Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Μετάβαση της τελωνειακής ένωσης στο επόμενο στάδιο: σχέδιο δράσης»

[COM(2020) 581 final]

(2021/C 220/07)

Εισηγητής:

ο κ. Αναστάσης ΓΙΑΠΑΝΗΣ

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 11.11.2020
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο όργανο	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Έγκριση από το τμήμα	2.3.2021
Έγκριση από την ολομέλεια	24.3.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	559
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	259/0/6

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το πολύ συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για την επόμενη πενταετία για τη στήριξη των εθνικών τελωνειακών αρχών. Μόλις υλοποιηθεί, θα οδηγήσει, με τακτικές εκτιμήσεις αντικτύπου, σε πραγματικό εκσυγχρονισμό των τελωνείων σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.2.

Παρόλο που ο εκσυγχρονισμός ξεκίνησε το 2016 με τη θέσπιση του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα (1), πρόσφατες εξελίξεις, όπως οι αυξανόμενες εμπορικές ροές, ο ακμάζων τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου, η αποφυγή απόδοσης δασμών και ΦΠΑ, το λαθρεμπόριο και η δήλωση δασμολογητέας αξίας των εμπορευμάτων χαμηλότερης από την πραγματική απαιτούν όλα άμεση και συντονισμένη απόκριση. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την τελωνειακή ένωση έχει ήδη δημιουργήσει αυξημένο φόρτο εργασίας και ιδιαίτερες προκλήσεις για τις τελωνειακές αρχές.

1.3.

Ένα τέτοιο φιλόδοξο σχέδιο απαιτεί κατάλληλη επιμερισμένη χρηματοδότηση. Η ΕΟΚΕ δεν είναι βέβαιη ότι όλα τα κράτη μέλη είναι έτοιμα να υιοθετήσουν το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα και να παράσχουν το μερίδιο χρηματοδότησης που τους αναλογεί.

1.4.

Χρειάζεται άμεσα ενισχυμένη συνεργασία και διαλειτουργικότητα μεταξύ των τελωνείων και άλλων αρχών επιβολής του νόμου και διοικητικών αρχών. Η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει την παραγωγικότητα των τελωνειακών υπηρεσιών, ενώ η κατάλληλη διαχείριση του μεγάλου όγκου δεδομένων που είναι διαθέσιμα θα μπορούσε να επιτρέψει την έξυπνη εποπτεία των αλυσίδων εφοδιασμού και να ενισχύσει τις ικανότητες πρόβλεψης.

1.5.

Οι τελωνειακές αρχές θα πρέπει να λάβουν κατάλληλους πόρους για να φέρνουν εις πέρας όλα τα καθήκοντά τους μη οικονομικού χαρακτήρα και θα πρέπει επίσης να οριστούν ελάχιστα πρότυπα ελέγχου και ο απαιτούμενος αριθμός μελών του προσωπικού τους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να εγκριθούν εκτελεστικές πράξεις για τον κανονισμό για την εποπτεία της αγοράς (2) το συντομότερο δυνατό.

1.6.

Η εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία έγκρισης του επόμενου ΠΔΠ και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ηγέτες της ΕΕ των 27 ως προς τη συμφωνία σχετικά με πολύ σημαντικές δράσεις θέτουν σε κίνδυνο τόσο την κατάλληλη ανάκαμψη της οικονομίας της ΕΕ όσο και την άμεση στήριξη που χρειάζονται τόσο οι πολίτες όσο και οι επιχειρήσεις.

1.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να διερευνηθεί άμεσα το ενδεχόμενο καθιέρωσης τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών στο προτεινόμενο σχέδιο δράσης. Επιπλέον, η τεχνολογική πρόοδος και οι υφιστάμενες καινοτόμες λύσεις που παρέχουν η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να υιοθετηθούν εύκολα με άμεσα και σημαντικά αποτελέσματα.

1.8.

Η ΕΟΚΕ προτείνει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα πλέον ευάλωτα σημεία εισόδου και εξόδου και θεωρεί ότι η ισχύς της τελωνειακής ένωσης καθορίζεται από τον πιο αδύναμο κρίκο της. Χάρη σε ένα περισσότερο συντονισμένο και ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων που εξασφαλίζει τη συμμόρφωση, θα μπορούσε να περιοριστεί το χάσμα μεταξύ των αρχών και να ενισχυθούν οι πιο αδύναμοι κρίκοι της αλυσίδας. Ως εκ τούτου, η νέα στρατηγική διαχείρισης κινδύνων που ανακοινώθηκε για το δεύτερο τρίμηνο του 2021 είναι καλοδεχούμενη.

1.9.

Πρέπει να παρασχεθούν ειδικοί χρηματοδοτικοί πόροι για τη διασύνδεση του ICS2 με άλλα ηλεκτρονικά συστήματα. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τη σημασία της κατάλληλης διαχείρισης ενός τόσο περίπλοκου δικτύου.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη διασφάλισης επαρκών ανθρώπινων πόρων, καθώς και κατάλληλης κατάρτισης αυτών των μελών του προσωπικού ως προς την εφαρμογή ανάλυσης δεδομένων πριν από τη φόρτωση και πριν από την άφιξη. Έχει ήδη ζητήσει να αναπτυχθούν κοινά πλαίσια κατάρτισης με βάση το«Πλαίσιο Ικανοτήτων για τον Τελωνειακό Τομέα της ΕΕ» (3).

1.11.

Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κόμβου φορολογικών πληροφοριών στο πλαίσιο των υπηρεσιών Eurofisc κατά της φοροδιαφυγής κρίνεται ως σημαντική βελτίωση και η ΕΟΚΕ αναμένει την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εν προκειμένω.

1.12.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί πολύ σημαντικό τομέα για τις ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της διότι στην ανακοίνωση δεν γίνεται καμία αναφορά στη δημιουργία ευνοϊκού πλαισίου για τις ΜΜΕ μέσω αυτού του φιλόδοξου σχεδίου δράσης.

1.13.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι πλατφόρμες διαθέτουν σημαντικά στοιχεία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα τελωνεία αλλά ότι θα πρέπει να προβούν σε ειδικές επενδύσεις σε λογισμικό πληροφορικής, όπως αυτοματοποιημένα συστήματα ρομποτικής. Θα πρέπει να τους παρασχεθεί χρηματοδότηση για τη συλλογή δεδομένων που δεν θα χρειάζονταν σε διαφορετική περίπτωση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επικροτεί την τρέχουσα αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον ρόλο και τις υποχρεώσεις των ηλεκτρονικών αγορών.

1.14.

Χρειάζεται σύντομα ολοκληρωμένη ανάλυση των διεθνών συστημάτων συνεργασίας και αμοιβαίας διοικητικής συνδρομής της ΕΕ στον τελωνειακό τομέα. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε καλύτερη επιβολή της νομοθεσίας.

1.15.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για χρήση του περιβάλλοντος ενιαίας θυρίδας της ΕΕ και εκφράζει την πλήρη υποστήριξή της εν προκειμένω.

1.16.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της διότι, στην περίπτωση που τα κράτη μέλη δεν εγκρίνουν την αμφιλεγόμενη πρόταση δημιουργίας οργανισμού τελωνείων της ΕΕ, η διαχείριση ενός τέτοιου περίπλοκου και διασυνδεδεμένου συστήματος θα συνεπάγεται μεγαλύτερο φόρτο εργασίας για τα τμήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.17.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα βοηθήσει στην υλοποίηση ενός τέτοιου φιλόδοξου σχεδίου δράσης, διασφαλίζοντας παράλληλα την ευρεία διάδοση των οφελών που συνεπάγεται τόσο για το κοινό όσο και για τις επιχειρήσεις.

2.   Εισαγωγή

2.1.

Η τελωνειακή ένωση της ΕΕ υφίσταται από το 1968 και αφορά το συνολικό εμπόριο αγαθών στα 27 κράτη μέλη της. Κάθε χρόνο, εντός της τελωνειακής ένωσης διεξάγεται εμπόριο αγαθών αξίας μεγαλύτερης των 3,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ κάθε δευτερόλεπτο, οι τελωνειακές αρχές της ΕΕ ασχολούνται με 27 δηλούμενα είδη.

2.2.

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2020, σύμφωνα με τις πολιτικές κατευθύνσεις που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula Von der Leyen στην αρχή της θητείας της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ένα φιλόδοξο σχέδιο δράσης για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, ώστε να γίνει πιο έξυπνη, πιο απλή και πιο αποτελεσματική ψηφιακά έως το 2025. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει θετική επίδραση τόσο στα έσοδα της ΕΕ όσο και στην ασφάλεια και την προστασία των Ευρωπαίων πολιτών. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να ωφεληθούν χάρη στις πιο απλές και πιο ταχείες υποχρεώσεις υποβολής στοιχείων.

2.3.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υπογραμμίσει ότι «μια αποτελεσματική τελωνειακή ένωση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ευόδωση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων σε καθεστώς ασφάλειας και διαφάνειας· τούτο δε με μέλημα τη μέγιστη δυνατή προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, την καλύτερη δυνατή ενίσχυση της εργασίας και την αποτελεσματική αντιμετώπιση φαινομένων απάτης και απομιμήσεων» (4).

2.4.

Συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί το πολύ συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για τα επόμενα 5 έτη, το οποίο περιλαμβάνει 30 προγραμματισμένες δράσεις εντός χρονοδιαγράμματος και πλαισίου τεσσάρων στρατηγικών τομέων πολιτικής, με σκοπό να υποστηριχθούν οι εθνικές τελωνειακές αρχές, ήτοι: διαχείριση κινδύνων, διαχείριση του ηλεκτρονικού εμπορίου, προώθηση της συμμόρφωσης και τελωνειακές αρχές ως ενιαίο σύνολο.

2.5.

Το υφιστάμενο τελωνειακό σύστημα έχει φανεί ότι έχει ελλείψεις και αδύναμους κρίκους, ενώ ο μεγάλος όγκος δεδομένων που κοινοποιούνται σε όλα τα τελωνεία των κρατών μελών δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο έχουν ήδη εκφράσει την ανησυχία τους ως προς την απώλεια εσόδων λόγω των μη αποτελεσματικών τελωνειακών ελέγχων στα εισαγόμενα εμπορεύματα.

2.6.

Οι δασμοί αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 14 % των συνολικών εσόδων της. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης (OLAF) έχει αναφέρει ότι η απάτη στα τελωνεία είναι εκτεταμένη και έχει εισηγηθεί την ανάκτηση ποσού άνω των 2,7 δισεκατομμυρίων ευρώ από δασμούς για την περίοδο 2017-2019. Η αξία των παραποιημένων εισαγόμενων εμπορευμάτων από τρίτες χώρες υπολογίζεται ότι ανέρχεται σε 121 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας αντιστοιχούν σε περισσότερα από 83 δισεκατομμύρια ευρώ σε πωλήσεις και προκαλούν απώλεια 15 δισεκατομμυρίων ευρώ σε φορολογικά έσοδα.

2.7.

Στα θετικά, σχεδόν το 100 % των τελωνειακών διασαφήσεων αποστέλλονται ηλεκτρονικά.

3.   Γενικά σχόλια

3.1.

Η τελωνειακή ένωση χρειάζεται άμεση επένδυση για μια συντονισμένη επικαιροποίηση τόσο του λογισμικού όσο και των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Παρόλο που ο εκσυγχρονισμός ξεκίνησε το 2016 με την εισαγωγή του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα (5), οι αυξανόμενες εμπορικές ροές, ο ακμάζων τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου, η αποφυγή απόδοσης δασμών και ΦΠΑ, το λαθρεμπόριο και η δήλωση δασμολογητέας αξίας των εμπορευμάτων χαμηλότερης από την πραγματική απαιτούν όλα άμεση και συντονισμένη απόκριση. Επιπλέον, τα τελωνεία είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο των εμπορευμάτων για πολλούς μη οικονομικούς σκοπούς. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ισχύς της τελωνειακής ένωσης καθορίζεται από τον πλέον αδύναμο κρίκο της και, συνεπώς, συνιστά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα πιο ευάλωτα σημεία εισόδου και εξόδου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν στο έπακρο το νέο μέσο για τον εξοπλισμό τελωνειακών ελέγχων, το οποίο είναι ειδικά σχεδιασμένο για να βοηθήσει με την αγορά, τη συντήρηση και την αντικατάσταση του πιο προηγμένου τελωνειακού εξοπλισμού.

3.2.

Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την τελωνειακή ένωση έχει ήδη δημιουργήσει αυξημένο φόρτο εργασίας και ιδιαίτερες απαιτήσεις για τις τελωνειακές αρχές. Ο αριθμός των τελωνειακών διασαφήσεων αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, παράλληλα με την επανεισαγωγή των τελωνειακών ελέγχων.

3.3.

Η ενισχυμένη συνεργασία και η διαλειτουργικότητα μεταξύ των τελωνείων και άλλων αρχών επιβολής του νόμου και διοικητικών αρχών είναι άμεσα αναγκαία. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι «η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων αρχών και φορέων των κρατών μελών —αστυνομίας, υπηρεσιών πληροφοριών, δικαστικών, τελωνειακών και φορολογικών αρχών— κάθε άλλο παρά ιδανική είναι» (6).

3.4.

Τα τελωνεία συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Μόνο το 2019, τα τελωνεία κατάσχεσαν 400 τόνους ναρκωτικών, 3699 πυροβόλα όπλα και 3,5 δισεκατομμύρια προϊόντα καπνού και τσιγάρων. Το 11,5 % όλων των δηλώσεων ρευστών διαθεσίμων ήταν ανακριβείς και αντιστοιχούσαν περίπου σε 331 εκατομμύρια ευρώ (7).

3.5.

Η διαχείριση δεδομένων είναι εξαιρετικά σημαντική για έναν τομέα που βασίζεται σε μεγάλο όγκο διασαφήσεων, πληροφοριών για προϊόντα, φόρους κ.ά. Ο άριστος χειρισμός του μεγάλου όγκου διαθέσιμων δεδομένων θα σήμαινε την άμεση και σημαντική βελτίωση της τρέχουσας κατάστασης του τελωνειακού συστήματος και θα επέτρεπε την καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη ανταπόκριση στις αυξανόμενες προκλήσεις. Θα επέτρεπε, ακόμη, την έξυπνη εποπτεία των αλυσίδων εφοδιασμού και ενισχυμένες δυνατότητες προβλέψεων.

3.6.

Η ΕΟΚΕ είναι μάλλον απογοητευμένη, επειδή, στην τελευταία πρόταση της ανακοίνωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να υποστηρίξουν το υπό συζήτηση σχέδιο δράσης, χωρίς να συμπεριλαμβάνει καθόλου την ΕΟΚΕ. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα βοηθήσει στην υλοποίηση ενός τέτοιου φιλόδοξου σχεδίου δράσης, ενώ διασφαλίζεται και η ευρεία διάδοση των οφελών που συνεπάγεται τόσο για το κοινό όσο και για τις επιχειρήσεις.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Καταρχάς, η ΕΟΚΕ εκτιμά τον φιλόδοξο χάρτη πορείας και τις συγκεκριμένες προθεσμίες για την υλοποίηση των δράσεων. Αυτό είναι ένα ξεκάθαρο βήμα προόδου και, με την υλοποίηση των δράσεων και την τακτική εκτίμηση αντικτύπου, θα οδηγήσει στον πραγματικό εκσυγχρονισμό των τελωνείων στην ΕΕ.

4.2.

Ένα τέτοιο φιλόδοξο πλάνο απαιτεί κατάλληλη χρηματοδότηση. Ενώ ορισμένες από τις προτεινόμενες δράσεις απαιτούν επιμερισμένη χρηματοδότηση και δεδομένου ότι η ΕΕ θα παίξει τον δικό της ρόλο σε αυτό το παιχνίδι, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσο όλα τα κράτη μέλη είναι έτοιμα να συμμορφωθούν με το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα και να συνεισφέρουν χρηματικά σε αυτό το πλαίσιο. Μόνο μέσω της συντονισμένης χρηματοδότησης και υλοποίησης μπορεί να διασφαλιστεί η επιτυχία της πρότασης.

4.3.

Η ΕΕ έχει δείξει, ωστόσο, ότι διαθέτει εύθραυστες υποδομές και έχει επιδείξει καθυστερημένες και μη συντονισμένες αποκρίσεις σε κρίσιμες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας COVID-19. Η έκκληση του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron για την αναδιοργάνωση του χώρου Σένγκεν και το αίτημά του για εκ νέου ανάλυση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων εντός της Ένωσης είναι τόσο σοβαρά όσο και ανησυχητικά.

4.4.

Επιπλέον, η εξαιρετικά μακρά διαδικασία έγκρισης του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου θέτει σε κίνδυνο την κατάλληλη ανάκαμψη της οικονομίας της ΕΕ και την άμεση υποστήριξη που είναι αναγκαία τόσο για το κοινό όσο και για τις επιχειρήσεις. Φαντάζει όλο και πιο περίπλοκο για τους ηγέτες των 27 κρατών μελών να συμφωνήσουν σε σημαντικές δράσεις, ενώ η διάρκεια και η αναποφασιστικότητα που χαρακτηρίζουν τις λύσεις τους δείχνουν ότι το σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕ είναι παρωχημένο και αναποτελεσματικό.

4.5.

Παρόλο που ήδη συζητήθηκε και αναλύθηκε το 2018, η τρέχουσα πρόταση δεν περιλαμβάνει ούτε στο ελάχιστο τη χρήση της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών (blockchain). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το σύστημα τελωνείων έχει τη δομή ακριβώς που χρειάζεται για την υιοθέτηση αυτών των εξελίξεων και συνιστά την άμεση διερεύνηση και εισαγωγή της τεχνολογίας αλυσίδας συστοιχιών στο προτεινόμενο σχέδιο δράσης.

4.6.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει, περαιτέρω, ότι δεν έχει αναλυθεί καθόλου η πιθανότητα χρήσης ρομποτικής και τεχνητής νοημοσύνης για την επικαιροποίηση των λειτουργιών των τελωνείων. Πιστεύει δε ότι η τεχνολογική πρόοδος και οι υφιστάμενες καινοτόμες λύσεις που φέρνουν η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν εύκολα να υλοποιηθούν σε ένα τέτοιο σύνθετο σχέδιο δράσης, με άμεσα και σημαντικά αποτελέσματα.

4.7.   Διαχείριση κινδύνων

4.7.1.

Από την εισαγωγή των τροποποιήσεων ασφαλείας στον ενωσιακό τελωνειακό κώδικα το 2005, η ΕΕ έχει ήδη προβεί σε ενέργειες για τη διαχείριση των κινδύνων με βάση δύο γραμμές άμυνας: την εκ των προτέρων εκτίμησή τους και τον έλεγχο των εμπορευμάτων προτού εισέλθουν στο τελωνειακό έδαφος και μετά την είσοδό τους. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα προκύπτει από τη μη συντονισμένη εφαρμογή των διαδικασιών στα κράτη μέλη και τη με ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών. Χάρη σε ένα περισσότερο συντονισμένο και ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων που εξασφαλίζει τη συμμόρφωση, θα μπορούσε να περιοριστεί το χάσμα μεταξύ των αρχών και να ενισχυθούν οι πιο αδύναμοι κρίκοι της αλυσίδας. Ως εκ τούτου, η νέα στρατηγική διαχείρισης κινδύνων που ανακοινώθηκε για το δεύτερο τρίμηνο του 2021 κρίνεται πολλά υποσχόμενη.

4.7.2.

Η ψηφιοποίηση και η άνοδος του ηλεκτρονικού εμπορίου διευκολύνουν τους καταναλωτές να ψωνίζουν μέσω διαδικτύου από ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, δεν συμμορφώνονται όλα τα προϊόντα με τα ευρωπαϊκά υψηλά πρότυπα για την ασφάλεια των προϊόντων και/ή την προστασία των καταναλωτών. Αυτό προκαλεί συχνά έκπληξη στους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον στόχο της ενίσχυσης της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων με σκοπό την καλύτερη προστασία της ενιαίας αγοράς και ιδίως των πολιτών της από μη συμμορφούμενα και μη ασφαλή προϊόντα.

4.7.3.

Η πρόταση για την ανάληψη μιας πρωτοβουλίας κοινών ικανοτήτων ανάλυσης είναι αναμφίβολα ένα βήμα προόδου. Η ανταλλαγή δεδομένων με τις αρχές καταπολέμησης της απάτης είναι επίσης καλοδεχούμενη. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ διερωτάται εάν θα είναι διαθέσιμη η απαραίτητη χρηματοδότηση για τη διασύνδεση του ICS2 με άλλα ηλεκτρονικά συστήματα. Η επόμενη άμεση αμφιβολία έχει να κάνει με τη διαχείριση ενός τέτοιου περίπλοκου δικτύου και των απαραίτητων εξειδικευμένων και κατάλληλα εκπαιδευμένων υπαλλήλων.

4.7.4.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της διότι, στην περίπτωση που δεν εγκριθεί το σχέδιο δημιουργίας νέου οργανισμού τελωνείων από τα κράτη μέλη, η διαχείριση ενός τέτοιου περίπλοκου και διασυνδεδεμένου συστήματος θα σημαίνει μεγαλύτερο φόρτο εργασίας για τα ήδη υπάρχοντα τμήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

4.7.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει την πραγματοποίηση ανάλυσης δεδομένων πριν από τη φόρτωση και πριν από την άφιξη για όλα τα προϊόντα και όλα τα μέσα μεταφοράς έως το 2024. Ωστόσο, δεν είναι σαφές τι είδους ανθρώπινο δυναμικό θα χρειαστεί σε κάθε κράτος μέλος ή ποιο θα είναι το επίπεδο και η διάρκεια της εκπαίδευσης που θα απαιτηθεί για αυτό το προσωπικό. Το ίδιο ισχύει και για την πρόοδο της επιπρόσθετης διαχείρισης κινδύνων που έχει προγραμματιστεί για τις διαδικασίες «μετά την άφιξη». Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει «να αναπτυχθούν κοινά πλαίσια κατάρτισης με βάση το “Πλαίσιο Ικανοτήτων για τον Τελωνειακό Τομέα της ΕΕ”, το οποίο αποσκοπεί στην εναρμόνιση και στην αύξηση των προτύπων των τελωνειακών επιδόσεων σε ολόκληρη την ΕΕ» (8).

4.8.   Διαχείριση του ηλεκτρονικού εμπορίου

4.8.1.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει δημιουργήσει πολλά οφέλη και ευκαιρίες τόσο για το κοινό όσο και για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, συνεπάγεται και σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά τη φορολογία και τη συμμόρφωση των τελωνείων για τα εμπορεύματα, καθώς και αναφορικά με τον μεγάλο αριθμό αιτημάτων εκτελωνισμού σε πολλαπλούς ελέγχους μη οικονομικού σκοπού, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας, της προστασίας και της διανοητικής ιδιοκτησίας. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τελωνειακές αρχές για την πρόληψη της εισόδου μη συμμορφούμενων και/ή μη ασφαλών προϊόντων στην ενιαία αγορά, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εν λόγω αρχές πρέπει να λάβουν επαρκείς πόρους και για όλες τις μη οικονομικού χαρακτήρα αρμοδιότητές τους.

4.8.2.

Η εφαρμογή της δέσμης μέτρων ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό εμπόριο (9) από το 2021 αναμένεται να αποφέρει σημαντικά έσοδα στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών και να δημιουργήσει ανταγωνισμό επί ίσοις όροις για τις επιχειρήσεις. Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κόμβου φορολογικών πληροφοριών στο πλαίσιο των υπηρεσιών Eurofisc κατά της φοροδιαφυγής κρίνεται ως σημαντική βελτίωση στην παροχή πρόσβασης των τελωνειακών αρχών σε πληροφορίες. Η ΕΟΚΕ αναμένει την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς αυτό το ζήτημα.

4.8.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο καλύτερος τρόπος για τη ρύθμιση και τη διαχείριση του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας με άλλες χώρες εντός του ΟΟΣΑ και της Ομάδας των 20 (G-20). Έχει επίσης τονίσει ότι οι φορολογικές πολιτικές που χρειάζεται να εφαρμοστούν για την ψηφιοποίηση της οικονομίας και την ανάπτυξη εργαλείων και λειτουργικών λύσεων πρέπει να συντονίζονται σε διεθνές επίπεδο (10).

4.8.4.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί έναν πολύ σημαντικό τομέα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Ωστόσο, το διασυνοριακό εμπόριο είναι ήδη κατακερματισμένο λόγω των διάφορων υφιστάμενων εμποδίων και η ΕΟΚΕ ανησυχεί διότι στην ανακοίνωση δεν γίνεται καμία αναφορά στη δημιουργία ευνοϊκού πλαισίου για τις ΜΜΕ μέσω αυτού του φιλόδοξου σχεδίου δράσης. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του Σεπτεμβρίου, μόλις το 4 % των ΜΜΕ πωλούν τα προϊόντα τους σε πελάτες σε άλλα κράτη μέλη (11).

4.8.5.

Η πρόταση για την επιβολή υποχρεώσεων υποβολής αναφορών στα τελωνεία σε πλατφόρμες αποτελεί δυνητική επιβάρυνση για τις νόμιμες επιχειρήσεις. Οι πλατφόρμες περιέχουν σημαντικά δεδομένα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα τελωνεία, αλλά θα χρειαζόταν να γίνουν συγκεκριμένες επενδύσεις σε λογισμικό για τη συγκέντρωση και την παροχή αυτών των δεδομένων. Το ενδεχόμενο χρήσης αυτοματοποιημένων ρομποτικών συστημάτων θα πρέπει να διερευνηθεί άμεσα, καθότι τέτοια συστήματα θα μπορούσαν να αποδειχθούν πολύτιμα στη διευκόλυνση των διαδικασιών που συνεπάγονται οι υποχρεώσεις αναφοράς. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι αυτές οι εταιρείες θα πρέπει να λάβουν την απαραίτητη χρηματοδότηση, αν τους ζητηθεί να συλλέγουν δεδομένα, τα οποία δεν θα χρειάζονταν σε διαφορετική περίπτωση. Η διαχείριση αυτών των δεδομένων είναι ιδιαίτερα σημαντική στην καταπολέμηση των περιπτώσεων απάτης στα τελωνεία και στα του ΦΠΑ, η δήλωση χαμηλότερης από την πραγματική δασμολογητέας αξίας, ψευδών δηλώσεων προέλευσης κ.ά. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ζητήσει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού προτύπου για τη συλλογή δεδομένων και πληροφοριών από τους ίδιους τους χρήστες για την ανταλλαγή τους μέσω πλατφορμών (12).

4.8.6.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επικροτεί την τρέχουσα αναθεώρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του ρόλου και των υποχρεώσεων των ηλεκτρονικών αγορών που θα πρέπει να έχουν μεγαλύτερο βαθμό ευθύνης και περισσότερες αρμοδιότητες όσον αφορά τον έλεγχο της συμμόρφωσης και της ασφάλειας των εμπορευμάτων που πωλούνται στις πλατφόρμες τους.

4.9.   Προώθηση της συμμόρφωσης

4.9.1.

Οι αξιόπιστοι έμποροι ανταμείβονται ήδη με ένα σύστημα παροχών για τη συμμόρφωσή τους με την ενωσιακή τελωνειακή νομοθεσία. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προτεινόμενη παρακολούθηση των υφιστάμενων προτιμησιακών συμφωνιών με τρίτες χώρες· μια ολοκληρωμένη ανάλυση των διεθνών συστημάτων συνεργασίας και αμοιβαίας διοικητικής συνδρομής της ΕΕ στον τελωνειακό τομέα θα οδηγήσει σε βελτίωση της επιβολής.

4.9.2.

Η πρόταση για τη χρήση του περιβάλλοντος ενιαίας θυρίδας της ΕΕ αποτελεί ένα αμοιβαία επωφελές έργο και η ΕΟΚΕ εκφράζει την πλήρη υποστήριξή της. Ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να ωφεληθεί από τη δυνατότητα υποβολής στοιχείων με μία ενέργεια, ενώ διαφορετικές αρχές θα μπορούσαν να επιλέγουν τα δεδομένα που χρειάζονται. Αυτό είναι ένα ξεκάθαρο βήμα προόδου για όλους τους άμεσα ενδιαφερομένους και αναμένεται να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να εξοικονομήσουν έως και 690 εκατομμύρια ευρώ σε έξοδα εκτελωνισμού κατά τα πρώτα επτά έτη εφαρμογής του μέτρου.

4.9.3.

Ωστόσο, είναι μάλλον δύσκολο να κατανοήσει κανείς πώς η προτεινόμενη ανάλυση του ενωσιακού τελωνειακού κώδικα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα ηλεκτρονικά συστήματα είναι παρωχημένα, σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια από την έγκριση της πρότασης.

4.9.4.

Οι κατακερματισμένες κυρώσεις που επιβάλλουν τα κράτη μέλη για τη μη συμμόρφωση με τους κανόνες δημιουργούν στρέβλωση του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά και ευνοούν την εμφάνιση πιο αδύναμων κρίκων εντός του συστήματος. Η δημιουργία ενός άρτιου και ομοιόμορφου πλαισίου μπορεί να ενισχύσει την τελωνειακή ένωση συνολικά. Παρόλο που όλα αυτά είναι εξαιρετικά στη θεωρία, η ΕΟΚΕ διερωτάται πώς σκοπεύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιτύχει την ενσωμάτωσή τους, δεδομένου ότι η πρόταση του 2013 για το ίδιο θέμα είχε απορριφθεί.

4.9.5.

Επιπλέον, είναι δύσκολο να επιτύχουμε το ίδιο επίπεδο ελέγχου αν ο αριθμός των τελωνειακών υπαλλήλων ποικίλλει από 7 έως 70 ανά 100 000 κατοίκους, ανάλογα με το κράτος μέλος (13). Η ΕΟΚΕ συνιστά την προσθήκη ελάχιστων προτύπων για έλεγχο και για τον αριθμό του απαιτούμενου προσωπικού.

4.9.6.

Η κρίση της νόσου COVID-19 ανέδειξε τα προβλήματα του συστήματος τελωνείων, με ορισμένες περιπτώσεις μη συμμορφούμενων και μη ασφαλών προϊόντων να φτάνουν στο έδαφος της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό να εγκριθούν εκτελεστικές πράξεις για τον κανονισμό για την εποπτεία της αγοράς (14) το συντομότερο δυνατό.

4.9.7.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή κανόνων και διαδικασιών προτιμησιακής καταγωγής στις 41 συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου της ΕΕ. Όσον αφορά άλλους εμπορικούς εταίρους, ιδίως την Κίνα, η εκθετική ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει δημιουργήσει επιπλέον προκλήσεις για τα τελωνεία. Εξ ου και η απολύτως φυσιολογική ανησυχία για την πραγματοποίηση αξιολόγησης και τη λήψη νομοθετικών μέτρων όπου χρειάζεται.

4.10.   Λειτουργία των τελωνειακών αρχών ως ενιαίου συνόλου

4.10.1.

Η ανάλυση δείχνει ότι η διασυνοριακή συνεργασία μπορεί να ενισχυθεί σημαντικά. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο μόνος τρόπος για να γίνει ένα βήμα παραπέρα είναι να διασφαλιστεί η περαιτέρω και καλύτερη συνεργασία τόσο μεταξύ των τελωνειακών αρχών από τα διαφορετικά κράτη μέλη όσο και μεταξύ των τελωνείων και άλλων εθνικών αρχών. Η ανταλλαγή καλών πρακτικών θα μπορούσε, επιπλέον, να ενισχύσει την αποδοτικότητα των τελωνειακών υπηρεσιών.

4.10.2.

Απαιτείται σημαντική χρηματοδότηση για την αγορά απαραίτητου εξοπλισμού τελωνειακού ελέγχου για να μπορέσει αυτή η συνεργασία να γίνει πράξη. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι στην αρχική της πρόταση (15) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε να καλύψει μόνο το 80 % των αναγκαίων επενδύσεων. Το υπόλοιπο 20 % θα πρέπει να το επωμιστούν τα κράτη μέλη. Εντούτοις, με δεδομένη την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται αυτές οι χώρες εξαιτίας της πανδημίας COVID-19, η ΕΟΚΕ αναμένει ότι δεν θα είναι και τα 27 κράτη μέλη σε θέση να επενδύσουν τα ποσά αυτά το 2021.

4.10.3.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θίγει με γενναιότητα την αμφιλεγόμενη πρόταση για την εκπόνηση έως το 2023 εκτίμησης αντικτύπου της δημιουργίας του οργανισμού τελωνείων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ είναι επιφυλακτική ως προς το αν τα κράτη μέλη θα συμφωνήσουν με κάτι τέτοιο.

---

(1)  EE L 269 της 10.10.2013, σ. 1.

(2)  EE L 169 της 25.6.2019, σ. 1.

(3)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση, στο πλαίσιο του Ταμείου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων, του μέσου για τη χρηματοδοτική στήριξη του εξοπλισμού τελωνειακών ελέγχων» (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 67).

(4)  ΕΕ C 367 της 10.10.2018, σ. 39.

(5)  EE L 269 της 10.10.2013, σ. 1.

(6)  ΕΕ C 246 της 28.7.2017, σ. 22.

(7)  Δεύτερη διετής έκθεση προόδου σχετικά με την ανάπτυξη της τελωνειακής ένωσης της ΕΕ και της διακυβέρνησής της.

(8)  ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 67.

(9)  Modernising VAT for cross-border e-commerce (Εκσυγχρονισμός του καθεστώτος ΦΠΑ για το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο).

(10)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 62.

(11)  Έκτακτο Ευρωβαρόμετρο 486.

(12)  ΕΕ C 364 της 28.10.2020, σ. 62.

(13)  Έρευνα από την ένωση του προσωπικού οικονομικών στην Ευρώπη.

(14)  EE L 169 της 25.6.2019, σ. 1.

(15)  COM(2018) 321 final.