Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030»

[COM(2021) 572 final]

(2022/C 152/28)

Εισηγητής:

ο κ. Simo TIAINEN

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 10.8.2021
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	25.11.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	8.12.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	565
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	227/1/6

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Στη νέα της δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορθώς αναφέρει ότι τα δάση διαδραματίζουν πολύπλευρο και σημαντικό ρόλο στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Η ζωτικότητα και η υγεία των δασών έχουν θεμελιώδη σημασία, τόσο για περιβαλλοντικούς όσο και για κλιματικούς λόγους, καθώς και για την ενίσχυση της δασικής οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας των ανθρώπων. Αν και η Ευρωπαϊκή και Οικονομική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) αναγνωρίζει ότι η δασική στρατηγική εξετάζει τις οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες, αυτό θα πρέπει να γίνει με πιο ολοκληρωμένο τρόπο. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι παραμένει αναπάντητο το ζήτημα του τρόπου αμοιβής των μη εμπορικών υπηρεσιών οικοσυστήματος που παρέχουν τα δάση και, ως εκ τούτου, οι ιδιοκτήτες δασών. Η στρατηγική περιγράφει λίγα θετικά παραδείγματα, και η ΕΟΚΕ ζητεί μια πραγματικά πειστική λύση για το μέλλον.

1.2.

Η δασική στρατηγική θα πρέπει να συνδέσει τους διάφορους τομείς πολιτικής και τις στρατηγικές που αφορούν τα δάση και τη δασική βιοοικονομία. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της λήψης αποφάσεων στο σωστό επίπεδο, σύμφωνα με τις αρμοδιότητες και την αρχή της επικουρικότητας. Δεδομένου ότι τα δάση διαφέρουν σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ, δεν υπάρχουν ενιαίες λύσεις και η διαχείριση των δασών και ο σχεδιασμός της διαχείρισης των δασών αντιμετωπίζονται καλύτερα σε εθνικό επίπεδο για να συμβάλουν στην επίτευξη κοινών στόχων. Ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ με τη σειρά του είναι απαραίτητο όσον αφορά τα ζητήματα που σχετίζονται με την ενιαία αγορά και τα περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο με εθνικά μέτρα και τα οποία συχνά απαιτούν επίσης διεθνή δράση.

1.3.

Απαιτείται προηγμένη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα χάραξης πολιτικής και η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη πιο ενεργού συμμετοχής των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των συνδικάτων και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, στην περαιτέρω ανάπτυξη και παρακολούθηση της στρατηγικής, επισημαίνοντας τον κεντρικό ρόλο των ιδιοκτητών δασών, των βιομηχανιών και των εργαζομένων στη βιώσιμη διαχείριση των δασών και στη δασική βιοοικονομία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ ζητά συνοχή, ασφάλεια, σταθερότητα, σαφήνεια και συνέπεια στο πλαίσιο πολιτικής και στο ρυθμιστικό πλαίσιο. Είναι ζωτικής σημασίας να μην δρομολογηθούν πρωτοβουλίες που αλληλεπικαλύπτονται ή έρχονται σε αντίθεση με τους υφιστάμενους ευρέως αποδεκτούς ορισμούς, αρχές, κριτήρια, δείκτες, κατευθυντήριες γραμμές και συστήματα βιωσιμότητας. Η προστασία της ιδιοκτησίας και των ελεύθερων επιχειρήσεων αποτελούν επίσης αρχές που πρέπει να τηρούνται.

1.5.

Δεδομένου του ευρέος φάσματος ζητημάτων με ασαφείς επιπτώσεις, η ΕΟΚΕ ζητά ολοκληρωμένη εκτίμηση επιπτώσεων της στρατηγικής προκειμένου να προσδιοριστούν οι επιπτώσεις για τις συνθήκες της αγοράς και τις αγροτικές περιοχές και οι διάφορες χρηματοδοτικές ανάγκες, όπως για την έρευνα και την καινοτομία, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, τις υποδομές, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και τη βελτίωση της βιοποικιλότητας.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στη στρατηγική δίνεται η δέουσα προσοχή στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, δεδομένου ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη μεταβάλλει την κατάσταση των δένδρων και όλων των οργανισμών και συνδέεται με δασικές καταστροφές, γεγονός το οποίο μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομία. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη για μια ολιστική θεώρηση του ρόλου που διαδραματίζουν τα δάση και η δασική βιοοικονομία στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, προκειμένου να διασφαλιστεί ο καλύτερος συνδυασμός δέσμευσης, αποθήκευσης και υποκατάστασης για την επίτευξη μιας οικονομίας μετά τα ορυκτά καύσιμα. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει επίσης, όπως και η δασική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τη σημασία μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση των δασών και την προστασία της βιοποικιλότητας.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει την έρευνα σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, των δασικών οικοσυστημάτων και της διαχείρισης των δασών και ζητά τη συστηματική συλλογή και ανταλλαγή αξιόπιστων δεδομένων για την κατάσταση των δασών. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της καινοτομίας στους τομείς της βιώσιμης και ανθεκτικής στην κλιματική αλλαγή παραγωγής βιομάζας, των νέων δασικών προϊόντων και των πρακτικών κυκλικής οικονομίας, αξιοποιώντας πλήρως τις ψηφιακές τεχνολογίες.

1.8.

Η ψηφιακή και πράσινη μετάβαση των δασικών δραστηριοτήτων απαιτεί νέες δεξιότητες, οι οποίες πρέπει να λαμβάνονται ιδίως υπόψη στην επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και στην οργάνωση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σημασία της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας και της παροχής ευκαιριών και κατάλληλων συνθηκών εργασίας στους εργαζομένους στη βιοοικονομία με βάση την ξυλεία. Υπογραμμίζει τον ρόλο του κοινωνικού διαλόγου στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Η συνεργασία είναι επίσης αναγκαία για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις σύγχρονες δασικές δραστηριότητες, ιδίως μεταξύ των νέων.

1.9.

Απαιτείται ευνοϊκό περιβάλλον για παραγωγικές επενδύσεις σε όλες τις αξιακές αλυσίδες, ώστε να αξιοποιηθεί το δυναμικό καινοτομίας και απασχόλησης της δασικής βιοοικονομίας. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές, ώστε να διευκολυνθεί η διαχειριστική υποστήριξη και να καταστεί δυνατή η ψηφιοποίηση σε δασικές δραστηριότητες.

1.10.

Για να συμβάλει στην παγκόσμια ανάπτυξη, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προωθήσει ενεργά ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της ΕΕ που ανταγωνίζονται στις διεθνείς αγορές βιοοικονομίας και να ενισχύσει την παγκόσμια εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών που συμβάλλουν στην προστασία και τη βιώσιμη χρήση των δασών.

2.   Γενικές παρατηρήσεις: πλαίσιο πολιτικής

2.1.

Η νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030 επικαιροποιεί την υφιστάμενη δασική στρατηγική της ΕΕ του 2013 ώστε να λαμβάνει υπόψη τις πρόσφατες εξελίξεις και να ανταποκρίνεται στους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, με στόχο την επίτευξη μιας σύγχρονης, ουδέτερης ως προς τις ανθρακούχες εκπομπές, αποδοτικής ως προς τη χρήση των πόρων, ανταγωνιστικής και κοινωνικά δίκαιης ΕΕ. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει τις απόψεις της σχετικά με την έκθεση προόδου της προηγούμενης στρατηγικής (1).

2.2.

Τα δάση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας, καθώς συνδέονται άρρηκτα με τα διάφορα δομικά τμήματα της συμφωνίας, δηλαδή την προώθηση βιώσιμων βιομηχανιών, συστημάτων ενέργειας, μεταφορών, κτιρίων και τροφίμων, καθώς και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας της βιοποικιλότητας και της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

2.3.

Τα δάση αποτελούν επίσης μείζον παγκόσμιο ζήτημα και σχετίζονται με πολλούς από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τη ζωή στη στεριά, τη δράση για το κλίμα, τη μείωση της φτώχειας, την υγεία και την ευημερία, τη βιομηχανία και την καινοτομία, την αξιοπρεπή εργασία και την οικονομική ανάπτυξη.

2.4.

Λαμβάνοντας υπόψη τον πολυδιάστατο ρόλο και το δυναμικό των δασών όσον αφορά τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να αναπτυχθούν όλες οι λειτουργίες των δασών, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό συνολικό όφελος.

2.5.

Είναι θεμελιώδους σημασίας να διατηρηθεί η ζωτικότητα και η υγεία των δασών, τόσο για περιβαλλοντικούς όσο και για κλιματικούς λόγους, καθώς και για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης που βασίζεται στα δάση και της ευημερίας των ανθρώπων. Αν και η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η δασική στρατηγική εξετάζει τις οικονομικές και κοινωνικές ευκαιρίες, αυτό θα πρέπει να γίνει με πιο ολοκληρωμένο τρόπο. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι παραμένει αναπάντητο το ζήτημα του τρόπου αμοιβής των μη εμπορικών υπηρεσιών οικοσυστήματος που παρέχουν τα δάση και, ως εκ τούτου, οι ιδιοκτήτες δασών. Η στρατηγική περιγράφει λίγα θετικά παραδείγματα, και η ΕΟΚΕ ζητεί μια πραγματικά πειστική λύση για το μέλλον.

2.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η δασική στρατηγική θα πρέπει να συνδέσει τους διάφορους τομείς πολιτικής και τις στρατηγικές που αφορούν τα δάση και τη δασική βιοοικονομία. Αυτό θα απαιτήσει διατομεακή συνεργασία, η οποία, εκτός από τις πολιτικές για το κλίμα και το περιβάλλον και τη διάσταση της αγροτικής ανάπτυξης της γεωργικής πολιτικής, θα καλύπτει τις πολιτικές για την έρευνα, την καινοτομία, τη βιομηχανία, την απασχόληση και τη φορολογία.

2.7.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης τη σημασία της λήψης αποφάσεων στο σωστό επίπεδο, σύμφωνα με τις αρμοδιότητες και την αρχή της επικουρικότητας. Κατά γενικό κανόνα, τα ζητήματα που σχετίζονται με την ενιαία αγορά απαιτούν συμπαγή μέτρα σε επίπεδο ΕΕ. Ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ είναι επίσης αναγκαίο όσον αφορά τα περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο με εθνικά μέτρα και τα οποία συχνά απαιτούν και διεθνή δράση.

2.8.

Αντίθετα, η διαχείριση των δασών και ο σχεδιασμός της διαχείρισης των δασών αντιμετωπίζονται καλύτερα σε εθνικό επίπεδο για να συμβάλουν στην επίτευξη κοινών στόχων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η συμμετοχή και η υποστήριξη των κρατών μελών είναι ζωτικής σημασίας για την εφαρμογή της στρατηγικής. Τα εθνικά στρατηγικά σχέδια για τα δάση διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο εν προκειμένω, μεταξύ άλλων ενσωματώνοντας στα σχέδια πτυχές που αφορούν το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, αλλά και εντοπίζοντας τρόπους παροχής οικονομικής αντιστάθμισης για τις μη εμπορικές υπηρεσίες δασικών οικοσυστημάτων. Δεν υπάρχουν ενιαίες λύσεις, δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά των δασών ποικίλλουν σημαντικά σε ολόκληρη την ΕΕ. Η σημασία των δασών στις εθνικές οικονομίες των κρατών μελών ποικίλλουν επίσης, όπως και η ιδιοκτησία των δασών, η οποία κυμαίνεται από ιδιοκτήτες του δημόσιου τομέα, μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες και επενδυτές έως μικρές οικογενειακές ιδιοκτησίες.

2.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντική την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών και την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, με βάση αναθεωρημένες πρακτικές εργασίας και όχι τη δημιουργία νέων επίσημων οργάνων. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη πιο ενεργού συμμετοχής των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των συνδικάτων και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, στην περαιτέρω ανάπτυξη και παρακολούθηση της στρατηγικής και επισημαίνει τον κεντρικό ρόλο των ιδιοκτητών δασών, των βιομηχανιών και των εργαζομένων στη βιώσιμη διαχείριση των δασών και στη δασική βιοοικονομία. Οι επενδύσεις στην ανάπτυξη ικανοτήτων των ενδιαφερόμενων μερών και των αρμόδιων αρχών είναι απαραίτητες για την εφαρμογή της στρατηγικής.

2.10.

Δεδομένου του καίριου ρόλου των ιδιοκτητών δασών και των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, πρέπει να λαμβάνονται πλήρως υπόψη η προστασία της ιδιοκτησίας και οι ελεύθερες επιχειρήσεις. Σε γενικές γραμμές, δεν είναι εφικτός ο έλεγχος των σειρών προϊόντων, των επιλογών πρώτων υλών ή των λειτουργικών πρακτικών. Αυτό που είναι εφικτό είναι να καθοριστούν βασισμένες στην επιστήμη και τεχνολογικά ουδέτερες συνθήκες πλαισίου, υπό τις οποίες οι φορείς της βιοοικονομίας θα μπορούν να καινοτομούν, να επενδύουν και να λειτουργούν. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, στην εφαρμογή της αρχής της αλυσιδωτής χρήσης, η οποία πρέπει να βασίζεται στην αγορά.

2.11.

Η ΕΟΚΕ ζητά συνοχή, ασφάλεια, σταθερότητα, σαφήνεια και συνέπεια στο πλαίσιο πολιτικής και στο κανονιστικό πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη τους μακροπρόθεσμους επενδυτικούς κύκλους πολλών δραστηριοτήτων της βιοοικονομίας. Είναι ζωτικής σημασίας να μην δρομολογηθούν πρωτοβουλίες που αλληλεπικαλύπτονται ή έρχονται σε αντίθεση με τους υφιστάμενους ευρέως αποδεκτούς ορισμούς, αρχές, κριτήρια, δείκτες, κατευθυντήριες γραμμές και συστήματα βιωσιμότητας. Επιπλέον, κάθε πρωτοβουλία πρέπει να αποφεύγει την υπερβολική γραφειοκρατία, όπως είναι η πολλαπλή συλλογή δεδομένων και η υποβολή εκθέσεων.

2.12.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι ζωτικής σημασίας οι ανωτέρω αρχές που σχετίζονται με το επίπεδο λήψης αποφάσεων, την ανάληψη ευθύνης, τη σταθερότητα, τη συνοχή και την αποφυγή αλληλεπικαλύψεων να συνεκτιμώνται προσεκτικά και να τηρούνται πλήρως στις περαιτέρω εργασίες. Αυτό αφορά ιδιαιτέρως τις πρωτοβουλίες σχετικά με το σύστημα παρακολούθησης, τους δείκτες και τα κατώτατα όρια για τη βιώσιμη διαχείριση των δασών, ένα εγγυοφυσικό σύστημα πιστοποίησης και κριτήρια σχετικά με τα δάση για τη βιώσιμη χρηματοδότηση.

2.13.

Συνολικά, οι επιπτώσεις της στρατηγικής είναι ασαφείς και ορισμένες από τις πρωτοβουλίες της ενδέχεται να αποδυναμώσουν τις αξιακές αλυσίδες του δασικού τομέα και να θέσουν σε κίνδυνο την απασχόληση, ιδίως στις αγροτικές περιοχές, περιορίζοντας τη βιώσιμη υλοτομία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητά να διενεργηθεί ολοκληρωμένη εκτίμηση επιπτώσεων της στρατηγικής για την αξιολόγηση των σωρευτικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεών της. Αυτό είναι επίσης απαραίτητο προκειμένου να προσδιοριστούν οι διάφορες ανάγκες χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και της καινοτομίας, της ανάπτυξης δεξιοτήτων, των υποδομών, του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής σε αυτήν, καθώς και της προστασίας και της ενίσχυσης της βιοποικιλότητας.

3.   Ειδικές παρατηρήσεις: Ο ρόλος των δασών στην κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα

3.1.

Τα δάση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις φυσικές διεργασίες: στον έλεγχο του κύκλου του άνθρακα, του νερού και των θρεπτικών ουσιών, στη διαμόρφωση του εδάφους και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Από την άλλη πλευρά, τα ίδια τα δάση είναι εξαιρετικά ευάλωτα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

3.2.

Στην ΕΕ, η συνολική δασική έκταση και η έκταση των προστατευόμενων δασών έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, η αύξηση της ξυλείας υπερβαίνει την υλοτόμηση, και τα δάση αποτελούν σημαντική καταβόθρα άνθρακα (2). Αντίθετα, η αποψίλωση των δασών συνεχίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο —ιδίως σε τροπικές περιοχές— μετατρέποντας τα δάση αυτά σε πηγή εκπομπών και συμβάλλοντας σημαντικά στη συνεχιζόμενη απώλεια της βιοποικιλότητας (3). Ως εκ τούτου η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να εξεταστεί επίσης ο ρόλος των δασών σε παγκόσμια κλίμακα και καλεί την ΕΕ να προωθήσει ενεργά την παγκόσμια εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών που συμβάλλουν στην προστασία και τη βιώσιμη χρήση των δασών.

3.3.

Τα δάση και η δασική βιοοικονομία διαδραματίζουν πολλαπλό ρόλο στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής: μέσω της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα και μέσω της υποκατάστασης πρώτων υλών, ενέργειας και προϊόντων ορυκτής προέλευσης. Ως εκ τούτου, υπάρχουν συνέργειες και συμβιβασμοί μεταξύ των διαφόρων μέτρων (4). Επομένως, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη να εξεταστούν όλοι αυτοί οι μηχανισμοί με ολιστικό τρόπο κατά την αναζήτηση των πλέον βιώσιμων λύσεων για την επίτευξη μιας οικονομίας μετά τα ορυκτά καύσιμα.

3.4.

Η δέσμευση άνθρακα δεν είναι μόνο ζήτημα δασικής έκτασης, αλλά είναι κυρίως ζήτημα ανάπτυξης των δασών και ισχυρής φωτοσύνθεσης. Ως εκ τούτου, εκτός από τη δάσωση και την αναδάσωση, η ενεργός διαχείριση, χρήση και ανανέωση των δασών είναι απαραίτητη για την αξιοποίηση του δυναμικού των δασών ως καταβόθρα άνθρακα.

3.5.

Ο ρόλος των δασών στην αποθήκευση άνθρακα είναι επίσης ποικίλος, καθώς ο άνθρακας αποθηκεύεται όχι μόνο στα δέντρα και στο έδαφος, αλλά και σε προϊόντα με βάση το ξύλο. Τα προϊόντα ξύλου μακράς διάρκειας, όπως τα κτίρια και τα έπιπλα υψηλής ποιότητας, είναι τα πλέον αποτελεσματικά από την άποψη αυτή. Τα βραχύβια δασικά προϊόντα διατηρούν επίσης την περιεκτικότητά τους σε άνθρακα, εφόσον ανακυκλώνονται. Επιπλέον, όταν οι δασικές ανανεώσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται για να υποκαταστήσουν τις ορυκτές πρώτες ύλες, αποφεύγεται η έκλυση άνθρακα από την αποθήκευση ορυκτών καυσίμων.

3.6.

Η ΕΟΚΕ ζητά επίσης να αντιμετωπιστεί διεξοδικά η τρωτότητα των δασών στην κλιματική αλλαγή και η ανάγκη προσαρμογής, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη αλλάζει την κατάσταση των δέντρων και όλων των οργανισμών και συνοδεύεται από δασικές καταστροφές που προκαλούνται από αυξημένη ξηρασία, πυρκαγιές, καταιγίδες και παράσιτα. Από την άλλη πλευρά, τα δάση συμβάλλουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή παρέχοντας προστασία από τη διάβρωση, τις κατολισθήσεις και τις πλημμύρες.

3.7.

Τα δάση, συμπεριλαμβανομένων των διαχειριζόμενων δασών, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τη βιοποικιλότητα, καθώς αποτελούν τους οικοτόπους του μεγαλύτερου μέρους της χερσαίας βιοποικιλότητας. Η βιοποικιλότητα μπορεί να διατηρηθεί με διάφορους τρόπους: μέσω της προστασίας των απειλούμενων ειδών, μέσω της δημιουργίας προστατευόμενων περιοχών με περιορισμένες ή καθόλου ανθρώπινες δραστηριότητες ή μέσω της εφαρμογής πρακτικών διαχείρισης των δασών που επιτρέπουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας παράλληλα με την κοινωνικοοικονομική χρήση των δασών.

3.8.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η πλειονότητα των δασών είναι υπό διαχείριση, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη διαχείριση των δασών και την προστασία της βιοποικιλότητας, η οποία θα επιτρέπει τον συνδυασμό των πολλαπλών λειτουργιών των δασών. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τα αγορακεντρικά και εθελοντικά μέτρα προστασίας της βιοποικιλότητας και παγίδευσης του άνθρακα από τους ιδιοκτήτες δασών και υποστηρίζει την εξερεύνηση και την ανάπτυξη συστημάτων χορήγησης πιστωτικών μορίων για τα μέτρα αυτά.

3.9.

Τόσο η ικανότητα δέσμευσης άνθρακα, όσο και η βιοποικιλότητα των δασών διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Οι διαφορές συνδέονται εν μέρει με τις διαφορετικές φυσικές συνθήκες και εν μέρει οφείλονται στον τρόπο διαχείρισης και χρήσης των δασών με την πάροδο του χρόνου. Ως εκ τούτου, η ανάγκη προστασίας και αποκατάστασης των δασών ποικίλλει επίσης σε ολόκληρη την ΕΕ, γεγονός που πρέπει να αναγνωριστεί κατά τον καθορισμό των δασών που πρέπει να αποκατασταθούν ή να προστατευθούν.

3.10.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τη συνέχιση της έρευνας σχετικά με τις φυσικές, χημικές και βιολογικές διεργασίες των δασών και τους δεσμούς μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, των δασικών οικοσυστημάτων και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πρακτικές διαχείρισης των δασών βασίζονται σε αξιόπιστα επιστημονικά στοιχεία. Είναι επίσης σημαντική η συστηματική παρακολούθηση και ανταλλαγή δεδομένων για την κατάσταση των δασών, αξιοποιώντας πλήρως τα ψηφιακά εργαλεία και συστήματα και εξασφαλίζοντας παράλληλα επαρκή προστασία και αξιοπιστία δεδομένων.

3.11.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της φύτευσης 3 δισεκατομμυρίων δέντρων ως πρακτικό έργο επίδειξης, συμπεριλαμβανομένου του ορθού σχεδιασμού των τόπων και των ειδών, της διάθεσης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, της φύτευσης, της διαχείρισης και της στενής παρακολούθησης των εξελίξεων και των αποτελεσμάτων. Η δάσωση αυτή δεν πρέπει να ανταγωνίζεται τη χρήση γης για την παραγωγή τροφίμων ούτε να αγνοεί την ανάγκη διατήρησης ενός ανοικτού τοπίου σε ορισμένα μέρη.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις: Ο οικονομικός και κοινωνικός ρόλος των δασών

4.1.

Τα δάση ανταποκρίνονται σε ευρύ φάσμα καθημερινών αναγκών, παρέχοντας πρώτες ύλες για βιομηχανικά και καταναλωτικά προϊόντα, χώρο αναψυχής και υγιεινά τρόφιμα για άμεση οικιακή χρήση. Ως εκ τούτου, τα δάση διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο τόσο στη βιοοικονομία με βάση το ξύλο όσο και στη βιοοικονομία που δεν βασίζεται στο ξύλο, καθώς επίσης συμβάλλουν στην υγεία και την ψυχική ευεξία.

4.2.

Η δασική βιοοικονομία βασίζεται σε διάφορες αξιακές αλυσίδες, που καλύπτουν τους ιδιοκτήτες δασών και πολλά είδη βιομηχανιών και υπηρεσιών, από τους επιχειρηματίες των δασοκομικών μηχανημάτων και των μεταφορών έως τις επιχειρήσεις επεξεργασίας ξύλου, από τις τοπικές πολύ μικρές επιχειρήσεις, τους συνεταιρισμούς και τις ΜΜΕ έως τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες. Κατά συνέπεια, η δασική βιοοικονομία παρέχει θέσεις εργασίας σε πολλούς τομείς και σε διάφορες τοποθεσίες, με μεγάλη σημασία για τις αγροτικές περιοχές.

4.3.

Το μεγαλύτερο μέρος της στρογγυλής ξυλείας στην ΕΕ χρησιμοποιείται ως βιομηχανική πρώτη ύλη (κορμοί και ξυλοπολτός), ενώ η χρήση ξυλείας για καύσιμα διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών (5). Εκτός από την περίπτωση του χαρτιού εκτύπωσης, η παγκόσμια ζήτηση προβλέπεται να αυξηθεί τόσο για τα παραδοσιακά όσο και για τα νέα προϊόντα με βάση το ξύλο. Η ΕΟΚΕ συνιστά να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες και τα πρότυπα δεν παρεμποδίζουν, αλλά ενθαρρύνουν τη χρήση προϊόντων και τις οικοδομές με βάση το ξύλο, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι καταναλωτές ενημερώνονται σωστά σχετικά με την πιθανή παρουσία μη ξύλινων υλικών στα εν λόγω προϊόντα μέσω κατάλληλης επισήμανσης.

4.4.

Οι τρέχουσες ορθές πρακτικές δείχνουν ότι διαφορετικά είδη και μέρη δένδρων χρησιμοποιούνται για τον σκοπό και τα προϊόντα για τα οποία είναι καταλληλότερα και, με τον τρόπο αυτό, παράγουν τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία χωρίς να σπαταλώνται φυσικοί πόροι. Μεγάλη δασική ενέργεια παράγεται από αραιώσεις, υπολείμματα υλοτομίας ή πλευρικά προϊόντα της κατεργασίας ξύλου. Τα εργοστάσια χαρτοπολτού αποτελούν καλό παράδειγμα μονάδων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα ως υποπροϊόν. Επιπλέον, τα πλευρικά προϊόντα και τα κατάλοιπα χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες σε υφιστάμενες βιομηχανικές διεργασίες και, όλο και περισσότερο, σε νέα βιοπροϊόντα.

4.5.

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της εντατικής ανάπτυξης τεχνολογιών και λύσεων για βιώσιμη και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή παραγωγή βιομάζας, ενεργειακή απόδοση και αποδοτικότητα των υλικών, καθώς και πρακτικές κυκλικής οικονομίας σε όλες τις αξιακές αλυσίδες με βάση τα δάση. Οι ψηφιακές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, έχουν σημαντικές δυνατότητες για τη στήριξη της ανάπτυξης και της βελτιστοποίησης της διαχείρισης των δασών, των βιομηχανικών διαδικασιών, της διαχειριστικής υποστήριξης και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των εταίρων της αλυσίδας εφοδιασμού.

4.6.

Οι πιο εκτεταμένες καινοτομίες παράγουν νέα υλικά και προϊόντα, μεταξύ των οποίων βιοχημικά προϊόντα, προηγμένα βιοκαύσιμα και κλωστοϋφαντουργικές ίνες, ορισμένα από τα οποία είναι προϊόντα μικρού όγκου με υψηλή προστιθέμενη αξία. Δεδομένου ότι η ανάπτυξη νέων προϊόντων πραγματοποιείται συχνά στο πλαίσιο της τρέχουσας παραγωγής, οι παραδοσιακές μονάδες παραγωγής δημιουργούν νέα επιχειρηματικά οικοσυστήματα στα οποία εμπλέκεται ευρύ φάσμα επιχειρήσεων, ιδίως ΜΜΕ.

4.7.

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων αποτελεί προϋπόθεση για την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση στις δασικές δραστηριότητες. Αποτελεί επίσης απαραίτητο μέσο για να εξασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω. Η νέα ζήτηση δεξιοτήτων πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής κατάρτισης και των πανεπιστημιακών σπουδών, καθώς και κατά την οργάνωση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της μετεκπαίδευσης. Επιπλέον, απαιτούνται πρακτικές συμβουλευτικές υπηρεσίες που θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις, ιδίως τις μικρές, να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις.

4.8.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον ρόλο του κοινωνικού διαλόγου στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Η διάθεση κονδυλίων του ΕΚΤ+ για την ενίσχυση των ποιοτικών θέσεων εργασίας και των κατάλληλων συνθηκών εργασίας στη βιοοικονομία με βάση το ξύλο μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας και τη μείωση της μετανάστευσης από τις αγροτικές περιοχές. Η μείωση της φτώχειας συμβάλλει επίσης στη μείωση της παράνομης υλοτομίας, ιδίως για σκοπούς θέρμανσης.

4.9.

Δεδομένου ότι οι θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τα δάση κυριαρχούνται από άνδρες και καθώς η μέση ηλικία των ατόμων σε αυτές τις θέσεις εργασίας είναι σχετικά υψηλή, είναι σημαντική η προσέλκυση στον τομέα περισσότερων γυναικών εργαζομένων και επιχειρηματιών, καθώς και νέων. Αυτό θα απαιτήσει συνεργασία για την ανάπτυξη της εικόνας της δασοκομίας και των δασικών βιομηχανιών, καθώς και για την αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρει η σύγχρονη βιοοικονομία. Χρειάζεται επίσης σταθερή κοινωνική επικοινωνία σχετικά με τους τρόπους και τις προϋποθέσεις για την ενίσχυση της ζωτικότητας και της ανθεκτικότητας των δασών.

4.10.

Για να αξιοποιηθεί το δυναμικό καινοτομίας και απασχόλησης της δασικής βιοοικονομίας, απαιτείται ευνοϊκό περιβάλλον για παραγωγικές επενδύσεις σε όλες τις αξιακές αλυσίδες. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης την ανάγκη για κατάλληλες υποδομές, μεταξύ άλλων και στις αγροτικές περιοχές. Η δασική βιοοικονομία απαιτεί υποδομές μεταφορών που ανταποκρίνονται στις υλικοτεχνικές ανάγκες της δασοκομίας και της παραγωγής και διανομής δασικών βιοπροϊόντων. Οι κατάλληλες ψηφιακές υποδομές αποτελούν μια ακόμη βασική προϋπόθεση για τη σύγχρονη βιοοικονομία.

4.11.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν κονδύλια της ΕΕ και εθνική χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων των ταμείων αγροτικής ανάπτυξης, για να ενισχύσουν τη βιοοικονομία που βασίζεται στα δάση. Τα καθεστώτα στήριξης που εμποδίζουν ή στρεβλώνουν τις αγορές βιοοικονομίας πρέπει να αποφεύγονται, με ιδιαίτερη έμφαση στις υφιστάμενες επιδοτήσεις και σε άλλα κίνητρα για την καύση ξυλείας.

4.12.

Οι επιχειρήσεις της ΕΕ χρειάζονται επίσης ένα ανταγωνιστικό εμπορικό περιβάλλον που θα τους επιτρέπει να εξάγουν βιώσιμα δασικά προϊόντα και λύσεις σε άλλες χώρες και να ανταγωνίζονται επιτυχώς τις εισαγωγές από χώρες εκτός της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ να προωθήσει τους ίδιους κανόνες στις διεθνείς αγορές βιοοικονομίας και να κάνει χρήση πανευρωπαϊκών και διεθνών εταιρικών σχέσεων και συμφωνιών εξωτερικού εμπορίου για να προωθήσει τη φιλοδοξία της ΕΕ για το κλίμα και τη βιωσιμότητα της χρήσης των δασών εκτός ΕΕ.

---

(1)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δασική στρατηγική της ΕΕ (ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 87).

(2)  https://forest.eea.europa.eu/news/summary-for-policy-makers-state-of-europe2019s-forests-2020

(3)  http://www.fao.org/state-of-forests/en/

(4)  https://ec.europa.eu/jrc/en/science-update/forest-based-bioeconomy-and-climate-change-mitigation-trade-offs-and-synergies

(5)  https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/12069644/KS-FK-20-001-EN-N.pdf/a7439b01-671b-80ce-85e4-4d803c44340a?t=1608139005821