4.10.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 299/115

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Λευκή βίβλος — Ατζέντα για επαρκείς, ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις»

[COM(2012) 55 final]

2012/C 299/21

Εισηγητής: ο κ. Petru Sorin DANDEA

Συνεισηγητής: ο κ. Krzysztof PATER

Στις 21 Φεβρουαρίου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με το θέμα

Λευκή Βίβλος - Ατζέντα για επαρκείς, ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις

COM(2012) 55 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Απασχόληση, κοινωνικές υποθέσεις, δικαιώματα του πολίτη», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 27 Ιουνίου 2012.

Κατά την 482η σύνοδο ολομέλειας της 11ης και 12ης Ιουλίου 2012 (συνεδρίαση της 12ης Ιουλίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 180 ψήφους υπέρ, 27 κατά και 19 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Δεδομένου ότι οι συντάξεις αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος για τους συνταξιούχους, τα δημόσια συστήματα συνταξιοδότησης είναι από τις σημαντικότερες συνιστώσες του δικτύου ασφαλείας των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σχεδόν όλων των κρατών μελών, καθώς και θεμελιώδες τμήμα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι στη Λευκή Βίβλο, η Επιτροπή εστιάζει περισσότερο σε άλλες πτυχές των συστημάτων συνταξιοδότησης και δεν αναζητά λύσεις για την ενίσχυση των δημοσίων συντάξεων.

1.2   Τα συστήματα συνταξιοδότησης δεν λειτουργούν χωριστά από τα εθνικά οικονομικά συστήματα. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση προς τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν ότι οι συνταξιοδοτικές πολιτικές τους συνάδουν με τις πολιτικές τους για την αγορά εργασίας, την κοινωνική προστασία, τη φορολογία και τη μακροοικονομική πολιτική (αφού οι συντάξεις χρηματοδοτούνται από τις αποταμιεύσεις των μισθών στη διάρκεια του παραγωγικού βίου του πληθυσμού ή ακόμα από εισφορές που καταβάλλονται σε ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συστήματα).

1.3   Δεν υπάρχει μία μοναδική λύση σε όλες τις προκλήσεις στα συστήματα συνταξιοδότησης, που οφείλονται στη γήρανση του πληθυσμού. Η πλειονότητα των κρατών μελών που έχουν προβεί σε μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού τους συστήματος την τελευταία δεκαετία κατεύθυναν τις πολιτικές τους προς την περιστολή των δαπανών, αυξάνοντας την προβλεπόμενη εκ του νόμου ηλικία συνταξιοδότησης και μεταβαίνοντας σε συστήματα τιμαριθμικής προσαρμογής των συντάξεων. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι η αύξηση της εκ του νόμου προβλεπόμενης ηλικίας συνταξιοδότησης δεν αποτελεί επαρκές μέτρο ως απάντηση στη γήρανση του πληθυσμού και τονίζει ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποδειχθεί μακροπρόθεσμα προβληματική από κοινωνική άποψη, καθώς μπορεί να εκθέσει πολλούς συνταξιούχους στον κίνδυνο της φτώχειας.

1.4   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναδιανείμουν τον πλούτο και να εστιάσουν τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες κατά την επόμενη δεκαετία στην αύξηση των εσόδων με τα οποία χρηματοδοτούνται τα συστήματα συνταξιοδότησης, επεκτείνοντάς τα σε όλες τις κοινωνικο-επαγγελματικές τάξεις, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, βελτιώνοντας τους μηχανισμούς είσπραξης και αντιμετωπίζοντας την αδήλωτη εργασία και τη φοροδιαφυγή. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η σημασία της αγοράς εργασίας και της αύξησης της απασχόλησης για την επιτυχή αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής και, συνεπώς, για την επίτευξη των βασικών στόχων σχετικά με τις συντάξεις, τονίζεται στη Λευκή Βίβλο περισσότερο απ’ ό,τι σε παλαιότερα έγγραφα της Επιτροπής. Λυπάται, ωστόσο, επειδή αυτή η αναγνώριση της μεγαλύτερης σημασίας της αγοράς εργασίας δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει αισθητά τις βασικές συστάσεις σχετικά με τις συντάξεις, οι οποίες έχουν υιοθετηθεί από παλαιότερα έγγραφα σχεδόν απαράλλακτες.

1.5   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, όταν τα κράτη μέλη αποφασίσουν να προβούν στη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων, θα πρέπει να λάβουν υπόψη το γεγονός ότι η σύνταξη αντιπροσωπεύει για εκατομμύρια μελλοντικών συνταξιούχων τη μόνη μορφή προστασίας έναντι του κινδύνου της φτώχειας κατά το γήρας. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ συνιστά να συμπεριληφθούν στη μελλοντική νομοθεσία κανόνες για τις ελάχιστες συντάξεις ή μηχανισμοί προστασίας των συντάξεων, ώστε τα εισοδήματα να υπερβαίνουν το όριο της φτώχειας.

1.6   Από την ίδια τη φύση τους, τα συστήματα συνταξιοδότησης λειτουργούν μακροπρόθεσμα. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβλέψουν ένα αρκετά μακροπρόθεσμο χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία μεταρρύθμισης των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων, προσαρμόζοντάς το στην εσωτερική οικονομική και κοινωνική κατάστασή τους και εξασφαλίζοντας ευρεία κοινωνική αποδοχή. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας τέτοιας προσέγγισης, λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι άδικο να επιβαρυνθεί η σημερινή γενιά νέων εργαζομένων ή συνταξιούχων με το κόστος της μεταρρύθμισης του συστήματος συνταξιοδότησης. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας προσέγγισης που εξασφαλίζει τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών από την άποψη της βιωσιμότητας του συστήματος και ένα επαρκές επίπεδο παροχών, το οποίο να επιτρέπει ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.

1.7   Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στην προώθηση ενεργών μέτρων για την παράταση του εργασιακού βίου. Το σημαντικότερο είναι όμως η προσέγγιση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης με την ηλικία συνταξιοδότησης που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Αυτό αποτελεί ένα από τα βασικά μέτρα για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των ευρωπαϊκών συστημάτων συνταξιοδότησης. Τα σημαντικότερα μέτρα που πρέπει να ληφθούν εδώ είναι να δοθεί έμφαση στις διαπραγματεύσεις των συνθηκών εργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, π.χ. η προσαρμογή των χώρων εργασίας στις δεξιότητες και την κατάσταση υγείας των ηλικιωμένων εργαζομένων, η συνεκτίμηση των βαριών επαγγελμάτων, η βελτίωση της πρόσβασης σε περαιτέρω κατάρτιση, η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης της αναπηρίας, ο καλύτερος συνδυασμός της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής και η άρση των νομικών ή άλλων εμποδίων που τίθενται στην επιμήκυνση του εργασιακού βίου. Η αλλαγή της στάσης των εργοδοτών έναντι αυτής της ηλικιακής ομάδας, καθώς και η τήρηση θετικής στάσης από την πλευρά των ηλικιωμένων εργαζομένων, η οποία τους επιτρέπει να επιλέξουν να παραμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην εργασία πρέπει να αποτελέσουν τμήμα της διαδικασίας μεταρρύθμισης. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που δημιουργούν τις συνθήκες οι οποίες επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να παρέχουν ποιοτικές θέσεις εργασίας είναι αναγκαίες για να επιτευχθεί η επιμήκυνση του εργασιακού βίου. Όλες αυτές οι πολιτικές πρέπει να πλαισιωθούν και να υλοποιηθούν σε στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους. Κατά την ΕΟΚΕ, θα πρέπει, ωστόσο, να διατηρηθούν οι ρυθμίσεις για την πρόωρη συνταξιοδότηση, ώστε όσοι εργάζονται για πολλά χρόνια σε ιδιαίτερα επίπονα ή επικίνδυνα επαγγέλματα, ή όσοι ξεκίνησαν νωρίς την επαγγελματική τους δραστηριότητα, δηλ. πριν από το 18ο έτος της ηλικίας τους, να έχουν και στο μέλλον δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης.

1.8   Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι τα κράτη μέλη έχουν ήδη σημειώσει πρόοδο στις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις τους, αλλά είναι ταυτόχρονα πεπεισμένη ότι το νομοθετικό πλαίσιο για συμπληρωματικά συστήματα συνταξιοδότησης πρέπει να βελτιωθεί, αφού αυτά πρόκειται να διαδραματίσουν ρόλο στη μελλοντική καταλληλότητα και βιωσιμότητα των συστημάτων συνταξιοδότησης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την σοβαρή ανησυχία της σχετικά με ορισμένες από τις προτάσεις για τις επαγγελματικές συντάξεις. Δεδομένου ότι τα συστήματα συνταξιοδότησης διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από τις υπηρεσίες ασφάλειας ζωής, η ΕΟΚΕ δεν υποστηρίζει τον δεδηλωμένο στόχο επανεξέτασης της οδηγίας ΙΕΣΠ «να διατηρηθεί ισότιμη κατάσταση με το σχέδιο ‧Φερεγγυότητα ΙΙ‧ », αλλά συνιστά την εισαγωγή ειδικά σχεδιασμένων μέτρων για την εξασφάλιση των περιουσιακών στοιχείων των συνταξιοδοτικών ταμείων, μετά από προηγούμενη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.

1.9   Στόχος της σύνταξης είναι η εξασφάλιση ενός εισοδήματος για τους συνταξιούχους, που να υποκαθιστά τον μισθό που είχαν στη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους, και το οποίο είναι αναλογικό με αυτόν. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι στο μέλλον θα είναι αναγκαίο να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των συντάξεων για τους άντρες και τις γυναίκες εργαζόμενους, καθώς και να εξασφαλιστεί η σωστή κάλυψη των κινδύνων γήρατος των εργαζομένων που ασκούν άτυπο επάγγελμα ή έχουν άτυπη επαγγελματική σταδιοδρομία. Η διαφορά που εξακολουθεί να υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας έχει σοβαρές επιπτώσεις στα σωρευμένα δικαιώματα και ως εκ τούτου και στις προοπτικές σύνταξης για τις γυναίκες. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αναζητήσουν λύσεις σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, ώστε να καλύψουν το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ότι αφορά τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα, χάσμα το οποίο δημιουργήθηκε από τη νομοθεσία και την πρακτική στην αγορά εργασίας.

1.10   Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να υλοποιήσει την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει τμήμα του ΕΚΤ στη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 για να υποστηρίξει έργα που έχουν ως σκοπό την απασχόληση των ηλικιωμένων εργαζομένων ή την προώθηση της επιμήκυνσης του εργασιακού βίου. Επίσης, αξίζει να υποστηριχθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην αύξηση της ενημέρωσης των εργαζομένων σε οικονομικά θέματα, ιδίως όσον αφορά τον συνταξιοδοτικό προγραμματισμό. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι κοινωνικοί εταίροι και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μαζί με άλλους δημόσιους οργανισμούς, έχουν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση τέτοιων σχεδίων.

2.   Εισαγωγή

2.1   Στις 16 Φεβρουαρίου (αργότερα από την προβλεπόμενη ημερομηνία), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε Λευκή Βίβλο με θέμα «Ατζέντα για επαρκείς, ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις» στη βάση των διαβουλεύσεων που δρομολογήθηκαν με την αντίστοιχη Πράσινη Βίβλο του Ιουλίου 2010. Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε υπόψη πολλές από τις συστάσεις στις οποίες προέβη η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στη γνωμοδότησή της επί του θέματος, ωστόσο, δεν άλλαξε τη στάση της όσον αφορά τις λύσεις που πρέπει να εφαρμόσουν τα κράτη μέλη για να εξασφαλίσουν βιώσιμα και ασφαλή συνταξιοδοτικά συστήματα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού, και εξακολουθεί να δίνει έμφαση στην ανάγκη περιστολής των δαπανών για συντάξεις, αντί να προτείνει να αυξηθούν τα έσοδα για τη χρηματοδότησή τους. Επίσης, συνιστά να συνδεθεί η ηλικία συνταξιοδότησης με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Πρόκειται για θέματα για τα οποία η ΕΟΚΕ έχει ασκήσει επανειλημμένα κριτική.

2.2   Για να υποστηρίξει την άποψή της για την ανάγκη μεταρρύθμισης των συντάξεων, η Επιτροπή βασίζεται σε στατιστικές που ενδέχεται να παρουσιάσουν μια εσφαλμένη εικόνα των προβλημάτων που τίθενται από τη γήρανση του πληθυσμού. Για παράδειγμα, το διάγραμμα στο σχήμα 1 της Λευκής Βίβλου συγκρίνει τις προβλεπόμενες τάσεις στον αριθμό των ατόμων 60 ετών και άνω, με τον αριθμό των ατόμων ηλικίας 20-59 ετών και δείχνει ότι ο αριθμός ατόμων στην πρώτη ηλικιακή ομάδα αναμένεται να αυξηθεί κατά δύο εκατομμύρια κάθε χρόνο τα επόμενα είκοσι χρόνια, ενώ ο αριθμός ατόμων στη δεύτερη ηλικιακή ομάδα αναμένεται να μειωθεί κατά μέσον όρο κατά ένα εκατομμύριο κάθε χρόνο. Έως το 2020, η εκ του νόμου ηλικία συνταξιοδότησης στην πλειοψηφία των κρατών μελών θα είναι τα 65 έτη ή και περισσότερο, το οποίο σημαίνει ότι η πληθυσμιακή ομάδα των 60 και άνω θα συμπεριλαμβάνει τόσο εργαζόμενους όσο και συνταξιούχους. Σύμφωνα με προηγούμενες συστάσεις (1), η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της δημογραφικής αλλαγής στην χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο οικονομικός δείκτης εξάρτησης, καθώς αυτός παρέχει ακριβή εικόνα των πραγματικών αναγκών χρηματοδότησης. Η Επιτροπή το αναγνωρίζει στη Λευκή Βίβλο. Με αυτήν την έννοια, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η σημασία της αγοράς εργασίας και της αύξησης της απασχόλησης για την επιτυχή αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής και συνεπώς για την επίτευξη των βασικών στόχων σχετικά με τις συντάξεις, τονίζεται στη Λευκή Βίβλο περισσότερο απ’ ό,τι σε παλαιότερα έγγραφα της Επιτροπής. Λυπάται, ωστόσο, επειδή αυτή η αναγνώριση της μεγαλύτερης σημασίας της αγοράς εργασίας δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει αισθητά τις βασικές συστάσεις σχετικά με τις συντάξεις, οι οποίες έχουν υιοθετηθεί από παλαιότερα έγγραφα σχεδόν απαράλλακτες.

2.3   Η Επιτροπή πιστεύει ότι η επιτυχία των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής ένωσης και θα επηρεάσει την ικανότητα της ΕΕ να επιτύχει δύο από τους πέντε στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» – την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στο 75 % και τη μείωση του αριθμού των ατόμων που κινδυνεύουν από τη φτώχεια κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει τονίσει το γεγονός (2) ότι πολλά από τα μέτρα λιτότητας που τα κράτη μέλη εφάρμοσαν στην προσπάθειά τους να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημοσίου χρέους ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην επίτευξη αυτών των στόχων. Κάθε μέτρο που λαμβάνεται για την εξασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας πρέπει πάντα να συμπληρώνεται με επενδύσεις που ενισχύουν την απασχόληση, καθώς και με μέτρα που ενισχύουν την ανάπτυξη.

2.4   Η Επιτροπή επιθυμεί να προτείνει κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής και πρωτοβουλίες πολιτικής στα κράτη μέλη για να καλύψει τις ανάγκες για μεταρρύθμιση που έχουν εντοπισθεί, μεταξύ άλλων, στις συστάσεις ανά χώρα του 2011 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι αυτές οι συστάσεις αναφέρονται κυρίως στην αύξηση της εκ του νόμου ηλικίας συνταξιοδότησης και στην τροποποίηση των συστημάτων αναπροσαρμογής των συντάξεων. Για ορισμένα κράτη μέλη, τα οποία έχουν συνάψει συμφωνίες εφεδρικής χρηματοδότησης με το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις συστάσεις περιλαμβάνονται λύσεις όπως η προσωρινή σταθεροποίηση ή ακόμα και η μείωση της αξίας των συντάξεων.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Οι τρέχουσες συνταξιοδοτικές προκλήσεις

3.1.1   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η βιωσιμότητα και η επάρκεια των συντάξεων εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο υποστηρίζονται από εισφορές, φόρους και αποταμιεύσεις. Ωστόσο, οι παραπάνω πόροι δεν αντλούνται μόνο από όσους βρίσκονται στην αγορά εργασίας, αλλά και από τους ίδιους τους συνταξιούχους. Με άλλα λόγια, κάθε μακροπρόθεσμη προβολή από άποψη της ισορροπίας μεταξύ ενεργών φορολογούμενων και συνταξιοδοτημένων δικαιούχων πρέπει να λάβει υπόψη τα παραπάνω.

3.1.2   Τα δημόσια συστήματα συνταξιοδότησης είναι η κύρια πηγή εισοδήματος για τους συνταξιούχους σε σχεδόν όλα τα κράτη μέλη. Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική η ανάγκη να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλιστεί ότι παραμένουν βιώσιμα και προσιτά. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η χρηματοδότηση των δημοσίων συστημάτων μπορεί να εξασφαλιστεί με ένα υψηλό ποσοστό απασχόλησης και πρόσθετα μέτρα χρηματοδότησης, όπως αυτά που ελήφθησαν σε ορισμένα κράτη μέλη (για παράδειγμα: δημοσιονομικές επιχορηγήσεις, πρόσθετα έσοδα, αποθεματικά ταμεία και ταμεία σταθερότητας). Αυτά τα συνταξιοδοτικά συστήματα βασίζονται στην αρχή της αλληλεγγύης και δημιουργούν δεσμούς αλληλεγγύης μεταξύ (και εντός) των γενεών, πράγμα που ωφελεί την κοινωνική συνοχή. Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη, επιτρέπεται η θεμελίωση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και στη διάρκεια περιόδων ανεργίας ή διακοπής της επαγγελματικής σταδιοδρομίας λόγω ασθένειας ή για οικογενειακούς λόγους. Τα εν λόγω συστήματα απέδειξαν την αξία τους από την άποψη της οικονομικής σταθεροποίησης στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008, ακόμα και αν σε ορισμένα κράτη μέλη, οι μεμονωμένες συντάξεις επηρεάστηκαν αρνητικά. Αντίθετα, ορισμένα συνταξιοδοτικά συστήματα ιδιωτικής χρηματοδότησης τα οποία επένδυσαν τμήμα του χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων τους σε ορισμένα χρηματοπιστωτικά προϊόντα πολύ υψηλού κινδύνου, αντιμετώπισαν σημαντικές ζημίες, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα απότομες περικοπές στις συντάξεις για πολλούς συνταξιούχους. Οι αρμόδιοι για τη λήψη αποφάσεων πρέπει να συνυπολογίσουν τον αντίκτυπο των περικοπών στην παγκόσμια ζήτηση, δεδομένου ότι τα κοινωνικά επιδόματα δεν αποτελούν απλώς «δαπάνες», αλλά τα μέσα δραστηριοποίησης και κατανάλωσης του ενός τρίτου του πληθυσμού της Ευρώπης.

3.2   Διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων

3.2.1   Η Επιτροπή δηλώνει ότι οι συντάξεις θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕγχΠ κατά μέσο όρο μέχρι το 2060. Όπως έχει ήδη δηλώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ συνιστά τα κράτη μέλη να επιδεικνύουν σύνεση όταν χρησιμοποιούν αυτά τα στοιχεία για την προώθηση μεταρρυθμίσεων των συνταξιοδοτικών συστημάτων, καθώς πολλά από αυτά βασίζονται σε μακροπρόθεσμες υποθέσεις, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις δεν επιβεβαιώνονται από την πραγματικότητα. Ωστόσο, παρατηρείται επί του παρόντος μια διαφορά εννέα ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕγχΠ στις δαπάνες των κρατών μελών για συντάξεις, η οποία κυμαίνεται από 6 % στην Ιρλανδία, έως 15 % στην Ιταλία. Αυτό δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει κάποια ευελιξία στη σύνθεση των δημοσίων δαπανών, χωρίς αυτό να επηρεάζει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα των κρατών μελών τα οποία, στο πλαίσιο μιας κυκλικής προοπτικής, μπορεί να συνεπάγονται υψηλότερες προγραμματισμένες δαπάνες για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

3.2.2   Η μεταρρύθμιση των συστημάτων συνταξιοδότησης που έχουν αναλάβει τα κράτη μέλη την τελευταία δεκαετία έχει εστιάσει κυρίως στην περιστολή των δαπανών μέσω της επιμήκυνσης της εκ του νόμου ηλικίας συνταξιοδότησης και της αλλαγής των συστημάτων αναπροσαρμογής των συντάξεων σε έναν κυρίαρχο ή ενιαίο δείκτη τιμών. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι αυτή η τελευταία αλλαγή μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες δυσμενείς επιπτώσεις, όπως την απότομη μείωση της αξίας των συντάξεων. Σύμφωνα με μελέτη της ΔΟΕ (3), μια διαφορά μιας μόνον ποσοστιαίας μονάδας μεταξύ της αύξησης των μισθών και της αύξησης των συντάξεων σε μία περίοδο εικοσιπέντε ετών, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αξίας των συντάξεων κατά 22 %.

3.2.3   Τα εθνικά συστήματα συνταξιοδότησης δεν λειτουργούν χωριστά από τα εθνικά οικονομικά συστήματα. Είναι στην πραγματικότητα υπο-συστήματα, τα οποία αλληλεπιδρούν με άλλα σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ως εκ τούτου η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι για να εξασφαλίσουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εστιάσουν τις προσπάθειές τους κατά τις επόμενες δεκαετίες στην αύξηση των εσόδων. Αυτή η αύξηση δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την αύξηση του αριθμού των εργαζομένων που καταβάλλουν εισφορές και την παράταση του εργασιακού βίου, αλλά απαιτεί επίσης καλύτερη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, καθώς και προσπάθειες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας. Η αειφόρος ανάπτυξη και ένα υψηλό επίπεδο απασχόλησης θα δημιουργήσουν ευνοϊκό περιβάλλον για τα συστήματα συνταξιοδότησης. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που δημιουργούν τις συνθήκες οι οποίες επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να παρέχουν ποιοτικές θέσεις εργασίας είναι αναγκαίες για να επιτευχθεί η επιμήκυνση του εργασιακού βίου. Επίσης, αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας που βοηθούν στη συνάρθρωση των εργασιακών και των οικογενειακών υποχρεώσεων μπορεί να συνδράμουν στην αύξηση των ποσοστών γονιμότητας, μετριάζοντας έτσι την πίεση που ασκεί η γήρανση του πληθυσμού στα συστήματα συνταξιοδότησης. Παράλληλα, είναι αναγκαία η λήψη μέτρων ούτως ώστε όλοι οι πολίτες να επιθυμούν να παραμείνουν εργαζόμενοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γεγονός που συνεπάγεται θετική στάση ως προς τη δια βίου μάθηση και την προληπτική μέριμνα υγείας.

3.2.4   Σύμφωνα με την προηγούμενη γνωμοδότησή της, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις των συστημάτων συνταξιοδότησης (περιλαμβανομένης της μετάβασης από αμιγώς αναδιανεμητικά σε μικτά συστήματα - αναδιανεμητικά και κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα) οι οποίες οδηγούν τη μεταβολή στη χρηματοδότηση των συνταξιοδοτικών συστημάτων και, άρα, στην αύξηση των εμφανών και τη μείωση των αφανών υποχρεώσεων, δεν πρέπει να υπονομεύονται βραχυπρόθεσμα από τυχόν υψηλότερο εμφανές δημόσιο χρέος (4). Επομένως, πρέπει να εξεταστεί η αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

3.3   Διατήρηση της επάρκειας των συνταξιοδοτικών παροχών

3.3.1   Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι στα περισσότερα κράτη μέλη, οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα των συντάξεων θα έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλότερα ποσοστά υποκατάστασης. Δεδομένου ότι οι συντάξεις είναι η κύρια πηγή εισοδήματος για τους ηλικιωμένους Ευρωπαίους, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διατήρηση της επάρκειας συντάξεων που επιτρέπουν αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τα κράτη μέλη.

3.3.2   Οι κυβερνήσεις έχουν την ευθύνη να εξασφαλίζουν ότι κάθε ηλικιωμένος Ευρωπαίος λαμβάνει επαρκή σύνταξη. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν τη θέσπιση ενός σαφούς και πλήρους ορισμού της επαρκούς σύνταξης, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους

3.3.3   Για τις μελλοντικές γενεές συνταξιούχων, η επάρκεια του εισοδήματός τους θα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από άλλους χρηματοδοτούμενους πυλώνες συνταξιοδότησης. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ορισμένα από τα κράτη μέλη που προώθησαν υποχρεωτικά κεφαλαιοποιητικά συστήματα συνταξιοδότησης, χρηματοδοτούμενα μέσω της μεταφοράς μέρους των εισφορών από το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα, έχουν επιλέξει να καταργήσουν τα εν λόγω προγράμματα, κυρίως λόγω του ελλείμματος που δημιουργήθηκε στον δημόσιο προϋπολογισμό Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ επαγγελματικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων των οποίων η δημιουργία και η διαχείριση γίνεται από τους εργοδότες και τους εκπροσώπους των εργαζομένων, καλεί δε την Επιτροπή να παρέχει υποστήριξη στους κοινωνικούς εταίρους προκειμένου να ενισχύσουν τη διοικητική ικανότητά τους σε αυτόν τον τομέα.

3.3.4   Υπό το φως της σταδιακής μετάβασης προς πρόσθετα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, ιδίως δε συστήματα που συνδέονται με τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ικανές συντάξεις για όσους παραμένουν καθ' όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους εκτός αγοράς εργασίας. Πρέπει να διασφαλιστούν επαρκείς συντάξεις για τα άτομα που αποκλείονται από την κύρια αγορά εργασίας λόγω, π.χ. σοβαρής αναπηρίας ή σοβαρών και σύνθετων κοινωνικών προβλημάτων, προκειμένου να αποφευχθεί ακόμα ευρύτερη κοινωνική ανισότητα στις μεγαλύτερες ηλικίες.

3.4   Αύξηση της συμμετοχής των γυναικών και των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας στην αγορά εργασίας

3.4.1   Η Επιτροπή σημειώνει ότι εάν η Ευρώπη επιτύχει τον στόχο για την απασχόληση που προβλέπεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», δηλαδή ποσοστό απασχόλησης 75 % για την ηλικιακή ομάδα 20-64 ετών και εάν σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος στις επόμενες δεκαετίες, ο βαθμός οικονομικής εξάρτησης θα μπορούσε να παραμείνει κάτω του 80 %. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση που ασκείται στα συστήματα συνταξιοδότησης λόγω της δημογραφικής γήρανσης θα μπορούσε να παραμείνει ανεκτή.

3.4.2   Η ΕΟΚΕ διαφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι η σταθερή ηλικία συνταξιοδότησης θα δημιουργήσει αυξανόμενες ανισορροπίες μεταξύ των ετών ενεργού απασχόλησης και των ετών συνταξιοδότησης. Μέσω των μεταρρυθμίσεων των συνταξιοδοτικών συστημάτων τους τα τελευταία χρόνια, τα κράτη μέλη συνέδεσαν το δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης με τα έτη συνολικής απασχόλησης, μειώνοντας έτσι σημαντικά τον αριθμό προνομιούχων εργαζομένων. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι τα καθεστώτα πρόωρης συνταξιοδότησης θα πρέπει να διατηρηθούν προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι εργαζόμενοι που έχουν εργαστεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε βαρέα ή επικίνδυνα επαγγέλματα, ή που ξεκίνησαν να εργάζονται σε νεαρή ηλικία - πριν από τα 18 τους - έχουν δικαίωμα πρόωρης συνταξιοδότησης.

3.4.3   Η ΕΟΚΕ έχει εκθέσει τις απόψεις της σε πολλές γνωμοδοτήσεις (5) σχετικά με τους βασικούς παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα κράτη μέλη κατά την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν σε παράταση του εργασιακού βίου και συγχαίρει την Επιτροπή για το γεγονός ότι έλαβε υπόψη ορισμένους από αυτούς στη Λευκή Βίβλο. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει ακόμα να γίνουν πολλά σε επίπεδο κρατών μελών για να εξασφαλιστεί ότι οι χώροι εργασίας έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα στις δεξιότητες και την κατάσταση της υγείας των ηλικιωμένων εργαζομένων.

3.5   Ο ρόλος των κρατών μελών και της ΕΕ για τις συντάξεις

3.5.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη συνολικής προσέγγισης για τη μεταρρύθμιση των συντάξεων, δεδομένου του αλληλένδετου χαρακτήρα των μακροοικονομικών, κοινωνικών και εργασιακών προκλήσεων που αφορούν τις συντάξεις. Αν και τα κράτη μέλη έχουν την κύρια ευθύνη για τον σχεδιασμό των συνταξιοδοτικών συστημάτων τους, η Επιτροπή πρέπει να χρησιμοποιήσει με δημιουργικό τρόπο τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της προκειμένου να υποστηρίξει τα κράτη μέλη καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας μεταρρύθμισης των συντάξεων. Καθώς όμως αποφεύγουμε γενικά την οπισθοδρόμηση, αυτό θα πρέπει να γίνει χωρίς να πληγούν τα δικαιώματα ή να δημιουργηθούν νέοι κανόνες με αφορμή την τρέχουσα ύφεση· τούτο δε διότι τα μέτρα αυτά θα αποδεικνύονταν επιζήμια για τα συμφέροντα των απλών πολιτών αφ’ ης στιγμής θα ανέκαμπτε η οικονομία. Με βάση τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και το νέο πλαίσιο ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, η Επιτροπή διαθέτει επαρκώς ευρύ πεδίο για την προώθηση λύσεων σχετικά με τη διαδικασία μεταρρύθμισης των συντάξεων, χωρίς να παραγνωρίζει ότι οι συντάξεις δεν είναι αποταμιεύσεις. Η ΕΟΚΕ προτρέπει επίσης την Επιτροπή να υλοποιήσει την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει τμήμα του ΕΚΤ στη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 για να υποστηρίξει έργα που έχουν ως σκοπό την απασχόληση των ηλικιωμένων εργαζομένων ή την προώθηση της επιμήκυνσης του εργασιακού βίου. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίηση τέτοιων σχεδίων πρέπει να αποτελεί προαπαιτούμενο.

3.5.2   Δεδομένου ότι η απασχόληση και η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας θα πρέπει να είναι οι βασικοί τομείς που αφορούν άμεσα τα κράτη μέλη, καθώς αυτά έρχονται αντιμέτωπα με τα αποτελέσματα της γήρανσης του πληθυσμού στα συστήματα συνταξιοδότησής τους, η ΕΟΚΕ συνιστά όλες οι πολιτικές που αυτά προτίθενται να υλοποιήσουν, να βασίζονται στην προηγούμενη συγκατάθεση των κοινωνικών εταίρων.

3.6   Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις στον τομέα των συντάξεων

3.6.1   Όσον αφορά τις συστάσεις της Επιτροπής στα κράτη μέλη σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα των συντάξεων, στο πλαίσιο των ετήσιων ερευνών ανάπτυξης 2011 και 2012, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι:

α)

η αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης πρέπει να γίνει μέσω πολιτικών οι οποίες είναι το αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, ώστε να ενθαρρυνθεί η παράταση του επαγγελματικού βίου, και όχι μέσω αυτόματων μηχανισμών σύνδεσης της εκ του νόμου ηλικίας συνταξιοδότησης με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, όπως συνιστά η Επιτροπή·

β)

ο περιορισμός της πρόσβασης σε συστήματα πρόωρης συνταξιοδότησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ειδική κατάσταση ορισμένων κατηγοριών εργαζομένων, ιδίως εκείνων των οποίων η εργασία ήταν ιδιαίτερα επίπονη και επικίνδυνη, καθώς και εκείνων που ξεκίνησαν να εργάζονται πολύ νωρίς (πριν τα δεκαοκτώ τους χρόνια)·

γ)

η επιμήκυνση του εργασιακού βίου με την καλύτερη πρόσβαση σε προγράμματα κατάρτισης, την προσαρμογή των θέσεων εργασίας σε πιο ετερογενές εργατικό δυναμικό, τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης για τους ηλικιωμένους εργαζομένους, την υποστήριξη της ενεργού και υγιούς γήρανσης, καθώς και την άρση νομικών ή άλλων εμποδίων στην πρόσβαση των ηλικιωμένων εργαζομένων στην απασχόληση αποτελεί την καλύτερη προσέγγιση για την υποστήριξη της εργασίας επί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα·

δ)

η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών θα πρέπει να γίνει εντός χρονοδιαγράμματος το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη κατάσταση της αγοράς εργασίας κάθε κράτους μέλους. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην προσπάθεια κάλυψης του χάσματος μεταξύ των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των ανδρών και των γυναικών·

ε)

η ενθάρρυνση της ανάπτυξης επικουρικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης θα πρέπει να επιτευχθεί με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, ιδίως με τη μορφή επαγγελματικών συνταξιοδοτικών συστημάτων - καθώς κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση αποδείχθηκαν πιο ασφαλή από άλλους τύπους συστημάτων με κεφαλαιοποίηση - καθώς και με τη μορφή ιδιωτικής αποταμίευσης με στοχευμένα φορολογικά κίνητρα, ιδίως για όσους δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τέτοιες υπηρεσίες.

3.7   Εξισορρόπηση μεταξύ των ετών εργασίας και των ετών σύνταξης

3.7.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να υποστηρίξουν μια αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης (η οποία συνεπάγεται μεγαλύτερο διάστημα στην εργασία) μέσω ενεργών μέτρων για την ενθάρρυνση της επιμήκυνσης του εργασιακού βίου σε εθελοντική βάση. Η αυτόματη προσαρμογή της εκ του νόμου ηλικίας συνταξιοδότησης με βάση την προβλεπόμενη επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής θα μπορούσε να αποβεί αντιπαραγωγική, καθώς θα μπορούσε να οδηγήσει πολλούς ηλικιωμένους εργαζόμενους, ιδίως όσους έχουν προβλήματα υγείας, στο να στραφούν σε άλλους πυλώνες κοινωνικής ασφάλισης (6).

3.7.2   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι η μεταρρύθμιση των συντάξεων δεν θα πρέπει να γίνει κατά τρόπον ώστε τα έξοδα να βαρύνουν τις γενιές των νεότερων εργαζομένων ή μόνο τους σημερινούς συνταξιούχους. Είναι εφικτό για τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν μέτρα μεταρρύθμισης τα οποία δεν επηρεάζουν τα συμφέροντα των εργαζομένων ή των συνταξιούχων.

3.7.3   Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τα μέτρα που περιορίζουν την πρόσβαση στην πρόωρη συνταξιοδότηση λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τα συμφέροντα των εργαζομένων σε ιδιαίτερα δύσκολα ή επικίνδυνα επαγγέλματα και αυτών που άρχισαν νωρίς τη σταδιοδρομία τους (πριν τα 18 τους). Για πολλούς εργαζόμενους σε αυτές τις κατηγορίες, ο περιορισμός της πρόσβασης στην πρόωρη συνταξιοδότηση μπορεί να σημαίνει στην πραγματικότητα άρση των δικαιωμάτων τους στη συνταξιοδότηση. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι εργαζόμενοι σε αυτές τις ομάδες έχουν συχνά χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής και λιγότερο καλή υγεία από τους υπόλοιπους. Τέτοιες ρυθμίσεις πρέπει να παραμείνουν στη δικαιοδοσία των κρατών μελών, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και συνθήκες, καθώς και να βασίζονται στις συμφωνίες με τους κοινωνικούς εταίρους.

3.7.4   Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη της την άποψη της Επιτροπής σχετικά με την ανάγκη οι διαδικασίες μεταρρύθμισης από τα κράτη μέλη να εστιάζουν στην παράταση του εργασιακού βίου. Η απλή αύξηση της εκ του νόμου ηλικίας συνταξιοδότησης, ή η περιστολή των συντάξεων μέσω της αλλαγής του συστήματος αναπροσαρμογής θα μπορούσε να ωθήσει εκατομμύρια συνταξιούχων κάτω υπό το όριο της φτώχειας.

3.7.5   Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat (7) περισσότερο από 35 % των εργαζομένων ηλικίας 50-69 θα ήταν έτοιμοι να εργαστούν πέραν των 65 ετών. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Επιτροπής ότι η άρση των εμποδίων στην επιμήκυνση του εργασιακού βίου αποτελεί μία από τις λύσεις για τα κράτη μέλη.

3.7.6   Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η μείωση του χάσματος στις συντάξεις μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εξομοίωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για τις γυναίκες και τους άνδρες και συνιστά τα κράτη μέλη να αναπτύξουν ένα συνδυασμό συνταξιοδοτικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης για την εξάλειψη αυτών των ανισοτήτων. Στο πλαίσιο της επανεξέτασης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις συντάξεις, η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο εισαγωγής διατάξεων που αποσκοπούν στην καταπολέμηση των διαφορών μεταξύ των δύο φύλων.

3.8   Ανάπτυξη επικουρικής ιδιωτικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης

3.8.1   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την απόφαση της Επιτροπής να ενισχύσει τη νομοθεσία της ΕΕ για τις συντάξεις. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή όχι μόνο σε πτυχές που αφορούν τη διασυνοριακή δραστηριότητα των συνταξιοδοτικών ταμείων και την κινητικότητα των εργαζομένων, αλλά και σε θέματα επίβλεψης και εποπτείας των οργανισμών συντάξεων, διοικητικών δαπανών, καθώς και ενημέρωσης και προστασίας των καταναλωτών.

3.8.2   Η ΕΟΚΕ προσυπογράφει την πρόταση της Επιτροπής να ιδρυθούν υπηρεσίες παρακολούθησης των συντάξεων σε όλη την ΕΕ, μέσω της διασύνδεσης των υπηρεσιών σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα ωφελήσει πραγματικά όσους εργάστηκαν σε διάφορα κράτη μέλη.

3.8.3   Η Λευκή Βίβλος δεν υιοθετεί σωστή προσέγγιση όσον αφορά την υποστήριξη της αποτελεσματικής από πλευράς κόστους παροχής επαγγελματικών συντάξεων και ως εκ τούτου, της μελλοντικής ανάπτυξης τους. Ιδίως, η ΕΟΚΕ δεν υποστηρίζει τον δεδηλωμένο στόχο της επανεξέτασης της οδηγίας ΙΕΣΠ προκειμένου «να διατηρηθεί μια ισότιμη κατάσταση με το σχέδιο ‧Φερεγγυότητα ΙΙ‧ ». Τέτοια μέτρα δεν δικαιολογούνται από την ανάγκη δημιουργίας ίσων όρων ανταγωνισμού με τα συνταξιοδοτικά ταμεία ασφάλισης, καθώς αυτά λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συνταξιοδοτικά ταμεία δεν λειτουργούν σε αγορές λιανικής ή/και είναι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Παρέχονται συνήθως μέσω ενός εργοδότη ή ομάδας εργοδοτών σε έναν τομέα, ενώ τα προϊόντα ασφάλισης συντάξεων μπορούν να παρέχονται και σε άτομα. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν συλλογικό χαρακτήρα (υπόκεινται σε συλλογική σύμβαση). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δέσμευση της Επιτροπής να εισάγει ειδικά σχεδιασμένα μέτρα για την εξασφάλιση των περιουσιακών στοιχείων των συνταξιοδοτικών ταμείων.

3.8.4   Παράλληλα με τα δημόσια συστήματα συνταξιοδότησης αναπτύχθηκαν πρόσθετα συλλογικά επικουρικά συστήματα. Δεδομένου ότι αυτά παρέχουν πρόσθετο εισόδημα στους συνταξιούχους, θα πρέπει να γενικευτούν σε όλους τους εργαζομένους. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αποτελούν εναλλακτική λύση στην πληρωμή δημοσίων συντάξεων και, δεδομένου ότι βασίζονται σε συλλογικές συμβάσεις, δεν θα πρέπει να τις υπονομεύουν. Όλοι οι εργαζόμενοι σε έναν τομέα ή μια επιχείρηση θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα πρόσθετα συστήματα, τα οποία επίσης διασφαλίζουν την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών. Επιπλέον, είναι σημαντικό να συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι στην υλοποίηση, την παρακολούθηση και τη διαχείριση αυτών των συστημάτων. Παράλληλα με επικουρικά συστήματα συνταξιοδότησης, τα οποία συνήθως λειτουργών ως επενδυτικά ταμεία, οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει επίσης να εργαστούν για να βρουν λύσεις με σκοπό την κάλυψη ορισμένων άλλων κινδύνων, οι οποίοι περιστέλλουν τα μελλοντικά εισοδήματα από συντάξεις (όπως οι κίνδυνοι στη διάρκεια της ζωής σε περιόδους ασθένειας, ανεργίας ή απουσίας από την εργασία για οικογενειακούς λόγους) προκειμένου να εξασφαλιστεί η επάρκεια των μελλοντικών συντάξεων.

3.9   Ανάπτυξη των μέσων της ΕΕ

3.9.1   Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα νομικά και χρηματοδοτικά εργαλεία, καθώς και μέσα συντονισμού για να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους για την εξασφάλιση επαρκών και ασφαλών συστημάτων συνταξιοδότησης. Επίσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η επίτευξη των εν λόγω στόχων, είναι ζωτικό να συμμετέχουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι σε όλα τα στάδια της διαβούλευσης, της πλαισίωσης και της υλοποίησης των πολιτικών για τη μεταρρύθμιση των συντάξεων. Ταυτόχρονα, όταν προτείνεται οποιαδήποτε ευρωπαϊκή νομοθεσία η οποία δεν συνδέεται άμεσα με τα συστήματα συνταξιοδότησης, είναι σημαντικό να περιλαμβάνεται μια αξιολόγηση του αντικτύπου της στα συστήματα συνταξιοδότησης (ιδίως όσον αφορά τη σταθερότητα τους, καθώς και τα επίπεδα των μελλοντικών συντάξεων).

---

(1)  ΕΕ C 318, 29.10.2011, σ. 1–8.

(2)  ΕΕ C 143, 22.05.2012 σ. 23-28.

(3)  ΔΟΕ: Pension Reform in Central and Eastern Europe, 2011, σ. 16, ISBN 978-92-125640-3 (web pdf).

(4)  Αυτή η κατάσταση επικρατεί σε ορισμένα κράτη μέλη τα οποία έχουν αναπτύξει συμπληρωματικά συστήματα συνταξιοδότησης, χρηματοδοτώντας τα με ένα μέρος των πόρων των δημόσιων συνταξιοδοτικών ταμείων.

(5)  ΕΕ C 318, 29.10.2011, σελ. 1–8. ΕΕ C 318, 29.10.2011, σελ. 1–8. ΕΕ C 44, 11.2.2011, σ. 10–16.

(6)  ΕΕ C 84, 17.3.2011, σ. 38–44

(7)  Ενεργός γήρανση και αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών – στατιστικό πορτρέτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2012, σ. 57.

---

---