28.1.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 24/40

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Το υπολογιστικό νέφος (cloud computing) στην Ευρώπη» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2012/C 24/08

Εισηγητής: ο κ. PIGAL

Στις 20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

«Το υπολογιστικό νέφος (cloud computing) στην Ευρώπη».

Το ειδικευμένο τμήμα «Μεταφορές, ενέργεια, υποδομές, κοινωνία των πληροφοριών», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Οκτωβρίου 2011.

Κατά την 475η σύνοδο ολομέλειας, της 26ης και 27ης Οκτωβρίου 2011 (συνεδρίαση της 26ης Οκτωβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 143 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 7 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ, στηριζόμενη στην στρατηγική «Ευρώπη 2020» και ιδιαίτερα στο «Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη» (Digital Agenda for Europe) της ΕΕ, αποφάσισε να εξετάσει μία πολλά υποσχόμενη εφαρμογή πληροφορικής που βρίσκεται σε φάση έντονης ανάπτυξης: το Υπολογιστικό Νέφος (ΥΝ) ή Cloud Computing (CC). Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας είναι, κατ’ αρχάς, να συγκεντρώσει και να διαδώσει τις πρακτικές εμπειρίες τόσο των φορέων που εκπροσωπούνται στην ΕΟΚΕ όσο και της αγοράς. Κατά δεύτερον, στην παρούσα γνωμοδότηση η ΕΟΚΕ διατυπώνει σειρά συστάσεων για να ενθαρρύνει την Ευρώπη (1) να ηγηθεί μέσω πρωτοπόρων επιχειρήσεων σε αυτόν τον πολλά υποσχόμενο τομέα.

1.2   Το ΥΝ βασίζεται σε μία ψηφιακή αρχιτεκτονική που προσφέρει πλεονεκτήματα όπως: ταχέως εφαρμόσιμη τεχνική που μπορεί εύκολα να επεκταθεί και επιτρέπει «κοστολόγηση ανάλογη της χρήσης».

1.3   Στην πράξη, το YN στηρίζεται σε ένα πολλά υποσχόμενο οικονομικό πρότυπο:

—	μεγάλος αριθμός δυνητικών χρηστών: ιδιώτες, επιχειρήσεις, δημόσιες υπηρεσίες κλπ.·

—	κοινή διαθεσιμότητα των μέσων και των εργαλείων πληροφορικής, που οδηγεί στη βελτιστοποίηση της χρήσης τους·

—	διασφάλιση της κινητικότητας, ώστε ιδιαίτερα οι χρήστες που μετακινούνται συχνά να έχουν ανά πάσα στιγμή πρόσβαση στα δεδομένα τους·

—	απλή, ευέλικτη και διαφανή ενσωμάτωση διάφορων τεχνικών στοιχείων όπως Διαδίκτυο, υπηρεσίες διαχείρισης συστημάτων πληροφορικής, κινητές εφαρμογές κλπ.·

—	χαμηλό κόστος λειτουργίας καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής των συστημάτων πληροφορικής, χωρίς υψηλή αρχική επένδυση·

—	επικέντρωση των επιχειρήσεων στη βασική τους δραστηριότητα, χωρίς να χρειάζεται να ασχοληθούν με πολύπλοκα συστήματα πληροφορικής·

—	δυνατότητες ανάπτυξης μέσω νέων δραστηριοτήτων για σημαντικούς παράγοντες του τομέα, συντονιστές συστημάτων, εκδότες λογισμικών κλπ.

1.4   Προς το παρόν, το ΥΝ δεν έχει φθάσει ακόμη σε φάση ωριμότητας και παρουσιάζει ορισμένες αδυναμίες, όπως:

—	ο πολύ μεγάλος αριθμός κανόνων για τη ρύθμιση και τον έλεγχο της χρήσης του ΥΝ·

—	η απουσία αναγνωρίσιμης ευρωπαϊκής αρχής εποπτείας της εφαρμογής αυτών των κανόνων·

—	η ακόμη ανεπαρκής εμπειρία των χρηστών και ιδιαίτερα των ιδιωτών, ώστε να μπορούν να αξιολογήσουν σωστά τα προβαλλόμενα πλεονεκτήματα και προπαντός τους ελλοχεύοντες κινδύνους·

—	ο εγγενώς ευάλωτος χαρακτήρας του Διαδικτύου: διακοπή σε περίπτωση βλάβης, κυβερνοεπιθέσεις κλπ.·

—	ο κορεσμός του Διαδικτύου: μειωμένη ταχύτητα, μεγάλη αύξηση του όγκου των ανταλλασσόμενων περιεχομένων (αρχεία ήχου, βίντεο, ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά μηνύματα/spam), περιορισμοί του συστήματος διευθυνσιοδότησης (ΙΡ)·

—	ο κορεσμός των εξυπηρετητών: η κοινή διαθεσιμότητα των εξυπηρετητών, με αποτέλεσμα υπεράριθμες συνδέσεις, μπορεί να προκαλέσει συμφόρηση του συστήματος·

—	οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η μεταφορά δεδομένων ή εφαρμογών σε τρίτους·

—	οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η μεταφορά δεδομένων και εφαρμογών σε άλλη χώρα με διαφορετική νομοθεσία·

—	οι κίνδυνοι κοινωνικού χαρακτήρα που συνεπάγεται η συγκέντρωση των δραστηριοτήτων ανάπτυξης, φιλοξενίας και υποστήριξης·

—	τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τόσο των χρηστών όσο και των παρόχων υπηρεσιών ΥΝ παραμένουν αδιευκρίνιστα·

—	η ασαφής διάκριση ανάμεσα στον υπεύθυνο επεξεργασίας και σε αυτόν που εκτελεί την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων·

—	για όσους δεν κατέχουν εξειδικευμένες γνώσεις, οι συμβάσεις παροχής αυτών των υπηρεσιών είναι πολύπλοκες και συχνά δυσνόητες όσον αφορά τη συλλογή, την επεξεργασία, τη μεταφορά των δεδομένων των καταναλωτών καθώς και τα δικαιώματά τους, σύμφωνα με τη νομοθεσία.

1.5   Το ΥΝ προσφέρει στην Ευρώπη την ευκαιρία να εισχωρήσει σε μία πολλά υποσχόμενη, μεγάλη και στρατηγικής σημασίας αγορά. Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΟΚΕ συνιστά να αναλάβει ενδεχομένως η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη συνδρομή των κρατών μελών ή των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα, δράση στους εξής τομείς:

1.5.1   Δεξιότητες

—	Διενέργεια μελέτης σχετικά με την απαραίτητη εξέλιξη των δεξιοτήτων των ειδικών στον τομέα της πληροφορικής, με στόχο την προσαρμογή στις ανάγκες και στις απαιτήσεις του ΥΝ σε ανθρώπινους πόρους

—	Ενθάρρυνση ή/και συντονισμός της εφαρμογής προγραμμάτων κατάρτισης

—	Θέσπιση πιστοποίησης ή ειδικών πτυχίων με στόχο την αναγνώριση και την πιστοποίηση των δεξιοτήτων των ειδικών στον τομέα του ΥΝ.

1.5.2   Έρευνα και επενδύσεις

—	Ενθάρρυνση του συντονισμού μεταξύ των ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων, προκειμένου να διατηρήσουν ένα υψηλό επίπεδο ειδικών γνώσεων και εμπειρογνωσίας

—	Ενίσχυση της ανάπτυξης της τεχνολογίας οπτικών ινών με τη συνδρομή των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων τηλεπικοινωνιών, μέσω επιδοτήσεων ή συμπράξεων.

1.5.3   Συμπράξεις

—	Ενθάρρυνση των συμπράξεων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε κοινά σχέδια ΥΝ, π.χ. μέσω του Προγράμματος Πλαισίου Έρευνας και Ανάπτυξης

—	Ενθάρρυνση ή ακόμη και επιδότηση επενδύσεων για την δημιουργία πολύ μεγάλων πάρκων εξυπηρετητών στο έδαφος των κρατών μελών της ΕΕ, όπως υπάρχουν ήδη σε άλλες περιοχές του κόσμου

—	Αξιοποίηση των δημόσιων συμβάσεων για την ενθάρρυνση των συμπράξεων

—	Συγκέντρωση των παραγωγών εφαρμογών ΥΝ και των επιχειρήσεων τηλεπικοινωνιών, δεδομένου ότι οι τελευταίες έρχονται εκ των πραγμάτων σε άμεση επαφή με τους δυνητικούς χρήστες εφαρμογών ΥΝ.

1.5.4   Πρότυπα και διακυβέρνηση

—	Παρότρυνση των δημόσιων αρχών και των ιδιωτικών παραγόντων να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση κανόνων για τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ, αφενός, των προμηθευτών και, αφετέρου, των επιχειρήσεων ή των ευρωπαίων πολιτών

—	Αξιοποίηση του προβαδίσματος της ΕΕ σε θέματα ασφάλειας των δεδομένων, προστασίας της ιδιωτικής ζωής κλπ., για την επιβολή της αυστηρής εφαρμογής των σχετικών κανόνων στον τομέα των εφαρμογών ΥΝ

—	Σύσταση ευρωπαϊκού γραφείου αρμόδιου ειδικά για την εποπτεία της εφαρμογής των κανόνων αυτών

—	Θέσπιση νομοθεσίας για τον περιορισμό της μεταφοράς ευαίσθητων δεδομένων εκτός Ευρώπης

—	Ουσιαστική αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργούνται από τις εφαρμογές του ΥΝ στην προσεχή αναθεώρηση της οδηγίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, αν και η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι αυτές οι προκλήσεις είναι ευρύτερες.

2.   Εισαγωγή

2.1   Το Υπολογιστικό Νέφος (YN) ή Cloud Computing (CC) αποτελεί τη συνέχεια άλλων εξελίξεων ανάλογης εμβέλειας, όπως το πρότυπο «πελάτης/εξυπηρετητής» ή το Διαδίκτυο.

2.2   Το YN αποτελείται από τον συνδυασμό και τη βέλτιστη χρήση υφιστάμενων εφαρμογών και τεχνολογιών όπως το Διαδίκτυο, τα κοινόχρηστα πάρκα εξυπηρετητών, οι υπηρεσίες διαχείρισης συστημάτων πληροφορικής κλπ.

Συνεπώς, το ΥΝ αναπόφευκτα «κληρονομεί» τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες των στοιχείων που το απαρτίζουν, όπως η ταχύτητα των συνδέσεων στο Διαδίκτυο, η προστασία των δεδομένων από τις υπηρεσίες διαχείρισης συστημάτων πληροφορικής, η συμφόρηση στους κοινόχρηστους υπολογιστές κλπ.

2.3   H EOKE έχει ήδη εκπονήσει γνωμοδοτήσεις για ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που κληρονομεί άμεσα το ΥΝ, όπως:

—	η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (2)

—	τα συστήματα τηλεπικοινωνιών (3)

—	οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες (4)

—	το Διαδίκτυο (5)

—	η προστασία των καταναλωτών (6)

—	το Ίντερνετ των πραγμάτων - Ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη (7).

Για να αποφευχθούν τυχόν επαναλήψεις, η παρούσα γνωμοδότηση θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στις πτυχές που αφορούν άμεσα το υπολογιστικό νέφος.

2.4   Δεν ενδιαφέρεται όμως μόνον η ΕΟΚΕ για το ΥΝ, αλλά και πολλά άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και οργανισμοί ασχολούνται με το θέμα αυτό.

2.5   Η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Neelie Kroes παρουσίασε κατά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, στις 27 Ιανουαρίου 2011 στο Νταβός, το εξής όραμα για το ΥΝ:

«Όσον αφορά το υπολογιστικό νέφος, νομίζω ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε έναν παγκοσμίως αναγνωρισμένο ορισμό. Πρέπει να αναλάβουμε δράση (…). Όπως προβλέπεται και στο Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη, ξεκίνησα ήδη τη χάραξη μιας πανευρωπαϊκής στρατηγικής για το υπολογιστικό νέφος, η οποία υπερβαίνει τα όρια ενός απλού πολιτικού πλαισίου. Δεν αρκούμαι στη δημιουργία μίας Ευρώπης που να διατίθεται θετικά προς το νέφος (“cloud-friendly”), αλλά θέλω μία Ευρώπη που να συμμετέχει ενεργά στον τομέα αυτόν (“cloud-active”).»

2.6   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε το 2009 τη εκπόνηση μελέτης με τίτλο «Το μέλλον του υπολογιστικού νέφους» (8) σε ομάδα εμπειρογνωμόνων από τους τομείς της πληροφορικής και της έρευνας.

Επίσης, διοργάνωσε δημόσια διαβούλευση  (9), τα αποτελέσματα της οποίας θα τροφοδοτήσουν τις εργασίες για την προετοιμασία της ευρωπαϊκής στρατηγικής στον τομέα του ΥΝ που θα δημοσιευθεί το 2012. Το ΥΝ αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και ιδιαίτερα δύο εμβληματικών πρωτοβουλιών της: του Ψηφιακού Θεματολογίου και της Καινοτομίας.

Το 7ο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα (10) ήδη χρηματοδοτεί σχέδια στον τομέα του ΥΝ.

2.7   Τον Νοέμβριο του 2009 ο ENISA  (11) δημοσίευσε επίσης μία έκθεση με τίτλο «Cloud Computing: benefits, risks and recommendations for information security (Το υπολογιστικό νέφος: πλεονεκτήματα, κίνδυνοι και συστάσεις για την ασφάλεια των πληροφοριών)».

2.8   Το ίδρυμα NIST (12) των ΗΠΑ δημοσίευσε πρόσφατα το έγγραφο «Cloud Computing Standards Roadmap (NIST CCSRWG – 092 – July 5, 2011)».

3.   Γενική τεχνική περιγραφή του ΥΝ

3.1   Οι προσπάθειες για την επίτευξη ενιαίου ορισμού απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό λόγω της επιμονής των παραγωγών λογισμικού να επιβάλουν τα δικά τους, υφιστάμενα προγράμματα ως εφαρμογές «έτοιμες για το νέφος» («cloud-ready»).

Επικρατεί, ωστόσο, ευρεία συναίνεση σχετικά με το γεγονός ότι το ΥΝ αποτελεί ταχέως εφαρμόσιμη τεχνολογία που μπορεί εύκολα να επεκταθεί και επιδέχεται «κοστολόγηση ανάλογη της χρήσης».

3.2   Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ΥΝ είναι:

—   Αποϋλοποίηση: η διάρθρωση, ο τόπος εγκατάστασης και η συντήρηση αυτών των υπηρεσιών πληροφορικήςτους πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αόρατες για τους χρήστες, είτε για ιδιώτες πρόκειται είτε για επιχειρήσεις.

—   Ευκολία πρόσβασης: εφόσον διαθέτουν σύνδεση στο Διαδίκτυο, οι χρήστες έχουν πρόσβαση στα δεδομένα και στις εφαρμογές τους από οποιονδήποτε τόπο και από οποιαδήποτε συσκευή, είτε πρόκειται για προσωπικό υπολογιστή, επιπαλάμιο (ταμπλέτα) ή έξυπνο τηλέφωνο (smartphone).

—   Κλιμακωσιμότητα: ο προμηθευτής προσαρμόζει σε πραγματικό χρόνο την υπολογιστική ισχύ στις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη. Αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης θα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες του ακόμη και σε περίοδο αιχμής, χωρίς να πρέπει να επενδύσει σε εξοπλισμό πληροφορικής που θα χρησιμοποιεί ελάχιστα ανάμεσα σε δύο περιόδους αιχμής.

—   Κοινή χρήση: η κλιμακωσιμότητα είναι εφικτή επειδή ο πάροχος θέτει τα εργαλεία πληροφορικής στη διάθεση πολλών χρηστών ταυτόχρονα. Η πρακτική αυτή επιτρέπει τη μέγιστη και καλύτερη δυνατή αξιοποίηση τεράστιων πάρκων εξυπηρετητών με πολλές χιλιάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

—   Τιμολόγηση ανάλογη με τη χρήση: ο χρήστης καταβάλλει μόνον το ποσό που αντιστοιχεί στις υπηρεσίες που χρησιμοποίησε πραγματικά, ανάλογα με τις ανάγκες του σε υπολογιστική ισχύ. Οι συμβάσεις ΥΝ είναι συχνά ακόμη εξατομικευμένες, αλλά τείνουν ολοένα και περισσότερο προς την τυποποίηση.

3.3   Σε επίπεδο επιχειρήσεων, το ΥΝ χρησιμοποιήθηκε αρχικά για εφαρμογές όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εργαλεία συνεργασίας και διαδικτυακών διασκέψεων, περιβάλλοντα ανάπτυξης και δοκιμής, εφαρμογές διαχείρισης των σχέσεων με τους πελάτες (CRM) και συστήματα επιχειρηματικών πληροφοριών (Business Intelligence).

Στο μέλλον αναμένεται ότι οι περισσότερες εφαρμογές πληροφορικής θα είναι διαθέσιμες και μέσω του νέφους.

3.4   Κατά κανόνα, το ΥΝ εφαρμόζεται με τη χρήση ενός από τα τρία ακόλουθα πρότυπα (ή κάποιου συνδυασμού τους), τα οποία κλιμακώνονται από τη μερική έως την πλήρη χρήση του ΥΝ και απευθύνονται σε διαφορετικούς τύπους πελατών:

—   IaaS (Infrastructure as a Service),– όπου μόνον η χρήση των υποδομών προσφέρεται μέσω του νέφους. Απευθύνεται πρωτίστως στις υπηρεσίες ΤΠ των μεγάλων επιχειρήσεων·

—   PaaS (Platform as a Service),– όπου τόσο οι υποδομές όσο και τα βασικά λογισμικά προσφέρονται μέσω του νέφους. Απευθύνεται κυρίως στους παραγωγούς λογισμικών·

—   SaaS (Software as a Service):– λύση που καλύπτεται πλήρως από το νέφος, συμπεριλαμβανομένων των λογισμικών εφαρμογής, και απευθύνεται σε τελικούς χρήστες που δεν είναι απαραιτήτως ειδικοί στον τομέα της πληροφορικής, π.χ. προσωπικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

3.5   Παρατηρείται ταχεία ανάπτυξη του «ιδιωτικού υπολογιστικού νέφους» (private cloud computing), μίας μορφής ΥΝ που χρησιμοποιείται μόνον εντός της επιχείρησης, η οποία μπορεί με τον τρόπο αυτόν να αξιοποιήσει την ευελιξία και την παραγωγικότητα της τεχνολογίας αυτής, χωρίς να ανησυχεί για τις δυσκολίες που συνεπάγεται η ανάθεση υπηρεσιών εκτός της επιχείρησης (outsourcing).

Φαίνεται πως η λύση αυτή ανταποκρίνεται σε διάφορες ανάγκες:

—	Προσεκτική προετοιμασία της επιχείρησης για τη μεταφορά των υφιστάμενων συστημάτων πληροφορικής σε περιβάλλον ΥΝ

—	Εντονότερος προσανατολισμός των διευθύνσεων πληροφορικής των επιχειρήσεων –σε σχέση με άλλες διευθύνσεις– προς την παροχή υπηρεσιών και επίτευξη μεγαλύτερης διαφάνειας χάρη στην τιμολόγηση ανάλογα με τη χρήση.

4.   Οι επιπτώσεις του ΥΝ

4.1   Ποια οφέλη μπορεί να αποκομίσει μία επιχείρηση από το υπολογιστικό νέφος;

4.1.1   Όπως προαναφέρθηκε, το ΥΝ «κληρονομεί» τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τις αδυναμίες ορισμένων συνιστωσών του.

4.1.2   Αξίζει να αναφέρουμε εκ προοιμίου ορισμένα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει για τις επιχειρήσεις, τα οποία δεν είναι εγγενή χαρακτηριστικά του ΥΝ, αλλά περισσότερο των υπηρεσιών διαχείρισης συστημάτων πληροφορικής, των οποίων η ανάπτυξη προηγήθηκε:

—	επικέντρωση της επιχείρησης στη βασική της δραστηριότητα

—	αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων κλίμακας που προσφέρει η βιομηχανοποίηση και η από κοινού χρήση των υπηρεσιών του παρόχου·

—	πρόσβαση στην εμπειρογνωσία και την ποιότητα υπηρεσιών των ειδικών.

4.1.3   Σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη, το 70 % του κόστους της μονάδας πληροφορικής μίας επιχείρησης οφείλεται στη διαχείριση υφιστάμενων εφαρμογών. Αν ανατεθεί μέρος αυτών των δραστηριοτήτων σε εξωτερικούς παρόχους υπηρεσιών, θα μπορεί η μονάδα αυτή να αφιερώσει χρόνο και ενέργεια στην καινοτομία και στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών.

4.1.4   Ως πλεονεκτήματα αναφέρονται συχνά από τις ίδιες τις επιχειρήσεις τα ακόλουθα:

—   Χαμηλότερο ύψος αρχικής επένδυσης: για τις νέες ψηφιακές λύσεις, η καθιέρωση ή η επέκταση ενός συστήματος πληροφορικής δεν συνεπάγεται πλέον σημαντικές επενδύσεις σε αίθουσες μηχανημάτων, εξυπηρετητές, λογισμικά, κατάρτιση στην εφαρμογή λογισμικών συγκεκριμένου παραγωγού κλπ.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι απαιτούνται επίσης σημαντικές επενδύσεις, τόσο εκ μέρους των επιχειρήσεων όσο και των παραγωγών λογισμικού, προκειμένου να καταστούν τα υφιστάμενα συστήματα συμβατά με τις πλατφόρμες ΥΝ.

—   Ταχύτερη αξιοποίηση και διαθεσιμότητα: το αρμόδιο για την ανάπτυξη προσωπικό μπορεί να επικεντρωθεί στα ειδικά θέματα της επιχείρησης χωρίς να ασχολείται και με θέματα τεχνικών υποδομών, τα οποία αναλαμβάνει ο πάροχος των υπηρεσιών ΥΝ. Υλικοί και ανθρώπινοι πόροι διατίθενται με ευέλικτο τρόπο, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες.

—   Λογιστική ταξινόμηση και μείωση του κόστους: με το ΥΝ, οι δαπάνες πληροφορικής εντάσσονται στο μεταβλητό κόστος λειτουργίας και όχι στο πάγιο κόστος της επιχείρησης. Το κόστος συντήρησης απορρέει από τη συμφωνία μισθώσεως, στην οποία συμπεριλαμβάνονται υπηρεσίες όπως η περιοδική και διαφανής ενημέρωση του λογισμικού ή του υλικού και η άμεση, επιγραμμική τεχνική υποστήριξη για την επίλυση προβλημάτων από τον παραγωγό του λογισμικού ή τον κατασκευαστή του υλικού.

—   Ενίσχυση του προτύπου παροχής υπηρεσιών: επειδή η μονάδα πληροφορικής μιας επιχείρησης μπορεί να βασιστεί στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει ο πάροχος ΥΝ όσον αφορά την ποιότητα, τη διαθεσιμότητα, την ασφάλεια και την εξέλιξη των συστημάτων, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει εντός της επιχείρησης υπηρεσίες βάσει Συμφωνιών περί του Επιπέδου Εξυπηρέτησης (Service Level Agreements)

—   Κινητικότητα του προσωπικού: το ΥΝ διασφαλίζει σε όλους τους υπαλλήλους μιας επιχείρησης, διακινούμενους και μη, ποιοτική και εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα.

4.2   Το ΥΝ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ορισμένες επιχειρήσεις:

—	Παρέχει την ευκαιρία στις πολύ μικρές επιχειρήσεις και στις ΜΜΕ να αποκτήσουν υποδομή ΤΠ (υλικό, λογισμικό και δεξιότητες) χωρίς αποτρεπτικό, λόγω του μεγάλου ύψους του, «κόστος εισόδου».

—	Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις, που εξ ορισμού βρίσκονται σε φάση ταχείας ανάπτυξης, μπορούν χάρη στο ΥΝ να προσαρμόσουν το δυναμικό τους σε ΤΠ στον ρυθμό ανάπτυξης της επιχείρησής τους.

4.3   Πώς προετοιμάζονται οι επιχειρήσεις ενοποίησης συστημάτων πληροφορικής (systems integrators) για το ΥΝ;

4.3.1   Βασική αποστολή των ενοποιητών συστημάτων πληροφορικής είναι η εγκατάσταση λύσεων πληροφορικής για τους πελάτες τους.

Λόγω της εμπειρογνωσίας τους, του ανθρώπινου δυναμικού τους και της ικανότητάς τους να προσαρμόζονται στον μεταβαλλόμενο φόρτο εργασίας των πελατών τους, έχουν αποκτήσει πολύ σημαντικό ρόλο στον τομέα της πληροφορικής.

Ηγετική θέση στην ευρωπαϊκή αγορά κατέχουν οι εταιρείες Accenture, Atos, Cap Gemini, HP, IBM και Wipro.

4.3.2   Επειδή η ανάπτυξη προγραμμάτων πληροφορικής έχει περιστασιακό χαρακτήρα και είναι χρονικά περιορισμένη, οι διευθύνσεις ΤΠ των επιχειρήσεων προσφεύγουν στις υπηρεσίες των επιχειρήσεων ενοποίησης συστημάτων ανάλογα με τις ανάγκες τους, για να τους διαθέσουν ειδικούς πληροφορικής μόνο κατά τη φάση της ανάπτυξης.

Το μόνιμο προσωπικό των διευθύνσεων ΤΠ συνεργάζεται στη φάση αυτή μόνο προκειμένου να προετοιμαστεί καλύτερα για την επόμενη φάση, δηλαδή την αποτελεσματική λειτουργία και τη συντήρηση του συστήματος.

4.3.3   Με το ΥΝ, οι εταιρείες ενοποίησης συστημάτων θα συνεχίσουν να φέρουν την ευθύνη για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη λύσεων για τους πελάτες τους.

Επειδή η εξέλιξη αυτή δημιουργεί νέα πεδία δραστηριότητας, είναι βέβαιο ότι οι εταιρείες ενοποίησης συστημάτων όχι μόνο θα τηρήσουν θετική στάση έναντι του ΥΝ, αλλά και θα το προωθήσουν.

4.3.4   Δημιουργείται, ωστόσο, το ερώτημα αν αυτή η νέα δραστηριότητα θα αντέξει στο χρόνο ή αν αποτελεί απλώς μια παροδική έξαρση της δραστηριότητας του τομέα, όπως συνέβη με τον «ιό της χιλιετίας» το 2000 ή κατά την εισαγωγή του ευρώ.

Οι καινοτομίες και η τεχνολογική πρόοδος των τελευταίων δεκαετιών οδήγησαν σε αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία όμως δεν επέφερε μείωση ούτε του όγκου των εξελίξεων ούτε του αριθμού των ειδικών πληροφορικής. Αντιθέτως, οδήγησε σε σημαντική αύξηση τόσο του πλήθους όσο και του μεγέθους των συστημάτων πληροφορικής.

Το ΥΝ εντάσσεται λογικά σε αυτήν την τάση. Αναμένεται, δηλαδή, να οδηγήσει νε νέες εξελίξεις στον τομέα της πληροφορικής και, κατά συνέπεια, σε νέα πεδία δραστηριότητας για τις επιχειρήσεις ενοποίησης συστημάτων.

4.4   Πώς προετοιμάζονται οι παραγωγοί λογισμικού για το ΥΝ;

4.4.1   Εταιρείες όπως η Microsoft, η Google, η Oracle ή η SAP, για να αναφέρουμε μόνο μερικά παραδείγματα, αναγκάζονται σήμερα να επενδύσουν μεγάλα ποσά για την «αναπροσαρμογή» των υφιστάμενων προϊόντων τους, ώστε να θεωρούνται συμβατά με το ΥΝ («cloud-computing ready»).

4.4.2   Η αναπροσαρμογή αυτή απαιτεί κατ’ αρχάς σημαντικές επενδύσεις για την ανάπτυξη νέων μέσων πληροφορικής. Κυρίως όμως επιβάλλει τη ριζική αναθεώρηση ορισμένων επιχειρηματικών προτύπων. Για παράδειγμα, η εφαρμογή Office 365 της Microsoft διαφέρει ριζικά από το πρότυπο πωλήσεων που ακολουθούσε μέχρι σήμερα, που συνίστατο στην πώληση της σχετικής άδειας ήδη από την πρώτη χρήση του λογισμικού.

4.5   Πώς προσαρμόζονται οι υπηρεσίες φιλοξενίας περιεχομένου (hosting services) στο ΥΝ;

4.5.1   Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια αναπτύχθηκαν σημαντικά οι υπηρεσίες διαχείρισης συστημάτων πληροφορικής και ιδιαίτερα η κυριότερη πτυχή τους: η εξωτερική ανάθεση των υπηρεσιών φιλοξενίας (εξυπηρετητές, δίκτυα και βασικά λογισμικά).

Με το ΥΝ η προσέγγιση αυτή διευρύνεται μέσω της κοινής διαθεσιμότητας των εξωτερικευμένων υπηρεσιών σε έναν μη καθορισμένο αριθμό χρηστών (επιχειρήσεων ή ιδιωτών).

4.5.2   Προφανώς, το ΥΝ διευκολύνει την εξωτερική ανάθεση, αλλά κυρίως τη συγκέντρωση των εγκαταστάσεων φιλοξενίας σε τεράστια πάρκα εξυπηρετητών. Η εμφάνιση του ΥΝ αναμένεται επομένως να προκαλέσει αναδιοργάνωση του τομέα, με αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών και συγχωνεύσεις, η οποία είναι απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί η τεράστια ανάγκη για επενδύσεις. Αναπόφευκτα, θα έχει και κοινωνικές επιπτώσεις, ανάλογες με εκείνες που γνώρισαν και άλλοι τομείς που διένυσαν παρόμοιες φάσεις συγκέντρωσης.

4.6   Πώς αντιμετωπίζει ο δημόσιος τομέας το ΥΝ σε σύγκριση με τον ιδιωτικό;

4.6.1   Ο δημόσιος τομέας βασίζεται σε στρατηγικές, συνήθειες, ανθρώπινο δυναμικό και δομές που έχουν στόχους, περιορισμούς και τρόπους λειτουργίας όμοιους με αυτούς του ιδιωτικού τομέα.

4.6.2   Επομένως, τα πλεονεκτήματα που αναμένεται να προκύψουν από το ΥΝ για τις επιχειρήσεις (βλ. ανωτέρω) ισχύουν εξίσου και για τον δημόσιο τομέα.

Επιπροσθέτως, χάρη στο ΥΝ, ο δημόσιος τομέας θα μπορεί να προσφέρει στους πολίτες καλύτερες υπηρεσίες και αυξημένη προσβασιμότητα.

4.6.3   Ο δημόσιος τομέας χαρακτηρίζεται, ωστόσο, και από ορισμένες ιδιαιτερότητες:

—

Το γενικό κλίμα λιτότητας Συνεπάγεται δημοσιονομική πειθαρχία και περικοπές στα προγράμματα δημόσιων επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της πληροφορικής. Υπό αυτές τις συνθήκες, η αξιοποίηση του ΥΝ δικαιολογείται απόλυτα, διότι επιτρέπει την ανάπτυξη των συστημάτων πληροφορικής χωρίς αρχικές επενδύσεις.

—

Η ερευνητική δραστηριότητα στον δημόσιο τομέα Αν και έρευνα πραγματοποιείται και στον ιδιωτικό τομέα, στον δημόσιο τομέα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, κυρίως μέσω των εθνικών κέντρων ερευνών, των πανεπιστημίων και των συμπράξεων δημόσιου/ιδιωτικού τομέα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ερευνητική δραστηριότητα δημιουργεί περιόδους αιχμής όσον αφορά τη ζήτηση υπολογιστικής ισχύος, στις οποίες μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα το ΥΝ.

—

Οι δημόσιες επενδύσεις Μέσω της μόχλευσης, οι δημόσιες επενδύνσεις μπορούν να προκαλέσουν και να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις στο ΥΝ από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς ιδιωτικούς φορείς και ιδιαίτερα από οργανισμούς τηλεπικοινωνιών. Στο παρελθόν, ορισμένες επενδύσεις του δημόσιου τομέα λειτούργησαν καταλυτικά για τις επενδύσεις και τη στρατηγική τοποθέτηση του ιδιωτικού τομέα, π.χ. στον τομέα της αεροπορίας και της αεροδιαστημικής, της κινητής τηλεφωνίας, των σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας κλπ.

—	Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις για την προσαρμογή των λογισμικών της δημόσιας διοίκησής τους στο ΥΝ.

4.7   Έχει το ΥΝ αντίκτυπο και στους ιδιώτες;

4.7.1   Οι λύσεις ΥΝ απευθύνονται κυρίως στους ιδιώτες (πρβλ. π.χ. το iCloud της Apple, το Office 365 της Microsoft ή το πρόγραμμα Picasa).

4.7.2   Ελάχιστοι ιδιώτες είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν έναν ή περισσότερους εξυπηρετητές ή υποδομές Διαδικτύου. Επιπλέον, δεν επιθυμεί ή δεν μπορεί ο καθένας να ασχοληθεί με τη συντήρηση παρόμοιας υποδομής, έστω και στην περίπτωση προσωπικού υπολογιστή.

4.7.3   Τα προϊόντα πληροφορικής που εγκαθίστανται μέχρι σήμερα στον σκληρό δίσκο των προσωπικών υπολογιστών (επεξεργασία κειμένου, εκτύπωση, αποθήκευση φωτογραφιών, αρχεία δεδομένων κλπ.) αντικαθίστανται σταδιακά από διαδικτυακές υπηρεσίες, με τη μορφή υπηρεσιών τύπου SaaS (βλ. ανωτέρω).

4.7.4   Οι πάροχοι ΥΝ προσφέρουν τις βασικές υπηρεσίες τους δωρεάν, επειδή αποκτούν έτσι τη δυνατότητα να καταρτίζουν καταλόγους ιδιωτών χρηστών ως δυνητικών στόχων εμπορίας και διαφημίσεων. Συνήθως διαθέτουν παράλληλα και μία εμπλουτισμένη έκδοση έναντι πληρωμής, με μεγαλύτερη χωρητικότητα, πρόσθετες λειτουργίες κλπ.

4.7.5   Για τους ιδιώτες, το ΥΝ αποτελεί επίσης απάντηση στην αυξανόμενη πολυπλοκότητα των εργαλείων πληροφορικής, διότι η χρήση τους απλουστεύεται μέσω της εξωτερικής διαχείρισης. Επιπλέον, εφόσον η κοστολόγηση είναι ανάλογη της χρήσης, πρόκειται για ένα σύστημα που αρμόζει απόλυτα στην περιστασιακή και σποραδική χρήση των εργαλείων και των μέσων πληροφορικής από τους ιδιώτες.

4.7.6   Τέλος, η συνεχής και εξ αποστάσεως πρόσβαση στα δεδομένα αυξάνει επίσης την ελκυστικότητα του ΥΝ για τους χρήστες. Πολλοί προμηθευτές (13) προσφέρουν πλέον στους πελάτες τους τη δυνατότητα να ακούν την αγαπημένη τους μουσική, να βλέπουν τις φωτογραφίες τους κλπ. σχεδόν οπουδήποτε και αν βρίσκονται.

4.8   Πέρα από τον οικονομικό και τον εμπορικό, έχει το ΥΝ και κοινωνικό αντίκτυπο;

4.8.1   Η ομάδα που θα πληγεί περισσότερο από την ανάπτυξη του ΥΝ θα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, οι ειδικοί στον τομέα της πληροφορικής.

4.8.2   Για τις επιχειρήσεις ενοποίησης συστημάτων πληροφορικής (systems intergrators) δεν αναμένεται πτώση της δραστηριότητας λόγω του ΥΝ· αντιθέτως, ίσως μάλιστα να γνωρίσουν αύξηση της δραστηριότητάς τους κατά την αρχική φάση. Δεν αναμένεται επίσης να μειωθεί ο αριθμός των ειδικών στον τομέα πληροφορικής που απασχολούν οι επιχειρήσεις αυτές, αν και θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες για τη απόκτηση νέων δεξιοτήτων στον τομέα της ανάπτυξης συστημάτων ΥΝ.

4.8.3   Οι ειδικοί πληροφορικής που εργάζονται στις επιχειρήσεις-πελάτες των εταιρειών ενοποίησης συστημάτων και είναι αρμόδιοι για την ανάπτυξη των συστημάτων, είναι πολύ πιθανό να στερηθούν της βασικής τους δραστηριότητας, που συνίσταται στη συμμετοχή στη φάση της ανάπτυξης, μαζί με τους ειδικούς των επιχειρήσεων ενοποίησης συστημάτων, ώστε να μπορούν να αναλάβουν τη συντήρηση μόλις αποχωρήσουν οι τελευταίοι. Αν οι προμηθευτές ΥΝ αναλάβουν πράγματι ένα μέρος της συντήρησης των συστημάτων, θα μειωθεί αναλόγως και το «εσωτερικό» προσωπικό των επιχειρήσεων στον τομέα της ανάπτυξης.

4.8.4   Οι ειδικοί πληροφορικής που είναι αρμόδιοι για την τεχνική υποστήριξη και τη λειτουργία των συστημάτων αναμένεται να πληγούν σε μεγαλύτερο βαθμό. Υπενθυμίζεται ότι αυτή η κατηγορία ειδικών πλήγηκε ήδη κατά την εμφάνιση των υπηρεσιών διαχείρισης συστημάτων από τρίτους, όταν μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους ανατέθηκε στους παρόχους αυτών των υπηρεσιών. Με το ΥΝ, θα αναπτυχθούν περαιτέρω οι υπηρεσίες διαχείρισης συστημάτων από τρίτους, αλλά στο πλαίσιο ενός τομέα που παρουσιάζει φαινόμενα έντονης συγκέντρωσης και μεγαλύτερη ευκολία μεταφοράς ή μετεγκατάστασης των δεδομένων. Επομένως, αναμένεται να σημειωθεί περαιτέρω μείωση του δυναμικού στον τομέα της υποστήριξης της λειτουργίας και της φιλοξενίας συστημάτων πληροφορικής.

4.8.5   Η εξ ολοκλήρου ή μερική ανάθεση σε τρίτους των τμημάτων πληροφορικής μιας επιχείρησης απομακρύνει ακόμη περισσότερο τους ειδικούς πληροφορικής από τους τελικούς χρήστες των συστημάτων. Αυτή η οργανωτική ή και γεωγραφική απομάκρυνση περιορίζει τις διαδραστικές σχέσεις μεταξύ ειδικών και χρηστών. Όμως η διαδραστική σχέση συμβάλλει στην άμεση και αποτελεσματική συνεργασία και κυρίως στην προσωπική επαφή, που επιτρέπει στον ειδικό πληροφορικής να κατανοήσει καλύτερα τις δυσκολίες των χρηστών και να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στις ανάγκες και στις προσδοκίες τους.

4.9   Ποια είναι τα κρίσιμα σημεία μιας σύμβασης παροχής υπηρεσιών ΥΝ;

4.9.1   Η σχέση μεταξύ του πελάτη και του παρόχου υπηρεσιών ΥΝ διαμορφώνεται με δύο τρόπους: δωρεάν υπηρεσίες ή υπηρεσίες επί πληρωμή. Η διάκριση αυτή δεν είναι ωστόσο πάντα σαφής, διότι οι δωρεάν υπηρεσίες μπορεί να συνεπάγονται μη οικονομικό κόστος όπως η συγκειμενική διαφήμιση (contextual advertising) ή η αποδοχή της επαναχρησιμοποίησης των στοιχείων του χρήστη από τον πάροχο.

4.9.2   Συνήθως οι δωρεάν ή χαμηλού κόστους υπηρεσίες απευθύνονται σε ιδιώτες, οι οποίοι επιβάλλεται να προσέξουν ιδιαίτερα τους «ειδικούς όρους» της σύμβασης. Οι όροι αυτοί φαίνονται σχετικά άτυποι, αλλά δεν παύουν να αποτελούν συμβατική δέσμευση. Άλλωστε, ακόμη και για τους ιδιώτες, οι πληροφορίες που μεταβιβάζουν στους παρόχους είναι πολύτιμες. Σε περίπτωση που παρουσιαστούν προβλήματα, μία δωρεάν υπηρεσία μπορεί να αποβεί εξαιρετικά ακριβή, λόγω απώλειας χρόνου αλλά ενδεχομένως και πληροφοριών.

4.9.3   Οι επιχειρήσεις θα πρέπει επίσης να εξετάζουν πολύ προσεκτικά τους όρους της σύμβασης υπηρεσιών ΥΝ, κατά προτίμηση με τη βοήθεια εξειδικευμένων νομικών συμβούλων. Οι επιχειρήσεις εμπιστεύονται στον προμηθευτή τους πολύτιμα δεδομένα και μέσα, με κίνδυνο να αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρά προβλήματα σε περίπτωση κατάχρησης των πληροφοριών αυτών από τον προμηθευτή.

4.9.4   Οι συμβάσεις υπηρεσιών ΥΝ σπανίως τίθενται σε διαπραγμάτευση. Η πλειονότητα των προμηθευτών ζητεί από τους πελάτες να υπογράψουν μία τυποποιημένη σύμβαση. Ωστόσο, όπως συμβαίνει παντού, μία ιδιαίτερα επικερδής σύμβαση ή μία σύμβαση ιδιαίτερου στρατηγικού ενδιαφέροντος μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για τον πάροχο να δεχτεί την «προσαρμογή» της.

4.9.5   Σε κάθε περίπτωση όμως, είτε πρόκειται για δωρεάν είτε για επί πληρωμή υπηρεσίες, η σύμβαση πρέπει να αναφέρει σαφώς τα εξής:

—	το επίπεδο της υπηρεσίας ΥΝ (IaaS, PaaS, SaaS)

—	τον εγγυημένο βαθμό διαθεσιμότητας των δεδομένων και την ευθύνη σε περίπτωση απώλειας ή ζημίας

—	την έκταση της κοινής διαθεσιμότητας των πόρων σε πολλούς χρήστες (κίνδυνος υπερφόρτωσης)

—	την ευελιξία των διαθέσιμων και των χρησιμοποιούμενων μέσων πληροφορικής και το τιμολόγιο χρήσης

—	το δικαίωμα ή την υποχρέωση του παρόχου ΥΝ να αποκαλύψει πληροφορίες σε τρίτους, π.χ. σε δικαστική αρχή

—	την ακριβή ταυτότητα του φορέα που προσφέρει πράγματι τις υπηρεσίες, ιδιαίτερα λόγω της συχνά πολυεπίπεδης αρχιτεκτονικής του ΥΝ

—	τη δυνατότητα καταγγελίας της σύμβασης και την τεχνική υποστήριξη που δεσμεύεται να παράσχει ο προμηθευτής κατά τη μεταβατική περίοδο

—	το νομικό καθεστώς (εθνικό ή διεθνές) στο οποίο υπάγεται η σύμβαση, καθώς και το αρμόδιο δικαστήριο σε περίπτωση διαφορών.

5.   Τα τρωτά σημεία του ΥΝ

5.1   Το ΥΝ στηρίζεται στο Διαδίκτυο, από το οποίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, το Διαδίκτυο φαίνεται να έχει φθάσει στα όριά του από πολλές απόψεις, ιδίως όσον αφορά την ταχύτητα των συνδέσεων.

O συνεχώς αυξανόμενος αριθμός χρηστών και εφαρμογών στο Διαδίκτυο, ο τεράστιος όγκος ανταλλασσόμενων δεδομένων (ιδιαίτερα αρχείων ήχου και βίντεο), η επιθυμία των χρηστών για ακόμη συντομότερο χρόνο απόκρισης, συνιστούν παράγοντες που καταδεικνύουν τα δυνητικά προβλήματα όσον αφορά τις επιδόσεις του Διαδικτύου. Το ΥΝ δεν μπορεί παρά να επιδεινώσει τα προβλήματα αυτά, δεδομένου ότι θα επιφέρει περαιτέρω αύξηση του όγκου των ανταλλασσόμενων δεδομένων, αλλά κυρίως λόγω της ακόμη μεγαλύτερης συντόμευσης του αποδεκτού για τους χρήστες χρόνου απόκρισης.

5.2   Η ανθεκτικότητα του δικτύου αποτελεί άλλη μία πιθανή πηγή κινδύνων του ΥΝ η οποία συνδέεται με το Διαδίκτυο. Τεχνικά προβλήματα, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο ή πολιτικές αποφάσεις προκάλεσαν πρόσφατα τη διακοπή της λειτουργίας του και κατέδειξαν αφενός τον ευάλωτο χαρακτήρα του, αλλά κυρίως τον βαθμό εξάρτησης των χρηστών από το δημόσιο αυτό δίκτυο. Το ΥΝ θα εντείνει ακόμη περισσότερο την ανάγκη ασφάλειας του Διαδικτύου, το οποίο δεν ήταν αρχικά σχεδιασμένο για εμπορική χρήση.

5.3   Ένα άλλο σημαντικό τρωτό σημείο του ΥΝ, το οποίο οφείλεται σε πολλούς παράγοντες ταυτόχρονα, αλλά συνδέεται βασικά με τη μεταφορά δεδομένων στο ΥΝ, με ή χωρίς γεωγραφική μετεγκατάσταση, είναι η ασφάλεια των δεδομένων.

Πρώτα απ’ όλα, τίθεται το πρόβλημα της συνεχούς πρόσβασης στα δεδομένα στις περιπτώσεις όπου η άμεση πρόσβαση μπορεί να είναι καθοριστικής ή ακόμη και ζωτικής σημασίας για τον χρήστη του ΥΝ. Προβληματική είναι επίσης και η διασφάλιση της εμπιστευτικότητας δεδομένων των οποίων η αποθήκευση και διαχείριση έχει ανατεθεί σε τρίτους.

Η εμπιστευτικότητα των δεδομένων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη όταν πρόκειται για δεδομένα υψηλής προστιθέμενης αξίας, λόγω του κινδύνου βιομηχανικής κατασκοπίας.

5.4   Οι λύσεις ΥΝ είναι περισσότερο εκτεθειμένες και συνεπώς πιο ευάλωτες στις επιθέσεις του κυβερνοχώρου, διότι συνιστούν στόχο που καθίσταται ελκυστικότερος όσο αυξάνεται το μέγεθος, η φήμη και η κρισιμότητα του συστήματος. Απαιτούνται περισσότεροι ειδικοί και προσπάθειες για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος.

Πρέπει, ωστόσο, να αναφερθεί επίσης ότι οι πάροχοι υπηρεσιών πληροφορικής (διαχείριση δεδομένων, ΥΝ κλπ.) γνωρίζουν ήδη πολύ καλά τα προβλήματα της ασφάλειας και τους κινδύνους των κυβερνοεπιθέσεων και είναι αναμφίβολα καλύτερα προετοιμασμένοι από ό,τι οι περισσότερες επιχειρήσεις πελάτες τους.

Αρκεί να αναφέρουμε το εξής παράδειγμα: το χρηματοκιβώτιο μιας τράπεζας συνιστά σίγουρα ενδιαφέροντα στόχο για διαρρήκτες, αλλά τα πολύτιμα κοσμήματά μας είναι αναμφισβήτητα πιο ασφαλή σε αυτό, παρά σε ένα κουτί κρυμμένο στην κρεβατοκάμαρά μας.

5.5   Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ο καθορισμός του εφαρμοστέου νομικού καθεστώτος: εκείνο στο οποίο υπάγεται ο ιδιοκτήτης ή εκείνο στο οποίο υπάγεται ο πάροχος των υπηρεσιών διαχείρισης;

Επίσης, ποια εποπτική αρχή είναι αρμόδια για τον έλεγχο της εφαρμογής των κανόνων ή για την επίλυση διαφορών μεταξύ του ιδιοκτήτη των δεδομένων και του παρέχοντα υπηρεσίες φιλοξενίας;

Σχετικά με αυτό το ζήτημα παραπέμπουμε στην οδηγία 95/46/ΕΚ («οδηγία περί προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής») του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καθώς και στη σχετική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (14).

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων αποτελεί πολύ σημαντική τροχοπέδη κατά της μεταφοράς δεδομένων εκτός Ευρώπης. O διεθνής χαρακτήρας του ΥΝ εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις δυνατότητες μεταφοράς δεδομένων, αφενός, μεταξύ του πελάτη και του παρέχοντα υπηρεσίες φιλοξενίας και, αφετέρου, εντός της υποδομής του παρόχου.

Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργεί επίσης πρόβλημα η απουσία οποιασδήποτε μορφής (παγκόσμιας) διακυβέρνησης του Διαδικτύου και συνεπώς και του ΥΝ.

Εκτός από την προστασία των δεδομένων, πρέπει να αναφερθεί και το θέμα της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Επειδή τα δεδομένα που προστατεύονται από τη νομοθεσία αυτή μπορεί να μεταφερθούν ή να διασπαρούν σε διάφορα γεωγραφικά διασκορπισμένα κέντρα εξυπηρετητών, είναι δύσκολο να θεσπιστούν διατάξεις σχετικά με την προστασία τους, την καταβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή τον σχετικό έλεγχο.

5.6   Χάρη στις καινοτομίες στον τομέα της πληροφορικής ορισμένοι παράγοντες αυτού του τομέα έχουν αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στην αγορά, όπως η Microsoft ή η Apple στην αγορά συσκευών (προσωπικοί υπολογιστές, κινητή τηλεφωνία κλπ.) ή η Google ως μηχανή αναζήτησης και το Facebook ως κοινωνικό δίκτυο. Η ΕΕ μεριμνά πάντα ώστε καμία από αυτές τις δεσπόζουσες θέσεις να μην ζημιώνει τα συμφέροντα άλλων ενδιαφερόμενων μερών όπως οι καταναλωτές.

Επειδή το ΥΝ συνδυάζει διάφορες σημαντικές τεχνολογίες, αυξάνει τις δυνατότητες, αλλά και τους κινδύνους της δεσπόζουσας θέσης. Η Ευρώπη θα πρέπει, επομένως, να εντείνει την προσοχή της σε σχέση με αυτό το θέμα.

5.7   Το θέμα της φορητότητας δεν είναι μόνο τεχνικό, αλλά έχει και εμπορική σημασία. Χωρίς την ύπαρξη φορητότητας, ο πελάτης παγιδεύεται σε μία εφαρμογή ΥΝ και δεν έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει τα δεδομένα του σε άλλον πάροχο υπηρεσιών, πράγμα που εμποδίζει τον ανταγωνισμό μεταξύ των παρόχων. Η χρήση «ανοικτών προτύπων» (open standards) και η διασφάλιση της διαλειτουργικότητας υπηρεσιών και εφαρμογών μπορεί να αποτελέσουν λύσεις για εύκολη, γρήγορη και χωρίς ιδιαίτερο κόστος για τον χρήστη μεταφορά δεδομένων, από τον ένα πάροχο σε άλλον.

5.8   Όλες αυτές οι αδυναμίες μπορεί να αποβούν σοβαρά εμπόδια για τη χρήση και την διάδοση του ΥΝ. Η παρουσίαση από τα μέσα ενημέρωσης (τον Τύπο, το ραδιόφωνο ή τα κοινωνικά δίκτυα) των προβλημάτων που απορρέουν από αυτές τις αδυναμίες και των νομικών διαφορών που μπορεί να προκαλέσουν θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά το ΥΝ και να κλονίσουν την εμπιστοσύνη των χρηστών στην τεχνολογία αυτή και στους παρόχους της.

6.   Προκλήσεις και ευκαιρίες για την Ευρώπη

6.1   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως στόχο (βλ. απόσπασμα της ομιλίας της κ. Neelie Kroes ανωτέρω) να «συμμετέχει ενεργά» η Ευρώπη στον τομέα του ΥΝ («cloud-active»). Όμως, η λέξη «ενεργά» δεν διευκρινίζει αν αφορά την απλή χρήση του ΥΝ ή και την ανάπτυξή του. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για κατάφωρη έλλειψη φιλοδοξίας. Θα ήταν πολύ σαφέστερο αν ο δηλωμένος στόχος ήταν να καταστεί η Ευρώπη «παραγωγική» στον τομέα του ΥΝ («cloud-productive»), που θα σήμαινε ότι η Ευρώπη προσφέρει λύσεις YN και δεν χρησιμοποιεί απλώς τις λύσεις που παράγονται αλλού.

6.2   Ο ψηφιακός τομέας, είτε πρόκειται για υπηρεσίες είτε για προϊόντα είτε για περιεχόμενο, κυριαρχείται από επιχειρήσεις τρίτων χωρών, κυρίως από τη Βόρεια Αμερική ή την Ασία.

Αντίθετα, στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η Ευρώπη μπορεί βάσιμα να ισχυριστεί ότι συμβαδίζει με τους ανταγωνιστές της. Επιχειρήσεις τηλεπικοινωνιών όπως η Deutsche Telekom, η Orange ή η Telefonica αποτελούν ηγετικούς παράγοντες αυτής της αγοράς.

6.3   Στην εποχή μας η ψηφιακή βιομηχανία συνιστά παράγοντα ανάπτυξης, αλλά η Ευρώπη παρουσιάζει καθυστέρηση στον τομέα αυτόν.

Ενώ κατά τα τελευταία χρόνια απέδειξε ότι μπορεί να αναλάβει ηγετική και κυρίαρχη θέση σε ορισμένους τομείς, όπως στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας, πρόσφατα έχασε αυτό το προβάδισμα.

6.4   Το ΥΝ προσφέρει την ευκαιρία για μία νέα ανακατανομή των μεριδίων της αγοράς, πράγμα που σημαίνει ότι όλοι οι παράγοντες θα μπορούν να συναγωνιστούν εκ νέου για την κατάκτηση ηγετικής θέσης στην παγκόσμια αγορά. Η θέση των παραγόντων που κυριαρχούν σήμερα θα αμφισβητηθεί από υπάρχοντες ανταγωνιστές ή από νεοεμφανιζόμενους παράγοντες.

6.5   Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του ΥΝ απαιτεί την ανάπτυξη παγκόσμιων αρχών και προτύπων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συνεχίσει να συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς για την ανάπτυξη αυτών των αρχών και των προτύπων. Η ΕΕ πρέπει να ηγηθεί της προσπάθειας ανάπτυξης παγκόσμιων αρχών και προτύπων και να εγγυηθεί ότι αυτές οι αρχές και αυτά τα πρότυπα θα εξασφαλίζουν το υψηλό επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων, το οποίο προβλέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

6.6   Η Ευρώπη διαθέτει μία σειρά σημαντικών πλεονεκτημάτων σε αυτόν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό:

—

Διαθέτει εξαιρετικές υποδομές στον ψηφιακό τομέα. Η τεχνολογία των οπτικών ινών έχει αναπτυχθεί ικανοποιητικά. Τις υποδομές ελέγχει και διαχειρίζεται μικρός αριθμός καθιερωμένων επιχειρήσεων, που μπορούν να επηρεάσουν τόσο τον καθορισμό προτύπων στον τομέα των τηλεπικοινωνιών όσο και τις απαραίτητες επενδύσεις.

—	Διαθέτει τις δυνατότητες και την τεχνογνωσία που απαιτούνται για την άσκηση ισχυρής δημόσιας επενδυτικής πολιτικής, ικανής να λειτουργήσει καταλυτικά όσον αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις.

—	Οι περιφερειακές και οι εθνικές ΜΜΕ στην Ευρώπη προτιμούν να συνεργάζονται με τοπικούς επιχειρηματικούς εταίρους και, επομένως, θα προτιμούσαν ευρωπαίους πάροχους υπηρεσιών ΥΝ.

—

Ορισμένοι τομείς (όπως η δημόσια υγεία, οι ένοπλες δυνάμεις, οι δημόσιες συγκοινωνίες, ο δημόσιος τομέας) υπόκεινται σε κανόνες και υποχρεώσεις εθνικού ή ακόμη και ευρωπαϊκού επιπέδου, με αποτέλεσμα να προτιμούν επίσης κατά προτεραιότητα ευρωπαίους ή εθνικούς πάροχους υπηρεσιών ΥΝ. Άλλοι τομείς (όπως οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες, η ενέργεια, η φαρμακευτική βιομηχανία) δεσμεύονται από μελήματα ασφάλειας των δεδομένων, γεγονός που τους αποτρέπει από την επιλογή παρόχων εκτός της χώρας τους ή της Ευρώπης.

---

(1)  Στη συνέχεια του εγγράφου οι όροι «Ευρώπη», «Ευρωπαϊκή Ένωση» ή «ΕΕ» θα χρησιμοποιούνται ισοδύναμα.

(2)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», ΕΕ C 248 της 25.8.2011, σ. 123.

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών», ΕΕ C 224, 30.8.2008, σ. 50.

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προβληματισμοί για τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της καθολικής υπηρεσίας ηλεκτρονικών επικοινωνιών»ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 8.

(5)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προώθηση του Ίντερνετ»ΕΕ C 175, 28.7.2009, σ. 92.

(6)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Το επιγραμμικό δημιουργικό περιεχόμενο στην ενιαία αγορά»ΕΕ C 77, 31.3.2009, σ. 63.

(7)  ΕΕ C 77, 31.3.2009, σ. 60 και ΕΕ C 255, 22.09.2010, σ. 116.

(8)  Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Γενική Διεύθυνση «Κοινωνία των Πληροφοριών και Μέσα Ενημέρωσης» - έκθεση εμπειρογνωμόνων ·- εισηγητής: Lutz Schubert (η έκθεση διατίθεται μόνο στα αγγλικά)

(9)  Από τις 16 Μαΐου έως τις 31 Αυγούστου 2011

(10)  ΠΠ FP7 (7th Framework Programme)

(11)  Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA)

(12)  National Institute of Standards and Technology (USA).

(13)  Amazon Cloud Drive, iCloud της Apple.

(14)  ΕΕ C159, 17.6.1991, σ. 38 (CESE 569/1991).

---