16.12.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 451/10

Εισηγητές:

ο κ. van Iersel και ο κ. Cedrone

—

ο στόχος της ΟΝΕ, ακρογωνιαίου λίθου οποιασδήποτε περαιτέρω εξέλιξης της ΕΕ, είναι η ενίσχυση της ποιότητας ζωής, της ευημερίας και της σταθερότητας για τους Ευρωπαίους πολίτες. Η αύξηση της εμπιστοσύνης και οι ευνοϊκές συνθήκες για την πραγματική οικονομία, είναι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη, την απασχόληση, την ανταγωνιστικότητα και τις επενδύσεις. Αυτές οι πτυχές υπογραμμίζουν τη σημασία της ΟΝΕ τόσο για τα μέλη της ευρωζώνης όσο και για τις εκτός ευρωζώνης χώρες·

—

o απρόβλεπτος χαρακτήρας των εξελίξεων υποχρεώνει την ευρωζώνη να θέσει επειγόντως σε εφαρμογή τις σωστές συνθήκες, αφού, στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι ικανή να εγγυηθεί μόνη της την ελευθερία δράσης της. Το γεγονός αυτό έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για τη διακυβέρνηση της ΟΝΕ όσο και για τις πολιτικές της·

—

η ΟΝΕ δεν είναι αυθυπόστατη. Αρχικά είχε σχεδιαστεί ως αποκορύφωμα του ανοιχτού εσωτερικού ευρωπαϊκού χώρου και της ενιαίας αγοράς. Παράλληλα με τη δημοσιονομική πειθαρχία, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναπτύξουν ταυτοχρόνως και συνοδευτικές οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές που αναγνωρίζουν την ανάπτυξη και την απασχόληση ως βασικούς παράγοντες στους οποίους βασίζεται η επιτυχής ολοκλήρωση (1).

—

για να εξασφαλιστεί η διαδικασία σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών σε μια σειρά τομέων, θα χρειαστούν βαθιές προσαρμογές των οικονομικών και των διαρθρωτικών πολιτικών, που μέχρι πρόσφατα εκλαμβάνονταν σε μεγάλο βαθμό ως αποκλειστικά εθνική αρμοδιότητα. Η ανάπτυξη της εμπιστοσύνης των πολιτών πρέπει να αντικαταστήσει τη δυσπιστία και τις εντάσεις. Μια στενότερη ένωση έχει αντίκτυπο στο σύνολο της κοινωνίας. Ο κοινωνικός διάλογος και ο διάλογος των πολιτών θα πρέπει να συνεχιστούν σε όλα τα επίπεδα.

I.

την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, η οποία θα εξασφαλιστεί από μια στέρεη δομή διακυβέρνησης και διαχείρισης της ευρωζώνης, με βάση:

II.

την επείγουσα δρομολόγηση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού σχεδίου για την ανάπτυξη και την απασχόληση, που θα βασίζεται σε ένα επαρκές επενδυτικό πρόγραμμα και θα καθοδηγείται από τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις, θα προβλέπει δε φορολογικά κίνητρα. Θα πρέπει να εξασφαλισθεί επίσης η επανεξισορρόπηση και η ορθή εφαρμογή των υφιστάμενων μηχανισμών, ήτοι: του Εξαπτύχου, του Διπτύχου, και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου·

III.

τον καθορισμό συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος και ρυθμίσεων για τη διαμόρφωση μιας άρτιας πολιτικής Ευρώπης, μεταξύ των άλλων μέσω μιας διεργασίας προβληματισμού σε σχέση με τη θεσμική αρχιτεκτονική της στους κόλπους μιας νέας Ευρωπαϊκής Συνέλευσης·

IV.

τη δρομολόγηση ειδικής στρατηγικής για την παρουσίαση και την απλοποίηση της ΟΝΕ, με κοινή προσπάθεια της Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των κρατών μελών και της κοινωνίας των πολιτών.

2.1

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο αντίκτυπος μιας πλήρους και επιτυχημένης ΟΝΕ υπερβαίνει κατά πολύ τους δημοσιονομικούς, νομισματικούς και τραπεζικούς διακανονισμούς. Μια ηγεσία με σαφείς στόχους αναμένεται ότι θα παρακινήσει τους πολίτες και τους οικονομικούς φορείς να πιστέψουν στην κοινή αποστολή και θα ενισχύσει την αίσθησή τους ότι ανήκουν στην Ευρώπη.

2.2

Τα επόμενα πέντε έτη είναι ζωτικής σημασίας για την ωρίμανση της εύθραυστης ακόμη αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Προς τούτο απαιτείται, βασικά, ανάληψη ευθύνης, ευθύτητα, διαφάνεια και, ιδίως, απλή και σαφής (όχι διπλή!) γλώσσα από πλευράς των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ευρωζώνης, του Συμβουλίου και όλων των άλλων οργάνων της ΕΕ.

2.3

Συμφωνώντας με τις εκκλήσεις ορισμένων επιφανών Ευρωπαίων πολιτικών, η ΕΟΚΕ θεωρεί την πολιτική ένωση βασικό σημείο προσανατολισμού στον ευρωπαϊκό ορίζοντα (2). Συμφωνώντας με την επιχειρηματολογία τους, η ΕΟΚΕ δεν εκλαμβάνει την πολιτική ένωση μόνο ως το τελικό αποκορύφωμα της ΟΝΕ αυτής καθαυτήν, αλλά και ως στοιχείο του ευρύτερου πλαισίου του σημερινού παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος, που αμφισβητεί ριζικά την τάξη της Βεστφαλίας και τις ρυθμιστικές ικανότητες των επιμέρους κρατών.

2.4

Στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν μπορεί να επιβιώσει ανεξάρτητα. Συνεπώς, η εθνική κυριαρχία διασφαλίζεται καλύτερα μέσα σε ένα κοινό πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο.

2.5

Η έκθεση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Van Rompuy «Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση» και η αντίστοιχη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2012 παρουσίασαν ένα σχέδιο χάρτη πορείας με συγκεκριμένα μέτρα προς την ίδια κατεύθυνση. Η ΕΟΚΕ επικρότησε το σχέδιο αυτό (3). Το βασικό πρόβλημα είναι ότι, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, η αντίθεση μεταξύ της χρήσης ενός κοινού νομίσματος και της διακυβερνητικής μεθόδου οικονομικής διακυβέρνησης δημιουργεί ανυπέρβλητες εντάσεις. Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η έκθεση Van Rompuy πρέπει να παραμείνει η πολιτική βάση των νομοθετικών πρωτοβουλιών της επόμενης νομοθετικής περιόδου.

2.6

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε ιδιαίτερα την ευρωζώνη, αποκαλύπτοντας τα σημερινά όρια της ΟΝΕ. Έτσι, το ευρώ, αντί για δομικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θεωρείται από πολλούς στοιχείο διαίρεσης των χωρών και της κοινωνίας των πολιτών, που θέτει σε κίνδυνο το ίδιο το μέλλον της Ένωσης. Αυτή η λανθασμένη άποψη δεν αναγνωρίζει ότι ο αντίκτυπος της κρίσης — δεδομένου ότι τα αίτιά της ήταν κυρίως εκτός ευρωζώνης — θα ήταν πιο σοβαρός, χωρίς το κοινό νόμισμα.

2.7

Προς το παρόν, οι υφιστάμενες ανισορροπίες και οικονομικές διαφορές μεταξύ ομάδων χωρών — οι οποίες υπάρχουν από το 1991 και δεν έχουν αντιμετωπιστεί μέχρι στιγμής — ανακόπτουν την πρόοδο της διαδικασίας της ολοκλήρωσης. Εμφανίζονται μάλιστα επικίνδυνα κρούσματα επανεθνικοποιήσεων.

2.8

Το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Κάποια σημάδια ανάκαμψης συντηρούν την αισιοδοξία και δικαιολογούν την άρση του καθεστώτος επιφυλακής. Ωστόσο, εν μέρει λόγω της ατελούς ΟΝΕ και του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής αγοράς, αναμένονται για αρκετόν καιρό ακόμη χαμηλοί/μέτριοι ρυθμοί ανάπτυξης. Δεδομένης της αστάθειας της οικονομίας και των πιθανών παλινδρομήσεων κατά τα επόμενα χρόνια, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να υπάρξει εφησυχασμός επ' αυτών των θεμάτων.

2.9

Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόσφατες αποφάσεις όπως το Εξάπτυχο και το Δίπτυχο και η περιορισμένη πρόοδος προς την Τραπεζική Ένωση ήταν απολύτως αναγκαίες και ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες. Δυστυχώς, όμως, όλοι αυτοί οι νέοι μηχανισμοί διακυβέρνησης βασίζονται ως επί το πλείστον στην επιδίωξη δημοσιονομικής σταθερότητας και δεν περιλαμβάνουν αναπτυξιακά ή κοινωνικά μέτρα. Η χρονοβόρος διαδικασία λήψης των αποφάσεων και η πολυπλοκότητα του συστήματος οδηγούν σε —σιωπηλή ή φανερή— αντίσταση στα κράτη μέλη και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, συνέπεια της δυσπιστίας προς το πολιτικό σύστημα και της έμφασης στην εθνική κυριαρχία. Η κατάσταση αυτή έχει ήδη οικονομικό και κοινωνικό κόστος για την Ένωση και επιδεινώνει γενικά τη διεθνή της θέση, γεγονός που καθιστά την οικοδόμηση εμπιστοσύνης θεμελιώδους σημασίας για την υπέρβαση των εμποδίων.

2.10

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να καταρτιστεί ένας πειστικός χάρτης πορείας για την επόμενη ευρωπαϊκή νομοθετική περίοδο, που να θέτει συγκεκριμένες προθεσμίες για τα περαιτέρω βήματα, τα οποία πρέπει να επικεντρωθούν στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε στενή σύνδεση με τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και τις εμβληματικές της πρωτοβουλίες. Η παρούσα γνωμοδότηση προτείνει μερικά από τα βασικά στοιχεία ενός τέτοιου χάρτη πορείας.

2.11

Η διαφοροποιημένη ολοκλήρωση στο εσωτερικό της ΕΕ, η οποία έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία σε διάφορους τομείς πολιτικής, θα πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί βασική αρχή. Πολλές από τις αποφάσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ μπορούν να ληφθούν και με την ισχύουσα νομοθεσία ή/και με ενισχυμένη συνεργασία, ενώ για άλλες θα χρειαστεί νέα Συνθήκη ή/και τροποποίηση των υφιστάμενων Συνθηκών. Με τις αποφάσεις αυτές θα μπορέσουν να καλυφθούν οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ και να ληφθούν γρήγορα τα απαιτούμενα μέτρα, χωρίς να αγνοηθούν οι μακροπρόθεσμες προοπτικές, διότι και στην ευρωζώνη χρειάζονται πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε θεσμικό επίπεδο, παράλληλα με τις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να γίνουν στις επιμέρους χώρες.

3.1

Ένα πρώτο και άμεσο βήμα στον χάρτη πορείας για την επόμενη ευρωπαϊκή νομοθετική περίοδο θα ήταν η υπογραφή και εφαρμογή ενός πραγματικού συμφώνου για την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη σταθερότητα, προκειμένου να εδραιωθεί η ανάκαμψη και να καταστεί δυνατή η πληρωμή του χρέους (ένα ευρωπαϊκό New Deal). Το σχέδιο αυτό πρέπει να αποτελείται τουλάχιστον από τα ακόλουθα σημεία:

4.1.1

Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, σύμφωνα με την ενισχυμένη μακροοικονομική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη, είναι απαραίτητη η συμπλήρωση της εντολής της ΕΚΤ, ώστε να είναι ισότιμη με τις άλλες κεντρικές τράπεζες εκτός Ευρώπης και τις τράπεζες των ευρωπαϊκών χωρών εκτός της ΕΕ και της ευρωζώνης και να μπορεί, μεταξύ άλλων, να ενεργεί ως δανειστής έσχατης ανάγκης και ως ισότιμος εταίρος στα διεθνή φόρουμ, διατηρώντας ταυτόχρονα την πλήρη αυτονομία της. Η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι απόλυτα ικανή να αποτρέπει τις κρίσεις ρευστότητας με τρόπο που προωθεί τις επενδύσεις (ΜΜΕ).

4.1.2

Ωστόσο, δεν πρέπει να επιρριφθεί όλη η ευθύνη μόνο στην ΕΚΤ. Η πλήρης Τραπεζική Ένωση είναι απαραίτητο στοιχείο της πορείας προς τη δημοσιονομική και οικονομική ένωση (8). Λόγω των άρρηκτων δεσμών μεταξύ των κυβερνήσεων και των τραπεζών, τα κράτη μέλη είναι απρόθυμα να δημιουργήσουν τις αναγκαίες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, με αποτέλεσμα την αναβολή των πλέον κατάλληλων και αποτελεσματικών αποφάσεων (9). Αυτό εμποδίζει επίσης την αποτελεσματική εποπτεία των τραπεζών από την ΕΚΤ, η οποία είναι απαραίτητη για να μειωθεί ο κατακερματισμός του χρηματοπιστωτικού τομέα, να αρθούν οι ανεπιθύμητες συνδέσεις μεταξύ εθνικών πολιτικών και τραπεζών και να δημιουργηθούν ευκαιρίες για διασυνοριακές συγχωνεύσεις τραπεζών.

4.1.3

Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο σχετικά με την Τραπεζική Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχε συμφωνία ως προς την πρόοδο προς έναν Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης και ένα Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης Τραπεζών (10). Η ΕΟΚΕ ενστερνίζεται απολύτως την άποψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στο άμεσο μέλλον, οι αποφάσεις θα πρέπει να συμβάλουν στη δημιουργία μιας ενοποιημένης ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς, συγκρίσιμης με αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών.

4.1.4

Μια ολοκληρωμένη Τραπεζική Ένωση απαιτεί έναν καλοσχεδιασμένο Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης, εναρμονισμένα συστήματα εγγύησης των καταθέσεων σε όλα τα κράτη μέλη και έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) που επιτρέπει την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (11). Το σύστημα λήψης των σχετικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι αποτελεσματικό και να καθιστά δυνατή την ταχεία παρέμβαση. Πρέπει να επιταχυνθεί η διαδικασία θέσπισης και εφαρμογής αυτών των στοιχείων.

4.1.5

Από μόνη της, η Τραπεζική Ένωση δεν επαρκεί για την τόνωση της οικονομίας και των επενδύσεων. Για να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα, το πρόγραμμα δράσης των επόμενων ετών θα πρέπει να επικεντρωθεί, επίσης, στην πλήρη εφαρμογή της «Βασιλείας ΙΙΙ», στο Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και στην εξεύρεση μιας λύσης για τις τράπεζες του τύπου «υπερβολικά μεγάλες για να καταρρεύσουν», όπως προβλέπεται από τις παγκόσμιες συμφωνίες (G-20).

4.1.6

Η ογκώδης δέσμη νομοθετικών μέτρων για τις τράπεζες και τις χρηματοπιστωτικές αγορές του Επιτρόπου Barnier, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, αναμένεται ότι θα συμβάλει σημαντικά στην ορθή λειτουργία των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών και θα ενισχύσει τη σταθερότητα και την αξιοπιστία του τραπεζικού τομέα, που έχουν κεφαλαιώδη σημασία για την πραγματική οικονομία. Οι τελευταίες αποφάσεις του Συμβουλίου στον τομέα κινούνται μόνο μερικώς προς την επιθυμητή κατεύθυνση.

4.1.7

Ύψιστη προτεραιότητα για την ανάκαμψη και μεγέθυνση της οικονομίας, και την ανάπτυξη, είναι η παροχή επαρκών πιστώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει να βρει την ισορροπία ανάμεσα στη διασφάλιση αυστηρών συνθηκών πλαισίωσης του τραπεζικού τομέα και στην προώθηση επαρκών ευκαιριών για επιχειρησιακές δραστηριότητες των τραπεζών και, ιδιαίτερα, για τη διευκόλυνση των επενδύσεων, που είναι απαραίτητη για οποιαδήποτε αναπτυξιακή πολιτική. Εξυπακούεται ότι οι ικανοποιητικές ρυθμίσεις υπέρ των νεοσύστατων επιχειρήσεων και των ΜΜΕ είναι εξαιρετικά σημαντικές (12).

4.2.1

Όσον αφορά αυτό το πεδίο, είναι ενδεικτική και απογοητευτική η επίπονη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με τις δεσμευτικές συμβάσεις οικονομικής μεταρρύθμισης (13). Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επιμένει ότι η Επιτροπή πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω την πρότασή της σχετικά με τις εν λόγω συμβατικές ρυθμίσεις που απαιτούν περαιτέρω συζήτηση όσον αφορά τη μορφή τους, τη χρηματοδότησή τους και τη δημοκρατική τους νομιμότητα (14).

4.2.2

Οι εταιρικές σχέσεις, που θα βασίζονται σε ένα σύστημα αμοιβαίως συμφωνούμενων συμβατικών ρυθμίσεων και συνδεδεμένων με αυτές μηχανισμών αλληλεγγύης, αναμένεται ότι θα συντελέσουν στη διευκόλυνση και στην υποστήριξη υγιών πολιτικών προσαρμογής και στη διατήρηση της οικειοθελούς συμμετοχής των κρατών μελών εντός ενός κοινού πλαισίου. Αναμένεται επίσης ότι θα προωθήσουν μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς που συνδέονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, συμβάλλοντας και στις τρεις περιπτώσεις στην εύρυθμη λειτουργία της ΕΕ ως συνόλου (15). Το εν λόγω πλαίσιο θα συντελέσει ίσως στη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής απάντησης προς τις ασύμμετρες κρίσεις μιας συγκεκριμένης χώρας, εν είδει κοινοτικής αλληλεγγύης.

4.2.3

Οι εταιρικές σχέσεις του είδους αυτού θα ενισχύσουν τη συνοχή και την εμπιστοσύνη των πολιτών, στοιχεία ζωτικής σημασίας για την υπερνίκηση των ανησυχιών ως προς την εθνική κυριαρχία. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, θα ενισχύσει τον ευρωπαϊκό κοινοτικό χαρακτήρα, απαραίτητη βάση για την ανάπτυξη ενωσιακών μέσων όπως ο προϋπολογισμός της ευρωζώνης, το ευρωπαϊκό ταμείο αλληλεγγύης και τα ευρωομόλογα.

4.2.4

Η σύγκλιση των οικονομικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών συστημάτων (16), συνοδευόμενη από ένα μέσο αλληλεγγύης, αποτελεί βασικό στοιχείο για τη σταδιακή εξάλειψη των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών ανισορροπιών μεταξύ των χωρών. Μεσοπρόθεσμα, ακόμη και αν απαιτηθούν τροποποιήσεις των Συνθηκών, το μέσο αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα μετατραπεί σε μηχανισμό οικονομικής αντιστάθμισης για την επανεξισορρόπηση και την ολοκλήρωση των οικονομιών της ευρωζώνης και, τελικά, θα μπορούσε να αποτελέσει τμήμα ενός κοινού προϋπολογισμού για τη ζώνη του ευρώ. Τα διαθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν με την ίδια προοπτική.

4.2.5

Η νέα Επιτροπή, ως πρωταγωνιστικός παράγοντας της διαδικασίας, πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να υποβάλει νομοθετικές προτάσεις, με τη μέθοδο που ακολούθησε ο Επίτροπος Barnier για τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, σε τομείς όπου στη συζήτηση κυριαρχούν μέχρι στιγμής τα κράτη μέλη, προκειμένου να προκαλέσει γόνιμες συζητήσεις στο Συμβούλιο βάσει συγκεκριμένων προτάσεων.

4.2.6

Αυτή η μέθοδος δεν έχει χρησιμοποιηθεί επαρκώς από την Επιτροπή μέχρι σήμερα. Παραδείγματα δυνατής χρήσης της αποτελούν ο εκ των προτέρων συντονισμός σχεδίων για σημαντικές μεταρρυθμίσεις της οικονομικής πολιτικής, οι συμβάσεις οικονομικών μεταρρυθμίσεων που θα συνοδεύονται από έναν μηχανισμό αλληλεγγύης, η θέσπιση ευρωπαϊκού ταμείου απόσβεσης δημόσιου χρέους και τα ευρωομόλογα. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνει σαφώς στα μέλη της ευρωζώνης αν οι προτάσεις αυτές απαιτούν αλλαγές των Συνθηκών.

4.2.7

Η προσέγγιση αυτή θα υποχρεώσει το Συμβούλιο να λάβει θέση επί των προτάσεων αυτών. Πρόκειται για έναν παράγοντα διαφάνειας και σαφήνειας σχετικά με τις διάφορες πολιτικές θέσεις, που είναι τελικά η μόνη μέθοδος για να ξεπεραστεί το διακυβερνητικό αδιέξοδο στην υφιστάμενη θεσμική αρχιτεκτονική. Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να ενημερώσει δεόντως σχετικά τους διάφορους ενδιαφερομένους, συμπεριλαμβανομένου του ευρέος κοινού.

4.2.8

Αυτό που απαιτείται, συνεπώς, μεσοπρόθεσμα (και απαιτείται ήδη από την εποχή της Συνθήκης του Μάαστριχτ) είναι η οικονομική διακυβέρνηση των μακροοικονομικών και των μικροοικονομικών πολιτικών της ευρωζώνης, με μετάβαση από τη σημερινή μέθοδο του συντονισμού, η οποία έχει αποφέρει μέχρι στιγμής πενιχρά αποτελέσματα, στη μέθοδο της κοινής λήψης αποφάσεων για τα «θεμελιώδη» μεγέθη των πολιτικών αυτών. Η ευρωζώνη δεν έχει την πολυτέλεια να συνεχίσει να έχει το ίδιο νόμισμα και χωριστές οικονομικές πολιτικές· οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να ολοκληρωθούν, ώστε —μεταξύ άλλων— να διευκολυνθεί και το έργο της ΕΚΤ.

4.2.9

Σε περιπτώσεις ασύμμετρων κλυδωνισμών θα πρέπει να χρησιμοποιείται ένας αναδιανεμητικός μηχανισμός: η αρχή της ευθύνης (όχι μόνο των κρατών, αλλά και των πολιτών) δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αρχή της αλληλεγγύης. Για μια περιορισμένη χρονική περίοδο θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για τις πλέον ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Είναι μια ευθύνη που βαρύνει όλους τους πολίτες και όλες τις χώρες.

4.2.10

Με ανάλογο τρόπο, πρέπει να οδεύσουμε προς έναν κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης, βάσει κοινώς συμφωνηθέντων κανόνων. Είναι ο μόνος τρόπος να μεταβούμε σε μια κοινή δημοσιονομική πολιτική και στην απορρόφηση οποιωνδήποτε κλυδωνισμών εμφανιστούν στο μέλλον. Ο προϋπολογισμός αυτός θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με έναν ειδικό φόρο, έναν φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (υπό τον όρο ότι θα επεκταθεί στο σύνολο της ευρωζώνης), έναν φόρο επί των ανθρακούχων εκπομπών, μια προσωρινή εισφορά επί των πλεονασμάτων του ισοζυγίου πληρωμών που υπερβαίνουν το 6 % και, τέλος, με την έκδοση κοινών ομολόγων.

4.2.11

Δημόσιο χρέος: θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ο οποίος, χωρίς να αίρει την ευθύνη των χωρών για το χρέος τους, θα το πάρει από τα χέρια των χρηματοπιστωτικών κερδοσκόπων. Το εθνικό χρέος, αφού μετατραπεί σταδιακά σε ποσοστό έως 60 % (όπως έχει προτείνει η ΕΟΚΕ (17)), ή το τμήμα του που υπερβαίνει το 60 % (σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής για το «Ταμείο Απόσβεσης Χρέους» (18)) θα μπορούσε να διατηρείται σε έναν ενοποιημένο λογαριασμό χρέους και να εξυπηρετείται αναλογικά από τα διάφορα κράτη μέλη. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να συσταθεί με διακυβερνητική Συνθήκη ένα «Προσωρινό Ταμείο Ευρωγραμματίων», που θα επέτρεπε την έκδοση βραχυπρόθεσμων τίτλων για το χρέος της ευρωζώνης και κατά συνέπεια θα εξάλειφε τον κίνδυνο μιας κρίσης ρευστότητας του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ. Σε συνέχεια των συμπερασμάτων της ομάδας εμπειρογνωμόνων της, η οποία συστάθηκε με συγκεκριμένη εντολή να αναλύσει τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους των διαφορετικών δυνατοτήτων έκδοσης τίτλων δημόσιου χρέους, η Επιτροπή θα πρέπει να διατυπώσει πρόταση σχετικά με το ποια εργαλεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και με ποιο χρονοδιάγραμμα.

4.3.1

Οι μικροοικονομικές πολιτικές χρήζουν επίσης μεγάλης προσοχής —και ιδιαίτερα οι βιομηχανικές και οι τομεακές πολιτικές που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας και τις οποίες δεν μπορούμε πλέον να προσεγγίζουμε αποσπασματικά. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να ομαδοποιηθούν ορισμένες πολιτικές που επηρεάζουν έμμεσα τους εθνικούς προϋπολογισμούς (και οι αντίστοιχες διαδικασίες λήψεως αποφάσεων), προκειμένου να καταλήξουμε σε ένα κοινό όραμα και σε κοινή δράση της Επιτροπής και των κρατών μελών, ιδίως όσον αφορά:

4.4.1

Η ΕΟΚΕ επιμένει ότι πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την κοινωνική διάσταση της ΟΝΕ (20). Το ποσοστό απασχόλησης των νέων παραμένει ανησυχητικά χαμηλό. Από κοινού με τα κράτη μέλη, η νέα Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης:

4.4.2

Ο ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος είναι απαραίτητος σε όλα τα επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεραστούν τα εμπόδια για τη διεξαγωγή αποτελεσματικών διαβουλεύσεων εντός και μεταξύ των κρατών μελών. Η ΕΕ θα πρέπει να βοηθήσει ιδιαιτέρως να έρθουν σε επαφή τα ενδιαφερόμενα μέρη από διάφορες χώρες, προκειμένου να συζητήσουν επιτυχημένες πρακτικές και να χαρτογραφήσουν σχέδια για τη βελτίωση των συνθηκών δημιουργίας θέσεων εργασίας.

4.4.3

Αν η Ένωση και ιδίως η ευρωζώνη έχει σκοπό να ολοκληρωθεί, δεν μπορεί να αγνοεί τις κοινωνικές συνέπειες των εφαρμοζόμενων οικονομικών πολιτικών, θεωρώντας αποκλειστικά υπεύθυνα τα κράτη μέλη. Είτε πρόκειται για οικονομικές παρεμβάσεις είτε για κοινωνικές, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι παράμετροι του Συμφώνου Σταθερότητας, αλλά και ένα ευρύτερο φάσμα μακροοικονομικών παραμέτρων (π.χ. ποσοστό ανεργίας, ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, ισοζύγιο πληρωμών, ποσοστό απασχόλησης, ποσοστό φτώχειας, κατανομή εισοδημάτων και πλούτου κλπ.). Είναι αδύνατο να διασφαλιστεί η σταθερότητα της ΟΝΕ, χωρίς κοινωνικούς μηχανισμούς για την ευρωζώνη, που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες σοβαρών οικονομικών υφέσεων ή/και ανισορροπιών. Για ορισμένους, ενδέχεται να απαιτούνται αλλαγές των Συνθηκών. Μεσοπρόθεσμα, οι μηχανισμοί αυτοί θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν:

4.4.4

Άλλες πολιτικές που διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών και ενισχύουν την αίσθησή τους ότι ανήκουν στην Ευρώπη πρέπει επίσης να εφαρμόζονται από κοινού, προς το κοινό συμφέρον. Εδώ υπάγονται:

4.5.1

Ένα τέτοιο ευρύ πρόγραμμα μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την απαραίτητη δημοκρατική νομιμοποίηση της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων. Σεβόμενη πλήρως τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι ένα περαιτέρω άλμα προς τα εμπρός κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου μπορεί να γίνει μόνο εάν δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη λογοδοσία, στη νομιμοποίηση, στη δημοκρατία, στη διαφάνεια και στην επικοινωνία.

4.5.2

Υπάρχει ολοένα και εντονότερη πολιτική συζήτηση σε όλη την Ευρώπη σχετικά με τη διαδικασία ολοκλήρωσης. Στο επίπεδο της ΕΕ, τα πολιτικά κόμματα πρέπει να ορίσουν με σαφήνεια τις επιλογές τους, οι οποίες θα πρέπει να προωθούν τις απόψεις των διαφόρων πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να συμβάλουν στη μεγαλύτερη προβολή των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Οι διεθνικές ευρωπαϊκές εκλογές στις οποίες συμμετέχουν διασυνοριακοί πολιτικοί σχηματισμοί θα ενισχύσουν και διευκολύνουν σημαντικά την ευρωπαϊκή συζήτηση.

4.5.3

Η συνυπευθυνότητα και η ανάγκη για δημόσια υποστήριξη απαιτούν πολύ μεγαλύτερη δέσμευση των εθνικών κοινοβουλίων στην ευρωπαϊκή δημόσια συζήτηση. Οι νομοθετικές προτάσεις της ΕΕ και τα ΕΠΜ θα πρέπει να συζητούνται δεόντως στα κοινοβούλια. Θα πρέπει να προβλεφθούν αμφίδρομες διαβουλεύσεις για στρατηγικά ζητήματα μεταξύ του ΕΚ και των εθνικών κοινοβουλίων, πράγμα που θα αυξήσει και τη δυναμική μεταξύ των εθνικών κοινοβουλίων.

4.5.4

Κατά την παρουσίαση νομοθετικών προτάσεων και μέτρων, η Επιτροπή θα πρέπει να εφαρμόζει την κοινοτική μέθοδο όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, ακόμη και σε περιπτώσεις συντρεχουσών αρμοδιοτήτων με τα κράτη μέλη. Όπως και στο παρελθόν, μια δυναμική και θαρραλέα στάση θα αποφέρει οφέλη.

4.5.5

Μετά από αίτημα των κοινοβουλίων ή/και της κοινωνίας των πολιτών, η Επιτροπή θα πρέπει να καλείται να συμμετέχει στις εθνικές συζητήσεις για ευρωπαϊκά θέματα.

4.5.6

Το Ευρωπαϊκό και τα άλλα Συμβούλια, ιδίως το Συμβούλιο Ecofin, είναι βασικοί φορείς λήψης αποφάσεων, με καθοριστική σημασία για τη λογοδοσία και τη νομιμοποίηση. Απαιτείται, συνεπώς, περισσότερη διαφάνεια των εργασιών τους, όπως επιτάσσει το δημοκρατικό πολίτευμα.

4.5.7

Τα μέλη του Συμβουλίου που εκπροσωπούν εθνικά συμφέροντα, όπως και οι φορείς συναπόφασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μιλούν συχνά με άλλη γλώσσα στη χώρα τους και άλλη στις Βρυξέλλες, πράγμα το οποίο συνήθως δημιουργεί μεγάλη σύγχυση και παρεμποδίζει την επίτευξη συμφωνίας. Η διπλή γλώσσα δεν είναι αποδεκτή. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετούν κοινά πολιτικά μηνύματα και να τα υποστηρίζουν σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων.

4.5.8

Τα κράτη μέλη είναι ταυτόχρονα υποκείμενα και αντικείμενα στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ. Η σύγκλιση με την ευρωπαϊκή μεθοδολογία, με παράλληλη διατήρηση των εθνικών διοικητικών διαδικασιών και παραδόσεων, είναι δυνατή, αλλά θα απαιτήσει σημαντικές προσαρμογές σε ορισμένες χώρες. Οι αξιόπιστες πολιτικές και διοικητικές πρακτικές θα αποδειχθούν ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

4.5.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διαδραματίσει τον συχνά υποτιμημένο ρόλο της στη μελλοντική αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη μεγαλύτερη ολοκλήρωση της ευρωζώνης. Υπάρχουν πολλοί τομείς η πρόοδος των οποίων εξαρτάται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου από μη κυβερνητικούς φορείς. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμμετέχει πλήρως. Σε πάρα πολλές χώρες, η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να είναι στο περιθώριο. Θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα αναγκαία μέσα για να συνδεθεί με θεσμικούς φορείς λήψης αποφάσεων. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να συμμετάσχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Χωρίς την ενεργό δέσμευσή τους, η ΟΝΕ δεν θα μπορέσει ποτέ να ολοκληρωθεί επιτυχώς.

4.5.10

Όσον αφορά ειδικότερα τους κοινωνικούς εταίρους, ενδείκνυται να εξεταστούν τα αποτελέσματα ενός μοντέλου συναίνεσης στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ το υποστηρίζει ακράδαντα. Συνιστάται η ανταλλαγή πρακτικών.

4.5.11

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ έχει καταστεί σαφές ότι οι ισχύοντες κανόνες δεν είναι επαρκείς και δεν απέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και ότι η διακυβερνητική δράση δεν ήταν και δεν είναι στο ύψος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΟΝΕ. Ούτε μπορούμε να αυταπατώμεθα ότι, με την αποδυνάμωση της κρίσης, οι μηχανισμοί σταθεροποίησης που δημιουργήθηκαν βιαστικά, ενώ η κρίση μαινόταν, επαρκούν για να μας κάνουν να προχωρούμε και να αποφύγουμε άλλες κρίσεις.

4.5.12

Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων είναι να αλλάξουν οι κανόνες λειτουργίας και η διαδικασία λήψεως αποφάσεων της Ευρωζώνης, ώστε να καταστεί πιο διαφανής και δημοκρατική:

5.1

Εκτός από την ολοκλήρωση της ΟΝΕ όπως περιγράφηκε ανωτέρω, κατά την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσει μια διαδικασία σοβαρού προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της ΕΕ ως συνόλου και με τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της, καθώς και με την επιλογή πολιτικών που πρέπει να καταστούν κοινές. Κατά την ΕΟΚΕ, ο προβληματισμός αυτός θα πρέπει να αφορά τις εξής πτυχές:

5.2

Οι εργασίες της Επιτροπής να υποβάλλονται προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θα μπορούσε επίσης να μοιράζεται με την Επιτροπή το δικαίωμα πρωτοβουλίας. Το ΕΚ θα μπορούσε να εκλέγεται βάσει ευρωπαϊκών καταλόγων που θα καταρτίζονται από τα ευρωπαϊκά κόμματα.

5.3

Για να προωθηθούν η ορατή παρουσία, η δημοκρατική νομιμοποίηση και ο καταμερισμός των εξουσιών, θα μπορούσε να καταργηθεί η δυαρχία του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Προέδρου της Επιτροπής, ο οποίος θα εκλέγεται είτε από το ΕΚ είτε απευθείας από τον λαό, με την προϋπόθεση αλλαγής του ρόλου του. Το σημερινό Συμβούλιο θα μπορούσε να γίνει «η γερουσία των κρατών», με νέους κανόνες λειτουργίας.

5.4

Στις πολιτικές για τις οποίες η ΕΕ θα πρέπει να είναι αρμόδια ή/και συν-αρμόδια και να διαθέτει εξουσία λήψεως αποφάσεων θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται η εξωτερική πολιτική και ο διεθνής ρόλος της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενιαίας παρουσίας της στους διεθνείς οργανισμούς, η αμυντική πολιτική, η ενεργειακή πολιτική, η πολιτική έρευνας, η πολιτική ασύλου και μετανάστευσης και η τήρηση των προτύπων και των δικαιωμάτων, με δυνατότητα παρέμβασης στα κράτη παραβάτες, όπως συμβαίνει ήδη στην περίπτωση της οικονομικής πολιτικής και των δημοσιονομικών κανόνων.

5.5

Το νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας, και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου, της Επιτροπής, της ΕΟΚΕ και της Επιτροπής των Περιφερειών θα μπορούσαν να οριστούν από μια νέα Συνέλευση, η οποία θα πρέπει να ολοκληρώσει τις εργασίες της πριν από το 2019, ημερομηνία των επόμενων ευρωπαϊκών εκλογών μετά τις εκλογές του 2014.

6.1

Η καλή επικοινωνία είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Η ΕΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι η βέλτιστη επικοινωνία εξασφαλίζεται με χρηστές πολιτικές και μεθόδους που παρέχουν μακροπρόθεσμες προοπτικές σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία.

6.2

Υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης και βελτίωσης της επικοινωνίας με το κοινό. Η επικοινωνία προκαλεί ενδιαφέρον, το οποίο δημιουργεί κατανόηση. Το μάθημα αυτό δεν έχει ληφθεί επαρκώς υπόψη, μια έλλειψη για την οποία φταίνε η Επιτροπή και τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί όλο το φάσμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

6.3

Η ΟΝΕ και οι συναφείς τομείς συχνά παρουσιάζονται ως τεχνικό θέμα. Δεν είναι, δεδομένου ότι είναι ουσιαστικά πολιτικό θέμα που επηρεάζει τα μάλα τη ζωή του κάθε πολίτη. Ωστόσο, τα θέματα αυτά σπάνια συζητιούνται και πολύ λιγότερο παρουσιάζονται με αυτόν τον τρόπο, πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το τεράστιο χάσμα μεταξύ της ΕΕ και του απλού πολίτη.

6.4

Διαφορετικές παραδόσεις και καταστάσεις δείχνουν με οδυνηρό τρόπο μέρα με τη μέρα την έλλειψη μιας «κοινής γλώσσας της ΟΝΕ», η οποία μερικές φορές είναι πολύ ασαφής και βλάπτει τη δημόσια υποστήριξη. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η Επιτροπή είναι η μόνη αρχή που είναι σε θέση να παρουσιάσει μια λύση, λόγω του δικαιώματος πρωτοβουλίας της στη νομοθετική διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το θέμα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα μιας Επιτροπής και ενός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα από ό,τι στο παρελθόν.

6.5

Ως συναρμόδιοι φορείς, η κοινωνία των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στην επικοινωνία, ο οποίος μέχρι στιγμής δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς. Η κοινωνία των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να μεταβιβάζουν στις αρχές τις ανησυχίες των πολιτών και των επιχειρήσεων και να συνεργάζονται για την αντιμετώπισή τους. Η ανταλλαγή απόψεων θα πρέπει να είναι αμφίδρομη.

6.6

Η Ευρώπη δεν θα πρέπει πλέον να δίνει την εντύπωση ότι είναι ένας γυάλινος πύργος, όπως την αισθάνεται σήμερα η κοινή γνώμη. Τα πλεονεκτήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τα απτά βήματα προς τα εμπρός και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτήν, ιδίως για τις επενδύσεις, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και τους καταναλωτές, πρέπει να εξηγηθούν με σαφήνεια στον πολίτη. Η αποκαλούμενη «νέα αφήγηση» για την Ευρώπη θα πρέπει να ξεκινήσει με μια κοινή στρατηγική επικοινωνίας και απλοποίησης από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, που είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντες μαζί με τα πολιτικά κόμματα και την κοινωνία των πολιτών.