών και ερευνητών. Η ΕΟΚΕ προτείνει την οργάνωση και ανάπτυξη ειδικού χώρου για την κοινωνία πολιτών, έτσι ώστε αυτή να συμμετέχει ενεργά στην εν λόγω διαδικασία.

1.8.

Συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ συνιστά την καθιέρωση ενός ενωσιακού πίνακα αποτελεσμάτων για τα αειφόρα τρόφιμα, ο οποίος θα επιτρέπει την αντιμετώπιση των προκλήσεων των επισιτιστικών συστημάτων μέσω πολυετούς προσέγγισης, και συνακόλουθα την ευθυγράμμιση της πολιτικής σε διάφορα επίπεδα άσκησης πολιτικής. Ο πίνακας αποτελεσμάτων θα περιλαμβάνει δείκτες και, με τον τρόπο αυτό, θα ενθαρρύνεται και θα καταγράφεται η πρόοδος προς την εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί.

1.9.

Μακροπρόθεσμα, και ανάλογα με τα συμπεράσματα της ομάδας εργασίας, η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει τη σκοπιμότητα της δημιουργίας ειδικής γενικής διεύθυνσης για τα τρόφιμα, η οποία θα αποτελεί ένα σαφές κέντρο ευθυνών της ΕΕ για όλες τις πολιτικές που αφορούν τα τρόφιμα και θα είναι κατά περίπτωση αρμόδια σε θέματα ρύθμισης, νομοθεσίας και εφαρμογής. Αυτή δομή θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, με ειδικά υπουργεία Τροφίμων.

2.1.

Στη διερευνητική γνωμοδότησή της με θέμα «Πιο βιώσιμα συστήματα τροφίμων», η οποία εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος της ολλανδικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το 2016, η ΕΟΚΕ ζητούσε να ακολουθηθεί μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα με σκοπό τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα και τη διασφάλιση μεγαλύτερης συνάφειας μεταξύ των στόχων πολιτικής που σχετίζονται με τα τρόφιμα (όπως η αειφόρος γεωργική παραγωγή, η υγιεινή διατροφή, η προστασία του περιβάλλοντος, οι δικαιότερες εμπορικές σχέσεις κ.λπ.). Η παρούσα γνωμοδότηση βασίζεται στις συστάσεις της για περαιτέρω ανάπτυξη του σκεπτικού και του οράματος για ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο.

2.2.

Εντωμεταξύ, η συγκυρία για να ακολουθηθεί μια ευρύτερη προσέγγιση της πολιτικής για τα τρόφιμα έχει γίνει επίσης πιο ευνοϊκή. O ΟΗΕ έχει ανακηρύξει την τρέχουσα δεκαετία σε «Δεκαετία δράσης των Ηνωμένων Εθνών για τη διατροφή» και έχει αναγνωρίσει την ανάγκη να αναδιαμορφωθούν τα επισιτιστικά συστήματα με σκοπό την επίτευξη πιο υγιεινής δίαιτας και τη βελτίωση της διατροφής. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου της Επιτροπής για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια ανέδειξε περαιτέρω την επιτακτική αυτή ανάγκη στην έκθεση που δημοσίευσε τον Σεπτέμβριο του 2017 (2). Σε επίπεδο ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση με την οποία ζητείται μια συνολική και βιώσιμη επισιτιστική πολιτική της ΕΕ που θα συνδέει διάφορους τομείς πολιτικής συναφείς με τα τρόφιμα. Η Διεθνής ομάδα εμπειρογνωμόνων για τα βιώσιμα επισιτιστικά συστήματα δρομολόγησε τριετή συμμετοχική διαδικασία με στόχο την ανάπτυξη οράματος για μια κοινή επισιτιστική πολιτική έως το 2018, με τη συμμετοχή επιστημονικών ομάδων, συναρμοδίων, οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και πολιτικών ιθυνόντων. Χάρη σε μια πληθώρα διατομεακών πρωτοβουλιών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο έχουν αρχίσει να μεταβάλλονται ήδη τα ενωσιακά επισιτιστικά συστήματα με την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών.

2.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η εφαρμογή των ΣΒΑ στην Ευρώπη είναι καθοριστικής σημασίας για την εμπέδωση μιας συνολικής προσέγγισης που θα περιλαμβάνει διάφορους τομείς πολιτικής (γεωργία, υγεία, περιβάλλον, εμπόριο, ανάπτυξη, καινοτομία κ.λπ.) και διοικητικά επίπεδα (ευρωπαϊκό, εθνικό, τοπικό), καθώς και για την επίτευξη πιο βιώσιμων μοντέλων παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων. Η συνεχιζόμενη συζήτηση για την ΚΓΠ μετά το 2020 αποτελεί επίσης σημαντική ευκαιρία για τη διασφάλιση συνέπειας μεταξύ μιας αναμορφωμένης γεωργικής πολιτικής και άλλων στόχων πολιτικής στον τομέα των τροφίμων (3).

2.4.

Ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες και Σουηδία) καθίστανται ολοένα και πιο δραστήρια όσον αφορά τις πολιτικές που σχετίζονται με τα τρόφιμα σε θέματα υγείας, περιβάλλοντος και αειφορίας. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος η διαφορετική προσέγγιση στα διάφορα κράτη μέλη να αποβεί επιζήμια για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το γεγονός αυτό αποτελεί επιπρόσθετο λόγο επιδίωξης συνολικού πλαισίου σε επίπεδο ΕΕ.

3.1.

Έχουν αυξηθεί τα επιστημονικά στοιχεία που αφορούν τον αντίκτυπο των τροφίμων στην υγεία, το περιβάλλον και την κοινωνία στο σύνολό της. Ο «κόσμος των τροφίμων», για την αντιμετώπιση του οποίου δημιουργήθηκε η ΚΓΠ, έχει καταστεί πιο περίπλοκος. Η Ευρώπη δεν αντιμετωπίζει ελλείψεις, επιτυχία η οποία οφείλεται στην ΚΓΠ και την αύξηση των εισοδημάτων, καθώς και στη βελτίωση των μεθόδων παραγωγής του γεωργικού τομέα. Η απασχόληση και η προστιθέμενη αξία στον τομέα των τροφίμων έχουν μετατοπιστεί από τη γη και τη θάλασσα στα εργοστάσια, τον τομέα του λιανικού εμπορίου και τις υπηρεσίες εστίασης. Το θεματολόγιο για την υγεία έχει διευρυνθεί και δεν περιλαμβάνει πλέον μόνο την υπο-κατανάλωση: σήμερα, εξακολουθούν να υφίστανται ακατάλληλες μορφές διατροφής λόγω κοινωνικών ανισοτήτων και ένα νέο είδος επισιτιστικής ένδειας έχει κάνει την εμφάνισή του, όμως αυτά επισκιάζονται σε σοβαρότητα από τις μη μεταδοτικές ασθένειες μαζικής κλίμακας. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι καρδιακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια, ο διαβήτης και η παχυσαρκία. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα προκαλούν 1,8 εκατομμύρια θανάτους στην ΕΕ ετησίως, δηλαδή το 37 % επί του συνόλου των θανάτων στην ΕΕ (4). Το 2015, στην ΕΕ σχεδόν 49 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν υποφέροντας από καρδιαγγειακά νοσήματα.

3.2.

Οι ευρωπαϊκές κοινωνικές τάσεις έχουν επίσης επιφέρει μεγάλη αλλαγή στα τρόφιμα, τις γεύσεις και τις κουζίνες. Τα πρότυπα κατανάλωσης και ο τρόπος ζωής έχουν αλλάξει από τότε που εγκαθιδρύθηκε η ΚΓΠ. Η γαστρονομική μεταστροφή έχει επηρεάσει ιδιαίτερα τις γυναίκες, αφού ιστορικά ήταν και συχνά εξακολουθούν να είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τη διατροφή στο σπίτι. Οι αλλαγές στην τεχνολογία τροφίμων έχουν θετική αλλά και αρνητική κοινωνική επίδραση. Ακόμη και αν οι επιλογές έχουν βελτιωθεί, μερικές φορές αποδυναμώνεται η διαφορετική και πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης. Οι μεγάλοι προϋπολογισμοί που αφιερώνουν οι επιχειρήσεις ειδών διατροφής στην προώθηση των προϊόντων τους ενθαρρύνουν γενικά τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν εξαιρετικά μεταποιημένα τρόφιμα. Τα αριθμητικά στοιχεία του κλάδου δείχνουν ότι οι Βέλγοι, για παράδειγμα, καταναλώνουν τα δύο τρίτα των θερμίδων τους από προπαρασκευασμένα, συσκευασμένα τρόφιμα —δηλαδή ακόμη περισσότερο και από τους Βρετανούς (5). Οι φορείς δημόσιας υγείας ανησυχούν για την υπερβολική κατανάλωση μεταποιημένων τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά. Οι τροφές αυτές μπορεί να είναι φθηνές, γεγονός το οποίο λειτουργεί ως κίνητρο για τους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα που έχουν ήδη πιο επιβαρυμένη υγεία από τον μέσο όρο. Η διατροφή συμβάλλει συνεπώς στις κοινωνικές ανισότητες ανά την ΕΕ (6). Κατά τη διάρκεια και μετά τη μεγάλη ύφεση του ‘29, στην Ευρώπη σημειώθηκε αύξηση των φιλανθρωπικών δωρεών τροφίμων. Η παροχή τέτοιας επείγουσας επισιτιστικής βοήθειας δεν πρέπει να αντικαθιστά την ευθύνη της Ευρώπης να διορθώνει τις κοινωνικές ανισότητες που βλάπτουν την υγεία λόγω διατροφής.

3.3.

Ο αντίκτυπος των τροφίμων στο περιβάλλον έχει τεκμηριωθεί και αναγνωριστεί. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί αναγνωρισμένη απειλή, η δε ΕΕ υποστήριξε σθεναρά τη σύμβαση-πλαίσιο του 2015 για την κλιματική αλλαγή που υπεγράφη στο Παρίσι. Η ΕΕ έχει επίσης διασφαλίσει καλύτερες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και πρόληψη των ζημιών, για παράδειγμα μέσω της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα. Παρά ταύτα, οι διατροφικές προτιμήσεις στην ΕΕ καθοδηγούν τα καταναλωτικά πρότυπα κατά τρόπο ώστε να συνεπάγονται υψηλά επίπεδα κρυφής ή «εγγενούς» χρήσης ύδατος, με συνέπεια να συνιστούν απειλή για τα κράτη μέλη (7) και άρα να απαιτούν μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση ως προς τη γη, τη γεωργία και το νερό (8). Είναι επίσης ανησυχητικό το γεγονός ότι τα εδάφη της Ευρώπης είναι εύθραυστα. Από τη μοντελοποίηση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της ΕΕ προκύπτει ότι η διάβρωση του εδάφους από το νερό έχει επηρεάσει 130 εκατομμύρια εκτάρια της επιφάνειας της ΕΕ των 27· σχεδόν δε στο 20 % της επιφάνειας παρατηρείται απώλεια εδάφους άνω των 10 τόνων ανά εκτάριο ετησίως (9). Σημειώνεται απώλεια βιοποικιλότητας τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, όπου φαίνεται ότι υποβαθμίζεται η ποικιλία των αποθεμάτων (10). Παρά το γεγονός αυτό, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να συμβουλεύουν τους καταναλωτές να τρώνε ψάρια για διατροφικούς λόγους χωρίς να γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές συνέπειες.

3.4.

Από οικονομικής άποψης, τα τελευταία 60 χρόνια κρίνονται επιτυχημένα. Οι τροφές είναι πανταχού παρούσες. Το μέσο ποσοστό δαπάνης των νοικοκυριών για τρόφιμα μειώθηκε από 30 % σε 15 %. Οι τιμές καταναλωτή έχουν μειωθεί λόγω της εμφάνισης μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης τροφίμων. Σήμερα όμως οι οικονομολόγοι θέτουν το ερώτημα εάν οι τιμές των τροφίμων αντανακλούν το πραγματικό κόστος παραγωγής, ή κατά πόσον δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως ορισμένες δαπάνες. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ενδιαφέρον το συνεχιζόμενο έργο του Οργανισμού Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) για την πλήρη λογιστική καταγραφή του γεωργικού κόστους (11). Στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων έχουν επίσης αυξηθεί οι ανισορροπίες ισχύος, οδηγώντας σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και άλλες συναφείς συνέπειες (12), ενώ έχει μειωθεί το μερίδιο της τελικής τιμής που καταλήγει στον γεωργό.

3.5.

Η τάση για υπερπαραγωγή έχει μειώσει μεν τις τιμές, όμως έχει θεσμοθετήσει επίσης τη σπατάλη τροφίμων. Ενώ οι καταναλωτές σε χώρες χαμηλού εισοδήματος στον κόσμο εκτιμάται ότι πετούν στα σκουπίδια το 8 % των τροφίμων, οι καταναλωτές στην ΕΕ πετούν στα σκουπίδια γύρω στο ένα τρίτο των όσων αγοράζουν. Σύμφωνα με το ενωσιακής χρηματοδότησης έργο Fusions, στην ΕΕ απορρίπτονται ετησίως 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων, αξίας 143 δισεκατ. ευρώ (13). Αυτή η πολιτισμική διάσταση της σπατάλης τροφίμων δεν αντιμετωπίζεται πλήρως με την προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας ή από τον Χάρτη πορείας για μια αποδοτική από πλευράς πόρων Ευρώπη, που είναι πολύτιμα μεν μέσα επειδή εξετάζουν τα τρόφιμα ως υλική οντότητα, αλλά δεν λαμβάνουν υπόψη την καταναλωτική ή την πολιτισμική τους αξία. Το ζήτημα για την Ευρώπη είναι πώς θα διαμορφωθεί μια νέα έννοια της υπεύθυνης διατροφικής συμπεριφοράς με γνώμονα την αειφόρο κατανάλωση τροφίμων.

3.6.

Δεδομένα και μελέτες τόσο από πανεπιστημιακούς όσο και από τη βιομηχανία τροφίμων έχουν βελτιώσει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα ευρωπαϊκά συστήματα τροφίμων επηρεάζουν την κοινωνία, το περιβάλλον και τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας. Συνολικά, υποδηλώνουν την ανάγκη μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης. Αν και τα σημερινά πλαίσια πολιτικής ίσως να είχαν επιτυχία στην αντιμετώπιση μεμονωμένων προβλημάτων, δεν παρέχουν τη συλλογική συνέπεια που απαιτείται για την αντιμετώπιση του φάσματος των προκλήσεων με τις οποίες αναμένεται να έλθουν αντιμέτωπα στο μέλλον τα παγκόσμια επισιτιστικά συστήματα, αλλά και το αντίστοιχο της ΕΕ. Οι πολιτικές που σχετίζονται με τα τρόφιμα αναπτύσσονται σε μεγάλο βαθμό μεμονωμένα και συχνά στερούνται συνέπειας. Οι πολιτικές σε διάφορα επίπεδα δημόσιας διοίκησης επίσης δεν συνδέονται μεταξύ τους. Ένα παράδειγμα που καταδεικνύει την ανάγκη μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης είναι η αντοχή στα αντιμικροβιακά, η οποία έχει εξαπλωθεί μέσω της χρήσης αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία και απειλεί πλέον την ανθρώπινη υγεία. Η σημασία μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για τα τρόφιμα σε σχέση με το θέμα αυτό επισημάνθηκε επίσης από τον Ευρωπαίο επίτροπο κ. Andriukaitis σε πρόσφατη ομιλία του. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η σύγκρουση μεταξύ της χρήσης γης για την παραγωγή τροφίμων και αυτής για την παραγωγή ενέργειας, τη στέγαση και άλλους σκοπούς λόγω πιέσεων. Η σπατάλη τροφίμων, επίσης, αποτελεί εν μέρει αποτέλεσμα του κέρδους όσον αφορά την αποδοτικότητας της παραγωγής, εφόσον υπάρχει σταθερή και μαζική ροή τροφίμων μέσω του συστήματος. Η προσφυγή στην ορθολογική καταναλωτική συμπεριφορά για την επίλυση του προβλήματος αυτού δεν αποδίδει.

3.7.

Εάν η ΕΕ μπορούσε να «γεννηθεί και πάλι» σήμερα, θα δημιουργούσε μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα που θα αποσκοπούσε στη δημιουργία αειφόρου διατροφής από αειφόρα επισιτιστικά συστήματα μέσω της σύνδεσης της γεωργικής παραγωγής με τις υπηρεσίες εστίασης και οικοσυστημάτων και της διασφάλισης αλυσίδων εφοδιασμού που θα εγγυώνται τη δημόσια υγεία για όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής κοινωνίας (14). Το ζητούμενο ως προς την πολιτική έγκειται στον τρόπο με τον οποίο θα επέλθει η απαραίτητη αλλαγή. Ιστορικά, η πολιτική της ΕΕ εξελίσσεται μέσω μιας διαδικασίας δημοκρατικού μετασχηματισμού, με τις πιο αιφνίδιες μεταβολές να σημειώνονται εξαιτίας κρίσεων, όπως συνέβη με το ζήτημα της ασφάλεια τροφίμων το 2000 και με το σκάνδαλο με το κρέας αλόγου το 2013-15.

4.1.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας αναγνωρίζουν τα νέα δομικά ζητούμενα όσον αφορά τη διαχείριση των θεμάτων τροφίμων στην ΕΕ. Η ΕΕ θα μπορούσε να προχωρήσει από την προσαρμογή της πολιτικής και την αντίδραση σε καταστάσεις, στη λήψη μιας προορατικής προσέγγισης. Η ΕτΠ θέτει σημαντικά προηγούμενα στην πρόσφατη γνωμοδότησή της. Η εκδήλωση νέου ενδιαφέροντος για τη δημιουργία καλύτερης πολιτικής για τα τρόφιμα στις πόλεις της ΕΕ θα πρέπει πλέον να συνεκτιμάται στις αγροτικές ανησυχίες. Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις συμμετέχουν σε δραστηριότητες μέσω συμβουλίων πολιτικής για τα τρόφιμα, αστικών δικτύων για τη βιωσιμότητα ή/και τη δράση για την κλιματική αλλαγή, καθώς και μέσω του προγράμματος «Υγιείς πόλεις» της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ). Η υπογραφή του συμφώνου του Μιλάνου για την αστική διατροφική πολιτική το 2015 αντικατοπτρίζει ακριβώς το ενδιαφέρον αυτό.

4.2.

Πρόσφατα έκαναν την εμφάνισή τους διάφορα είδη αναδιοργάνωσης της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων με στόχο την επανασύνδεση παραγωγών και καταναλωτών και την κατά τόπους επιστροφή της γεωργικής παραγωγής και της παραγωγής τροφίμων. Στις πρωτοβουλίες αυτές περιλαμβάνονται η στηριζόμενη από την κοινότητα γεωργία, οι βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού, τα εναλλακτικά δίκτυα τροφίμων, τα τοπικά συστήματα καλλιέργειας και οι απευθείας πωλήσεις. Οι συνεταιρισμοί καταναλωτών μπορούν επίσης να συμβάλλουν σημαντικά επιτυγχάνοντας ισχυρή σύνδεση με την κοινότητα και δίνοντας έμφαση στην κοινωνική, εκπαιδευτική και περιβαλλοντική διάσταση. Οι δημόσιοι οργανισμοί διαθέτουν συστήματα που αποτελούν επίσης μέρος της διαδικασίας αυτής, π.χ. μέσω προγραμμάτων δημόσιων συμβάσεων για τα σχολεία και τα νοσοκομεία με τα οποία ενθαρρύνεται η παροχή τοπικών οργανικών τροφίμων, όπως στη Δανία και στο Μάλμε της Σουηδίας. Η εν λόγω κατάσταση είναι συμβατή με την προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας της ΕΕ.

4.3.

Με την καθιέρωση στενότερων δεσμών μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, τα επισιτιστικά συστήματα με εντονότερο τοπικό χαρακτήρα και οι πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή θα μπορούσαν να συντείνουν καθοριστικά στην ενθάρρυνση πιο υγιεινής και βιώσιμης κατανάλωσης τροφίμων. Η συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών και της τοπικής κοινότητας ενισχύει τις συνδέσεις αυτές, όπως καταδεικνύουν οι πολλές πρωτοβουλίες στον τομέα των βιώσιμων τροφίμων σε πόλεις ανά την Ευρώπη. Επί του παρόντος, ωστόσο, οι πολιτικές σε επίπεδο ΕΕ δεν είναι επαρκώς καταρτισμένες ώστε να αντλούνται διδάγματα από τα πειράματα αυτά, πόσο μάλλον να τα υποστηρίζουν όταν είναι ελπιδοφόρα. Συνεπώς, μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα μπορούσε να συμβάλει τόσο στην τόνωση όσο και στην ανάπτυξη κοινής διαχείρισης για τις εν λόγω πρωτοβουλίες. Οι γεωργικές επιχειρήσεις προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της αγοράς, περιορίζονται όμως από τη φύση της γεωργικής παραγωγής· η αλλαγή στα συστήματα παραγωγής απαιτεί χρόνο.

4.4.

Η οικονομία των τροφίμων αντιμετωπίζει σημαντικές τεχνικές, οικονομικές και κοινωνικές (15) προκλήσεις, που έχουν αναγνωριστεί σε ορισμένα ευρείας εμβέλειας επενδυτικά προγράμματα για την καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο. Η Ευρώπη έχει περίπου 289 000 εταιρείες παραγωγής τροφίμων, όμως οι 3 000 εξ αυτών αντιπροσωπεύουν το ήμισυ σχεδόν της αγοράς της ΕΕ (16). Μελέτες υποδεικνύουν ότι τα ανθεκτικά επισιτιστικά συστήματα πρέπει να διατηρούν ένα μείγμα μεγάλων και μικρών γεωργικών επιχειρήσεων. Υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων τροφίμων και του τομέα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν καλύτερα χάρη στην κοινωνική Ευρώπη. Επίσης, η ψηφιακή οικονομία προσφέρει ευκαιρίες για στενότερους δεσμούς μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών. Οι επιχειρήσεις επιδοκιμάζουν την προοδευτική ηγεσία σε θέματα αειφορίας και επιθυμούν σαφή πλαίσια.

4.5.

Οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν σαφές συμφέρον να λαμβάνεται μέριμνα έτσι ώστε τα τρόφιμά τους προέρχονται από αειφόρες πηγές. Τα συστήματα επισήμανσης δεν είναι σε θέση να παρέχουν σαφήνεια, απλώς και μόνο λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος. Σε πρόσφατη έκθεση που συνέταξε ο Karl Falkenberg, προτάθηκε το ευρωπαϊκό εμπορικό σήμα για τα τρόφιμα να επικεντρώνεται στην αειφορία ή «στο να ζει κανείς καλά και να μοιράζεται δίκαια τα αγαθά εντός των ορίων του πλανήτη» (17). Αυτό υποδηλώνει κοινωνική, αλλά συνάμα περιβαλλοντική και οικονομική έμφαση. Ορισμένα πολιτισμικά ζητήματα δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, όπως η διάσταση μεταξύ της αμειβόμενης (στις αλυσίδες εφοδιασμού) και της μη αμειβόμενης (σε οικιακές κουζίνες) εργασίας στον κλάδο των τροφίμων, υπάρχουν όμως στοιχεία του ευρωπαϊκού επισιτιστικού συστήματος τα οποία είναι κεντρικής σημασίας για την ευρωπαϊκή αντίληψη περί τροφίμων (ή το εμπορικό σήμα). Η Ευρώπη είναι γνωστή για τη γαστρονομική και την παραγωγική της ποικιλομορφία. Η ποικιλομορφία δεν πρέπει μόνο να προστατεύεται, αλλά και να αυξάνεται ενεργά. Το σύστημα των λογοτύπων ποιότητας της ΕΕ (ΠΓΕ, ΠΟΠ, ΕΠΙΠ) είναι μεν χρήσιμο, αλλά καλύπτει μόνο τα τρόφιμα ειδικού χαρακτήρα και δεν συνδέεται με τις τάσεις των τροφίμων μαζικής παραγωγής. Η πρόταση του κ. Falkenberg να επιδιωχθεί μια δίκαιη αντιμετώπιση, θα πρέπει ασφαλώς να συνεπάγεται μια «Νέα συμφωνία» για τους μισθούς και τη δίκαιη μεταχείριση της εργασίας των μεταναστών στις επιχειρήσεις τροφίμων της ΕΕ. Πρόκειται για λεπτά αλλά σημαντικά ζητήματα, μέσω των οποίων μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα μπορεί να προάγει έμπρακτα την κοινωνική αρμονία στην Ευρώπη.

4.6.

Ιδιαίτερη ανησυχία στους γονείς και τις υπηρεσίες υγείας προκαλεί η άνιση οικονομική επένδυση σε μηνύματα σχετικά με τροφές που απευθύνονται σε παιδιά. Η ΠΟΥ το θεωρεί ζήτημα προτεραιότητας, επειδή εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό των μηνυμάτων αυτών αφορά τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά (18). Με τη μετάβαση από τα παραδοσιακά στα ψηφιακά μέσα ενημέρωσης, η ανάγκη για μια σφαιρική προσέγγιση διογκώνεται. Εκτιμάται ότι μόνο για την ψηφιακή διαφήμιση τροφίμων στη Δυτική Ευρώπη το 2016 δαπανήθηκαν 37 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ (19). Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την πρόσφατη έκκληση των καταναλωτών προς τις εταιρείες τροφίμων και λιανικής πώλησης με την οποία τους ζητούν να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τις μασκότ των εμπορικών τους σημάτων σε εκστρατείες διαφήμισης και προώθησης τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη. Ελλείψει κατάλληλης ανταπόκρισης από τη βιομηχανία, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο θέσπισης ρυθμιστικών μέτρων (20).

4.7.

Στόχος της πολιτικής τροφίμων της ΕΕ για τα επόμενα 50 έτη θα πρέπει να είναι η προώθηση της μετάβασης από τον καταναλωτισμό τροφίμων (ο οποίος χαρακτηρίζεται από τη σπατάλη) στην υπεύθυνη διατροφική συμπεριφορά (η οποία χαρακτηρίζεται από τη μέριμνα και την υπευθυνότητα). Προϋπόθεση για τη μετάβαση στη βιώσιμη διατροφή από αειφόρα επισιτιστικά συστήματα είναι οι ενδιαφερόμενοι καταναλωτές να καταστούν υπεύθυνοι πολίτες στα της διατροφής. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρότασή της να ξεκινήσει πανευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετική με την αξία των τροφίμων, η οποία κρίνεται απαραίτητη ώστε να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμη αλλαγή στη συμπεριφορά των καταναλωτών (21).

5.1.

Η πολιτική για τα τρόφιμα είναι μια γενική πολιτική που οργανώνει και στηρίζει το πλαίσιο των επισιτιστικών συστημάτων, από την πρωτογενή παραγωγή (αγρότες) έως το στάδιο της παραγωγής (επεξεργασία) και την κατανάλωση. Καθιστά σαφές και εμφανές αυτό που είναι συχνά κάτω από την επιφάνεια και συγκεκαλυμμένο. Επειδή τα τρόφιμα συνδέονται με τόσους πολλούς τομείς της ζωής, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, το περιβάλλον, το εμπόριο, οι κοινωνικές σχέσεις και ο πολιτισμός, η αξία μιας σφαιρικής πολιτικής για τα τρόφιμα έγκειται στο ότι η κοινωνία μπορεί να διευκρινίσει τι θέλει και τι μπορεί να επιτύχει με το επισιτιστικό της σύστημα. Συνδέει αυτό που διαφορετικά μπορεί εύκολα να αποσυνδεθεί και να κατακερματιστεί. Τα ερωτήματα τι τρώμε, πώς τρώμε και πώς παράγουμε τα τρόφιμα σήμερα και με ποιο κόστος θα επηρεάσουν το μέλλον.

5.2.

Η πολιτική για τα τρόφιμα έχει μεγάλη επίδραση στην ανάπτυξη των αγροτικών και των αστικών περιοχών. Δημιουργεί θέσεις εργασίας σε όλους τους συνδεόμενους τομείς όπως η γεωργία και η τεχνική της υποδομή, η μεταποίηση τροφίμων, οι μεταφορές, το εμπόριο, η συσκευασία, η λιανική πώληση και οι υπηρεσίες εστίασης κ.λπ. Επηρεάζει τα μέσα διαβίωσης εκατομμυρίων πολιτών της ΕΕ. Ο τομέας της μεταποίησης τροφίμων στην ΕΕ απασχολεί 4,25 εκατ. άτομα, έχει κύκλο εργασιών ύψους 1 098 τρισ. ευρώ, δαπανά 2,5 δισεκατ. ευρώ για έρευνα-ανάπτυξη και παρουσιάζει πλεόνασμα 25,2 δισεκατ. ευρώ όσον αφορά το εμπόριο μεταποιημένων τροφίμων (22). Παρά την οικονομική σημασία των τροφίμων για την οικονομία της ΕΕ, επί του παρόντος δεν υπάρχει ξεχωριστή πολιτική για τα τρόφιμα στην ΕΕ. Αντιθέτως, τα συστήματα τροφίμων διαμορφώνονται από μια ποικιλία διαφορετικών πλαισίων πολιτικής, όπως τονίστηκε παραπάνω.

5.3.

Μια πολιτική τροφίμων κατάλληλη για τον 21ο αιώνα πρέπει να ικανοποιεί πολλαπλά κριτήρια: την ποιότητα των τροφίμων (όπως η γεύση, η ευχαρίστηση, η εμφάνιση και η αυθεντικότητα)· την υγεία (όπως η ασφάλεια, η διατροφή, η διαθεσιμότητα και η γνώση)· το περιβάλλον (όπως το CO2, το νερό, η χρήση γης, το έδαφος, η βιοποικιλότητα, η ποιότητα του αέρα και η συστηματική ανθεκτικότητα), κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες (όπως η ταυτότητα, η ισότητα πρόσβασης, η εμπιστοσύνη, η επιλογή και οι δεξιότητες)· τα υγιή οικονομικά (όπως ο αληθινός ανταγωνισμός και οι δίκαιες αποδόσεις, οι αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, το πλήρως εσωτερικευμένο κόστος και οι λογικές, ανταγωνιστικές τιμές)· και τη χρηστή διοίκηση (όπως η δημοκρατική λογοδοσία, η διαφάνεια, οι ηθικές διαδικασίες και η χρήση αξιόπιστων επιστημονικών στοιχείων). Όλες οι ισχύουσες πολιτικές της ΕΕ για τα τρόφιμα μπορούν να εξεταστούν στα πλαίσια αυτών των κατηγοριών πολιτικής.

5.4.

Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα πρέπει να ενισχύει τα ανθεκτικά οικοσυστήματα και να εγγυάται ότι όλοι οι συναρμόδιοι και οι συμμετέχοντες στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων θα έχουν αξιοπρεπή εισοδήματα τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Οι τιμές των τροφίμων δεν αντικατοπτρίζουν το πλήρες κόστος παραγωγής και το κόστος για την υγεία, το περιβάλλον και το κοινωνικό κόστος κατά κύριο λόγο εξωτερικεύονται. Η επιδίωξη φθηνότερων, πιο «προσιτών οικονομικά» τροφίμων δεν πρέπει να καθίσταται επιβλαβής για άλλα χαρακτηριστικά και επιδράσεις της παραγωγής και της κατανάλωσης τροφίμων. Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα μπορούσε να βοηθήσει στην εκ νέου ενσωμάτωση και αναπροσαρμογή της τιμής των τροφίμων με άλλες αξίες.

5.5.

Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα πρέπει να συνδυάζει υφιστάμενες και νέες πολιτικές με απώτερο στόχο την επίτευξη βιώσιμων συστημάτων τροφίμων και υγιεινής διατροφής. Δεν χρειάζεται βεβαίως να εφεύρουμε ξανά τον τροχό δημιουργώντας μια εντελώς νέα πολιτική ή οικειοποιούμενοι νέες εξουσίες στην ΕΕ, καθότι ο στόχος δεν είναι να επιβληθεί ένα ενιαίο πρότυπο. Αντίθετα, συνεπάγεται την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων σε επίπεδο ΕΕ για την ενθάρρυνση νέων και πιο βιώσιμων αξόνων δράσης σε όλα τα επίπεδα (τοπικό/δημοτικό, περιφερειακό, εθνικό και εταιρικό), καθώς και την ενίσχυση των πρωτοβουλιών που ήδη πραγματοποιούνται, παρέχοντας έτσι μεγαλύτερη λογική συνέχεια. Συνεπάγεται την ενσωμάτωση μέτρων σε επίπεδο ΕΕ σε συνδυασμό με όσα μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε άλλα επίπεδα διοίκησης. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να υποστηριχθεί μέσα από φορολογικά καθεστώτα που βελτιώνουν την πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή μέσω του πολεοδομικού σχεδιασμού και των δημόσιων συμβάσεων, υποστηρίζοντας έτσι τις τοπικές αγορές και την απασχόληση.

5.6.

Μια ολοκληρωμένη πολιτική για τα τρόφιμα πρέπει επίσης να αποτελέσει τη βάση για τον τερματισμό των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών όσον αφορά τη διττή και την υποβαθμισμένη ποιότητα των προϊόντων, δηλαδή την παραγωγή και τις πωλήσεις τροφίμων κατώτερης ποιότητας σε διάφορα κράτη μέλη, παρά το γεγονός ότι η συσκευασία είναι η ίδια. (23)

5.7.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, πρέπει να συντονιστούν τα μέτρα πολιτικής τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι η διαθεσιμότητα και η οικονομική προσιτότητα των τροφίμων μέσω της βιώσιμης παραγωγής τροφίμων πρέπει επίσης να συντονίζεται με την αυξημένη πρόσβαση και ενδυνάμωση των καταναλωτών ώστε να επιλέγουν υγιεινή και νόστιμη διατροφή. Πρέπει να αναπτυχθεί ένας συνδυασμός νομοθετικών αλλαγών για την άρση των κανονιστικών εμποδίων και την παροχή φορολογικών κινήτρων και αλλαγών στη συμπεριφορά με γνώμονα τη βελτίωση της ενημέρωσης, την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και των μεταποιητών. Κύριος στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και η υποστήριξη της αξίας των τροφίμων σε όλα τα επίπεδα, αλλά και η στήριξη σταδιακών αλλά σημαντικών αλλαγών. Για παράδειγμα, η μείωση του αλατιού λειτουργεί καλύτερα εάν γίνεται με αργό ρυθμό αλλά συστηματικά, όμως δεν υπάρχουν κίνητρα για τις εταιρείες προκειμένου να αναδιαμορφώσουν τα προϊόντα τους.

5.8.

Από την πλευρά της προσφοράς, για να υπάρχει μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των τροφίμων που να είναι πραγματικά χρήσιμη για τους Ευρωπαίους καταναλωτές, είναι σημαντικό τα τρόφιμα που παράγονται στην ΕΕ να είναι ανταγωνιστικά. Αυτό σημαίνει ότι ο ευρωπαϊκός τομέας παραγωγής γεωργικών προϊόντων διατροφής πρέπει να είναι σε θέση να παράγει τρόφιμα για τους καταναλωτές σε τιμές που καλύπτουν τις επιπλέον δαπάνες συμμόρφωσης —με κριτήρια όπως η βιωσιμότητα, η ασφάλεια των τροφίμων και η διατροφική αξία, ένα δίκαιο εισόδημα για τους γεωργούς και η καλή μεταχείριση των ζώων— και να διατηρεί ταυτόχρονα τη θέση της ως η προτιμώμενη επιλογή για τη μεγάλη πλειονότητα των καταναλωτών.

5.9.

Η εφαρμογή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης παρέχει ένα σημαντικό πλαίσιο κοινής δράσης με σκοπό τη σίτιση του κόσμου κατά τρόπο βιώσιμο μέχρι το 2030. Ζητήματα που σχετίζονται με τα τρόφιμα και τη γεωργία συμβάλλουν στην επίτευξη των 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Ειδικότερα, η ΠΟΥ επισημαίνει ότι 12 από τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης απαιτούν δράση στον τομέα της διατροφής. Από την ίδια της τη φύση, η εφαρμογή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης απαιτεί συνεργατικές και ολιστικές λύσεις με τη συμμετοχή διαφορετικών υπηρεσιών, υπουργείων, τομέων και ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Αυτό προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για την ηγεσία της ΕΕ σε επίπεδο ηπείρου.

5.10.

Μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα πρέπει να συνδυάζει διαφορετικές προσεγγίσεις με σκοπό την εφαρμογή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και να ενσωματώνει την υφιστάμενη πολυεπίπεδη και πολυτομεακή διοίκηση με στόχο την επίτευξη ακόμη πιο ολοκληρωμένης διαδικασίας χάραξης πολιτικής. Η Ευρώπη αναπτύσσει θέσεις στους διάφορους πυλώνες του συστήματος τροφίμων, και συγκεκριμένα:

5.11.

Αυτή η νέα σφαιρική προσέγγιση θα πρέπει να είναι δυναμική και να περιλαμβάνει συναρμοδίους από ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και την κοινωνία πολιτών στο σύνολό της, μέσω της υπεύθυνης και διαφανούς «επισιτιστική δημοκρατίας».

5.12.

Συνοψίζοντας, μια σφαιρική πολιτική για τα τρόφιμα θα πρέπει να είναι: 1. περιβαλλοντικά, κοινωνικο-πολιτισμικά και οικονομικά βιώσιμη, 2. ενσωματωμένη σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης, 3. να περιλαμβάνει όλους τους τομείς της κοινωνίας και 4. να ενισχύει τις δίκαιες συνθήκες εργασίας σε όλα τα επίπεδα.

6.1.

Όπως οι ιδρυτές της Κοινής Αγοράς τη δεκαετία του 1950 θεωρούσαν τα τρόφιμα βασικό στοιχείο μιας καλύτερης, πιο ειρηνικής Ευρώπης, έτσι και σήμερα, έξι δεκαετίες αργότερα, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να ξεκινήσει η δημιουργία ενός πιο βιώσιμου συστήματος τροφίμων για την Ευρώπη. Οι πιέσεις είναι πλέον γνωστές και έχουν τεκμηριωθεί. Πρέπει να αντιμετωπιστούν σε τοπικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο κρατών μελών. Ωστόσο, υπάρχει επίσης ανάγκη για δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

6.2.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τη δημιουργία διατομεακής και διοργανικής ομάδας εργασίας, στην οποία θα συμμετέχουν διάφορες γενικές διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, με στόχο την εκπόνηση σχεδίου δράσης για την αειφορία των τροφίμων προς παροχή βοήθειας στην ΕΕ ώστε να εφαρμόσει τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Το σχέδιο δράσης θα πρέπει να αναπτυχθεί μέσω συμμετοχικής διαδικασίας με τη συμμετοχή συναρμοδίων από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, της κοινωνίας πολιτών και ερευνητών.

6.3.

Η ΕΟΚΕ διαβλέπει την ευκαιρία να οργανωθεί και να αναπτυχθεί χώρος έτσι ώστε να συμμετέχει ενεργά στη διεργασία αυτή η κοινωνία των πολιτών, βασιζόμενη στη δυναμική που δημιούργησαν οι ακροάσεις εμπειρογνωμόνων της ΕΟΚΕ επί του θέματος.

6.4.

Το Κοινό Κέντρο Ερευνών, η ΓΔ Έρευνας και οι ερευνητικοί οργανισμοί των κρατών μελών καλούνται να αναπτύξουν ένα ενωσιακό πίνακα αποτελεσμάτων για τα αειφόρα τρόφιμα ώστε να ενθαρρυνθεί και να παρακολουθείται η πρόοδος προς την επίτευξη των καθορισμένων στόχων. Θα χρειαστεί ένας συνδυασμός νέων και παλαιών δεικτών για την ενσωμάτωση και την προσαρμογή των —συναφών με τα τρόφιμα— στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και άλλων διεθνών στόχων (όπως για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου) στις ενωσιακές ρυθμίσεις.

6.5.

Ζητείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να διερευνήσουν τη σκοπιμότητα της δημιουργίας ειδικής γενικής διεύθυνσης για τα τρόφιμα, κάτι το οποίο θα βελτιώσει τον συντονισμό των καθηκόντων και ευθυνών σε όλες τις πολιτικές που σχετίζονται με τα τρόφιμα, από τις κοινές μεθοδολογίες για την ανάλυση του κύκλου ζωής έως τα μαζικά δεδομένα τροφίμων και τη βιώσιμη διατροφή. Αυτή η νέα γενική διεύθυνση θα παράσχει το αναγκαίο πλαίσιο για την ιεράρχηση της σημασίας των τροφίμων και θα αποτελέσει κατά περίπτωση την πηγή ρύθμισης, νομοθεσίας και εφαρμογής.

6.6.

Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Επισιτιστικής Πολιτικής. Ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν ήδη τέτοιους φορείς (π.χ. οι Κάτω Χώρες και το Nordic Food Policy Lab/Βορειοευρωπαϊκό εργαστήριο επισιτιστικής πολιτικής). Σκοπός θα είναι η παροχή συμβουλών σχετικών με τα μεταβατικά μέτρα που προτείνει ως αναγκαία η επιστήμη για την εκπλήρωση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και της Συμφωνίας για το κλίμα του Παρισιού.

6.7.

Η μετάβαση σε αειφόρα ευρωπαϊκά επισιτιστικά συστήματα απαιτεί την καλύτερη συνεκτίμηση συμβουλών περί υγείας και διατροφής, αλλά και περιβαλλοντικών και οικονομικών συμβουλών. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ στον τομέα της βιώσιμης διατροφής με βάση τις πρωτοβουλίες της Γερμανίας, των Κάτω Χωρών, της Σουηδίας και της Γαλλίας, με στόχο την παροχή σαφέστερης καθοδήγησης στους καταναλωτές και τη βιομηχανία ως προς τον τρόπο εξισορρόπησης της καλής διατροφής με χαμηλότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο και την αποτροπή ψευδών ισχυρισμών για το περιβάλλον και την υγεία, με παράλληλα συνεκτίμηση των πολιτιστικών προτιμήσεων. Αυτό θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται σε ένα νέο έξυπνο σύστημα για την επισήμανση των αειφόρων τροφίμων.