Sonraí oscailte agus athúsáid fhaisnéis na hearnála poiblí

 

ACHOIMRE AR:

Treoir (AE) 2019/1024 maidir le sonraí oscailte agus athúsáid fhaisnéis na hearnála poiblí

CAD IS AIDHM LEIS AN TREOIR?

• Leagtar síos leis an creat dlíthiúil le haghaidh athúsáide* as faisnéis ón earnáil phoiblí amhail faisnéis gheografach, faisnéis chlárlainne talún, staidrimh nó dhlíthiúil atá i seilbh údarás poiblí* nó gnóthas poiblí*, agus de shonraí taighde atá maoinithe go poiblí.
• Is é is aidhm dó acmhainneacht shocheacnamaíoch na faisnéise ón earnáil phoiblí a mhéadú, mar shampla trína chur ar fáil níos éasca do ghnólachtaí nuathionscanta agus d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide, trí sholáthar sonraí dinimiciúla* a mhéadú agus tacair sonraí a bhfuil tionchar eacnamaíoch thar a bheith ard acu, agus trí iomaíocht agus trédhearcacht a chur chun cinn sa mhargadh faisnéise.
• Tá sé mar chuid de phacáiste beart atá saincheaptha chun geilleagar sonraí an Aontais Eorpaigh (AE) a threisiú, lena n-áirítear forbairt na hintleachta saorga.
• Tagraítear di freisin mar an treoir um “shonraí oscailte”, athmhúnlaítear leis Treoir 2003/98/CE.
• Aisghairtear leis Treoir 2003/98/CE agus Treoir 2013/37/AE ón 17 Iúil 2021.

PRÍOMHPHOINTÍ

Tá an treoir bunaithe ar an bprionsabal ginearálta gur cheart sonraí poiblí agus sonraí arna maoiniú go poiblí a athúsáid chun críocha tráchtála nó neamhthráchtála.

Sonraí oscailte

Leis an treoir cuirtear úsáid sonraí oscailte (sonraí a chuirtear i láthair i bhformáidí oscailte* chuid cinn gur féidir le daoine aonair iad a úsáid saor in aisce agus a roinnt chun aon chríche). Ní mór d’údaráis phoiblí agus do ghnóthais phoiblí a ndoiciméid a chur ar fáil in aon fhormáid nó i dteanga a bhí ann cheana agus, nuair is cuí, trí mhodhanna leictreonacha i bhformáidí atá oscailte, inléite ag meaisín, inrochtana, so-aimsithe, agus in-athúsáidte, mar aon lena meiteashonraí.

Socruithe praiticiúla le haghaidh athúsáide

• Ní mór d’údaráis phoiblí iarratais ar athúsáid doiciméad a phróiseáil, trí mhodhanna leictreonacha nuair is iomchuí, agus iad a chur ar fáil laistigh de thréimhse réasúnach.
• Ní mór dóibh na socruithe riachtanacha a dhéanamh freisin chun cuardach agus aimsiú ar líne na ndoiciméad a choinníonn siad a éascú.
• Ní mór do Bhallstáit an Aontais athúsáid éifeachtach doiciméad a éascú, go háirithe trí fhaisnéis a sholáthar faoi na cearta a leagtar amach sa treoir agus trí chúnamh agus treoir a thairiscint.

Sonraí dinimiciúla agus fíor-ama

Ní mór sonraí dinimiciúla a chur ar fáil lena n-athúsáid láithreach arna mbailiú trí chomhéadan ríomhchlárúcháin feidhmchláir agus, i gcás inarb ábhartha, trí oll-íoslódáil.

Sonraí taighde

• Ní mór do na Ballstáit beartais a ghlacadh agus gníomhaíocht a dhéanamh chun sonraí taighde arna gcistiú go poiblí a chur ar fáil go hoscailte, de réir an phrionsabail “oscailte mar réamhshocrú”, agus chun tacú le scaipeadh sonraí taighde atá inaimsithe, inrochtana, idir-inoibritheach agus in-athúsáidte (prionsabail FAIR).
• Ní mór ábhair imní maidir le cearta maoine intleachtúla, cosaint sonraí pearsanta agus rúndacht, slándáil agus leasanna tráchtála dlisteanacha a chur san áireamh i gcomhréir leis an bprionsabal “a oscailte is féidir, a iata is gá”.
• Is féidir sonraí taighde atá cistithe go poiblí a athúsáid chun críocha tráchtála nó neamhthráchtála i gcásanna ina bhfuil siad curtha ar fáil go poiblí cheana féin trí stórtha institiúideacha nó ábharbhunaithe.

Cóirthrádáil agus neamh-idirdhealú

• Tá athúsáid doiciméad oscailte do gach duine sa mhargadh agus ba cheart go mbeadh aon choinníollacha athúsáide infheidhme neamh-idirdhealaitheach.
• Mar riail ghinearálta, ní féidir le socruithe idir comhlachtaí earnála poiblí nó gnóthais phoiblí a bhfuil na doiciméid ina seilbh agus tríú páirtithe cearta eisiacha a dheonú.
• I gcásanna a shainítear go cúng nuair a cheadaítear a leithéid de shocruithe sa Treoir, déantar athbhreithniú rialta ar a mbailíocht agus tá feidhm ag ceanglais speisialta trédhearcachta.

Tacair sonraí ardluacha

Ba cheart doiciméid a bhfuil baint ag a n-athúsáid le sochair shocheacnamaíocha shuntasacha a chur ar fáil faoi choinníollacha athúsáide atá tairbheach. Dá bhrí sin, leis an treoir cuireadh d’oibleagáid ar an gCoimisiún Eorpach liosta de thacair sonraí ardluacha a ghlacadh ar cheart iad a chur ar fáil saor in aisce, i bhformáidí meaisín-inléite, trí chomhéadain ríomhchlárúcháin feidhmchláir agus, i gcás inarb ábhartha, mar oll-íoslódálacha. Roghnaíodh na tacair sonraí ó laistigh de shé chatagóir théamacha a leagtar amach in Iarscríbhinn I:

• geospásúil;
• domhanbhreathnóireacht agus timpeallacht;
• meitéareolaíoch:
• staidreamh;
• cuideachtaí agus úinéireacht cuideachtaí;
• soghluaisteacht.

Ina theannta sin, féadfaidh an Coimisiún catagóirí téamacha nua a chur leis trí bhíthin gnímh tharmligthe.

Mar thoradh air sin, leagtar síos le gníomh cur chun feidhme, Rialachán (AE) 2023/138, liosta de thacair shonracha ardluacha sonraí agus na socruithe maidir lena bhfoilsiú agus lena n-athúsáid.

Muirir

• Ba chóir go mbeadh athúsáid doiciméad saor in aisce. Mar sin féin, is féidir costais imeallacha a thabhaítear chun doiciméid a atáirgeadh agus a scaipeadh, sonraí pearsanta a anaithnidiú agus faisnéis rúnda tráchtála a aisghabháil.
• Mar eisceacht, féadfaidh institiúidí cultúrtha, gnóthais phoiblí agus roinnt údarás poiblí a chomhlíonann na ceanglais a leagtar amach in Airteagal 6(2) níos mó a ghearradh chun costais incháilithe a ghnóthú.

Eisceachtaí

Níl feidhm ag an treoir maidir le:

• doiciméid a bhfuil cearta maoine intleachtúla ag tríú páirtithe ina leith;
• doiciméid a bhfuil rochtain orthu eisiata nó srianta ag córas rochtana náisiúnta, nó ar fhorais chosaint íogair an bhonneagair chriticiúil;
• doiciméid a bhfuil a soláthar lasmuigh de scóip chúram comhlachta earnála poiblí nó lasmuigh de scóip soláthair seirbhísí ar mhaithe le leas ginearálta gnóthais phoiblí;
• doiciméid atá i seilbh gnóthas poiblí agus a bhaineann le gníomhaíochtaí atá neamhchosanta go díreach ar iomaíocht agus, dá bhrí sin, nach bhfuil faoi réir rialacha soláthair faoi Airteagal 34 de Threoir 2014/25/AE (féach achoimre);
• Doiciméid eile dá dtagraítear i Mír 1(2) den treoir.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME NA RIALACHA?

B’éigean an treoir a thrasuí sa dlí náisiúnta an 17 Iúil 2021.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:

• Sonraí oscailte (An Coimisiún Eorpach)
• Ón Treoir maidir le Faisnéis ón Earnáil Phoiblí (PSI) chuig an Treoir maidir le Sonraí Oscailte (An Coimisiún Eorpach)
• Fíricí agus figiúirí le haghaidh sonraí taighde oscailte (An Coimisiún Eorpach)
• Bearta neamhreachtacha chun athúsáid a éascú (An Coimisiún Eorpach)
• Tairseach Sonraí Oscailte AE.

PRÍOMHTHÉARMAÍ

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Treoir (AE) 2019/1024 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 20 Meitheamh 2019 maidir le sonraí oscailte agus athúsáid faisnéise ón earnáil phoiblí (athmhúnlú) (IO L 172, 26.6.2019, lgh. 56–83).

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2023/138 ón gCoimisiún an 21 Nollaig 2022 lena leagtar síos liosta de thacair shonracha ardluacha sonraí agus na socruithe maidir lena bhfoilsiú agus lena n-athúsáid (IO L 19, 20.1.2023, lgh. 43–75).

Treoir (AE) 2016/2102 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle anDeireadh Fómhair 26 Dàmhair 2016 maidir le hinrochtaineacht suíomhanna gréasáin agus feidhmchlár móibíleach de chuid údarás poiblí (IO L 327, 2.12.2016, lgh. 1–15).

Treoir 2014/25/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Feabhra 2014 maidir le soláthar eintiteas a oibríonn in earnálacha an uisce, an fhuinnimh, an iompair agus na seirbhísí poist agus lena n–aisghairtear Treoir 2004/17/CE (IO L 94, 28.3.2014, lgh. 243–374).

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Threoir 2014/25/AE a chorprú sa bhuntéacs. Níl de luach ar an leagan comhdhlúite seo ach luach doiciméadach amháin.

Rialachán (CE) Uimh. 1008/2008 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 24 Meán Fómhair 2008 maidir le rialacha comhchoiteanna le haghaidh oibriú aersheirbhísí sa Chomhphobal (athmhúnlú) (IO L 293, 31.10.2008, lgh. 3–20).

Féach an leagan comhdhlúite.

Rialachán (CE) Uimh. 1370/2007 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 23 Deireadh Fómhair 2007 maidir le seirbhísí poiblí iompair do phaisinéirí d’iarnród agus de bhóthar agus lena n-aisghairtear Rialachán (CEE) Uimh. 1191/69 agus Rialachán (CEE) Uimh. 1107/70 ón gComhairle (IO L 315, 3.12.2007, lgh. 1–13).

Féach an leagan comhdhlúite.

Rialachán (CEE) Uimh. 3577/92 ón gComhairle an 7 Nollaig 1992 maidir le prionsabal na saoirse chun seirbhísí a sholáthar a chur i bhfeidhm ar iompar muirí laistigh de na Ballstáit (cabatáiste muirí) (IO L 364, 12.12.1992, lgh. 7–10).

Féach an leagan comhdhlúite.

Nuashonraithe 25.01.2023