8.12.2006   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 298/3

1.

το στρατηγικό στόχο που ορίσθηκε για την Ευρωπαϊκή Ένωση από το Συμβούλιο της Λισσαβώνας στις 23-24 Μαρτίου 2000, «να γίνει η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης, ανά την υφήλιο ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή», και την εντολή του Συμβουλίου της Λισσαβώνας προς το Συμβούλιο Παιδείας να επιδοθεί «σε γενικότερο προβληματισμό σχετικά με τους συγκεκριμένους μελλοντικούς στόχους των εκπαιδευτικών συστημάτων, επικεντρωμένο σε κοινά μελήματα και προτεραιότητες αλλά σεβόμενο παράλληλα την εθνική ποικιλομορφία» (1),

2.

την έκθεση του Συμβουλίου Παιδείας της 12ης Φεβρουαρίου σχετικά με τους «συγκεκριμένους μελλοντικούς στόχους της εκπαίδευσης και της κατάρτισης» η οποία υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Στοκχόλμη στις 23 και 24 Μαρτίου 2001 και στην οποία ορίζονται τρεις στρατηγικοί στόχοι και δεκατρείς συνδεδεμένοι στόχοι (2),

3.

τον πρώτο και δεύτερο στρατηγικό στόχο του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», ήτοι «βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην ΕΕ» — συμπεριλαμβανομένου του συνδεδεμένου του στόχου «η βέλτιστη χρήση των πόρων» (3) και «διευκόλυνση της πρόσβασης όλων στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης» — συμπεριλαμβανομένων των συνδεδεμένων του στόχων «ανοικτό περιβάλλον μάθησης» και «προώθηση της ενεργοποίησης του πολίτη, της ισότητας ευκαιριών και της κοινωνικής συνοχής»,

4.

την ανακοίνωση της Επιτροπής της 10ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά με τις «αποδοτικές επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση: επιτακτική ανάγκη για την Ευρώπη», η οποία ζητά «ουσιαστική αύξηση των επενδύσεων στο ανθρώπινο δυναμικό» και την «αποτελεσματικότερη διάθεση των πόρων» (4),

5.

τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 5ης Μαρτίου 2003 για τα κριτήρια αναφοράς όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση (Benchmarks), στα οποία τονίζεται ότι «το Συμβούλιο συμφώνησε να καθορίσει μια σειρά επιπέδων αναφοράς μέσων ευρωπαϊκών επιδόσεων που θα χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία για την παρακολούθηση της υλοποίησης» του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» (5)

6.

την κοινή ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής της 26ης Φεβρουαρίου 2004 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», το οποίο τονίζει ότι «πρέπει επειγόντως να γίνουν περισσότερες, αποτελεσματικότερες και ουσιαστικότερες επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο» και ζητά «υψηλότερο επίπεδο δημόσιων επενδύσεων και, εφόσον απαιτείται, υψηλότερο επίπεδο ιδιωτικών επενδύσεων, ιδίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την εκπαίδευση των ενηλίκων και τη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση» (6),

7.

την κοινή ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής της 23ης Φεβρουαρίου 2006 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», το οποίο τονίζει ότι πρέπει να δοθεί ανάλογη σημασία στους στόχους της αποτελεσματικότητας, της ποιότητας και των ίσων ευκαιριών στο πλαίσιο των συστημάτων και ότι «αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας με παράλληλη ενίσχυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου» καθώς και ότι «δεν υφίσταται αλληλοαποκλεισμός μεταξύ αποτελεσματικότητας και ίσων ευκαιριών» περαιτέρω δε ότι «η επένδυση στην προσχολική εκπαίδευση είναι ύψιστης σημασίας για την παρεμπόδιση της σχολικής αποτυχίας και του κοινωνικού αποκλεισμού,» (7)

8.

τα συμπεράσματα του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23-24 Μαρτίου 2006, στα οποία τονιζόταν ότι «η εκπαίδευση και η κατάρτιση αποτελούν κρίσιμους παράγοντες ανάπτυξης του μακροπρόθεσμου δυναμικού της ΕΕ για ανταγωνιστικότητα αλλά και κοινωνική συνοχή», ότι «πρέπει να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις για να διασφαλισθούν εκπαιδευτικά συστήματα υψηλής ποιότητας, που να είναι τόσο αποτελεσματικά όσο και δίκαια» και ότι «οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση παράγουν υψηλές αποδόσεις που υπερκαλύπτουν το κόστος και υπερβαίνουν τον ορίζοντα του 2010» (8),

9.

την ανακοίνωση της Επιτροπής για την «αποδοτικότητα και ισότητα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης» (9), η οποία καλεί τα κράτη μέλη να καλλιεργήσουν πνεύμα αξιολόγησης και η οποία, καθώς συντάχθηκε σε συνεργασία με ερευνητικά δίκτυα, συνιστά θετικό βήμα προς την περαιτέρω ανάπτυξη πολιτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης βασισμένης σε τεκμηριωμένα στοιχεία.

1.

η εκπαίδευση και η κατάρτιση, βασικοί παράγοντες για τη δημοκρατία, την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, θα πρέπει να θεωρούνται ως πρωταρχική επένδυση στο μέλλον. Η πρόκληση την οποία αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της οικείας στρατηγικής για τη δια βίου μάθηση είναι ο εντοπισμός των προτεραιοτήτων επένδυσης στην εκπαίδευση οι οποίες θα έχουν την αποτελεσματικότερη επίδραση στην ποιότητα και δικαιότητα των μαθησιακών αποτελεσμάτων.

2.

Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας και δικαιότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης είναι κρίσιμης σημασίας εν όψει των προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης, των δημογραφικών αλλαγών, της ταχείας τεχνολογικής εξέλιξης και των αυξανόμενων πιέσεων που δέχονται οι δημόσιοι προϋπολογισμοί. Παρά τους αυστηρούς περιορισμούς των δημόσιων δαπανών, αναγνωρίζεται ευρέως η ανάγκη να εξασφαλίζεται η ενδεδειγμένη —και, όπου είναι δυνατό, η αυξημένη— χρηματοδότηση για ανθρώπινους πόρους και συνεπώς η αύξηση και/ή η καλύτερη δυνατή χρησιμοποίηση των ιδιωτικών συνεισφορών.

3.

οι ανισότητες μεταξύ των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι οποίες οδηγούν σε φαινόμενα όπως η χαμηλή απόδοση, η εγκατάλειψη του σχολείου και η πρόωρη αποχώρηση από τη σχολική εκπαίδευση, εγκυμονούν βαρύ άδηλο κοινωνικό κόστος για το μέλλον το οποίο είναι δυνατό να υπερβαίνει κατά πολύ τις γενόμενες επενδύσεις. Η ανάπτυξη αποτελεσματικών και ισότιμων συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης υψηλής ποιότητας συντελεί τα μάλλα στον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας, κοινωνικού αποκλεισμού και αναξιοποίητου ανθρώπινου δυναμικού σε μία σύγχρονη οικονομία βασισμένη στη γνώση,

4.

η ποιότητα αποτελεί κοινό στόχο για όλες τις μορφές εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα πρέπει να υπόκειται σε τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση. Η ποιότητα δεν είναι μόνο θέμα μαθησιακών αποτελεσμάτων ή διδασκαλίας, αλλά και του κατά πόσον τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ανταποκρίνονται στις ατομικές, κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες, καθώς και στην ενίσχυση της δικαιότητας και στη βελτίωση της ευημερίας,

5.

το ενδιαφέρον, οι δεξιότητες και οι ικανότητες των διδασκόντων, των εκπαιδευτών, άλλων μελών του διδακτικού προσωπικού και των υπηρεσιών καθοδήγησης και πρόνοιας, καθώς και η ποιότητα των διευθυντικών στελεχών των σχολείων, αποτελούν βασικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην επίτευξη μαθησιακών αποτελεσμάτων υψηλής ποιότητας. Οι προσπάθειες του διδακτικού προσωπικού θα πρέπει να υποστηρίζονται από συνεχή επαγγελματική εξέλιξη και από καλή συνεργασία με τους γονείς, τις υπηρεσίες πρόνοιας για τους μαθητές και τις ευρύτερες κοινότητες. Επιπλέον, ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον διδασκαλίας και μάθησης εξασφαλίζει καλές συνθήκες μάθησης και συμβάλλει σε θετικά μαθησιακά αποτελέσματα,

6.

αποτελέσματα ερευνών έχουν καταδείξει ότι η προσχολική εκπαίδευση και τα στοχοθετημένα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης μπορούν μακροπρόθεσμα να αποδειχθούν αποδοτικότατα για όλη τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας, ιδίως για τα πλέον μειονεκτούντα άτομα. Παράγουν θετικά ανθρώπινα και κοινωνικο-οικονομικά αποτελέσματα τα οποία μεταφέρονται στην περαιτέρω εκπαίδευση και στον ενήλικο βίο. Η ευθύνη των κρατών μελών για την οργάνωση των εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών συστημάτων τους δεν θίγεται, ενώ κάποια αποτελέσματα ερευνών υποδηλώνουν ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο διαχωρισμός των μαθητών από πολύ μικρή ηλικία σε ιδιαίτερα σχολεία διαφόρων τύπων βάσει ικανοτήτων δυνατόν να επιδρά αρνητικά στην απόδοση των μειονεκτούντων μαθητών,

7.

ως κοινότητες μάθησης, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους στο ευρύτερο μαθησιακό περιβάλλον ούτως ώστε να προάγουν και να διατηρούν την αποτελεσματικότητα, τη δικαιότητα και τη γενική ευημερία. Απαιτούνται ειδικά μέτρα για τον εντοπισμό και την υποστήριξη μαθητών με ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν την εξασφάλιση επαρκούς ειδικά εκπαιδευμένου διδακτικού προσωπικού και προσωπικού καθοδήγησης μαζί με υψηλού επιπέδου υπηρεσίες πρόνοιας για τους μαθητές και επαρκείς πόρους. Καίτοι η διατομεακή συνεργασία που απαιτείται για έγκαιρη παρέμβαση και άλλα ειδικά μέτρα τα οποία αποσκοπούν στην δικαιότητα της εκπαίδευσης και κατάρτισης αναπόφευκτα συνεπάγονται πρόσθετες δαπάνες, μακροπρόθεσμα αποφέρουν κέρδη διότι συμβάλλουν στην αποφυγή μελλοντικών δαπανών οφειλόμενων στον αποκλεισμό,

8.

η βελτίωση της πρόσβασης στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και η μείωση των ποσοστών της πρόωρης αποχώρησης από τη σχολική εκπαίδευση έχουν ζωτική σημασία για την αύξηση της απασχολησιμότητας των ατόμων σε μία σύγχρονη κοινωνία βασισμένη στη γνώση και για την προαγωγή της κοινωνικής ένταξης και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά, καθώς και για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Καθώς αυξάνεται η ζήτηση δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία η εξασφάλιση της πρόσβασης της νέας γενιάς σε δεξιότητες και προσόντα, βελτιώνοντας με τον τρόπο αυτό τις προοπτικές απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης των νέων,

9.

η ανάγκη εκσυγχρονισμού των πανεπιστημίων της Ευρώπης, δεδομένου ότι διαδραματίζουν αλληλένδετους ρόλους στους τομείς της εκπαίδευσης, κατάρτισης και καινοτομίας έχει αναγνωρισθεί όχι μόνο ως προϋπόθεση για την επιτυχία της ευρύτερης στρατηγικής της Λισσαβώνας, αλλά και ως μέρος γενικής τάσης προς μία ολοένα πιο παγκόσμια και βασισμένη στη γνώση οικονομία. Η αύξηση του αριθμού των φοιτητών και του κόστους της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης και έρευνας θα χρειαστούν μεγαλύτερη ή/και αποδοτικότερη χρησιμοποίηση των δημόσιων αλλά και των ιδιωτικών πόρων. Η ανώτερη εκπαίδευση υψηλής ποιότητας έχει επίσης να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην εκπαίδευση και κατάρτιση εν γένει, ο οποίος συνίσταται στην εκπαίδευση του μελλοντικού διδακτικού προσωπικού και στην ενημέρωση και ανανέωση της όλης βάσης της στηριζόμενης στη γνώση εκπαίδευσης,

10.

η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην απασχόληση και την κοινωνική ένταξη. Η εξασφάλιση κατάλληλων προσόντων υψηλής ποιότητας για τους νέους και η βελτίωση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ανειδίκευτων και μειονεκτικών ομάδων αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη, ακόμη και βραχυπρόθεσμα. Τα πλαίσια επαγγελματικών προσόντων που βασίζονται στις ικανότητες και άλλοι μηχανισμοί αναγνώρισης προηγούμενης μάθησης προάγουν την αποτελεσματικότητα και την δικαιότητα λαμβάνοντας υπόψη ανεπίσημα και άτυπα μαθησιακά αποτελέσματα επιπλέον των τυπικών προσόντων. Η ενθάρρυνση συμπράξεων μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων —περιλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και των τομεακών οργανισμών— μπορεί επίσης να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την ελκυστικότητα των προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

11.

η ταχεία τεχνολογική εξέλιξη μαζί με τις μεταβολές της δημογραφικής δομής της Ευρώπης επιβάλλουν μεγαλύτερη επένδυση στην ανανέωση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων, των επαγγελματικών προσόντων και των βασικών ικανοτήτων των ενηλίκων, και ιδίως των ανειδίκευτων. Βραχυπρόθεσμα, ο προσανατολισμός των επενδύσεων στην ανανέωση και αναβάθμιση των υπαρχουσών δεξιοτήτων και ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού αποτελεί έναν ταχύ τρόπο συμβολής στην οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα, και της αποτροπής της πρόωρης συνταξιοδότησης του γηράσκοντος εργατικού δυναμικού. Η μάθηση των ενηλίκων διαδραματίζει επίσης βασικό ρόλο στην παροχή νέων βασικών ικανοτήτων, όπως βασικές γνώσεις ψηφιακής τεχνολογίας, και στη συμβολή, με αυτό τον τρόπο, στη μεγαλύτερη κοινωνική ένταξη και ενεργό συμμετοχή στην κοινότητα και στην κοινωνία, μεταξύ άλλων και μετά τη σύνταξη.

1.

να μελετήσουν περαιτέρω εάν οι υφιστάμενες ρυθμίσεις για τη χρηματοδότηση, τη διοίκηση και τη διαχείριση των εθνικών τους συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης απηχούν ορθώς την ανάγκη να εξασφαλιστεί αποτελεσματικότητα και δικαιότητα κατά τρόπον ώστε να γίνεται βέλτιστη χρήση των πόρων. Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω, καλούνται να εξετάσουν πιθανούς τρόπους βελτίωσης των υφιστάμενων ρυθμίσεων, προκειμένου να αποφευχθεί το άδηλο αλλά υψηλό κόστος της εκπαιδευτικής ανισότητας,

2.

να κατευθύνουν αποτελεσματικά τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης, τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της βασισμένης στη γνώση κοινωνίας μέσω βελτιωμένης ποιότητας και δικαιότητας, ιδίως με μεγαλύτερη προσοχή στην προσχολική εκπαίδευση, στα στοχοθετημένα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης και ισότιμων συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης προορισμένα να παρέχουν ευκαιρίες, πρόσβαση, αντιμετώπιση και αποτελέσματα ανεξάρτητα από το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο ή άλλους παράγοντες που ενδέχεται να οδηγούν σε εκπαιδευτική υποβάθμιση. Πέραν αυτού, θα πρέπει να ενθαρρύνεται ιδιαίτερα η παροχή διδασκαλίας υψηλής ποιότητας σε μειονεκτούσες περιοχές,

3.

να διασφαλίσουν την κατάλληλη χρηματοδότηση για ανθρώπινο δυναμικό και, όπου ενδείκνυται, να αυξήσουν τη δημόσια χρηματοδότηση και να ενθαρρύνουν μεγαλύτερες συμπληρωματικές ιδιωτικές συνεισφορές, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται δικαιότερη πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση. Ο εκσυγχρονισμός των τομέων της ανώτερης εκπαίδευσης και της έρευνας είναι το ίδιο σημαντικός για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους. Θα πρέπει επίσης να μελετηθεί η ενίσχυση των συνεργατικών δεσμών με επιχειρήσεις στους τομείς της έρευνας και της ανάπτυξης,

4.

να εξασφαλίσουν την κατάλληλη χρηματοδότηση για την εκπαίδευση ενηλίκων και τη συνεχή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και να ενθαρρύνουν τις δραστήριες εταιρικές σχέσεις με τους εργοδότες προκειμένου η προσοχή να εστιασθεί στις ανάγκες της οικονομίας για δεξιότητες, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε τοπικό επίπεδο,

5.

να ενθαρρύνουν την έρευνα όσον αφορά τα αποτελέσματα των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων και τα απορρέοντα κοινωνικά οφέλη. Η παροχή συνεκτικής, χρήσιμης, αξιόπιστης, τεκμηριωμένης ενημέρωσης αποτελεί τη βάση για τον έλεγχο της προόδου καθώς και για τη λήψη των απαιτούμενων μέτρων για την επίτευξη ποιότητας, δικαιότητας και αποτελεσματικότητας σε όλες τις πτυχές του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ταυτόχρονα η παρακολούθηση, αξιολόγηση και εξασφάλιση της ποιότητας θα πρέπει να παρέχουν αντικειμενική και διαφανή ανατροφοδότηση και υποστήριξη για την ανάπτυξη διδακτικών και μαθησιακών μεθόδων και πρακτικών,

1.

να συνεργασθούν με τα οικεία ερευνητικά δίκτυα προκειμένου να παράσχουν πιο συνολικές και ολοκληρωμένες αναλύσεις προς υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση και, όπου ενδείκνυται, ανάπτυξη διεθνώς συγκρίσιμων δεικτών για την αποτελεσματικότητα και την δικαιότητα των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης,

2.

να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν την έρευνα των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Απαιτείται περισσότερη έρευνα, ιδίως σε τομείς οι οποίοι δεν αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο επαρκούς έρευνας, όπως η προσχολική εκπαίδευση, η επαγγελματική εκπαίδευση, η δια βίου μάθηση και τα οικονομικά της εκπαίδευσης, ειδικότερα δε οι επιπτώσεις των ιδιωτικών συνεισφορών,

3.

να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των οικείων ερευνών και τα υφιστάμενα δεδομένα για να συνδυασθούν οι διαστάσεις της ποιότητας, της δικαιότητας και της αποτελεσματικότητας στην προετοιμασία τόσο των εθνικών εκθέσεων «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» όσο και της κοινής ενδιάμεσης έκθεσης του 2008, καθώς και σε σχέση με ενδεχόμενη πρόταση για κοινούς στόχους για τα ευρωπαϊκά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και για την προώθησή τους πέραν του 2010,

4.

να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν δραστηριότητες μάθησης από ομοτίμους στον τομέα της αποτελεσματικότητας και της δικαιότητας στον τομέα του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010»,

5.

να αξιοποιήσουν κατάλληλα το Πρόγραμμα για τη δια Βίου Μάθηση, τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα, ώστε η αποτελεσματικότητα και η δικαιότητα να τύχουν υποστήριξης ως πτυχές των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.