Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέματα «Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ένωσης, της απόφασης (ΕΕ) 2015/1814 σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/757»

[COM(2021) 551 final — 2021/0211 (COD)]

και «Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/1814 όσον αφορά την ποσότητα των δικαιωμάτων που πρόκειται να τοποθετούνται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Ένωσης έως το 2030»

[COM(2021) 571 final — 2021/0202 (COD)]

(2022/C 152/29)

Εισηγητής: ο κ.

Stefan BACK

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 13.9.2021 Συμβούλιο, 20.9.2021
Νομική βάση	Άρθρα 192 παράγραφος 1 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	25.11.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.12.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	565
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	219/3/13

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) επικροτεί τη φιλοδοξία να επιταχυνθεί και να αυξηθεί η μείωση των εκπομπών CO2, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στο ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα και στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, και στηρίζει πλήρως τον πρωταρχικό στόχο της μείωσης των εκπομπών CO2 κατά 55 % έως το 2030 και μιας οικονομίας με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα προτεινόμενα μέτρα και θεωρεί, ως εκ τούτου, εξαιρετικά σημαντικό να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν καταλλήλως τα εγγενή προβλήματα της προβλεπόμενης μετάβασης. Αυτό, κατά τη γνώμη μας, αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιτυχία.

1.3.

Ως εκ τούτου, είναι επίσης σημαντικό οι δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις των προτεινόμενων μέτρων που θα ληφθούν σχετικά με την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των παρόχων υπηρεσιών, τόσο στους τομείς υψηλής έντασης άνθρακα όσο και γενικά, να αναλυθούν πολύ προσεκτικά και να ληφθούν μέτρα για την πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, των αρνητικών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, όπως η ανεργία, η ενεργειακή φτώχεια ή η οικονομική αδυναμία μετακινήσεων.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι διαθέσιμοι πόροι για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευση, καθώς και για την επίλυση των αρνητικών κοινωνικών επιπτώσεων που απορρέουν από την πρόταση για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) θα εξαρτηθούν από την τύχη των προτάσεων που εκκρεμούν ακόμη ενώπιον των συννομοθετών, συμπεριλαμβανομένης της σύστασης ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα. Η ΕΟΚΕ, μολονότι εγκρίνει τις προτάσεις αυτές καθαυτές, διερωτάται αν οι διαθέσιμοι πόροι θα είναι επαρκείς, ακόμη και αν οι προτάσεις χρηματοδότησης εγκριθούν χωρίς σημαντικές τροποποιήσεις.

1.5.

Είναι επίσης αναγκαίο να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο τα ζητήματα που άπτονται του κλίματος αντιμετωπίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο, και να αποφευχθούν αποκλίσεις που ενδέχεται να θέσουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις σε μειονεκτική θέση. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει εν προκειμένω, μεταξύ άλλων, στη γνωμοδότησή της με θέμα Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ).

1.6.

Η επιτάχυνση του ρυθμού και το υψηλό επίπεδο φιλοδοξίας για τη μείωση των εκπομπών CO2, καθώς και η μείωση της διαθεσιμότητας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα συνεπάγονται υψηλότερο κόστος για όλους τους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ. Ενώ ορισμένοι τομείς θα προστατεύονται από τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα, αυτό θα επηρεάσει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα στην παγκόσμια αγορά, εκτός εάν σημαντικός αριθμός κρατών ακολουθήσει την καθοδήγηση της ΕΕ, κάτι που δεν είναι ακόμη γνωστό. Ενδέχεται να απαιτηθούν μέτρα για τη στήριξη των εξαγωγών και η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη εξεύρεσης αποτελεσματικών λύσεων συμβατών με το πλαίσιο του ΠΟΕ, για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει άμεση πολιτική δράση. Επιπλέον, όλες οι διμερείς εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ πρέπει να τροποποιηθούν αναλόγως.

1.7.

Η ΕΟΚΕ διερωτάται επίσης αν το αυξημένο επίπεδο κόστους που προκαλείται από τις τροποποιήσεις του ΣΕΔΕ ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στις προοπτικές ανάκαμψης μετά την κρίση της νόσου COVID-19.

1.8.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι οι θαλάσσιες μεταφορές είναι ένας από τους τομείς όπου η μείωση των εκπομπών CO2 με ορίζοντα το 2030 είναι ιδιαίτερα δύσκολη και δαπανηρή, αλλά ότι, πάρα ταύτα, ο τομέας έχει ανακοινώσει ότι θα καταστεί κλιματικά ουδέτερος έως το 2050. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον η επί του παρόντος σχεδιαζόμενη συμπερίληψη των θαλάσσιων μεταφορών θα μπορούσε να προκαλέσει γενική αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων εκπομπών, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς του ΣΕΔΕ.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί κατά βάση την πρόταση να επεκταθεί η εφαρμογή του ΣΕΔΕ σε σκάφη τρίτων χωρών και σε ταξίδια από και προς λιμένες τρίτων χωρών, αλλά εφιστά την προσοχή στις συνεχιζόμενες εργασίες στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ) για την εξεύρεση παγκόσμιας λύσης όσον αφορά τις εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές και ενθαρρύνει την ΕΕ να εργαστεί ενεργά για την εξεύρεση λύσης στο πλαίσιο του ΔΝΟ.

1.10.

Όσον αφορά την επιλογή της λύσης για την επέκταση του ΣΕΔΕ στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές με τη μορφή παράλληλου συστήματος, με τους διανομείς καυσίμων ως εμπορικούς εταίρους, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο κύριος αντίκτυπος στους υπεύθυνους για τα κτίρια, τους μεταφορείς ή τους ιδιοκτήτες επιβατικών αυτοκινήτων θα είναι ένα τιμολογιακό μήνυμα, στον βαθμό που ο διανομέας καυσίμων θα επιτρέπει στο εμπορικό κόστος να επηρεάσει την τιμή των καυσίμων, με σημαντικές επιπτώσεις στα νοικοκυριά/τους καταναλωτές και τις εταιρείες.

1.11.

Καθώς, στην προκειμένη περίπτωση, οι φορείς που υπόκεινται στο ΣΕΔΕ δεν είναι οι πραγματικοί φορείς στους εν λόγω τομείς –δηλαδή στις οδικές μεταφορές ή τη διαχείριση κτιρίων– αλλά οι διανομείς καυσίμων, οι δυνατότητες των φορέων στους εν λόγω τομείς να επηρεάσουν την κατάστασή τους είναι πολύ περιορισμένες και, σε πολλές περιπτώσεις, ανύπαρκτες. Αυτό που εισάγεται είναι ένα τιμολογιακό μήνυμα, με παρόμοιες επιπτώσεις, για παράδειγμα, με μια αύξηση φόρων. Συνεπώς, η συνήθης προστιθέμενη αξία του ΣΕΔΕ απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό.

1.12.

Οι επιπτώσεις της επέκτασης στις οδικές μεταφορές ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρές για τα νοικοκυριά τα οποία, για οικονομικούς ή άλλους λόγους, δεν μπορούν να επιλέξουν ένα ηλεκτρικό όχημα ή ένα όχημα που κινείται με εναλλακτικά καύσιμα, ή για τις μεταφορές βαρέων φορτίων, όπου, ιδίως όσον αφορά τις μεταφορές μεγάλων αποστάσεων, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πραγματικές εναλλακτικές επιλογές έναντι των ορυκτών καυσίμων.

1.13.

Όσον αφορά την επέκταση στις οδικές μεταφορές, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το μέτρο αυτό αποφασίστηκε παρά τις επιφυλάξεις του ιδιωτικού τομέα, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των ΜΚΟ. Οι επιφυλάξεις αυτές φαίνεται πως είχαν μικρή βαρύτητα σε σύγκριση με τις απόψεις των ιδιωτών και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δεδομένου ότι η νομοθεσία αποτελεί πολιτική διαδικασία με κοινωνικές επιπτώσεις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρεία συνεκτίμηση των επιπτώσεων στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας και της απασχόλησης, θα πρέπει να διαδραματίζει καίριο ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

1.14.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι η εσωτερική ναυσιπλοΐα, τα κτίρια και οι οδικές μεταφορές θα συνεχίσουν να υπόκεινται στον κανονισμό επιμερισμού των προσπαθειών και ότι τα αποτελέσματα του ΣΕΔΕ σε αυτούς τους τομείς θα συνυπολογίζονται στις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον εν λόγω κανονισμό. Ο τομέας των μεταφορών επηρεάζεται επίσης από τα πρότυπα εκπομπών, ενώ ο τομέας των κτιρίων επηρεάζεται από τις διατάξεις για την ενεργειακή απόδοση. Αμφότεροι οι τομείς θίγονται επιπροσθέτως από την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών στη σημασία εξέτασης της σύνδεσης των συστημάτων με ομαλό και διαφανή τρόπο.

1.15.

Η ΕΟΚΕ εγκρίνει την πρόταση για την προσαρμογή των ποσοτήτων και τη βελτίωση της σταθερότητας και της προβλεψιμότητας όσον αφορά το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς. Ομοίως, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δημιουργία ενός αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς, μεταξύ άλλων όσον αφορά την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια.

2.   Γενικό πλαίσιο

2.1.

Η Επιτροπή έχει υποβάλει τις ακόλουθες δύο προτάσεις για την επικαιροποίηση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών. — Πρόταση οδηγίας για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ένωσης, της απόφασης (ΕΕ) 2015/1814 σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/757 [COM(2021) 551 — 2021/0211 (COD)] (πρόταση για το ΣΕΔΕ) — Πρόταση απόφασης για την τροποποίηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/1814 όσον αφορά την ποσότητα των δικαιωμάτων που πρόκειται να τοποθετούνται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Ένωσης έως το 2030 [COM(2021) 571 — 2021/0202 (COD)] (πρόταση για τη σταθερότητα της αγοράς)

2.2.

Οι προτάσεις αποτελούν μέρος της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %, η οποία αποσκοπεί στη θέσπιση του κανονιστικού πλαισίου για την επίτευξη του στόχου που ορίζεται στο νομοθέτημα για το κλίμα για τη μείωση των εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990 με δίκαιο, οικονομικά αποδοτικό και ανταγωνιστικό τρόπο.

2.3.

Ο στόχος αυτός πρόκειται να επιτευχθεί μέσω δεκατριών νομοθετικών προτάσεων, οι οποίες θεωρούνται αλληλένδετες και περιλαμβάνουν μέτρα τιμολόγησης, καθορισμού στόχων, καθορισμού προτύπων και στήριξης.

2.4.

Οι προτάσεις που εξετάζονται στην παρούσα γνωμοδότηση είναι εκείνες που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός ισχυρότερου συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών και στην επέκταση της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών στις θαλάσσιες μεταφορές, τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια. Περαιτέρω προτάσεις σχετικά με το ΣΕΔΕ στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών εξετάζονται σε χωριστή γνωμοδότηση.

2.5.

Οι προτάσεις συνδέονται με την πρόταση για την επικαιροποίηση της οδηγίας για τη φορολόγηση της ενέργειας (1) και την πρόταση για έναν μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (2). Υπάρχει επίσης σύνδεση με την πρόταση κανονισμού για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (3), το οποίο αποσκοπεί στον μετριασμό των αρνητικών κοινωνικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την πρόταση για το ΣΕΔΕ.

2.6.

Ο ενισχυμένος στόχος της μείωσης των εκπομπών από 43 % σε 61 % έως το 2030 συνεπάγεται αύξηση της ετήσιας μείωσης των εκπομπών από το σημερινό 2,2 % στο 4,2 %. Αυτό θα συμβεί με τη μείωση του αριθμού των διαθέσιμων δικαιωμάτων ανά έτος. Όσον αφορά τους τομείς που πρόκειται να διασφαλιστούν από τον προτεινόμενο μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (τσιμέντο, ηλεκτρική ενέργεια, λιπάσματα, σίδηρος και χάλυβας και αλουμίνιο), δεν θα υπάρξουν δωρεάν δικαιώματα με την ολοκλήρωση της σταδιακής εφαρμογής του μηχανισμού. Αυτό θα ισχύει επίσης για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, όπου δεν αναμένεται κίνδυνος διαρροής άνθρακα.

2.7.

Όσον αφορά την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών στις οδικές μεταφορές και τα κτίρια, υπάρχει επίσης σύνδεση με την πρόταση για την επικαιροποίηση του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών (4).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

Η πρόταση για το ΣΕΔΕ σε γενικές γραμμές

3.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη φιλοδοξία να επιταχυνθεί και να αυξηθεί η μείωση των εκπομπών CO2, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που ορίζονται στο ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα και στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τον πρωταρχικό στόχο της μείωσης των εκπομπών CO2 κατά 55 % έως το 2030 και μιας οικονομίας με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050. Επίσης, η ΕΟΚΕ στηρίζει απόλυτα την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Όπως καταδεικνύει επίσης η πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), απαιτούνται επείγοντα και ισχυρά μέτρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

3.2.

Ως εκ τούτου, είναι επίσης σημαντικό οι δυνητικές αρνητικές επιπτώσεις των προτεινόμενων μέτρων που θα ληφθούν σχετικά με την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των παρόχων υπηρεσιών, τόσο στους τομείς υψηλής έντασης άνθρακα όσο και γενικά, να αναλυθούν πολύ προσεκτικά και να ληφθούν μέτρα για την πρόληψη, στο μέτρο του δυνατού, των αρνητικών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, όπως η ανεργία, η ενεργειακή φτώχεια ή η οικονομική αδυναμία μετακινήσεων.

3.3.

Είναι επίσης αναγκαίο να εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο τα ζητήματα που άπτονται του κλίματος αντιμετωπίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο, και να αποφευχθούν αποκλίσεις που ενδέχεται να θέσουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις σε μειονεκτική θέση ή/και να προκαλέσουν κοινωνικά προβλήματα, όπως ενεργειακή φτώχεια και οικονομική αδυναμία μετακινήσεων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι ελάχιστη προσοχή φαίνεται ότι έχει δοθεί στα προβλήματα αυτά, καθώς και για το γεγονός ότι οι λύσεις που προτείνονται δεν φαίνονται απόλυτα επαρκείς.

3.4.

Όσον αφορά τις κοινωνικές επιπτώσεις, θα υπάρξει προφανής ανάγκη αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης του εργατικού δυναμικού, ούτως ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί και να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις δεξιοτήτων. Επιπλέον, οι επιπτώσεις στα νοικοκυριά, όπως το υψηλότερο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και κινητικότητας, πιθανόν να προκαλέσουν ενεργειακή φτώχεια και οικονομική αδυναμία μετακινήσεων, η οποία θα γίνει ιδιαιτέρως αισθητή στις απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές. Υπάρχουν σχέδια για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων μέσω διαφόρων μέτρων μετριασμού που θα χρηματοδοτηθούν κυρίως από τα έσοδα του ΣΕΔΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εναπόκεινται στα κράτη μέλη και εκείνων που προορίζονται για τη χρηματοδότηση του προτεινόμενου Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι διαθέσιμοι πόροι για την επίλυση των προβλημάτων αυτών θα εξαρτηθούν από την τύχη των προτάσεων που εκκρεμούν ακόμη ενώπιον των συννομοθετών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το κόστος αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων θα είναι σημαντικό και μακροχρόνιο. Συνεπώς, η ΕΟΚΕ διερωτάται επίσης αν οι διαθέσιμοι πόροι θα είναι επαρκείς, ακόμη και αν οι προτάσεις χρηματοδότησης εγκριθούν χωρίς σημαντικές τροποποιήσεις, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των εμπλεκόμενων ατόμων και τον χρόνο που απαιτείται για την προβλεπόμενη μετάβαση.

3.5.

Η επιτάχυνση του ρυθμού και το υψηλό επίπεδο φιλοδοξίας για τη μείωση των εκπομπών CO2, καθώς και η μείωση της διαθεσιμότητας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ αποφέρουν περιβαλλοντικά οφέλη, θα συνεπάγονται επίσης υψηλότερο κόστος για όλους τους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ. Ενώ οι επιπτώσεις όσον αφορά το κόστος θα μειωθούν λόγω της διαθεσιμότητας δωρεάν δικαιωμάτων και, για ορισμένους τομείς, μέσω του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα, τα μέτρα αυτά δεν θα εφαρμοστούν σε όλους τους τομείς που χρησιμοποιούν ενέργεια σε διάφορες διαδικασίες και που θα αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό τρίτων χωρών στην εσωτερική αγορά. Επιπλέον, τα μέτρα αυτά δεν θα προστατεύσουν τις επιχειρήσεις της ΕΕ από ανταγωνιστικό μειονέκτημα στις εξωτερικές αγορές, λόγω της αύξησης του επιπέδου κόστους.

3.6.

Η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στο γεγονός ότι παραμένει ανοικτό το ερώτημα αν τα προϊόντα με μηδενικές εκπομπές θα καταστούν αρκετά ελκυστικά ώστε να αντισταθμίσουν τη διαφορά κόστους που προκύπτει από το ΣΕΔΕ, ή αν μέτρα με ισοδύναμες επιπτώσεις όσον αφορά το κόστος με εκείνες του ΣΕΔΕ θα εισαχθούν γενικά στις παγκόσμιες αγορές. Σε αντίθετη περίπτωση, η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αγορές ενδέχεται να καταστεί προβληματική.

Αυτό εγείρει το ερώτημα αν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που θα εξάγονται σε τρίτες χώρες θα πρέπει να εξαιρεθούν από το ΣΕΔΕ ή αν θα πρέπει να εξεταστεί η θέσπιση άλλων μέτρων στήριξης. Είναι αμφίβολο κατά πόσον η στήριξη της καινοτομίας, η οποία φαίνεται να είναι το μόνο μέτρο στήριξης συμβατό με το πλαίσιο του ΠΟΕ, επαρκεί για την επίλυση προβλήματος που μπορεί να προκύψει όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα.

3.7.

Ένα ακόμη ερώτημα είναι αν το αυξημένο επίπεδο κόστους που προκαλείται από τις τροποποιήσεις του ΣΕΔΕ ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στις προοπτικές ανάκαμψης μετά την κρίση της νόσου COVID-19. Η ΕΟΚΕ διερωτάται αν ο κίνδυνος αυτός έχει ληφθεί επαρκώς υπόψη.

3.8.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση ότι η πρόταση για το ΣΕΔΕ προβλέπει τη χρήση των εσόδων του ΣΕΔΕ με διάφορους τρόπους —μέσω των ιδίων πόρων της Επιτροπής ή σύμφωνα με διατάξεις σχετικά με τη χρήση των εσόδων από τα κράτη μέλη— για την προώθηση της βιωσιμότητας, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιπτώσεων κατά τη μετάβαση σε μια κοινωνία με ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα.

3.9.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι ανωτέρω παρατηρήσεις δεν θα πρέπει να εκληφθούν ως αμφισβήτηση της επείγουσας ανάγκης ανάληψης δράσης για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των εκπομπών στο κλίμα, αλλά ως προειδοποίηση όσον αφορά τον κίνδυνο αρνητικών επιπτώσεων, τόσο σε κοινωνικό επίπεδο όσο και όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, εάν τα ζητήματα, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν, δεν εξεταστούν και επιλυθούν.

Επέκταση στις θαλάσσιες μεταφορές

3.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι όλα τα πλοία που καταπλέουν σε ή αποπλέουν από λιμένες της ΕΕ θα υπόκεινται στους ίδιους κανόνες. Ωστόσο, το επίπεδο κόστους για τους πλοιοκτήτες της ΕΕ ή τους φορείς εκμετάλλευσης πλοίων που εμπίπτουν άλλως στο ΣΕΔΕ θα είναι υψηλότερο από εκείνο για τους ανταγωνιστές εκτός της ΕΕ, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις μειώνουν επίσης το κόστος τους μέσω του κοινωνικού ντάμπινγκ. Η ΕΕ πρέπει να επιστήσει μεγαλύτερη προσοχή στις επιπτώσεις της μειωμένης ανταγωνιστικότητας του ναυτιλιακού κλάδου της ΕΕ.

3.11.

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι οι θαλάσσιες μεταφορές είναι ένας από τους τομείς όπου η μείωση των εκπομπών CO2 είναι ιδιαίτερα δύσκολη και δαπανηρή, και ότι, συνεπώς, η συμπερίληψη των θαλάσσιων μεταφορών θα μπορούσε να προκαλέσει γενική αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων εκπομπών, που θα είχε επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα των τομέων του ΣΕΔΕ γενικότερα.

3.12.

Σύμφωνα με την πρόταση για το ΣΕΔΕ, η εμπορία στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών περιορίζεται σε πλοία ολικής χωρητικότητας άνω των 5 000 GT, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2015/757 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) για την παρακολούθηση, την αναφορά και την επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις θαλάσσιες μεταφορές. Αυτό ενδέχεται να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις με τη μορφή της αύξησης της κατασκευής καινούργιων πλοίων κάτω των 5 000 GT ή της ανακατασκευής πλοίων, ώστε να μεταβούν κάτω από το όριο των 5 000 GT. Μια εύλογη λύση θα ήταν να μειωθεί σημαντικά το όριο και το σύστημα εμπορίας εκπομπών να εφαρμόζεται, για παράδειγμα, σε πλοία ολικής χωρητικότητας άνω των 400 GT. Μια περαιτέρω λύση θα μπορούσε να είναι η ανάλογη προσαρμογή της υποχρέωσης παρακολούθησης.

3.13.

Ενώ επικροτεί καταρχήν την πρόταση να επεκταθεί η εφαρμογή του ΣΕΔΕ σε σκάφη τρίτων χωρών και σε ταξίδια από και προς λιμένες τρίτων χωρών, παρ’ όλα αυτά η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στις συνεχιζόμενες εργασίες στο πλαίσιο του ΔΝΟ για την εξεύρεση παγκόσμιας λύσης όσον αφορά τις εκπομπές από τις θαλάσσιες μεταφορές και ενθαρρύνει την ΕΕ να εργαστεί ενεργά για την εξεύρεση λύσης στο πλαίσιο του ΔΝΟ.

Επέκταση στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές μέσω παράλληλου συστήματος

3.14.

Η επιλεχθείσα λύση με τη μορφή παράλληλου συστήματος, με τους διανομείς καυσίμων ως εμπορικούς εταίρους, συνεπάγεται ότι ο κύριος αντίκτυπος στους υπεύθυνους για τα κτίρια, τους μεταφορείς ή τους ιδιοκτήτες επιβατικών αυτοκινήτων θα είναι ένα τιμολογιακό μήνυμα, στον βαθμό που ο διανομέας καυσίμων επιτρέπει στο εμπορικό κόστος να επηρεάσει την τιμή των καυσίμων. Εάν συμβεί αυτό, οι επιπτώσεις ενδέχεται να είναι σημαντικές τόσο για τα νοικοκυριά/τους καταναλωτές όσο και για τις εταιρείες.

3.15.

Όσον αφορά την επέκταση στις οδικές μεταφορές, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το μέτρο αυτό αποφασίστηκε παρά τις επιφυλάξεις του ιδιωτικού τομέα, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των ΜΚΟ. Οι επιφυλάξεις αυτές φαίνεται πως είχαν μικρή βαρύτητα σε σύγκριση με τις απόψεις των ιδιωτών και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δεδομένου ότι η νομοθεσία αποτελεί πολιτική διαδικασία με κοινωνιακές επιπτώσεις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ευρεία συνεκτίμηση των επιπτώσεων στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας και της απασχόλησης, θα πρέπει να διαδραματίζει καίριο ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

3.16.

Οι επιπτώσεις ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρές για τα νοικοκυριά τα οποία, για οικονομικούς ή άλλους λόγους, δεν μπορούν να επιλέξουν ένα ηλεκτρικό όχημα ή ένα όχημα που κινείται με εναλλακτικά καύσιμα, ή για τις μεταφορές βαρέων φορτίων, όπου, ιδίως όσον αφορά τις μεταφορές μεγάλων αποστάσεων, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πραγματικές εναλλακτικές επιλογές έναντι των ορυκτών καυσίμων.

3.17.

Με την αύξηση της ζήτησης, οι τιμές των εναλλακτικών καυσίμων είναι επίσης πιθανό να αυξηθούν, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη η αυστηρή νομοθεσία για τα ανανεώσιμα καύσιμα, η οποία περιορίζει τη διαθεσιμότητα και προκαλεί υψηλότερο κόστος.

3.18.

Ένα ουσιώδες χαρακτηριστικό και μια ουσιαστική προστιθέμενη αξία του ΣΕΔΕ φαίνεται πως είναι ότι ενθαρρύνει τους φορείς στους σχετικούς τομείς να αναλάβουν δράση για να μειώσουν τις επιβαρύνσεις που επιβάλλει το σύστημα αλλάζοντας τη συμπεριφορά τους, ή να αναπτυχθούν με διάφορους τρόπους. Καθώς, στην προκειμένη περίπτωση, οι φορείς που υπόκεινται στο ΣΕΔΕ δεν είναι οι πραγματικοί φορείς στους εν λόγω τομείς –δηλαδή στις οδικές μεταφορές ή τη διαχείριση κτιρίων– αλλά οι διανομείς καυσίμων, οι δυνατότητες των φορέων στους εν λόγω τομείς να επηρεάσουν την κατάστασή τους είναι πολύ περιορισμένες και, σε πολλές περιπτώσεις, ανύπαρκτες. Αυτό που εισάγεται είναι ένα τιμολογιακό μήνυμα, με παρόμοιες επιπτώσεις, για παράδειγμα, με μια αύξηση φόρων. Συνεπώς, η συνήθης προστιθέμενη αξία του ΣΕΔΕ απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό.

Η διεπαφή μεταξύ του ΣΕΔΕ στους τομείς των θαλάσσιων μεταφορών, των κτιρίων και των οδικών μεταφορών και του κανονισμού (ΕΕ) 2018/842 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) για τον επιμερισμό των προσπαθειών

3.19.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι οι τομείς των θαλάσσιων μεταφορών, των κτιρίων και των οδικών μεταφορών θα εξακολουθήσουν να υπόκεινται στον κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών και ότι αυτοί οι τομείς θα επηρεασθούν επίσης από άλλους νέους κανόνες που συνδέονται με τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %,συμπεριλαμβανομένων της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (7), της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (8) και των απαιτήσεων για τις εκπομπές των μηχανοκίνητων οχημάτων. Αυτό φαίνεται να σημαίνει ότι τα επίπεδα εκπομπών που προκύπτουν από το ΣΕΔΕ στους εν λόγω τομείς θα συνυπολογίζονται στις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών. Σημαίνει, επίσης, ότι τα κράτη μέλη διατηρούν τη ρυθμιστική τους ικανότητα να επιβάλλουν περαιτέρω υποχρεώσεις σε αυτούς τους τομείς προκειμένου να τους βοηθήσουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους που ορίζονται στον κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών, με παράλληλη εφαρμογή των διατάξεων του εν λόγω κανονισμού που αφορούν την ευελιξία και τη δικαιοσύνη. Η ΕΟΚΕ, ως εκ τούτου, εφιστά την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών στη σημασία εξέτασης της σύνδεσης των διαφόρων συστημάτων με ομαλό και διαφανή τρόπο.

Η πρόταση για τη σταθερότητα της αγοράς

3.20.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την προσαρμογή του υπολογισμού του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων, ώστε να μπορέσει το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς να ανταποκριθεί επίσης στους τομείς των αεροπορικών και των θαλάσσιων μεταφορών, καθώς και την τροποποίηση του λεγόμενου ποσοστού εισαγωγής, ώστε να εισαχθεί ένα στοιχείο ευελιξίας με τη δημιουργία ενός αποθεματικού ασφαλείας για τη σταθερότητα της αγοράς.

3.21.

Ομοίως, η ΕΟΚΕ επικροτεί πλήρως τη δημιουργία ενός αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς, μεταξύ άλλων όσον αφορά την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια.

3.22.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση τις τροποποιήσεις της απόφασης (EE) 2015/1814 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (9) σχετικά με το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς, όπως και την πρόθεση να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των τομέων των αεροπορικών και των θαλάσσιων μεταφορών, καθώς και των κτιρίων και των οδικών μεταφορών. Η ΕΟΚΕ εκτιμά τον στόχο για τη βελτίωση της προβλεψιμότητας και της σταθερότητας όσον αφορά τη διαθεσιμότητα δικαιωμάτων. Ομοίως, η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση την πρόταση να παραταθεί ο διπλασιασμός των ποσοστών και των δικαιωμάτων, ώστε να καταστεί δυνατή η τοποθέτηση επαρκούς αριθμού δικαιωμάτων στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς.

---

(1)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0563

(2)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?qid=1634050477623&uri=CELEX%3A52021PC0564

(3)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0568

(4)  https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/proposal-amendment-effort-sharing-regulation-with-annexes_en.pdf

(5)  Κανονισμός (ΕΕ) 2015/757 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2015, για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από θαλάσσιες μεταφορές και για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/16/ΕΚ (ΕΕ L 123 της 19.5.2015, σ. 55).

(6)  Κανονισμός (ΕΕ) 2018/842 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030, στο πλαίσιο της συμβολής στη δράση για το κλίμα για την τήρηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 (ΕΕ L 156 της 19.6.2018, σ. 26).

(7)  COM(2021) 558 final.

(8)  COM(2021) 557 final.

(9)  Απόφαση (ΕΕ) 2015/1814 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου και την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ (ΕΕ L 264 της 9.10.2015, σ. 1).