(1)

Το παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 περιέχει δραστικές ουσίες που έχουν χαρακτηριστικά πιο ευνοϊκά για το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία ή την υγεία των ζώων. Συνεπώς, στα προϊόντα που περιέχουν αυτές τις δραστικές ουσίες είναι δυνατόν να δίνεται άδεια με απλοποιημένη διαδικασία. Το άζωτο περιλαμβάνεται στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 μόνο για χρήση σε περιορισμένες ποσότητες σε ετοιμόχρηστες φιάλες αερίου.

(2)

Σύμφωνα με το άρθρο 86 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012, έχει δοθεί έγκριση για το άζωτο ως δραστική ουσία για χρήση σε βιοκτόνα προϊόντα του τύπου προϊόντων 18, εντομοκτόνα (2). Βιοκτόνα που αποτελούνται από άζωτο, όπως έχει εγκριθεί, έχουν αδειοδοτηθεί σε αρκετά κράτη μέλη, μεταξύ αυτών στη Δανία, και κυκλοφορούν σε κυλίνδρους αερίου (3).

(3)

Το άζωτο μπορεί επίσης να παραχθεί επιτόπου από τον ατμοσφαιρικό αέρα. Το επιτόπου παραχθέν άζωτο δεν έχει προς το παρόν εγκριθεί για χρήση στην Ένωση και ούτε έχει καταχωριστεί στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012, ούτε έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο δραστικών ουσιών που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα επανεξέτασης των υφιστάμενων δραστικών ουσιών στα βιοκτόνα του παραρτήματος II του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1062/2014 της Επιτροπής (4).

(4)

Σύμφωνα με το άρθρο 55 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012, στις 29 Απριλίου 2020 η Δανία υπέβαλε στην Επιτροπή αίτηση για παρέκκλιση από το άρθρο 19 παράγραφος 1 στοιχείο α) του εν λόγω κανονισμού για να της επιτραπεί να χορηγήσει άδεια σε βιοκτόνα που αποτελούνται από άζωτο το οποίο έχει παραχθεί επιτόπου από τον ατμοσφαιρικό αέρα, για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (στο εξής: αίτηση).

(5)

Τα αντικείμενα που αποτελούν την πολιτιστική κληρονομιά προσβάλλονται και υφίστανται φθορές από μια μεγάλη ποικιλία επιβλαβών οργανισμών, από έντομα έως μικροοργανισμούς. Η παρουσία τέτοιων οργανισμών όχι μόνο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του ίδιου του πολιτιστικού αγαθού, αλλά ενέχει επίσης τον κίνδυνο να διασπαρούν οι εν λόγω επιβλαβείς οργανισμοί σε άλλα κοντινά αντικείμενα. Χωρίς κατάλληλη επεξεργασία, τα αντικείμενα θα μπορούσαν να υποστούν ανεπανόρθωτη βλάβη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει σοβαρά η πολιτιστική κληρονομιά.

(6)

Το επιτόπου παραχθέν άζωτο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ελεγχόμενης ατμόσφαιρας με πολύ χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου (ανοξία) σε μόνιμες ή προσωρινές σφραγισμένες σκηνές ή θαλάμους επεξεργασίας, για τον έλεγχο της δράσης των επιβλαβών οργανισμών επί των αντικειμένων της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το άζωτο διαχωρίζεται από τον ατμοσφαιρικό αέρα και εισάγεται με αντλία στον θάλαμο ή τη σκηνή επεξεργασίας, όπου η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε άζωτο αυξάνεται στο 99 % περίπου και, κατά συνέπεια, το οξυγόνο αφαιρείται σχεδόν παντελώς. Η περιεκτικότητα σε υγρασία του αζώτου που διοχετεύεται στην περιοχή επεξεργασίας καθορίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες του υπό συντήρηση αντικειμένου. Οι επιβλαβείς οργανισμοί δεν μπορούν να επιζήσουν στις συνθήκες που δημιουργούνται μέσα στον θάλαμο ή τη σκηνή επεξεργασίας.

(7)

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που περιέχονται στην αίτηση, η χρήση επιτόπου παραχθέντος αζώτου φαίνεται να είναι η μόνη αποτελεσματική τεχνική για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε είδους υλικό και συνδυασμό υλικών που βρίσκονται στα πολιτιστικά ιδρύματα. Σύμφωνα με τη Δανία, πρόκειται για τη μέθοδο με τις λιγότερες γνωστές αρνητικές και δυνητικά επιζήμιες επιπτώσεις για τα υλικά και τους συνδυασμούς υλικών από τα οποία παράγονται αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς.

(8)

Η μέθοδος της ανοξίας ή της τροποποιημένης ή ελεγχόμενης ατμόσφαιρας περιλαμβάνεται στο πρότυπο EN 16790:2016 «Διατήρηση πολιτιστικής κληρονομιάς - Ολοκληρωμένη διαχείριση παρασιτοκτονίας» και το άζωτο περιγράφεται στο εν λόγω πρότυπο ως αυτό που χρησιμοποιείται περισσότερο για τη δημιουργία ανοξίας.

(9)

Υπάρχουν και άλλες τεχνικές για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών, όπως οι τεχνικές θερμικού σοκ (υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες) και η χρήση βιοκτόνων που περιέχουν άλλες δραστικές ουσίες. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Δανία, καθεμία από τις τεχνικές αυτές έχει περιορισμούς όσον αφορά τα υλικά στα οποία μπορούν να εφαρμοστούν.

(10)

Όπως αναφέρεται στην αίτηση, άλλες δραστικές ουσίες χρησιμοποιούνται σπάνια στα πολιτιστικά ιδρύματα, λόγω των επικίνδυνων χαρακτηριστικών τους. Μετά την επεξεργασία με τις εν λόγω ουσίες, τα κατάλοιπα στα επεξεργασμένα αντικείμενα μπορεί να ελευθερωθούν σταδιακά στο περιβάλλον, γεγονός που συνεπάγεται κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα πολιτιστικά ιδρύματα που είναι ανοικτά για τους επισκέπτες και για τα άτομα που χειρίζονται και εργάζονται με αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς. Επίσης, η χρήση ορισμένων δραστικών ουσιών μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στο χρώμα και την εμφάνιση των αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς.

(11)

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που περιέχονται στην αίτηση, οι τεχνικές θερμικού σοκ (υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες) έχουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις σε διάφορα υλικά. Μετά τη θερμική επεξεργασία, έλαια από την επεξεργασία εμποτισμού ξύλινων αντικειμένων μπορεί να προεξέχουν στην επιφάνεια αφήνοντας κηλίδες, μεταβάλλοντας κατά τον τρόπο αυτόν την εμφάνιση των αντικειμένων. Κηροί και ρητίνες μπορεί να λιώσουν κατά τη θερμική επεξεργασία. Ομοίως, οι μέθοδοι επεξεργασίας με χαμηλή θερμοκρασία θα μπορούσαν να επηρεάσουν ζωγραφισμένες επιφάνειες και υλικά που περιέχουν σελάκ, αλκύδια και ακρυλικές ίνες. Η μέθοδος επεξεργασίας σε χαμηλή θερμοκρασία θεωρείται ακατάλληλη και λιγότερο βιώσιμη, καθώς όλα τα αντικείμενα πρέπει να συσκευάζονται ερμητικά σε πλαστικό φύλλο ώστε να αποφεύγεται η συμπύκνωση μετά την επεξεργασία.

(12)

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που περιέχονται στην αίτηση, η χρήση αζώτου που περιέχεται σε κυλίνδρους δεν είναι κατάλληλη εναλλακτική λύση για τα πολιτιστικά ιδρύματα, διότι παρουσιάζει πρακτικά μειονεκτήματα. Οι περιορισμένες ποσότητες που περιέχονται σε κάθε κύλινδρο συνεπάγονται την ανάγκη για συχνή μεταφορά και ξεχωριστή εγκατάσταση αποθήκευσης. Επίσης η αποθήκευση των κυλίνδρων αποτελεί πρόκληση για την ασφάλεια. Η επεξεργασία με άζωτο σε κυλίνδρους θα συνεπαγόταν επίσης υψηλό κόστος για τα πολιτιστικά ιδρύματα.

(13)

Το να ζητηθεί από τα πολιτιστικά ιδρύματα να χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές για την καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών —καθεμία από τις οποίες θα είναι κατάλληλη για συγκεκριμένα υλικά και αντικείμενα—, αντί να χρησιμοποιούν μία τεχνική που έχει ήδη δοκιμαστεί και είναι κατάλληλη για όλα τα υλικά, θα συνεπαγόταν πρόσθετες δαπάνες για τα πολιτιστικά ιδρύματα και θα καθιστούσε δυσκολότερη την επίτευξη του στόχου τους να απομακρυνθούν από τη χρήση πιο επικίνδυνων δραστικών ουσιών κατά την ολοκληρωμένη διαχείριση παρασιτοκτονίας. Επιπλέον, η διακοπή της χρήσης των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού που αγοράστηκαν για την ανοξία με επιτόπου παραχθέν άζωτο θα είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια προηγούμενων επενδύσεων.

(14)

Σε αρκετές συνεδριάσεις (5) της ομάδας εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής, αποτελούμενης από εκπροσώπους των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών για τα βιοκτόνα, που πραγματοποιήθηκαν το 2019, έλαβαν χώρα συζητήσεις σχετικά με πιθανή παρέκκλιση, δυνάμει του άρθρου 55 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012, για το επιτόπου παραχθέν άζωτο.

(15)

Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής, μετά την πρώτη παρόμοια αίτηση παρέκκλισης για προϊόντα που αποτελούνται από επιτόπου παραχθέν άζωτο από την Αυστρία, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων διεξήγαγε δημόσια διαβούλευση σχετικά με την εν λόγω αίτηση, παρέχοντας σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τη δυνατότητα να διατυπώσουν τις απόψεις τους. Η συντριπτική πλειονότητα από τα 1 487 σχόλια που ελήφθησαν ήταν υπέρ της παρέκκλισης. Πολλοί παρεμβαίνοντες περιέγραψαν τα μειονεκτήματα των διαθέσιμων εναλλακτικών τεχνικών: οι βασιζόμενες στη θερμοκρασία μέθοδοι επεξεργασίας μπορούν να βλάψουν ορισμένα υλικά· η χρήση άλλων δραστικών ουσιών αφήνει τοξικά κατάλοιπα στα τεχνουργήματα, τα οποία απελευθερώνονται σταδιακά στο περιβάλλον· η χρήση αζώτου σε κυλίνδρους δεν επιτρέπει τον έλεγχο της σχετικής υγρασίας στην περιοχή επεξεργασίας, ο οποίος απαιτείται για την επεξεργασία ορισμένων υλικών.

(16)

Δύο διεθνείς οργανισμοί που εκπροσωπούν μουσεία και τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς —το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών— έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να υποβάλουν αίτηση για να συμπεριληφθεί το επιτόπου παραχθέν άζωτο στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012, ώστε να μπορούν τα κράτη μέλη να χορηγούν άδεια σε προϊόντα που αποτελούνται από επιτόπου παραχθέν άζωτο χωρίς να χρειάζεται παρέκκλιση σύμφωνα με το άρθρο 55 παράγραφος 3 του εν λόγω κανονισμού. Ωστόσο, η αξιολόγηση μιας τέτοιας αίτησης, η συμπερίληψη της ουσίας στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 και η απόκτηση αδειών για τα προϊόντα απαιτούν χρόνο.

(17)

Η αίτηση δείχνει ότι δεν υπάρχουν κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις στη Δανία, αφού όλες οι εναλλακτικές τεχνικές που είναι προς το παρόν διαθέσιμες έχουν μειονεκτήματα, είτε επειδή είναι ακατάλληλες για την επεξεργασία όλων των υλικών είτε γιατί έχουν πρακτικά μειονεκτήματα.

(18)

Με βάση τα ανωτέρω επιχειρήματα, δικαιολογείται το συμπέρασμα ότι το επιτόπου παραχθέν άζωτο είναι σημαντικό για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Δανία και ότι δεν υπάρχουν κατάλληλες εναλλακτικές λύσεις. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να επιτραπεί στη Δανία να χορηγήσει άδειες για τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση βιοκτόνων που αποτελούνται από επιτόπου παραχθέν άζωτο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

(19)

Η ενδεχόμενη συμπερίληψη του επιτόπου παραχθέντος αζώτου στο παράρτημα I του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 528/2012 και η επακόλουθη αδειοδότηση προϊόντων που αποτελούνται από επιτόπου παραχθέν άζωτο από τα κράτη μέλη απαιτούν χρόνο. Συνεπώς, είναι πρόσφορο να επιτραπεί παρέκκλιση για μια χρονική περίοδο τέτοια που να επιτρέψει να ολοκληρωθούν οι σχετικές διαδικασίες,