14.10.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 255/14

1.1

Στο πλαίσιο των εργασιών που επιτελεί η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή προκειμένου να καθορίσει τη θέση της και να υποβάλει προτάσεις για τον τουριστικό τομέα, επιδιώκεται τώρα η κατάρτιση μιας γνωμοδότησης που να λαμβάνει υπόψη τη νέα πραγματικότητα της διευρυμένης ΕΕ, τόσο στη διεργασία που έχει ήδη ολοκληρωθεί όσο και σε εκείνη που θα επακολουθήσει κατά τα επόμενα έτη.

1.2

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη καταρτίσει γνωμοδοτήσεις για διάφορα θέματα που έχουν σχέση με τον τουρισμό, αλλά τώρα είναι η πρώτη φορά που αναλύονται οι επιπτώσεις και οι προοπτικές που θα προκύψουν από το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον τουριστικό τομέα και — πράγμα που είναι ακόμη πιο σημαντικό — με τη συμμετοχή των συμβούλων από τα νέα κράτη μέλη.

1.3

Χωρίς να τίθενται για τούτο υπό αμφισβήτηση ούτε, εξάλλου, να αναιρούνται οι εργασίες προηγούμενων γνωμοδοτήσεων, δεν παύει να είναι βέβαιο ότι η νέα πραγματικότητα συνεπάγεται, εκτός από νέες προοπτικές, και διάφορες απειλές και ευκαιρίες, τόσο για το σύνολο της Ευρώπης όσο και για τις χώρες που εξετάζονται ιδιαιτέρως, τις χώρες που ήταν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν από τη διεύρυνση και τα νέα κράτη μέλη.

1.4

Κατά την κατάρτιση αυτής της γνωμοδότησης προσπαθήσαμε να είμαστε ουσιαστικά ανοικτοί στις πληροφορίες, τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις των νέων κρατών μελών, χωρίς να λησμονούμε τις ήδη παγιωμένες θέσεις της ΕΟΚΕ. Στην ακρόαση που πραγματοποιήθηκε στο Κατοβίτσε της Πολωνίας, η ΕΟΚΕ μπόρεσε να λάβει πολλές και πολύ αξιόλογες συμβολές, τόσο από τα παλαιά μέλη της ΕΕ όσο και από τα νεοενταχθέντα, τα οποία θεωρούν, ομόφωνα, τον τουρισμό ως παράγοντα οικονομικού και πολιτιστικού πλούτου, συνύπαρξης και συμβολής στην Ευρώπη των Πολιτών και, ως εκ τούτου, ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό και απαραίτητο τώρα που έχει συντελεσθεί — και θα συνεχίσει να συντελείται — μια διαδικασία διεύρυνσης η οποία επιβάλλει περισσότερες προσπάθειες προσέγγισης και αμοιβαίας γνώσης των πολιτιστικών παραδόσεων και των λαών. Στο εγγύς μέλλον, η απαραίτητη αυτή προσπάθεια ευρωπαϊκής οικοδόμησης θα γίνει ακόμη πιο πιεστική χρονικά για τα νέα μέλη της ΕΕ. Τα άτομα που ταξιδεύουν σε άλλους τόπους ως τουρίστες είναι, αναμφίβολα, οι καλύτεροι πρωταγωνιστές και παράγοντες αυτής της ευρωπαϊκής οικοδόμησης.

1.5

Η παρούσα γνωμοδότηση δεν έχει σκοπό να εμβαθύνει στη σημερινή κατάσταση και στις μελλοντικές προοπτικές της τουριστικής βιομηχανίας σε κάθε χώρα, αλλά να αναλύσει τα κοινά στοιχεία που θα μπορούσαν να διαρθρώσουν στο μέλλον μια ευρωπαϊκή τουριστική πολιτική, και να μελετήσει και να προτείνει μέτρα που θα συμβάλουν στην ανάδειξη του τουρισμού σε όλες τις χώρες ως σημαντικού μοχλού οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης με κριτήρια βιωσιμότητας.

1.6

Το Σύνταγμα της Ευρώπης είναι μια νέα πραγματικότητα που πρέπει να ληφθεί υπόψη σε όλες τις δυνητικές αναλύσεις για τις σχέσεις των χωρών μεταξύ τους και με τα ευρωπαϊκά όργανα. Στην περίπτωση της παρούσας γνωμοδότησης, προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς επηρεάζει η διεύρυνση τον τουρισμό στο σύνολό του και πώς το νέο πλαίσιο που δημιουργεί η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης μπορεί να συμβάλει θετικά ή να δυσχεράνει την ανάπτυξη του φανταστικού αυτού αναπτυξιακού μοχλού που αποτελεί ο τουρισμός στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Τέλος, μας ενδιαφέρει να αναλύσουμε τα στοιχεία που μπορούν να διαμορφώσουν μια ευρωπαϊκή πολιτική τουρισμού.

1.7

Ακριβώς η ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των διάφορων ευρωπαϊκών λαών, μεταξύ των πολιτών αυτής της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας που συνιστά η Ευρώπη, είναι ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο μπορεί ο τουρισμός να συμβάλει στην καλύτερη γνωριμία του συνόλου των λαών και, κατά συνέπεια, στην οικοδόμηση, τη συνοχή και την παγίωση της νέας Ευρώπης.

1.8

Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι ο τουρισμός περνά αυτόν τον καιρό δύσκολες ώρες, καθώς πλήττεται από ποικίλους παράγοντες, μεταξύ των οποίων πρέπει να αναφέρουμε τη διεθνή τρομοκρατία και, κατά συνέπεια, την ασφάλεια και τις απαιτήσεις συνδυασμού της με την ελευθερία, την παγκόσμια οικονομική κρίση και τον αντίκτυπό της στη διάθεση για ταξίδια, τουλάχιστον μεγάλων αποστάσεων. Ο τουρισμός είναι — και μπορεί να συνεχίσει να είναι και στο μέλλον — μέσο υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης.

1.9

Ο τουρισμός, σε όλο τον κόσμο και, πιστεύουμε, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, πρέπει να βασίζεται, και να συμβάλλει, στην ανάπτυξη των αυθεντικών πολιτισμικών αξιών των κρατών, που αποτελούν τόσο πομπούς όσο και δέκτες τουρισμού. Ο ρόλος του σε ό,τι αφορά την ανταλλαγή ηθών και εθίμων και πολιτισμικών στοιχείων, τον αμοιβαίο σεβασμό, την αξιοποίηση του τοπικού περιβάλλοντος στις διάφορες πτυχές του, που συνδέονται με το περιβάλλον, την πολιτισμική κληρονομιά και την κοινωνία, μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας Ενωμένης Ευρώπης και ενός κόσμου που θα χαρακτηρίζεται από αλληλεγγύη και σεβασμό των άλλων χωρών.

2.1.1

Η πολιτική τουρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Σύνταγμα της Ευρώπης: Παρότι είναι γεγονός ότι ο τουρισμός δεν ανήκει άμεσα στις κοινές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι επίσης γεγονός ότι διάφορα ευρωπαϊκά όργανα προβαίνουν σε μέτρα και ενέργειες που έχουν αντίκτυπο στον τουρισμό λόγω του οριζόντιου χαρακτήρα τους ή τον χρησιμοποιούν ως μέσο για την επίτευξη διάφορων πρωταρχικών στόχων της ΕΕ: της αειφόρου ανάπτυξης, της απασχόλησης, της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και άλλων, που τελικά βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ευρωπαίων πολιτών.

2.1.2

Στη Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, στο Μέρος 4 «Τουρισμός», άρθρο ΙΙΙ-281, παρατίθεται η εξής θέση για τον τουρισμό:

2.1.2.1

Εξάλλου, το άρθρο Ι-17 περιλαμβάνει τον τουρισμό μεταξύ των δράσεων υποστήριξης, συντονισμού ή συμπλήρωσης.

«Η Ένωση έχει αρμοδιότητα να αναλαμβάνει δράσεις υποστήριξης, συντονισμού ή συμπλήρωσης. Οι εν λόγω τομείς δράσης είναι, στην ευρωπαϊκή τους διάσταση:

2.1.3

Παρατηρούμε σ' αυτά τα άρθρα της Συνθήκης ότι, παρόλο που αναγνωρίζεται ο οικονομικός χαρακτήρας του τουρισμού και η δυνατότητά του να παράγει πλούτο μέσω των επιχειρήσεων, δεν προβλέπεται σε καμία περίπτωση η επίτευξη σχετικής ευρωπαϊκής εναρμόνισης, αλλά αναγνωρίζεται μόνο ένας ρόλος συμπλήρωσης και συντονισμού των πολιτικών των κρατών μελών. Αντίθετα, εκφράζεται σαφέστατα η βούληση αποκλεισμού οιασδήποτε κανονιστικής δραστηριότητας που θα μπορούσε να συμβάλει στην εναρμόνιση αυτών των πολιτικών. Τούτο, κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, όχι μόνο δεν αποκλείει αλλά και μπορεί να διευκολύνει την ανάληψη δεσμεύσεων για τον ορισμό αξιών που να προσδιορίζουν ένα ευρωπαϊκό πρότυπο τουρισμού.

2.1.3.1

Η Συνθήκη θα μπορούσε ίσως να προβλέψει πιο παρεμβατικά πρότυπα στον τομέα του τουρισμού· όμως, από την ανάγνωση και την ανάλυση του κειμένου που προτείνει, μπορούμε να συναγάγουμε μόνο μια θετική γενικά αποτίμηση, σύμφωνη με το όλο κείμενο του Συντάγματος. Το κείμενο της Συνθήκης για τον τουρισμό επιτρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια επίτευξης των κυριότερων στόχων όσον αφορά τον ρόλο και τη βελτίωση του τουρισμού, και σε αυτή τη βάση θα στηριχθεί η μελλοντική συνεργασία της ΕΟΚΕ με τα άλλα όργανα και τους παράγοντες του κλάδου.

2.1.4

Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης δεν είναι να παρουσιάσει και να αναλύσει καθεμία από τις πολιτικές που έχουν αναπτύξει τα διάφορα κράτη της Ένωσης, αντιπαραβάλλοντας τα τουριστικά τους πρότυπα (περισσότερο ή λιγότερο ενταγμένα σε έναν ευρωπαϊκό συμβιβασμό, περισσότερο ή λιγότερο «εθνικιστικά»), εξετάζοντας την ευρωπαϊκή τουριστική ποικιλομορφία κλπ. Όπως έχει ήδη παρατηρήσει η ΕΟΚΕ, ο τουρισμός έχει τη βάση του στην τοπική και περιφερειακή διάσταση, και από εκεί προβάλλεται στο εθνικό και στο διεθνές επίπεδο. Στην πολύτιμη και πλούσια σε περιεχόμενο ακρόαση του Κατοβίτσε μπορέσαμε να διαπιστώσουμε, όχι μόνο την ποικιλία των καταστάσεων που υπάρχουν σε κάθε κράτος όσον αφορά την τουριστική δραστηριότητα, αλλά και την ποικιλία των στρατηγικών επιλογών όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο κάθε χώρα, περιφέρεια και κοινότητα προσεγγίζει το τουριστικό της πρότυπο σήμερα και στο μέλλον.

2.1.5

Ούτε, εξάλλου, είναι σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης να αξιολογήσει αυτή την ποικιλία των προτύπων δράσης· παρατηρούμε, όμως, ότι η ποικιλία φθάνει μέχρι και τον βαθμό του ανοίγματος στη συνεργασία στα διάφορα επίπεδα ή, αντίθετα, την αποκλειστική στήριξη στις συνθήκες που διαμορφώνονται από τον ανταγωνισμό στην αγορά.

2.2.1

Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μια νέα πραγματικότητα, που είναι βέβαιο ότι θα ανοίξει νέες ευκαιρίες για την Ευρώπη ως σύνολο, αλλά προφανώς και για καθεμία από τις χώρες που ανήκαν ήδη στην ΕΕ, που εντάχθηκαν πρόσφατα ή που πρόκειται να ενταχθούν στο μέλλον.

Οι ευκαιρίες αυτές μπορούν να εξεταστούν από διάφορες οπτικές γωνίες:

2.2.1.1

Προσφορά: Είναι προφανές ότι η διεύρυνση συνεπάγεται μια πολύ σημαντική αύξηση της ήδη σημαντικής τουριστικής προσφοράς της Ευρώπης, όχι μόνο από την καθαρά ποσοτική άποψη των τουριστικών προορισμών, αλλά και από τη — σημαντικότερη ίσως — άποψη της μεγαλύτερης προστιθέμενης αξίας χάρη στις πολιτιστικές, αρχιτεκτονικές και περιβαλλοντικές συμβολές της. Παραπέμπουμε για άλλη μια φορά στην ακρόαση του Κατοβίτσε, όπου αυτή η διεύρυνση της προσφοράς, που επήλθε χάρη στα νέα κράτη μέλη, καταδείχθηκε από τις διάφορες πρωτοβουλίες φυσιολατρικού και πολιτιστικού τουρισμού ή ακόμη και από πειράματα «βιομηχανικού» τουρισμού που παρουσιάστηκαν εκεί. Αυτή η αύξηση της προσφοράς θα καταστήσει αναμφίβολα πιο ανταγωνιστική την ευρωπαϊκή βιομηχανία σε εσωτερικό επίπεδο και έναντι άλλων χωρών της Αμερικής, της Ασίας και του υπόλοιπου κόσμου. Τα νέα κράτη μέλη προσπαθούν μάλιστα να διευρύνουν την τουριστική τους προσφορά, θεωρώντας τη ουσιώδες στοιχείο για την τουριστική και, σε τελική ανάλυση, την οικονομική τους ανάπτυξη. Αν και αυτή η βούληση ανάπτυξης είναι απόλυτα θεμιτή και επιθυμητή, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ανάπτυξη έχει όρια και ότι ο ρυθμός ανάπτυξης πρέπει να είναι βιώσιμος, για να εξασφαλιστεί η διατήρηση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αξιών στο μέλλον. Η πείρα άλλων κρατών στην τουριστική ανάπτυξη, με τα αντίστοιχα λάθη και επιτυχίες, πρέπει να ληφθεί υπόψη στο αναπτυξιακό πρότυπο των νέων τουριστικών προορισμών ως στοιχείο πρόβλεψης και ευστοχίας.

2.2.1.2

Ζήτηση: Η αύξηση της τουριστικής ζήτησης που συνδέεται με τη διεύρυνση θα προωθηθεί αναμφίβολα από τρεις κύριους παράγοντες: πρώτον, τον μεγαλύτερο αριθμό πολιτών της ΕΕ που θα έχουν την επιθυμία και την ανάγκη να γνωρίσουν άλλους τόπους, άλλες χώρες της ΕΕ οι οποίες τους ήταν μέχρι σήμερα δυσπρόσιτες, είτε επειδή δεν ανήκαν στην Κοινότητα και ήταν δύσκολο το ταξίδι είτε επειδή ανήκαν, αντίθετα, στην Κοινότητα και δυσκολεύονταν να ταξιδέψουν σε χώρες εκτός αυτής· δεύτερον, το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, που είναι βέβαιο ότι θα επιτευχθεί στις νέες χώρες, θα αυξήσει την τάση των πολιτών τους για ταξίδια· τέλος, οι νέες και βελτιωμένες υποδομές των μεταφορών και των επικοινωνιών αναμένεται ότι θα αποτελέσουν κίνητρο για περισσότερα ταξίδια, τουρισμό, μετακινήσεις για επαγγελματικούς ή αθλητικούς λόγους κλπ., με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα ταξίδια και να αναπτυχθεί η συναφής τουριστική βιομηχανία.

2.2.1.3

Αγορά: Ως συνέπεια της αύξησης της προσφοράς και της ζήτησης, η τουριστική αγορά θα καταστεί ισχυρή και θα διευρυνθεί σημαντικά και θετικά με τη διεύρυνση της ΕΕ. Αυτό θα έχει, αναμφίβολα, θετικό αντίκτυπο σε όλη την οικονομική δραστηριότητα της ΕΕ, όπου ο τουρισμός είναι μια βιομηχανία με μεγάλο δυναμικό. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τον αντίκτυπο που θα έχει η διεύρυνση της αγοράς στις τιμές των τουριστικών προϊόντων, στο παραγόμενο προϊόν ή στα κέρδη των επιχειρήσεων, αλλά όλα δείχνουν ότι οι θετικές συνέπειες θα είναι μεγαλύτερες από τις αρνητικές. Είναι βέβαιο ότι η διευρυμένη αγορά αυξάνει τον ανταγωνισμό, αλλά, προκειμένου τα θετικά αποτελέσματα να καταστούν αισθητά και να πολλαπλασιαστούν, η αύξηση αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε βελτιώσεις σε ό,τι αφορά τον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων και τους τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης.

2.2.2

Όμως, για να μετατραπούν αυτές οι νέες και μεγάλες ευκαιρίες που παρέχει η διεύρυνση σε εδραιωμένη πραγματικότητα, πρέπει να τηρηθούν ορισμένες κοινές αρχές, κριτήρια και κανόνες, που θα διασφαλίσουν τη γενική βιωσιμότητα της τουριστικής δραστηριότητας, καθώς και το κοινωνικά επιθυμητό της μέλλον. Τα κριτήρια αυτά καθορίστηκαν ήδη στη σύνοδο κορυφής της Λισσαβώνας, όπου προσδιορίστηκε η ομώνυμη στρατηγική, η οποία περιλαμβάνει τους εξής στόχους: βιωσιμότητα, κοινωνία της γνώσης, απασχόληση και κοινωνική συνοχή.

2.2.2.1

Βιωσιμότητα: Ήδη σε μία παλαιότερη γνωμοδότησή της με τίτλο «Για έναν τουρισμό προσιτό σε όλους και κοινωνικά βιώσιμο» (1), η ΕΟΚΕ, όπως και άλλα διεθνή και ευρωπαϊκά όργανα (η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο κ.ά.), προσδιόρισε τις γενικές προϋποθέσεις για τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού τουρισμού ως απαραίτητο στοιχείο για την ισορροπημένη και μακροπρόθεσμα αποδοτική ανάπτυξή του. Οι 100 πρωτοβουλίες που παρατίθενται στο εν λόγω έγγραφο αποτελούν ένα συγκεκριμένο φάσμα στοιχείων που συντελούν στην επίτευξη της βιωσιμότητας.

Ο πειρασμός των νέων χωρών να αυξήσουν τα ποσοστά της τουριστικής τους δραστηριότητας με βάση την αύξηση της τουριστικής προσφοράς πρέπει να περιοριστεί ως προς τους απόλυτους αριθμούς και ως προς τον ρυθμό της ανάπτυξης, έτσι ώστε η τουριστική ανάπτυξη των χωρών αυτών να είναι οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Η βιωσιμότητα ως απαραίτητο χαρακτηριστικό της τουριστικής δραστηριότητας δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, διότι εμφανίζονται συνεχώς αντιπαραθέσεις και διιστάμενες απόψεις για την εφαρμογή της βιωσιμότητας από τους διάφορους παράγοντες που συμμετέχουν στη διαμόρφωση του τουρισμού.

2.2.2.2

Κοινωνία της γνώσης: Ο τουρισμός μπορεί να συμβάλει πολύ θετικά στην εκπλήρωση αυτού του στόχου της στρατηγικής της Λισσαβώνας χάρη στην ίδια τη φύση της τουριστικής δραστηριότητας, που βασίζεται στις πολιτισμικές ανταλλαγές, στις μετακινήσεις για τη γνώση άλλων τόπων, στην προσέγγιση άλλων εθίμων και κοινωνικών και πολιτιστικών συνθηκών. Για τους νέους ειδικότερα, οι διαδικασίες απόκτησης γνώσεων ενισχύονται πολύ σημαντικά με τον τουρισμό, επειδή η συμβίωση με άλλα άτομα από διαφορετικό περιβάλλον τους κάνει πιο ανοιχτούς, πιο ανεκτικούς και πιο αλληλέγγυους. Οι γνώσεις δεν αποκτώνται μόνο με ακαδημαϊκή προσπάθεια, αλλά και με τη βίωση εμπειριών, η οποία μπορεί να γίνει υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και σε οποιαδήποτε ηλικία· με αυτή την έννοια, ο τουρισμός αποτελεί σπουδαία δυνατότητα προσωπικής προόδου.

Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών συμβάλλουν σημαντικά τόσο στην παραγωγή των τουριστικών προϊόντων όσο και στην κατανάλωσή τους και είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσουν τον τουρισμό να γίνει μια ανταγωνιστική και προσιτή σε όλους βιομηχανία.

2.2.2.3

Απασχόληση: Η στρατηγική της Λισσαβώνας προβλέπει ότι η Ευρώπη θα προβεί κατά τα επόμενα χρόνια σε ανάπτυξη της απασχόλησης ποιοτικά και ποσοτικά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τουρισμός, ο οποίος συνεισφέρει στο ΑΕγχΠ και στην απασχόληση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχεδόν κατά 5 % και σε ορισμένα κράτη μέλη έως και κατά 10 %, μπορεί να αποτελέσει πηγή δημιουργίας περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης στη διευρυμένη Ευρώπη. Για να είναι αυτή η απασχόληση κοινωνικά βιώσιμη, οι παλαιές και οι νέες θέσεις που θα δημιουργηθούν γύρω από τον τουρισμό πρέπει να πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις της ποιότητας, της κατάρτισης κατά την απασχόληση, του μόνιμου χαρακτήρα και, ιδίως, της αναγνώρισης των δικαιωμάτων των εποχικών εργαζομένων ή των εργαζομένων κατά μερική απασχόληση.

2.2.2.4

Κοινωνική συνοχή: Ο τουρισμός είναι σπουδαίο μέσο κοινωνικής συνοχής μέσω της γνωριμίας με άλλους τρόπους ζωής, διαφορετικούς από τον δικό μας, και συμβάλλει έτσι στην ανάπτυξη της ιδέας και της πραγματικότητας της ευρωπαϊκής ιθαγένειας στη διευρυμένη Ευρώπη. Για να ενωθούμε με άλλους σε κοινούς στόχους, είναι απαραίτητο να τους γνωρίζουμε, και ο τουρισμός διευκολύνει αυτή τη γνωριμία. Οι τουριστικές ανταλλαγές θα είναι στοιχείο κοινωνικής προόδου στη διευρυμένη Ευρώπη, με την προώθηση της συνοχής μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών λαών.

3.1

Το βασικό ερώτημα που μπορούμε και που οφείλουμε να θέσουμε είναι το εξής: είναι δυνατό να ενταχθεί η τουριστική πολιτική στο πλαίσιο της γενικότερης ανάπτυξης μιας σφαιρικής βιομηχανικής και οικονομικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Πιστεύουμε ότι η απάντηση πρέπει να είναι, και όντως είναι, καταφατική, αν ως τουριστική πολιτική εννοούμε το σύνολο των κριτηρίων, των στόχων και των μέσων που μπορούν να προσανατολίσουν τον ευρωπαϊκό τουρισμό προς τα κατάλληλα επίπεδα ανταγωνιστικότητας, παραγωγής πλούτου και βιωσιμότητας. Όπως ορίζει και η Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, πρόκειται για δράσεις υποστήριξης, συντονισμού και συμπλήρωσης των υπόλοιπων πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.2

Στοιχεία βιομηχανικής πολιτικής που μπορούν να εφαρμοστούν στον τομέα του τουρισμού. Μερικά από τα στοιχεία της τουριστικής πολιτικής που μπορούν να προέλθουν από τη γενικότερη βιομηχανική και οικονομική πολιτική της Ευρώπης είναι τα εξής:

3.2.1

Απασχόληση και κοινωνική πολιτική: Ανεξάρτητα από τα πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει η απασχόληση στον τουρισμό λόγω του έντονα εποχικού της χαρακτήρα, όλες οι πολιτικές της ΕΕ για την απασχόληση είναι πλήρως εφαρμοστέες και στην απασχόληση στον τουριστικό κλάδο. Γι' αυτό, όλες οι πρόσθετες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στον περιορισμό του εποχικού χαρακτήρα όχι μόνο πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες, αλλά και να προωθούνται και να ενθαρρύνονται από τα όργανα της ΕΕ. Ο δρόμος που πρέπει ακόμη να διανυθεί σ' αυτό το πεδίο είναι πολύ μακρύς, αφού η πραγματικότητα είναι ότι η εποχική απασχόληση αποτελεί τον κανόνα στους πιο σημαντικούς τουριστικούς τομείς. Ο ετεροχρονισμός των περιόδων διακοπών θα μπορούσε να συμβάλει θετικά στην παράταση της δραστηριότητας, πράγμα που θα καθιστούσε δυνατή τη βελτιωμένη αξιοποίηση της ικανότητας των τουριστικών υποδομών.

3.2.2

Ποιότητα: Ομοίως, οι προσπάθειες των κοινοτικών πολιτικών για την προώθηση της ποιότητας και την πλήρωση των απαιτήσεων της εφαρμογής τους στις επιχειρήσεις πρέπει να συντείνουν και στη βελτίωση της ποιότητας του τουρισμού, ο οποίος, λόγω του ουσιώδους χαρακτήρα του ως υπηρεσίας και της βασικής του συνιστώσας που είναι η προσωπική εξυπηρέτηση, είναι πολύ ευαίσθητος σ' αυτή τη μεταβλητή. Οι προσπάθειες όλων των τουριστικών φορέων ανά την Ευρώπη προς την κατεύθυνση αυτής της πολιτικής υπέρ της ποιότητας πρέπει να υποστηρίζονται, να συντονίζονται και να συμπληρώνονται, όπως προβλέπει η Συνταγματική Συνθήκη.

3.2.3

Έρευνα και ανάπτυξη: Ο τουρισμός, ιδιαίτερα, βιώνει σήμερα σημαντικές αλλαγές στη διάρθρωσή του, στον τρόπο παροχής των υπηρεσιών του και στον τρόπο αγοράς αυτών των υπηρεσιών μέσω του Διαδικτύου και πρέπει να μελετηθούν και να προαχθούν οι θετικές επιδράσεις που θα έχουν αυτές οι αλλαγές στον τουρισμό. Οι προσπάθειες Ε&Α στον τουριστικό τομέα πρέπει να αποτελούν ευθύνη όλων των οργάνων σε όλα τα επίπεδα και όλων των επιχειρήσεων.

3.2.4

Προστασία των καταναλωτών: Ο τουρισμός είναι μια οικονομική δραστηριότητα με μεγάλη αλληλεπίδραση μεταξύ παρόχων υπηρεσιών και καταναλωτών. Κάθε γενική πολιτική της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών πρέπει να εφαρμόζεται άμεσα και τομεακά στον τουρισμό και να ενισχύει την ευθύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Η προώθηση και η διάδοση σημάτων ποιότητας και σεβασμού του περιβάλλοντος στον τουριστικό τομέα πρέπει να υποστηριχθεί και να ενθαρρυνθεί.

3.2.5

Προστασία του περιβάλλοντος: Κάθε πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να εφαρμοστεί και στην τουριστική βιομηχανία, στην οποία θα έχει θετικό αντίκτυπο. Αν ο τουρισμός είναι κατ' ουσίαν μια βιομηχανία που βασίζεται στην ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, κάθε φιλοπεριβαλλοντική πρωτοβουλία, δράση ή ρύθμιση δεν μπορεί παρά να ευνοήσει την τουριστική δραστηριότητα σήμερα και στο μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον.

3.2.6

Άλλες πολιτικές της ΕΕ: Γενικά και λόγω του οριζόντιου χαρακτήρα της, η τουριστική βιομηχανία επηρεάζεται από όλες τις οικονομικές και βιομηχανικές πολιτικές της ΕΕ, αλλά είναι σκόπιμο να συνειδητοποιήσουν τα ευρωπαϊκά όργανα τη στρατηγική σημασία που έχει ο τουρισμός για την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή και να εφαρμόζουν τις πολιτικές ειδικά στον τουρισμό, μέσω ερευνών ή πειραματικών σχεδίων.

3.2.6.1

Σε τελική ανάλυση, η τουριστική πολιτική της διευρυμένης ΕΕ, και στο μέλλον, όταν θα έχει τεθεί πλήρως σε ισχύ το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, θα πρέπει να είναι μια πολιτική υποστήριξης, συντονισμού και συμπλήρωσης όλων των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν τον τουρισμό. Η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, η βιωσιμότητα με την ευρύτατη έννοιά της, η δημιουργία ποιοτικής απασχόλησης, η πολιτική για τις υποδομές κλπ. πρέπει να είναι στοιχεία που προσεγγίζουν τον τουρισμό ως βασική δραστηριότητα για την ανάπτυξη του συνόλου της Ένωσης.

3.2.7

Σχέση με άλλες δραστηριότητες: Ο τουρισμός είναι ένα στοιχείο που συντελεί στην ενίσχυση των αποτελεσμάτων άλλων δραστηριοτήτων, όπως π.χ. του αθλητισμού, όπως έχει δηλώσει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα «Τουρισμός και αθλητισμός: οι μελλοντικές προκλήσεις για την Ευρώπη» (2).

3.3

Η σημερινή κατάσταση της τουριστικής πολιτικής στην ΕΕ: Στο ερώτημα αν ο τουρισμός κατέχει στην Ευρώπη και στην ευρωπαϊκή πολιτική πραγματικά τη θέση, τη σημασία και τον στρατηγικό χαρακτήρα που του αξίζει ως ανθρώπινης, οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, πιστεύουμε ότι πρέπει να απαντήσουμε από διάφορες οπτικές γωνίες.

3.3.1

Η ΕΕ, οι χώρες, οι περιφέρειες και οι πόλεις της, αποτελούν παγκόσμιους τουριστικούς προορισμούς: η νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα, σήμερα, με τη διεύρυνση στα νέα κράτη μέλη, προϋποθέτει τη διαμόρφωση μιας ευρείας προσφοράς με ποικιλομορφία και αντιθέσεις, προκειμένου να εξελιχθεί σε δυνητική τουριστική προέλευση και προορισμό του υπόλοιπου πλανήτη. Στο μέλλον μπορούμε να περιμένουμε ότι η ανάπτυξη θα συνεχιστεί, με κάπως πιο περιορισμένο ρυθμό, αλλά πάντως υψηλότερο από ό,τι αναμένεται σε άλλες βιομηχανίες. Βάση αυτής της προσφοράς πρέπει να είναι η πολιτική για την προαγωγή της ποιότητας, που αποτελεί τη βάση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας, και εργαλείο και έκφρασή της η ανάπτυξη ευρωπαϊκού σήματος ή σημάτων τουριστικής Ποιότητας.

3.3.2.1

Αναγνωρίζεται ότι τα ευρωπαϊκά όργανα, μεταξύ των οποίων η Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες υπέρ του συντονισμού των δράσεων που έχουν αντίκτυπο στον τουρισμό. Πρέπει να μνημονευθεί ιδιαιτέρως η ήδη καθιερωμένη πρωτοβουλία του ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΦΟΡΟΥΜ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, μιας ετήσιας συνάντησης όλων των φορέων του τουριστικού κλάδου με μεγάλη επιστημονική, προγραμματική και πολιτική αξία συνεργασίας για τη βελτίωση του ευρωπαϊκού τουρισμού.

3.3.2.2

Αξιολογούμε πολύ θετικά αυτή και άλλες προσπάθειες προώθησης μιας ευρωπαϊκής τουριστικής ευαισθησίας, με τη συμμετοχή όλων των παραγόντων του κλάδου. Στο παράρτημα 1 παρατίθενται τα συμπεράσματα της συνεδρίασης αυτού του Φόρουμ στη Βουδαπέστη το 2004.

3.3.2.3

Πρέπει να μνημονευθεί εδώ, για άλλη μια φορά, η πρωτοβουλία της ΕΟΚΕ, που παρουσιάστηκε στη γνωμοδότησή της με θέμα «Τουριστική πολιτική και συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα» (3), να προτείνει στην Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα σύστασης, μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τον Τουρισμό.

3.3.2.4

Το Συμβούλιο αυτό θα μπορούσε να προβλέπει, στη σύνθεσή του, ευρεία εκπροσώπηση των θεσμικών και των ιδιωτικών φορέων, και ιδιαίτερα των κοινωνικών εταίρων και ενδιαφερόμενων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και να έχει ως καθήκον την ανάλυση των τουριστικών δεδομένων, την πρόταση γραμμών υποστήριξης και την παρακολούθηση της εφαρμογής των συμφωνιών του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Τουρισμού. Η ΕΟΚΕ θα συνεργαστεί και θα συμμετάσχει ενεργά.

3.3.2.5

Αυτή η βούληση της ΕΟΚΕ αντικατοπτρίζει τη δέσμευσή της να συνεχίσει να εργάζεται μόνη της και σε συνεργασία με την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των Περιφερειών και άλλα ευρωπαϊκά όργανα για την προώθηση της παρουσίας και της ανάπτυξης του τουρισμού στην Ευρώπη.

3.3.2.6

Για να προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνεται να ενισχυθούν οι διοργανικές συναντήσεις με σκοπό την ανάλυση, το συντονισμό και την προώθηση της εφαρμογής των αποφάσεων των ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΦΟΡΟΥΜ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ.

3.4.1

Στην παρούσα γνωμοδότηση θέλουμε να διατηρήσουμε τη συνοχή με την προηγούμενη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Για ένα τουρισμό προσιτό σε όλους και κοινωνικά βιώσιμο» (4), προσαρμόζοντας στην πραγματικότητα της ευρωπαϊκής διεύρυνσης τους άξονες που διαμορφώνουν μια τουριστική πολιτική. Η τουριστική πολιτική στην προκειμένη περίπτωση δεν νοείται από την άποψη των κανονιστικών αρμοδιοτήτων της Ένωσης, αλλά των αρχών και των αξιών που πρέπει να ενυπάρχουν και να διέπουν την τουριστική δραστηριότητα όλων των δημόσιων αρχών οποιουδήποτε επιπέδου, όπως και του ιδιωτικού τομέα στην επιχειρηματική του δράση. Στη συνέχεια απαριθμούνται τα στοιχεία που συναποτελούν αυτό το σύστημα πρακτικών αξιών που μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση και τη βιωσιμότητα της τουριστικής δραστηριότητας.

3.4.2

Ο ορισμός του τουρισμού στη διευρυμένη Ευρώπη πρέπει, όπως και στην περίπτωση των παλαιών κρατών μελών, να βασιστεί σε αξίες που ταυτίζονται με την ευρωπαϊκή παράδοση και τον πολιτισμό, συνεκτιμώντας, ως πρωταρχικό παράγοντα που πρέπει να ληφθεί υπόψη, τον ίδιο τον τουρίστα. Δεν μπορούμε να παρακάμψουμε την έννοια του τουρίστα ως καταναλωτή σύνθετων και ποικιλόμορφων υπηρεσιών με πολύ προσωπικά χαρακτηριστικά και σύνθεση. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέψουμε τον βασικά οικονομικό και επιχειρηματικό χαρακτήρα του τουρισμού, ο οποίος επιβάλλει την εφαρμογή κριτηρίων αποδοτικότητας και ανταγωνιστικότητας σε μια βιομηχανία με μεγάλη οικονομική σημασία και συμβολή στο ΑΕγχΠ της Ευρώπης.

3.4.3

Η τουριστική πολιτική στη διευρυμένη Ευρώπη πρέπει να οικοδομηθεί σε θεμέλια βιωσιμότητας, η οποία νοείται με την ευρύτερη έννοια της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα πιο αυστηρά όσον αφορά τους όρους αυτής της ανάπτυξης. Ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να συζητηθούν σχετικά αφορά τα όρια της ανάπτυξης: υπάρχουν αντικειμενικά και ποσοτικά προσδιορίσιμα όρια της τουριστικής δραστηριότητας; Υπάρχουν οικονομικά όρια όσον αφορά τον ρυθμό με τον οποίο αναπτύσσονται οι τουριστικοί προορισμοί ανά τον κόσμο;

3.4.3.1

Οι απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα δεν είναι απλές, αλλά φαίνεται να επικρατεί όλο και περισσότερο η άποψη ότι υπάρχουν όρια. Αξίζει να αναφέρουμε ως παράδειγμα τη Μεσόγειο, όπου ο αριθμός των τουριστικών καταλυμάτων αυξάνεται όχι στην ανάπτυξη, αλλά στην οικονομική μεγέθυνση, εάν αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της ισορροπίας μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Αξίζει να αναφέρουμε ως παράδειγμα τη Μεσόγειο, όπου ο αριθμός των τουριστικών καταλυμάτων αυξάνεται, πράγμα που, οπωσδήποτε, συνεπάγεται, μεσοπρόθεσμα, σοβαρούς κινδύνους για το σύνολο της τουριστικής βιομηχανίας και την αποδοτικότητα της. Οι πρωτοβουλίες τουριστικής επένδυσης υπό συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης σε συνεργασία με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες ως μέσα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης μιας ευρείας γεωγραφικής περιοχής που σήμερα παρουσιάζει χαμηλή ανάπτυξη.

3.4.4

Η προσαρμογή της τουριστικής επιχείρησης σε μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της (Ε&Α, νέες τεχνολογίες, επενδύσεις, διαφήμιση, σχεδιασμός, εμπορία, δίκτυα, ενώσεις επιχειρήσεων κλπ.) αποτελεί επιταγή για όλες τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, αλλά ιδίως για εκείνες που θέλουν να ανοιχτούν στη νέα, διευρυμένη Ευρώπη. Ο ρόλος που έχει σήμερα και που θα έχει πιθανότατα στο μέλλον το Διαδίκτυο επιβάλλει σε όλους τους τομείς μία πορεία συμμετοχής στην ανάπτυξή του και στη χρήση του για τη βελτίωση της παραγωγικότητας, για την έρευνα, και, σε τελική ανάλυση, για την πιο ισορροπημένη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας.

3.4.5

Τουρισμός και απασχόληση: Οι εργασιακές σχέσεις, η επαγγελματική κατάρτιση και εξέλιξη, η εξειδίκευση, η κοινωνική προστασία και η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι βασικά στοιχεία για τη διαμόρφωση μιας τουριστικής πολιτικής της διευρυμένης Ευρώπης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη δημιουργία νέων επαγγελμάτων στον τουριστικό τομέα και στην αντίστοιχη κατάρτιση, όπου πρέπει να συμμετάσχουν οι αρχές, για να διασφαλίσουν ότι πληρούνται τα κριτήρια δημιουργίας ποιοτικής απασχόλησης. Θα πρέπει επίσης να διευρυνθεί και να βελτιωθεί το φάσμα των τουριστικών ειδικεύσεων.

3.4.6

Ο τουρισμός και η προώθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς: τα έθιμα, οι τέχνες, η αρχιτεκτονική, η ιστορία, η λαϊκή τέχνη και η γαστρονομία είναι στοιχεία που καλούνται να διαδραματίσουν πολύ σημαντικό ρόλο σε μια σωστή ευρωπαϊκή τουριστική πολιτική. Οι νέες χώρες, με την πλούσια κληρονομιά, που οφείλουν να αξιοποιήσουν ως τουριστικό προϊόν, θα πρέπει να στηριχθούν σ' αυτές τις αξίες για την τουριστική τους ανάπτυξη. Πειράματα όπως το Paradores στην Ισπανία, το Pousadas στην Πορτογαλία και το Ville e Castelli στην Ιταλία μπορούν να αποτελέσουν καλά παραδείγματα για την ολοκλήρωση μεταξύ της κληρονομιάς και του τουρισμού με βάση την οικονομική τους αξιοποίηση.

3.4.7

Η πρόσβαση όλων των ανθρώπων στον τουρισμό είναι μια πρόκληση που δεν πρέπει να αγνοηθεί. Ο τουρισμός είναι δικαίωμα του ανθρώπου, όλων των ανθρώπων, ακόμη και εκείνων που πάσχουν από αναπηρίες: προτείνεται να αναληφθεί στη διευρυμένη Ευρώπη μια εκστρατεία για την προώθηση του τουρισμού η οποία να απευθύνεται ειδικά στα παιδιά και τους εφήβους στα σχολεία, καθώς και στους ηλικιωμένους και τους συνταξιούχους.

3.4.8

Η επέκταση της τουριστικής αγοράς κατόπιν της διεύρυνσης πρέπει να συντελέσει στην αύξηση του δυναμισμού του εσωτερικού ευρωπαϊκού τουρισμού και να αποτελέσει, κατά συνέπεια, τη βάση της δράσης για μία γενική πολιτική προώθησης.

3.4.8.1

Δεδομένης της ιδιαίτερης σημασίας του εσωτερικού τουρισμού, του αντικτύπου του στην εσωτερική ζήτηση και κατανάλωση στην ΕΕ και, ιδιαίτερα, της παρούσας και της δυνητικής έκτασης του κοινωνικού τουρισμού, η ΕΟΚΕ θα καταρτίσει γνωμοδότηση με τίτλο «Πολιτική κοινωνικού τουρισμού για την Ευρώπη» .

3.4.9

Η πρωτοκαθεδρία και η συμμετοχή των φορέων του κλάδου στην ανάλυση, τον σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των τουριστικών πολιτικών στα διάφορα πεδία πρέπει να αποτελεί ανά πάσα στιγμή τρόπο δράσης και υποχρεωτικά εφαρμοστέα αρχή σε κάθε τουριστική πολιτική. Θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές συνεργασίας των φορέων και να προβλεφθούν τα μέσα για τη συμμετοχή τους.

3.4.10

Αν ο εποχικός χαρακτήρας του τουρισμού είναι, ίσως, η μεγαλύτερη αδυναμία του, η επιδίωξη σταθερότητας στην τουριστική απασχόληση και δραστηριότητα πρέπει να αποτελέσει τη βάση μιας νέας πολιτικής τουρισμού για τη διευρυμένη Ευρώπη. Πρέπει να διερευνηθούν, μέσω πειραματικών σχεδίων, τρόποι αντιστάθμισης της υποχρησιμοποίησης ανθρώπινων πόρων και κεφαλαίων που συνεπάγεται ο εποχικός χαρακτήρας. Στα πλαίσια αυτής της διερεύνησης, πρέπει να εξεταστούν διεξοδικά τα μεταβαλλόμενα πρότυπα τουρισμού καθώς και με ποιο τρόπο θα μπορέσει ο τουρισμός να αποτελέσει σε μόνιμη βάση αυτό το εκπληκτικό μέσο ανάπτυξης.

3.4.11

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ειδική πραγματικότητα που ισχύει στα ευρωπαϊκά νησιά, τα οποία, σε σχέση με τον τουρισμό, παρουσιάζουν χαρακτηριστικά του έχουν ως αποτέλεσμα οι συνθήκες υπό τις οποίες αναπτύσσεται ο τουρισμός να έχουν πολύ σημαντικό αντίκτυπο. Οι πολιτικές στον τομέα των επικοινωνιών, των μεταφορών, και της περιφερειακής ανάπτυξης έχουν στρατηγική σημασία για τις νησιωτικές περιοχές, καθώς και για τις ορεινές περιοχές, λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών τους σε σχέση με τον τουρισμό.

3.4.12

Επιβάλλεται να τονισθεί ακόμη μία φορά ότι, στη σημερινή εποχή, η πολιτική ασφάλειας και πρόληψης πρέπει να αποτελεί τη βάση της τουριστικής ανάπτυξης. Τόσο στην περίπτωση των φυσικών καταστροφών όσο και στην περίπτωση των καταστροφών που προκαλούνται από ανθρώπους, η πρόληψη μέσω κανόνων που να εξασφαλίζουν την ελευθερία των ατόμων να ταξιδεύουν και να μετακινούνται πρέπει να αποτελεί βασικό στοιχείο της τουριστικής ανάπτυξης.

3.4.13

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια τουριστική πολιτική για τη διευρυμένη Ευρώπη πρέπει να συμβάλλει στην αποτελεσματική υλοποίηση του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει ο τουρισμός στην επιτάχυνση των διαδικασιών κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής συνοχής στην ΕΕ, μέσω διάφορων δράσεων:

3.5.1

Στο πλαίσιο της ανάλυσης του τουρισμού στη διευρυμένη Ευρώπη, ο κατάλληλος συντονισμός και η συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα δεν πρέπει πλέον να εξεταστούν μόνο στο επίπεδο του τοπικού ή του εθνικού περιβάλλοντος, αλλά είναι δυνατό — και σκόπιμο — να ξεπεραστούν αυτοί οι φραγμοί και να αναδειχθεί η συνεργασία ως στοιχείο μεταβίβασης βιώσιμων πολιτικών και δράσεων βελτίωσης των επενδύσεων και της ανταγωνιστικότητας μεταξύ εθνών. Είναι σαφές ότι οι χώρες και οι κοινωνικοί τομείς που έχουν μεγαλύτερη τουριστική παράδοση μπορούν να προσφέρουν την πείρα τους στις χώρες που συναπαρτίζουν τη διευρυμένη Ευρώπη, βοηθώντας τες να διορθώσουν σφάλματα του προτύπου τουριστικής τους ανάπτυξης, παρέχοντάς τους επιβεβαιωμένες γνώσεις επιτυχιών και αποτυχιών και, τελικά, συνεργαζόμενες σε αυτό το νέο πρότυπο οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμου τουρισμού.

3.5.2

Η κατάρτιση πρέπει να αποτελεί μία από τις βάσεις της βελτίωσης της ποιότητας του τουρισμού, συνιστάται όμως να βασίζεται σε πραγματικές απαιτήσεις των διάφορων τουριστικών φορέων όσον αφορά το περιεχόμενό της, για να έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα οι προσπάθειες των αρχών. Η συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα μπορεί και οφείλει να διαδραματίσει σ' αυτό το θέμα ρόλο ζωτικής σημασίας.

3.5.2.1

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να δηλώσει ρητώς ότι θα υποστηρίξει την πρωτοβουλία της Επιτροπής να δημιουργηθεί ένα Ευρωπαϊκό Μάστερ Τουρισμού, ικανό να διαμορφώσει, να αναπτύξει και να εφαρμόσει το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Τουρισμού με βάση τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως χώρου συνύπαρξης και οικονομικής ανάπτυξης.

3.5.3

Η ευρωπαϊκή τουριστική πολιτική πρέπει να διασφαλίσει την προαγωγή των δικτύων των τουριστικών πρακτόρων, καθώς και των ενώσεων των εργοδοτών σε όλα τα επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό.

3.5.4

Ο ρόλος των υποδομών των μεταφορών στη διευρυμένη Ευρώπη είναι ουσιώδης για την ανταγωνιστική ανάπτυξη του τουρισμού σε όλες τις χώρες. Οι προσπάθειες που πρέπει να καταβάλει η Ένωση σ' αυτό το πεδίο πρέπει να διασφαλίζουν την πρόσβαση στις μεταφορές και την εναλλακτικότητα των μεταφορικών μέσων σε όλες τις περιφέρειες με ασφάλεια, ταχύτητα και ποιότητα, καθώς είναι γνωστό ότι η τουριστική χρήση των υποδομών έχει μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσβαση στα νησιά των χωρών της Ένωσης πρέπει να αποτελεί στόχο ιδιαίτερης προτεραιότητας για τις πολιτικές βελτίωσης των εσωτερικών και των εξωτερικών επικοινωνιών.

3.6.1

Η ευρωπαϊκή θεσμική συνεργασία μπορεί να λάβει πολύ διαφορετικές μορφές:

3.6.1.1

Πειραματικά σχέδια, όπως π.χ. το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Τουρισμού, το οποίο μπορεί να συμβάλει σημαντικά, πρώτον, στην ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, δεύτερον, στον περιορισμό του εποχικού χαρακτήρα του τουρισμού και, τρίτον, στην πρόσβαση όλων των πολιτών στον τουρισμό. Η προώθηση αυτού του σχεδίου πρέπει ίσως να γίνει από διάφορες χώρες με παρόμοιες επιτυχείς εμπειρίες, σε συνεργασία με την Επιτροπή, και πρέπει να διερευνηθεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του μέχρι να επιτευχθεί ένα γενικό σχέδιο Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Τουρισμού. Προτείνεται να αναλυθεί εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η επίδραση που θα μπορούσε να έχει ένα ενδεχόμενο πρόγραμμα ευρωπαϊκού κοινωνικού τουρισμού στην ευρωπαϊκή τουριστική βιομηχανία.

3.6.1.2

Συνεργασία σε έρευνες, όπως π.χ. στο πεδίο των Νέων Μορφών Τουρισμού, όπου η διεύρυνση παρέχει νέα ώθηση για την ενίσχυση μορφών τουρισμού που είναι συμβατές με τη βιωσιμότητα. Συνιστάται να καταρτίσει η Επιτροπή διερευνητική μελέτη για το θέμα, στην οποία η ΕΟΚΕ θα παράσχει τη συνεργασία της.

3.6.2.1

Η μεγαλύτερη οικονομική έκφραση της αλληλεγγύης της ΕΕ είναι η πολιτική οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, η οποία εφαρμόζεται μέσω των διαρθρωτικών ταμείων. Η πολιτική αυτή, η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την πρόοδο των χωρών, θα αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία με τη διεύρυνση. Γι' αυτό, πρέπει να υποστηριχθούν οι δράσεις που έχουν θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη των πολιτικών συνοχής, οι οποίες, με τη σειρά τους, μπορούν να συντελέσουν στην τόνωση της τουριστικής δραστηριότητας σε όλες τις χώρες, έτσι ώστε ο τουρισμός να μπορέσει να έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα σε αυτές τις δράσεις, μέσω της ανάπτυξης της τουριστικής πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διασυνοριακές δράσεις μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη προσφορών από διάφορες χώρες, μέσω κοινών δράσεων και προσφορών.

3.6.2.2

Για να αναλυθεί διεξοδικά αυτή η πτυχή, προτείνεται να εκπονήσει η Επιτροπή μελέτη σχετικά με την επίδραση που έχουν τα διαρθρωτικά ταμεία στον τουριστικό τομέα.

4.1

Ο τουρισμός είναι ένας οικονομικός τομέας και μια βιομηχανία που έχει μεγάλη σημασία για την αποτελεσματική οικοδόμηση της διευρυμένης Ευρώπης. Πρέπει να αναπτυχθεί με βάση κριτήρια βιωσιμότητας, με την ευρύτερη έννοιά της, και καλείται να συμβάλει αποτελεσματικά στην κοινωνική συνοχή της Ευρώπης.

4.2

Τα νέα κράτη μέλη βλέπουν τον τουρισμό σαν μια μεγάλη ευκαιρία οικονομικής ανάπτυξης, που μπορεί να μειώσει την απόσταση των εισοδημάτων με τις παλαιές χώρες της Ένωσης. Η μεγάλη πολιτισμική, αρχιτεκτονική και φυσική ποικιλία που προσφέρουν θα συντελέσει στην αύξηση τόσο της τουριστικής προσφοράς όσο και της ζήτησης εντός και εκτός της Ευρώπης.

4.3

Αναμένεται ότι θα είναι πολύ θετικός ο αντίκτυπος που θα έχει μελλοντικά η διεύρυνση της Ένωσης στον τουριστικό τομέα, ιδίως αν το Ευρωπαϊκό Πρότυπο Τουρισμού εφαρμοστεί με κριτήρια βιωσιμότητας.

4.4

Μία από τις προτάσεις που διατυπώνει η ΕΟΚΕ προς έγκριση και διαβίβαση στο σύνολο των αρχών όλων των κρατών μελών είναι η διοργάνωση μιας ευρείας «εκστρατείας εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης γύρω» από τον άξονα του τουρισμού ως στρατηγικής βιομηχανίας για την Ευρώπη. Η εκστρατεία αυτή θα απευθύνεται βασικά στους νεαρούς μαθητές, με στόχο να τους μάθει να εκτιμούν τον τουρισμό ως ανθρώπινη δραστηριότητα γνωριμίας με πρόσωπα, τόπους και πολιτισμούς, η οποία μπορεί να έχει ζωτική σημασία για την προσωπική τους ανάπτυξη και καλλιέργεια. Στην εκστρατεία αυτή θα πρέπει να συμμετάσχουν οι ευρωπαϊκές, εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, όπως και οι οργανώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων όλων των επιπέδων, και να προσκληθούν οι μαθητές να γνωρίσουν το πλησιέστερο τουριστικό τους περιβάλλον (πόλη, επαρχία, περιφέρεια) ως κίνητρο για να ταξιδέψουν αργότερα σε ολόκληρη τη χώρα τους και στο σύνολο της Ευρώπης.

4.5

Η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με ορθές πρακτικές της τουριστικής δραστηριότητας, τόσο από την άποψη των προορισμών όσο και από την άποψη των ιδιωτικών φορέων (ξενοδόχων, ταξιδιωτικών πρακτόρων, συμπληρωματικής προσφοράς κλπ.), μπορεί να χρησιμεύσει ως δίαυλος για την ανταλλαγή θετικών εμπειριών, από τις οποίες χωρίς αμφιβολία θα μπορέσουν να ωφεληθούν ευρέως οι χώρες που προσχώρησαν πρόσφατα και εκείνες που θα προσχωρήσουν στο μέλλον.

4.6

Ομοίως, η δημιουργία και η ενίσχυση διάφορων δικτύων προορισμών, προσανατολισμένων προς την προαγωγή των βέλτιστων αξιών βιωσιμότητας και ποιότητας, αποτελεί εχέγγυο διασφάλισης της τουριστικής ανάπτυξης σύμφωνα με κριτήρια που επικεντρώνονται σε ένα νέο πρότυπο ευρωπαϊκού τουρισμού με περισσότερες εγγυήσεις συνέχειας.

4.7

Η προστασία των καταναλωτών πρέπει να αποτελέσει τη βάση ενός ευρωπαϊκού τουριστικού προτύπου που θα αποσκοπεί στο να συνεχίσει να δημιουργεί βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα. Πρέπει να εφαρμοστεί στον τουρισμό η συνολική γενική πολιτική προς την κατεύθυνση αυτή, λόγω, βασικά, της έντονης αλληλεπίδρασης που υπάρχει στον τουρισμό μεταξύ καταναλωτών και παρόχων υπηρεσιών.

4.8

Η ΕΟΚΕ αξιολογεί θετικά την πρωτοβουλία της Επιτροπής να καταρτίσει μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο των αθλητικών εκδηλώσεων στον τουρισμό, με βάση τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Τουρισμός και αθλητισμός: οι μελλοντικές προκλήσεις για την Ευρώπη».

4.9

Προκειμένου να υπάρξουν σημεία αναφοράς και να τεθούν οι βάσεις για μελλοντικές δράσεις υποστήριξης του ευρωπαϊκού τουρισμού, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, όχι μόνο να μελετήσει τον τουρισμό των ατόμων με αναπηρίες, αλλά και να πραγματοποιήσει, σε εύθετο χρόνο, μελέτες σχετικά με τον τουρισμό και την πραγματικότητα του κοινωνικού τουρισμού, λόγω της κοινωνικής σημασίας και της ενδεχόμενης θετικής επίδρασής του στην τουριστική δραστηριότητα.

4.10

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επαναλάβει ιδιαίτερα δύο προτάσεις που έχουν ήδη διατυπωθεί στην παρούσα γνωμοδότηση:

5.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να δοθεί στην παρούσα γνωμοδότηση ο τίτλος «Δήλωση του Κατοβίτσε σχετικά με την τουριστική πολιτική στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση», η οποία, αφού δημοσιευθεί και διαδοθεί, να αποτελέσει τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής στην Παγκόσμια Ημέρα του Τουρισμού 2005, που προσδιορίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού.