22.12.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 376/25

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα: «Αγροτική ανάπτυξη και απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 376/05

Εισηγητής: ο κ. Cveto STANTIČ

Στη σύνοδο ολομέλειας που πραγματοποιήθηκε στις 19-20 Ιανουαρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα

Αγροτική ανάπτυξη και απασχόληση στα Δυτικά Βαλκάνια.

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 8 Σεπτεμβρίου 2011.

Κατά την 474η σύνοδο ολομέλειας, της 21ης και 22ας Σεπτεμβρίου 2011 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 166 ψήφους υπέρ, 1 κατά και 4 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Τα δεδομένα σχετικά με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των αγροτικών περιοχών της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων (1) δεν είναι ούτε συνεκτικά, ούτε και συγκρίσιμα και αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη ενιαίου ορισμού των αγροτικών περιοχών. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ιδέα της εναρμόνισης των κριτηρίων για τον προσδιορισμό των αγροτικών περιοχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς αυτή θα επιτρέψει την καλύτερη σύγκριση των διαφόρων αγροτικών περιοχών, καθώς και των εφαρμοζόμενων πολιτικών και μέτρων.

1.2   Οι αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν πολλά διαρθρωτικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, στα οποία μπορούν να δοθούν λύσεις στο πλαίσιο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ και της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ). Η ΕΟΚΕ συνιστά μετ’ επιτάσεως οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να αξιοποιήσουν την εμπειρία που διαθέτει η ΕΕ στη χάραξη πολιτικής στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένα εθνικά προβλήματα και προτεραιότητες.

1.3   Τεράστιες αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων παραμένουν έρημες και οι πόροι τους αχρησιμοποίητοι, ενώ στα αστικά κέντρα παρατηρείται δυσανάλογη συγκέντρωση πληθυσμού και οικονομικής δραστηριότητας. Αυτή η τάση έχει αρνητικές οικονομικές, κοινωνικές και οικολογικές επιπτώσεις. Ως εκ τούτου, πρέπει να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν συγκεκριμένα μέτρα ανά περιοχή για να υποστηρίξουν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη αυτών των περιοχών.

1.4   Οι αγροτικές οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων χαρακτηρίζονται από την επικράτηση της γεωργίας επιβίωσης και ημι-επιβίωσης, υψηλό ποσοστό ανεργίας, αφανή ανεργία και περιορισμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Τα μόνα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των αγροτικών περιοχών είναι το χαμηλό κόστος εργασίας και οι φυσικοί πόροι υψηλής ποιότητας. Η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας περιορίζεται από παράγοντες, όπως οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, η περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές και σε χρηματοδότηση, η έλλειψη στήριξης επενδύσεων και το χαμηλό επιχειρηματικό δυναμικό.

1.5   Η εκτατική καλλιέργεια εξακολουθεί να είναι η βασική κινητήρια δύναμη της αγροτικής οικονομίας και σημαντική πηγή απασχόλησης στα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να αυξηθεί η παραγωγικότητά της, πράγμα που θα οδηγήσει σε πλεονάσματα γεωργικής εργασίας. Η λύση βρίσκεται στη διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας έτσι ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι για το εισόδημα των αγροτικών νοικοκυριών.

1.6   Οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης για την υποστήριξη της διαφοροποίησης των αγροτικών οικονομιών παραμένουν ανεπαρκείς και δεν συνάδουν με την πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ. Ακόμα και όταν εφαρμόζονται ορισμένες εθνικές πολιτικές, η πολιτική αστάθεια και οι συχνές αλλαγές κυβερνήσεων εμποδίζουν τη συνέχεια και την υλοποίηση τους. Αν και στις περισσότερες από αυτές τις χώρες υπάρχουν κονδύλια για την αγροτική ανάπτυξη, σε σύγκριση με την ΕΕ παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο.

1.7   Το μέσο προενταξιακής βοήθειας στην αγροτική ανάπτυξη (IPARD) παραμένει η κύρια πηγή για την παροχή οικονομικής βοήθειας στις αγροτικές περιοχές. Οι περισσότερες χώρες δυσκολεύονται να υιοθετήσουν το τρέχον μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ λόγω της πολυπλοκότητάς του και των απαιτητικών διαδικασιών εφαρμογής του. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο απλούστευσης τόσο των αρχών διαχείρισης και ελέγχου, όσο και των διαδικασιών του παραπάνω μέσου, για να διευκολύνει την αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων πόρων και μέτρων.

1.8   Η ανεπαρκής διοικητική και θεσμική ικανότητα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, καθώς και οι περιορισμένες δυνατότητες των δυνητικών δικαιούχων φαίνεται ότι δυσκολεύουν σημαντικά την πρόσβαση στα μέσα του IPARD. Οι εθνικές κυβερνήσεις καλούνται να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για τη δημιουργία θεσμών και την αύξηση των δυνατοτήτων των δυνητικών δικαιούχων.

1.9   Η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση του μέσου προενταξιακής βοήθειας στην αγροτική ανάπτυξη, ιδίως μέσω της κατάργησης της διαφοροποίησης μεταξύ υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων χωρών στην πρόσβαση στη βοήθεια για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη. Δεδομένου ότι η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στην ατομική εκτίμηση της ικανότητας απορρόφησης και της διοικητικής ικανότητας.

1.10   Για να γίνει πιο αποτελεσματική η αντιμετώπιση της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην ύπαιθρο, υπάρχει ανάγκη για καλύτερο συντονισμό μεταξύ των διαφόρων πολιτικών και ταμείων. Η περιφερειακή πολιτική μπορεί να παρέχει σημαντική συμπληρωματική υποστήριξη στην πολιτική αγροτικής ανάπτυξης αν οι δυο πολιτικές συνδυαστούν και εφαρμοστούν με συνεκτικό τρόπο.

1.11   Οι εθνικές και πολιτικές και μέτρα που πρέπει να ενισχυθούν και να συντονισθούν με καλύτερο τρόπο περιλαμβάνουν:

—   πολιτικές υπέρ της ενεργού κοινωνικής ένταξης: καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με δημόσιες παροχές·

—   πολιτικές για την αγορά εργασίας: μέσω της αύξησης των ενεργών μέτρων στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να επιτευχθεί υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης και μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων·

—   εκπαίδευση και κατάρτιση: παροχή εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και ενίσχυση των δεξιοτήτων και των προσόντων των νέων, παροχή εξατομικευμένης κατάρτισης για την καλύτερη αντιστοίχιση θέσεων εργασίας και δεξιοτήτων·

—   πολιτική αγροτικής ανάπτυξης: πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στους άξονες II και III, καθώς τα μέτρα του άξονα I εφαρμόζονται ήδη στις περισσότερες χώρες (2).

1.12   Η κοινωνία των πολιτών δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις αγροτικές περιοχές, λόγω της έλλειψης επιχειρηματικών και οργανωτικών δεξιοτήτων, των δημογραφικών προβλημάτων και των κοινωνικών υποδομών κακής ποιότητας σε σύγκριση με τις πόλεις. Μια λύση θα ήταν η δημιουργία δικτύων τοπικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών προκειμένου να καλυφθεί μια κρίσιμη μάζα πληθυσμού και περιοχών. Από αυτή την άποψη, η προσέγγιση LEADER (3) μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την καλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

1.13   Για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και να ενθαρρυνθούν οι νέοι να παραμείνουν στις αγροτικές περιοχές, είναι απαραίτητη μια πιο διαφοροποιημένη αγροτική οικονομία. Οι κύριες προκλήσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου εξακολουθούν να είναι οι επενδύσεις σε αγροτικές υποδομές, η ένταξη της βασισμένης στη γνώση γεωργίας στη βιομηχανία τροφίμων, η βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου και των κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και η δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος για τους επιχειρηματίες. Ο αγροτικός και ο οικολογικός τουρισμός που βασίζεται στην πλούσια πολιτισμική, ιστορική και φυσική κληρονομιά μπορεί επίσης να αποτελέσει καλή ευκαιρία.

2.   Εισαγωγή και ιστορικό

2.1   Ορισμός των αγροτικών περιοχών

2.1.1   Μία από τις προκλήσεις που τίθενται στη ρύθμιση του θέματος είναι ότι δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός των αγροτικών περιοχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κάθε χώρα έχει διαφορετικό επίσημο ορισμό για τον οποίο χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια, όπως την πυκνότητα του πληθυσμού, το κατά πόσον η οικονομία βασίζεται στη γεωργία, την μεγάλη απόσταση, την έλλειψη πρόσβασης σε σημαντικές υπηρεσίες, κλπ. Για τις όποιες διεθνείς συγκρίσεις χρησιμοποιείται ευρέως ο ορισμός του «αγροτισμού» του ΟΟΣΑ. Πρόσφατα, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων προσάρμοσαν και αυτές τα στατιστικά στοιχεία τους σε αυτή τη μεθοδολογία.

2.1.2   Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εναρμόνιση των κριτηρίων για τον προσδιορισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο των αγροτικών περιοχών, η οποία θα επιτρέψει την καλύτερη σύγκριση και παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων μέτρων και πολιτικών.

2.2   Η αγροτική ανάπτυξη στην ΕΕ ως σημαντικό τμήμα της κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΓΠ) και της μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΓΠ

2.2.1   Η αγροτική ανάπτυξη είναι σημαντικός τομέας πολιτικής για την ΕΕ, καθώς το 60 % περίπου του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε αγροτικές περιοχές που αντιστοιχούν στο 90 % του εδάφους της ΕΕ. Η χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης καλύπτει ευρύ φάσμα μέτρων. Το τρέχον ευρωπαϊκό μοντέλο βασίζεται σε τέσσερις άξονες πολιτικής, παρέχοντας έτσι στα κράτη μέλη και στις περιφερειακές κυβερνήσεις αρκετή ευελιξία για να προσαρμόσουν τις πολιτικές στις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

2.2.2   Η ισορροπημένη γεωγραφική ανάπτυξη αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της μελλοντικής μεταρρύθμισης της ΚΓΠ. Από αυτή την άποψη, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι αν οι μελλοντικές ευρωπαϊκές γεωργικές πολιτικές και πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης προσανατολιστούν προς την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα, μπορούν να δημιουργήσουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, περισσότερες θέσεις εργασίας και να διαφοροποιήσουν τις ευκαιρίες αύξησης του εισοδήματος στις αγροτικές περιοχές (4).

2.3   Σημασία των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης για τις εθνικές οικονομίες των Δυτικών Βαλκανίων

2.3.1   Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος των αγροτικών περιοχών, το ποσοστό του πληθυσμού που κατοικεί σε αυτές (5) και τη σημασία που έχει η γεωργία για τις εθνικές οικονομίες, είναι σαφές ότι η αγροτική ανάπτυξη πρέπει να αποτελέσει έναν τομέα πολιτικής ζωτικής σημασίας στα Δυτικά Βαλκάνια.

2.3.2   Οι αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες διαρθρωτικές και κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις, όπως χαμηλά επίπεδα εισοδήματος, έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης, επιδείνωση της ποιότητας ζωής, διαδικασίες πληθυσμιακής ερήμωσης κλπ., οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με την κατάλληλη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης, η οποία θα βασίζεται στο πολύπλοκο πλαίσιο αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

3.   Ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά των αγροτικών περιοχών των Δυτικών Βαλκανίων – καθοριστικοί παράγοντες του οικονομικού δυναμικού τους

3.1   Τα Δυτικά Βαλκάνια, με τον εξαιρετικό πλούτο χλωρίδας και πανίδας που διαθέτουν, είναι ένα από τα πλουσιότερα μέρη της Ευρώπης από την άποψη της βιοποικιλότητας. Έχουν μεγάλη ποικιλία φυσικών οικοτόπων, από παράκτιες λιμνοθάλασσες και υγροτόπους σε μεσογειακά δάση, ορεινά λιβάδια και βοσκοτόπια, υγροτόπους γλυκού νερού, και καρστικό έδαφος.

3.2   Η μείωση του πληθυσμού, ιδίως στις απομακρυσμένες και τις λιγότερο εύφορες περιοχές, καθώς και η γήρανση του πληθυσμού (εκτός από την Αλβανία και το Κόσσοβο), έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας της υπαίθρου. Μια κοινή τάση σε όλες τις χώρες της περιοχής είναι η μετανάστευση από τις αγροτικές στις αστικές και τις παράκτιες περιοχές, καθώς και στο εξωτερικό. Όσοι μεταναστεύουν στις αγροτικές περιοχές είναι κυρίως συνταξιούχοι ή πρόσφυγες.

3.3   Η απρόσφορη δομή της εκπαίδευσης, τα περιορισμένα προσόντα και η έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων του οικονομικά ενεργού πληθυσμού αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για τη μελλοντική αγροτική οικονομία. Η αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από περιορισμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, που έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη εναλλακτικών ευκαιριών απασχόλησης και πηγών εισοδήματος.

3.4   Η κυρίαρχη δραστηριότητα στις περισσότερες αγροτικές περιοχές εξακολουθεί να είναι η γεωργία που βασίζεται στη βόσκηση και τη γεωργική εκμετάλλευση χαμηλής έντασης. Το μερίδιο της γεωργίας στην απασχόληση είναι μεταξύ των υψηλότερων σε σχέση με τις χώρες της ΕΕ.

3.5   Τα αγροτικά νοικοκυριά, ιδίως εκείνα με λίγους πόρους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση τόσο στις γεωργικές αγορές, τις αγορές εργασίας και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, όσο και στην ενημέρωση και την εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, οι δυνατότητες που έχουν για να προστατευθούν από τον κίνδυνο της φτώχειας μειώνονται σημαντικά.

3.6   Η περιορισμένη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και του εισοδήματος, καθώς και η χαμηλή απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα αποτελούν σημαντικά ζητήματα για τις αγροτικές περιοχές. Οι οικονομικές υπηρεσίες και οι κοινωνικές υποδομές είναι φτωχές και δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Αυτό επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ατόμων που ζουν στις αγροτικές περιοχές, καθώς και την ανταγωνιστικότητα και τον κοινωνικό ιστό αυτών των περιοχών.

4.   Η γεωργία παραμένει βασική κινητήρια δύναμη της αγροτικής οικονομίας των Δυτικών Βαλκανίων

4.1   Αν και το μερίδιο που αντιπροσωπεύει η γεωργία στην οικονομία των Δυτικών Βαλκανίων μειώνεται σταθερά από το 2000 έως σήμερα, εξακολουθεί να ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ, τόσο όσον αφορά την προστιθέμενη αξία, όσο και την απασχόληση.

4.2   Η μικρής κλίμακας και κατακερματισμένη ιδιωτική γεωργία παραμένει γενικό χαρακτηριστικό της γεωργίας στις περισσότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ιδίως σε αυτές του νότου. Το μέσο μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κυμαίνεται ανάμεσα σε 1,2 εκτάρια στην Αλβανία και λιγότερο από 4 εκτάρια στη Σερβία. Άλλοι παράγοντες που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη της γεωργίας είναι: οι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες δομές της αγοράς, οι ανεπαρκείς υποδομές, το χαμηλό μερίδιο της παραγωγής που προορίζεται να διατεθεί στο εμπόριο, η έλλειψη γνώσεων και δεξιοτήτων και η μη τήρηση των προδιαγραφών διατροφικής ασφάλειας.

4.3   Η αγροτική παραγωγή έχει σημειώσει πτώση, πράγμα που οφείλεται στην οικονομική μετάβαση ή ακόμα και στον πόλεμο σε ορισμένες χώρες· ωστόσο, από το 2000 η γεωργική παραγωγή άρχισε και πάλι να αυξάνεται, κυρίως χάρη στις επενδύσεις στην τεχνολογία παραγωγής. Εντούτοις, το επίπεδο παραγωγής στις περισσότερες χώρες εξακολουθεί να είναι μικρότερο από αυτό της περιόδου πριν τη μετάβαση. Παρά τις κάποιες αδυναμίες τους, οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν αρκετά υψηλό φυσικό δυναμικό για τη γεωργία (σχετικά φθηνή εργασία, χερσαίους και υδάτινους πόρους, καλές κλιματικές συνθήκες και πρόσφορο έδαφος για την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια προϊόντων όπως ο καπνός, ορισμένα φρούτα και λαχανικά, ο οίνος και τα δημητριακά).

4.4   Στο βόρειο τμήμα της βαλκανικής χερσονήσου υπάρχουν επίσης μερικές εξαιρετικά παραγωγικές αγροτικές περιοχές με οικονομίες άρτια ολοκληρωμένες (λεκάνη του ποταμού Σάβα, λεκάνη του Δούναβη, κοιλάδα της Παννονίας). Αυτές οι περιοχές έχουν ευνοϊκές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες για γεωργική παραγωγή έντασης κεφαλαίου. Επιπλέον, διαθέτουν επαρκές ανθρώπινο δυναμικό με ανεπτυγμένο επιχειρηματικό πνεύμα, αρκετά διαφοροποιημένο βιομηχανικό τομέα και καλά αναπτυγμένες υποδομές.

5.   Αντιμετώπιση της πρόκλησης της αγροτικής ανάπτυξης πέραν της γεωργίας

5.1   Το υψηλό ποσοστό του εργατικού δυναμικού που εργάζεται στη γεωργία δεν αντανακλάται άμεσα στην συμβολή της γεωργίας στο ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, οι μελλοντικές αγροτικές οικονομίες θα πρέπει να είναι σε θέση να απορροφήσουν το πλεόνασμα γεωργικής εργασίας και να προτείνουν εναλλακτικές ευκαιρίες απασχόλησης.

5.2   Η ανάπτυξη αγροτικών βιομηχανιών αποδείχτηκε συχνά πολύ αποτελεσματική για τη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης και την παροχή πρόσθετου εισοδήματος. Επιπλέον, η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει ότι οι επενδύσεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, τον εκσυγχρονισμό, την κατάρτιση και τα περιβαλλοντικά μέτρα αυξάνουν την απασχόληση και μειώνουν τη συγκεκαλυμένη ανεργία στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Μεταξύ των τομέων με σημαντικό δυναμικό ανάπτυξης είναι: οι βιομηχανίες μεταποίησης, τα προϊόντα με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη, τα βιολογικά προϊόντα διατροφής, ο αγροτικός τουρισμός, οι βιοτεχνίες, τα προϊόντα ξύλου και η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθώς και ευρύ φάσμα υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών.

5.3   Για να μπορέσει ο αγροτικός τομέας να αναπτυχθεί ταχύτερα, περισσότερα και καλύτερα, απαιτούνται περισσότερες δαπάνες σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες: βελτίωση των οδικών και των αρδευτικών υποδομών, του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και αποτελεσματική μεταφορά πληροφοριών, γνώσεων και τεχνολογιών.

6.   Οι πολιτικές για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη υπό το πρίσμα της ένταξης στην ΕΕ

6.1   Όλες οι χώρες της περιοχής τρέφουν μεγάλες προσδοκίες για ένταξη στην ΕΕ. Από αυτή την άποψη, όλες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις στη μετατροπή και τον εκσυγχρονισμό των σημαντικά κατακερματισμένων τομέων γεωργικών προϊόντων διατροφής προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι μπορούν να είναι ανταγωνιστικές στην αγορά της ΕΕ.

6.2   Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (6) σχετικά με την πρόοδο στην γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για να εξασφαλίσουν ότι συμβαδίζουν περισσότερο με το γεωργικό κεκτημένο και την πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

6.3   Σε σύγκριση με την ΕΕ, τα εθνικά ταμεία για την υποστήριξη της γεωργίας στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ακόμα περιορισμένα. Σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια εφαρμόζεται ευρύ φάσμα μέτρων και μηχανισμών στήριξης. Τα τελευταία χρόνια, η άμεση στήριξη των παραγωγών ήταν το κύριο τμήμα των γεωργικών μεταφορών πιστώσεων.

6.4   Χρηματοδοτική υποστήριξη της ΕΕ

6.4.1   Η προενταξιακή υποστήριξη της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης – το μέσο IPARD (7) είναι η 5η συνιστώσα του ΜΠΒ – του ευρύτερου μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας της ΕΕ για την προετοιμασία και την υποστήριξη της διεύρυνσης. Μόνο οι υποψήφιες χώρες είναι επιλέξιμες για τα κονδύλια του IPARD (Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Μαυροβούνιο και Τουρκία).

6.4.2   Η ΕΟΚ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στα ιδιαίτερα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στην εφαρμογή της προενταξιακής βοήθειας για την αγροτική ανάπτυξη. Τα επενδυτικά μέτρα στο πλαίσιο του IPARD εφαρμόζονται δύσκολα καθώς απαιτείται η ύπαρξη ολοκληρωμένων τοπικών δομών για την εφαρμογή και τον έλεγχο τους (η διοίκηση και η διαχείριση του IPARD είναι πλήρως αποκεντρωμένες και τα Όργανα της ΕΕ διενεργούν μόνο εκ των υστέρων έλεγχο). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά απόρριψης των σχεδίων και την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις κατά την προπαρασκευαστική περίοδο, τόσο από την κάθε χώρα όσο και από τους δυνητικούς δικαιούχους.

6.4.3   Οι αρχές και διαδικασίες διαχείρισης και ελέγχου του IPARD θα μπορούσαν να απλοποιηθούν για να ενθαρρύνουν τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να χρησιμοποιήσουν καλύτερα τα μέτρα με άμεσο αντίκτυπο στην αγροτική ανάπτυξη, όπως τη βελτίωση των αγροτικών υποδομών, τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και την κατάρτιση (Άξονας 3 του IPARD).

6.4.4   Βασική αιτία για την αργή απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ είναι επίσης η περιορισμένη διοικητική ικανότητα και η έλλειψη κατάλληλων θεσμικών οργάνων σε εθνικό και ιδίως σε τοπικό επίπεδο, που εμποδίζει τη συνολική ικανότητα απορρόφησης των προενταξιακών κονδυλίων. Η έλλειψη κατάλληλων γενικών υπηρεσιών (απόκτηση αδειών δόμησης, υπηρεσίες υποθηκοφυλακείου, ανεπαρκείς φυτοϋγειονομικές και κτηνιατρικές υπηρεσίες, κλπ.) έχει και αυτή συντελέσει στο χαμηλό ποσοστό επιτυχίας των τελευταίων προσκλήσεων για έργα αγροτικής ανάπτυξης.

6.4.5   Πρόσθετο εμπόδιο στην καλύτερη χρήση των ταμείων της ΕΕ φαίνεται ότι αποτελούν οι περιορισμένες δυνατότητες απορρόφησης των δυνητικών δικαιούχων. Αυτές θα μπορούσαν να ενισχυθούν με την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων υπηρεσιών γεωργικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών.

6.4.6   Η κατάσταση διαφέρει από χώρα σε χώρα και δεν σχετίζεται πάντοτε με την πρόοδο στην προσχώρηση ή το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθεί με πιο ευέλικτο τρόπο η προενταξιακή βοήθεια στην αγροτική ανάπτυξη, ιδίως μέσω της κατάργησης της διαφοροποίησης μεταξύ υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων χωρών για την πρόσβαση στη βοήθεια, και δίνοντας περισσότερο βάρος στην ατομική αξιολόγηση της διοικητικής ικανότητας και της ικανότητας απορρόφησης της κάθε χώρας.

7.   Οι αγορές εργασίας της υπαίθρου στα Δυτικά Βαλκάνια

7.1   Οι αγορές εργασίας της υπαίθρου στις περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων εμφανίζουν τα ακόλουθα κοινά χαρακτηριστικά:

—	οι εργαζόμενοι στον τομέα της γεωργίας αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο στην απασχόληση, ενώ αυτό των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών και των αυτοαπασχολούμενων (εκτός από την γεωργία) είναι πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο·

—	η μερική και εποχιακή απασχόληση αποτελούν συχνά τη μοναδική πηγή εισοδήματος για το μεγαλύτερο τμήμα του αγροτικού πληθυσμού·

—	η δυσμενής διάρθρωση της εκπαίδευσης και η έλλειψη δεξιοτήτων και γνώσεων είναι το αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης του αριθμού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο ·

—	η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης εκτός της γεωργίας οδηγεί σε υψηλή εξάρτηση από την εποχική απασχόληση και σε αφανή ανεργία·

—	οι πιο ευάλωτες ομάδες που κινδυνεύουν να μείνουν εκτός της αγοράς εργασίας είναι οι νέοι, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, οι εθνικές μειονότητες (Ρομά) και οι πρόσφυγες πολέμου. Ορισμένες από αυτές τις κατηγορίες δεν καταγράφονται πάντοτε ως άνεργοι («αφανής ανεργία»)·

—	οι εργαζόμενοι στον γεωργικό τομέα σπάνια συμμετέχουν σε διάφορα προγράμματα απασχόλησης που παρέχουν οι κυβερνήσεις. Απαιτείται καλύτερη προβολή αυτών των προγραμμάτων, καθώς και κατάλληλες συμβουλευτικές υπηρεσίες για αυτά.

8.   Στρατηγικές και πολιτικές που σχετίζονται με την αγροτική ανάπτυξη και την απασχόληση

8.1   Τα κύρια χαρακτηριστικά των υφιστάμενων εθνικών αγροτικών πολιτικών είναι: περιορισμένη πολιτική δημοσιότητα, ελλιπής κατανόηση της ευρωπαϊκής έννοιας της αγροτικής ανάπτυξης– απουσία ολοκληρωμένης προσέγγισης ή δομών προγραμματισμού, απουσία κάθετου και οριζόντιου συντονισμού της πολιτικής και ελλιπής διυπουργική συνεργασία στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης.

8.2   Ορισμένα σημαντικά προβλήματα, καθώς και οι ευκαιρίες ανάπτυξης, δεν λαμβάνονται επαρκώς υπόψη στις πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης: δεν προβλέπονται αρκετά κίνητρα για βιολογικές εκμεταλλεύσεις, γενετικούς πόρους, δασοκομία, τουρισμό, κλπ. Επίσης, δεν αντιμετωπίζεται ούτε το ζήτημα των μειονεκτικών περιοχών, ούτε αυτό της γεωργίας ημι-επιβίωσης.

8.3   Οι πολιτικές αγροτικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τις περιφερειακές πολιτικές και τα κατάλληλα τομεακά επιχειρησιακά προγράμματα μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αύξηση της απασχόλησης και στην κοινωνική ένταξη στις αγροτικές περιοχές. Μια σωστή περιφερειακή πολιτική μπορεί να προσφέρει σημαντική συμπληρωματική υποστήριξη, για την ενίσχυση των φτωχότερων αγροτικών περιοχών.

8.4   Σε σύγκριση με την ΕΕ, η εθνική περιφερειακή πολιτική στις περισσότερες χώρες υστερεί ακόμα περισσότερο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια πιο συνεκτική προσέγγιση και καλύτερος συντονισμός μεταξύ των διαθέσιμων πολιτικών και κονδυλίων, συγκεντρώνοντας έτσι διαφορετικές πηγές (εθνικά ταμεία, ευρωπαϊκά ταμεία, κονδύλια από χρηματοδότες).

8.5   Λόγω της πολιτικής αστάθειας και των συχνών αλλαγών κυβερνήσεων, στις περισσότερες χώρες της περιοχής παρατηρείται έλλειψη συνέχειας στην εφαρμογή των διαφόρων πολιτικών και μέτρων για αγροτική ανάπτυξη.

9.   Ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην αγροτική ανάπτυξη

9.1   Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Η κοινωνία των πολιτών στις αγροτικές ζώνες» (8) επεσήμανε διάφορα προβλήματα και προκλήσεις που τίθενται στην ανάπτυξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στις αγροτικές περιοχές, ιδίως στα νέα κράτη μέλη. Σε αυτές τις προκλήσεις συμπεριλαμβάνονται εμπόδια σε επίπεδο πρόσβασης στη γνώση και την πληροφόρηση, η έλλειψη ικανοτήτων για την έναρξη οικονομικών δραστηριοτήτων, τα δημογραφικά προβλήματα, καθώς και οι κοινωνικές υποδομές κατώτερου επιπέδου από τις αντίστοιχες των πόλεων.

9.2   Το καθεστώς και ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στα Δυτικά Βαλκάνια, σε συνδυασμό με τις προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη, είναι ζητήματα με τα οποία έχει ασχοληθεί η ΕΟΚΕ σε αρκετές γνωμοδοτήσεις της (9). Αν και η κάθε χώρα αντιμετωπίζει τα δικά της ζητήματα νομοθεσίας, δημόσιας χρηματοδότης, φορολογικού καθεστώτος των ΟΚΠ, επιπέδου πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου, υπάρχουν κάποια προβλήματα που είναι κοινά για όλη την περιοχή, ιδίως στις αγροτικές περιοχές:

—	γενικά η κοινωνία των πολιτών δεν έχει ισχυρές παραδόσεις·

—	η δημόσια χρηματοδότηση των ΟΚΠ είναι τις περισσότερες φορές ανεπαρκής και όχι αρκετά διαφανής·

—	επί του παρόντος τελεί υπό διαμόρφωση ένας νέος μηχανισμός, χρηματοδοτούμενος από την ΕΕ, για την παροχή τεχνικής βοήθειας προς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων (10), χωρίς όμως να έχουν επιτευχθεί ακόμη τα προσδοκώμενα αποτελέσματα·

—	γενικά υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης των ικανοτήτων και ανάπτυξης συγκεκριμένων γνώσεων και δεξιοτήτων σε διάφορους τομείς·

—	σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο οι αρχές δεν γνωρίζουν καλά τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών·

—	το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών: οι περισσότερες ΟΚΠ συγκεντρώνονται είτε στην πρωτεύουσα, είτε σε δύο ή τρείς άλλες πόλεις, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα ότι η ύπαιθρος αγνοεί τον ρόλο και τις δραστηριότητες της κοινωνίας των πολιτών·

—	οι περισσότερες ΟΚΠ, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών οργανώσεων, είναι κατακερματισμένες και πλήττονται από αντιπαραγωγικό ανταγωνισμό. Αυτό τις εμποδίζει από το να δημιουργήσουν ισχυρές ομάδες πίεσης.

9.3   Οι παραδοσιακές μορφές ΟΚΠ στις αγροτικές περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων είναι θρησκευτικές ομάδες και ενώσεις εθνικών μειονοτήτων, ενώσεις πυροσβεστών, κυνηγών και αλιέων, πολιτιστικές ή καλλιτεχνικές οργανώσεις, αθλητικά σωματεία, ενώσεις γυναικών και παρόμοιες ομάδες. Η γεωγραφική κατανομή τους είναι άνιση, είναι όμως προφανές ότι οι θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες είναι καλύτερα οργανωμένες και προστατεύουν καλά τα συμφέροντά τους.

9.4   Η δυνατότητα πιο ενεργού συμμετοχής αυτών των οργανώσεων σε προγράμματα για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος δεν αναγνωρίζεται πάντοτε επαρκώς από τους φορείς λήψης αποφάσεων. Η επιρροή τους στις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες είναι ήσσονος σημασίας και δεν εκτείνεται πέραν των στενών ορίων της τοπικής κοινότητας (χωριό). Δικτύωση σε υψηλότερο βαθμό δεν υπάρχει.

9.5   Τα σχέδια των χρηματοδοτών έχουν δημιουργήσει νέες μορφές οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως στη μεταφορά πληροφοριών και γνώσεων στον τομέα της πολιτικής για την ένταξη, της γεωργίας, του περιβάλλοντος, της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και παρόμοιες πρωτοβουλίες. Οι περικοπές στα κονδύλια των χρηματοδοτών είχαν ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών από αυτές τις οργανώσεις.

9.6   Ο ρόλος των γεωργικών οργανώσεων: κατά τη μετάβαση, το παλαιό γεωργικό συνεταιριστικό σύστημα από την κομμουνιστική περίοδο λίγο-πολύ κατέρρευσε. Αργότερα, τα έργα πολλών χορηγών, με στόχο κυρίως τον εκσυγχρονισμό της γεωργικής παραγωγής, ευνόησαν ή και προετοίμασαν τις διαδικασίες ένωσης των γεωργών. Επί του παρόντος, ο πραγματικός αντίκτυπος των διαφόρων ενώσεων γεωργών και παραγωγών στις πολιτικές για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη είναι σχετικά περιορισμένος. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μεταφορά της γνώσης, διάφορες συμβουλευτικές υπηρεσίες και την προώθηση των γεωργικών προϊόντων.

9.7   Η προσέγγιση LEADER για την αγροτική ανάπτυξη δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η δικτύωση και η προώθηση του διαλόγου σε τοπικό επίπεδο μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία και την υλοποίηση των στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης. Η εταιρική προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω», η οποία συμπεριλαμβάνει διάφορους τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς, είχε ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε πολλές χώρες της ΕΕ και θεωρείται ως χρήσιμο εργαλείο για την τόνωση της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές.

10.   Ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για την επίτευξη μιας πιο διαφοροποιημένης αγροτικής οικονομίας

10.1   Διαφοροποιημένη γεωργία και γεωργία βασισμένη στη γνώση

10.1.1   Η εντατικοποίηση της γεωργίας και οι τεχνολογικές βελτιώσεις σε αυτόν τον τομέα δημιουργούν νέες ευκαιρίες για θέσεις εργασίας σε διάφορες συνοδευτικές δραστηριότητες, όπως οι μεταφορές, η συσκευασία, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης, η πώληση και η συντήρηση μηχανικού εξοπλισμού, ο έλεγχος της ποιότητας, κλπ.

10.1.2   Η διαφοροποίηση του γεωργικού τομέα προς την προστιθέμενη αξία των γεωργικών προϊόντων (βιολογική καλλιέργεια, ποιοτική παραγωγή τροφίμων και κρέατος, προϊόντα με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη, παραδοσιακά σπιτικά τρόφιμα, κλπ.) μπορούν επίσης να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες μελλοντικής ανάπτυξης και να μειώσουν την αφανή ανεργία.

10.2   Επενδύσεις στις αγροτικές υποδομές

Οι ποιοτικές υποδομές όπως τα οδικά έργα, οι υποδομές υδροδότησης, παραγωγής ηλεκτρισμού και οι υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεπικοινωνιών, μπορούν να τονώσουν την ανάπτυξη τόσο των γεωργικών όσο και των μη-γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ταυτόχρονα, οι ποιοτικές υποδομές βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο των αγροτικών νοικοκυριών, αυξάνοντας την κινητικότητα και την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων αυτών στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης.

10.3   Δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου

Ένα πιο εκπαιδευμένο και ευπροσάρμοστο αγροτικό εργατικό δυναμικό θα έχει περισσότερες ευκαιρίες εύρεσης εργασίας εκτός του γεωργικού τομέα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης συνάδουν με τις ανάγκες των προγραμμάτων αγροτικής διαφοροποίησης. Τα προγράμματα δια βίου μάθησης, πρόκρισης και ενίσχυσης των διοικητικών γνώσεων και δεξιοτήτων είναι ιδιαίτερα σημαντικά.

10.4   Δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις

10.4.1   Η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και η ταχύτερη δημιουργία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) σε αγροτικές περιοχές θα συμβάλει στη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και θα ενθαρρύνει τους νέους να μην εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές. Τα μη ελκυστικά φορολογικά συστήματα, οι αναποτελεσματικές διαδικασίες εγγραφής επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με τις ελλιπείς υποδομές και την έλλειψη μορφωμένων νέων, είναι παράγοντες που δημιουργούν εμπόδια στις νέες επενδύσεις και επιχειρήσεις.

10.4.2   Η πρόσβαση σε πιστωτικές διευκολύνσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του αγροτικού πληθυσμού, εξακολουθεί να αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα. Είναι αναγκαίο να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες και τα υπόλοιπα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για να διευκολύνουν τη δανειοδότηση στον τομέα της γεωργίας. Αυτό έχει επίσης σημασία όσον αφορά τους κανόνες συγχρηματοδότησης για τα κονδύλια IPARD.

10.5   Οικοδόμηση αποτελεσματικών υπηρεσιών γεωργικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών

Οι υπηρεσίες γενικών εφαρμογών και παροχής συμβουλών πρέπει να προσανατολιστούν από την παροχή τεχνικών συμβουλών στους γεωργούς προς μια πιο καινοτόμο μεταφορά γνώσης και πληροφοριών που θα υπαγορεύεται από τη ζήτηση. Οι σύγχρονες υπηρεσίες γεωργικών εφαρμογών πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες ενός ευρύτερου αγροτικού πληθυσμού (καταναλωτές, επιχειρηματίες, γεωργοί, φτωχοί, κλπ.) και να βοηθούν τον αγροτικό πληθυσμό να υιοθετήσει νέες αρχές και κανόνες πολιτικής.

10.6   Τόνωση των συνεταιρισμών μέσω της βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου και της ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού τους και των προγραμμάτων υποστήριξής τους

Οι συνεταιρισμοί είναι παραδοσιακές οργανώσεις της αγροτικής κοινωνίας που μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου στις αγροτικές περιοχές. Μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, να παράγουν συμπληρωματικό εισόδημα και να δώσουν στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετάσχουν ενεργά στην ανάπτυξη των κοινοτήτων τους.

Επίσης, η ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων μπορεί και αυτή να δημιουργήσει ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας, ιδίως για τις γυναίκες και τους νέους, δηλαδή τις πιο ευάλωτες ομάδες.

10.7   Ενθάρρυνση των προσεγγίσεων «εκ των κάτω προς τα άνω» (όπως το πρόγραμμα Leader)

Είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η διασύνδεση και ο συντονισμός των διαφόρων φορέων των αγροτικών περιοχών, τόσο κάθετα (κυβερνητικές υπηρεσίες σε διαφορετικά επίπεδα - εθνικό, περιφερειακό και τοπικό) όσο και οριζόντια (επιχειρηματίες, επαγγελματικές οργανώσεις, γεωργοί, κλπ.). Οι τοπικές πολιτικές ανάπτυξης πρέπει να εφαρμοστούν με καλύτερο συντονισμό των σχετικών θεσμικών οργάνων και μέσω μιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων «εκ των κάτω προς τα άνω».

10.8   Τουρισμός και αγρο-τουρισμός

10.8.1   Ο αγροτικός τουρισμός μπορεί να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων προσφέρει καλά διατηρημένη φυσική, πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, τρόφιμα υψηλής ποιότητας και σχετική εγγύτητα με τις τουριστικές αγορές της ΕΕ. Ο οικο-τουρισμός και οι νέες βιώσιμες αναπτυξιακές τάσεις, που προωθούν το υγιές περιβάλλον και τον αντίστοιχο τρόπο ζωής (συμπεριλαμβανομένων των «βιολογικών προϊόντων» και τροφίμων όπως το κρέας, τα φαρμακευτικά φυτά, τα φρούτα του δάσους, τα μανιτάρια, κλπ.), ταιριάζουν απόλυτα με την πολιτιστική και τη φυσική κληρονομιά της περιοχής.

10.8.2   Ωστόσο, ο σύγχρονοι, ενεργοί αγροτουρίστες ζητούν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, άνετα καταλύματα και ποικιλία ψυχαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Πολλά προβλήματα εξακολουθούν να παρεμποδίζουν την ανάπτυξη αγροτικού τουρισμού: ελλείψεις υποδομών, μη επαρκώς αναπτυγμένες εμπορικές ονομασίες προϊόντων της κάθε περιοχής (αναμνηστικά είδη), χαμηλή ικανότητα και ποιότητα στέγασης, ελλιπής τοποθέτηση πινακίδων για τα τουριστικά αξιοθέατα, κακή διαχείριση των τουριστικών προορισμών, κλπ.

10.9   Τα διασυνοριακά προγράμματα θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν καλό μέσο για τη μελλοντική χρήση του τοπικού αναπτυξιακού δυναμικού (κοινές οδικές υποδομές, τουριστικές δομές και τοπικές εμπορικές ονομασίες, κοινά δίκτυα ενέργειας, κλπ.).

10.10   Ανανεώσιμη ενέργεια – πηγή απασχόλησης και εισοδήματος

Οι περισσότερες από τις νέες εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές: π.χ. ενεργειακές καλλιέργειες, μονάδες παραγωγής βιοαερίου, παραγωγή βιοκαυσίμων, παραγωγή κοκκωδών ουσιών και πλινθανθράκων, μονάδες παραγωγής αιολικής ενέργειας, κλπ. Αυτές οι μονάδες παραγωγής δεν αρκεί να κατασκευαστούν, αλλά πρέπει επίσης να διατηρούνται και να συντηρούνται καθ' όλον τον κύκλο ζωής τους, εξασφαλίζοντας έτσι πρόσθετη απασχόληση και επιπλέον εισόδημα.

---

(1)  Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Κροατία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Κόσσοβο (σύμφωνα με το Ψήφισμα 1244/99 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών), Μαυροβούνιο και Σερβία.

(2)  Άξονας 1 – Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα της γεωργίας και της δασοκομίας· άξονας 2 – βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου/ αειφορική χρήση της γεωργικής γης · άξονας 3 – ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονομίας και βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές· και άξονας 4 – προσέγγιση Leader.

(3)  Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που χρησιμοποιεί το γαλλικό ακρωνύμιο της φράσης Liaison Entre Actions de Développement de l'Economie Rurale – δηλαδή «Σύνδεση μεταξύ των ενεργειών ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας».

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 63, με θέμα το μέλλον της ΚΓΠ, βλ. σημείο 3.3.4,.

(5)  Η συνολική έκταση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είναι 264 462 χμ2 (που αντιστοιχεί στο 6 % της έκτασης της ΕΕ). Ο πληθυσμός τους είναι 26,3 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 50 % ζει σε αγροτικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού 89,2 κατοίκων ανά χμ2 είναι πολύ κατώτερη αυτής της ΕΕ (114,4).

(6)  Εκθέσεις προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Νοέμβριος 2010: http://ec.europa.eu/enlargement/press_corner/key-documents/reports_nov_2010_en.htm

(7)  Το IPARD, δηλαδή το μέσο για προενταξιακή βοήθεια στην αγροτική ανάπτυξη περιλαμβάνει 9 μέτρα σε 3 άξονες προτεραιότητας: 1 – Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων, 2 – Προπαρασκευαστικές ενέργειες για την εφαρμογή των γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων και του LEADER, 3 – Ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας. Τα κεφάλαια που διατίθενται για αυτό τον σκοπό την περίοδο 2007-13 ανέρχονται σε περίπου 1 δις EUR. Τα συνολικά κονδύλια του ΜΠΒ ξεπερνούν τα 10 δις EUR την περίοδο 2007-2013.

(8)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ ΕΕ C 175, 28.7.2009 σ. 37, Η κοινωνία των πολιτών στις αγροτικές ζώνες.

(9)  Γνωμοδοτήσεις ΕΕ C 18, 19.1.2011 σ. 11, ΕΕ C 317, 23.12.2009 σ. 15, ΕΕ C 224, 30.8.2008 σ. 130, ΕΕ C 204, 9.8.2008 σ. 120, ΕΕ C 27, 3.2.2009 σ. 140, ΕΕ C 44, 16.2.2008 σ. 121.

(10)  Μηχανισμός χρηματοδότησης για την κοινωνία των πολιτών.

---