2.3.2018   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 81/65

Εισηγητής:

ο κ. Giuseppe GUERINI

Συνεισηγητής:

ο κ. Krister ANDERSSON

1.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η συνεργατική οικονομία, καθώς δημιουργεί κοινωνική αξία στο πλαίσιο της ψηφιακής οικονομίας, μπορεί να προσφέρει μια νέα ευκαιρία μεγέθυνσης και ανάπτυξης των κρατών μελών της ΕΕ, καθότι καθιστά δυνατές την αξιοποίηση ανεκμετάλλευτων πόρων και την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους μεμονωμένους πολίτες. Η ΕΟΚΕ κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της συνεργατικής οικονομίας, της ψηφιακής οικονομίας ή της Οικονομίας Πλατφορμών, λόγω της διαφορετικής έντασης και εύρους της συνεργατικής και χωρίς αποκλεισμούς διάστασής τους.

1.2.

Μολονότι η διάδοση της συνεργατικής οικονομίας διευκολύνεται και ενισχύεται χάρη στη διάδοση νέων τεχνολογιών των πληροφοριών και της επικοινωνίας —ιδίως με εξαιρετικό όχημα τις ψηφιακές πλατφόρμες και την ευρεία εξάπλωση των έξυπνων τηλεφώνων—, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι σημαντικό να αξιολογηθεί το φαινόμενο της συνεργατικής οικονομίας στο σύνολό του και όχι αποκλειστικά ως μέρος της ψηφιακής οικονομίας.

1.3.

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η ΕΕ δεν πρέπει να χάσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η συνεργατική οικονομία στην ανανέωση του συστήματος σχέσεων μεταξύ των θεσμικών οργάνων, των επιχειρήσεων, των πολιτών και των αγορών. Ωστόσο, δεδομένης της ιδιαίτερης ροής και ταχύτητας των εξελίξεων στον εν λόγω τομέα, είναι απαραίτητο τα φορολογικά συστήματα και καθεστώτα να προσαρμοστούν με έξυπνο και ευέλικτο τρόπο στο νέο πλαίσιο που σχηματίζεται με τη συνεργατική οικονομία και, γενικότερα, την ψηφιακή οικονομία.

1.4.

Η ΕΟΚΕ δεν κρίνει αναγκαίο να θεσπιστεί ένα νέο ειδικό φορολογικό καθεστώς για τις επιχειρήσεις της συνεργατικής οικονομίας. Θεωρεί, πάντως, ότι πρέπει οπωσδήποτε να αυξηθούν οι μορφές συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών και των διαφόρων συναρμόδιων αρχών στο εσωτερικό των διαφόρων κρατών μελών, έτσι ώστε να μπορούν οι δημόσιες αρχές να συμβαδίζουν με την ταχύτητα και τον δυναμισμό της ψηφιακής και της συνεργατικής οικονομίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στο σύστημα φορολόγησης για τη συνεργατική οικονομία να γίνεται σεβαστή η αρχή της ουδετερότητας (δηλαδή δεν πρέπει να παρεμβαίνει στην ανάπτυξη της αγοράς), με τον εντοπισμό κατάλληλων και δίκαιων φορολογικών μηχανισμών για τους διάφορους τύπους επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται εντός της συνεργατικής οικονομίας ή με παραδοσιακή μορφή.

1.6.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα διαρθρωθεί γρήγορα ένα ομοιογενές και ολοκληρωμένο ενωσιακό σύστημα που θα διασφαλίζει κοινούς κανόνες ανά τα κράτη μέλη όσον αφορά το φαινόμενο της ψηφιακής οικονομίας· κι αυτό λόγω της φυσικής τάσης των ψηφιακών δικτύων να λειτουργούν πέραν των εθνικών συνόρων. Ως εκ τούτου, θα είναι επιζήμιο εάν θεσπιστεί διαφορετική νομοθεσία σε καθένα από τα κράτη μέλη και, άρα, είναι απαραίτητο να ακολουθηθεί μια γνήσια ενωσιακή προσέγγιση.

1.7.

Η ΕΟΚΕ καλεί τα ενωσιακά όργανα να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εδραιωθούν μορφές διεθνούς συνεργασίας εκτός ΕΕ με σκοπό τον καθορισμό ορισμένων βασικών κανόνων για την ψηφιακή οικονομία, καθότι λόγω των δυνατοτήτων των ψηφιακών δικτύων είναι πλέον δυνατή η διαχείριση υπηρεσιών και ανταλλαγών αγαθών οπουδήποτε στον κόσμο, μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας ευρισκόμενης σε ένα μόνο σημείο του πλανήτη.

1.8.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι ισχύοντες κανόνες και αρχές θα πρέπει να προσαρμοστούν σύμφωνα με τις νέες καταστάσεις οι οποίες διαφέρουν από το παρελθόν, εν μέρει λόγω των ευκαιριών που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες, προκειμένου να διασφαλιστεί ομοιόμορφη και αναλογική μεταχείριση όλων των οικονομικών παραγόντων που εκτελούν ορισμένες δραστηριότητες είτε με συμβατική μορφή είτε εντός της ψηφιακής οικονομίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεργαστούν για τη θέσπιση ενός γενικού νομικού πλαισίου σχετικού με την ψηφιακή οικονομία, μέσω του οποίου θα είναι δυνατός ο συντονισμός και η εναρμόνιση των φορολογικών κανόνων που διέπουν αυτούς τους νέους τύπους οικονομίας.

1.10.

Συν τοις άλλοις, για λόγους απλούστερης διαχείρισης του καθεστώτος φορολόγησης, και, κυρίως, διευκόλυνσης της επιβολής του ΦΠΑ, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το πείραμα μιας σταθερής εικονικής οργάνωσης θα μπορούσε να αποδειχθεί εποικοδομητικό στο ολοένα και πιο διασυνοριακό και λιγότερο εδαφικό πλαίσιο ανάπτυξης της ψηφιακής και της συνεργατικής οικονομίας.

1.11.

Η ΕΟΚΕ κρίνει επίσης σημαντικό να υπενθυμίσει ότι, πέραν του κατάλληλου καθεστώτος φορολόγησης, πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την προστασία και τον σεβασμό: α) των δικαιωμάτων των καταναλωτών, β) του ιδιωτικού βίου και της διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων, γ) των εργαζομένων και των παρόχων υπηρεσιών που σχετίζονται τόσο με τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα όσο και με τη δραστηριότητα των συνεργατικών πλατφορμών.

2.1.

Η συνεργατική οικονομία αυξάνεται σε όγκο και εξελίσσεται ραγδαία, όπως αποδεικνύεται από διάφορα στοιχεία. Το 2015, τα έσοδα που συνδέονταν με τη συνεργατική οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμώντο σε περίπου 28 δισεκατ. ευρώ (μόλις το προηγούμενο έτος ανέρχονταν στο ήμισυ).

2.1.1.

Από το 2015 και μετά, σημαντικές επενδύσεις από μεγάλες πλατφόρμες αύξησαν περαιτέρω την ανάπτυξη του τομέα: εκτιμάται ότι στο μέλλον ο κύκλος εργασιών της συνεργατικής οικονομίας ενδέχεται να κυμαίνεται μεταξύ 160 και 572 δισεκατ. ευρώ σε ολόκληρη την ΕΕ.

2.2.

Όπως δείχνουν τα αριθμητικά στοιχεία, η συνεργατική οικονομία εξελίσσεται σε ολοένα και περισσότερους τομείς και έχει τη δυνατότητα να παραγάγει προστιθέμενη αξία, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας σε διαφορετικά επίπεδα και να διασφαλίσει αποτελεσματικές υπηρεσίες σε ανταγωνιστικές τιμές για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.

2.3.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, μέσω του τομέα της συνεργατικής οικονομίας τίθενται πολλαπλά ζητήματα προς επίλυση στον Ευρωπαίο νομοθέτη, ο οποίος υποχρεούται να κατοχυρώσει τις αρχές και τους κανόνες που έχουν σχεδιαστεί ώστε να καταρτιστεί ένα σαφές και προβλέψιμο νομικό πλαίσιο (1). Ωστόσο, το κανονιστικό του έργο δεν πρέπει να υπονομεύει τις μεγάλες δυνατότητες καινοτομίας που έχει επιδείξει μέχρι τώρα ο τομέας.

2.4.

Ο όρος «συνεργατική οικονομία» (collaborative economy) συχνά χρησιμοποιείται αντί της «οικονομίας του διαμοιρασμού» (sharing economy): το 2015 το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης συμπεριέλαβε μεταξύ των νέων λημμάτων του τη sharing economy στους νεολογισμούς, ορίζοντάς την ως «ένα οικονομικό σύστημα στο οποίο περιουσιακά στοιχεία ή υπηρεσίες διαμοιράζονται μεταξύ ιδιωτών, είτε δωρεάν είτε έναντι αμοιβής, συνήθως μέσω του Διαδικτύου».

2.5.

Στην παρούσα γνωμοδότηση θα χρησιμοποιείται ο όρος «συνεργατική οικονομία», όπως εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωσή της, της 2ας Ιουνίου 2016, προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Ευρωπαϊκή ατζέντα για μια συνεργατική οικονομία».

2.6.

Πιο συγκεκριμένα, η «συνεργατική οικονομία» αναφέρεται σε επιχειρηματικά μοντέλα όπου τις δραστηριότητες διευκολύνουν συνεργατικές πλατφόρμες που επιτρέπουν την προσωρινή χρήση αγαθών ή υπηρεσιών και τις οποίες συχνά παρέχουν απλοί ιδιώτες.

2.6.1.

Στη συνεργατική οικονομία δραστηριοποιούνται τρεις κατηγορίες παραγόντων: α) πάροχοι υπηρεσιών, οι οποίοι χρησιμοποιούν από κοινού περιουσιακά στοιχεία, πόρους, χρόνο ή/και δεξιότητες —αυτοί μπορεί να είναι ιδιώτες ή επαγγελματίες, β) χρήστες τέτοιων υπηρεσιών, και γ) μεσάζοντες, οι οποίοι, μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας (συνεργατικές πλατφόρμες), συνδέουν τους παρόχους υπηρεσιών με τους τελικούς χρήστες. Σε γενικές γραμμές, οι συναλλαγές συνεργατικής οικονομίας δεν περιλαμβάνουν αλλαγή κυριότητας και μπορούν να είναι κερδοσκοπικές ή μη κερδοσκοπικές.

2.7.

Ειδικότερα, η συνεργατική οικονομία ανοίγει τον δρόμο για ευκολότερη και αποτελεσματικότερη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες μέσω πλατφορμών σύνδεσης και συνεργασίας από ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν, διευκολύνοντας την αντιστοίχηση της καταναλωτικής ζήτησης με την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να παρέχονται είτε από επαγγελματίες είτε από μη επαγγελματίες.

2.8.

Τα τελευταία χρόνια, η χρήση αποδοτικών τεχνολογιών και πλατφορμών σύνδεσης έχει μεταμορφώσει διάφορους τομείς, όπως οι μικρών και μεγάλων αποστάσεων μεταφορές, ο ξενοδοχειακός τομέας ή η διαχείρισης εκμίσθωσης ακινήτων ή καταλυμάτων με την ταχεία όσο και αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών αντιστοίχησης της προσφοράς με τη ζήτηση.

2.8.1.

Στο πλαίσιο αυτό, εδραιώθηκαν ορισμένες μεγάλες διαχειριστικές εταιρείες, οι οποίες ως επί το πλείστον, έχουν την έδρα τους εκτός της ΕΕ και αποτελούν σαφή παραδείγματα της συνεχούς ανόδου της συνεργατικής οικονομίας. Τα παραδείγματα αυτά αποδεικνύουν το μεγάλο αναπτυξιακό δυναμικό του τομέα, φανερώνουν όμως και τα προβλήματα που θέτει η συνεργατική οικονομία για τους νομοθέτες ως προς το νομικό σκέλος, το καθεστώς φορολόγησης και τις μορφές ρύθμισης της εργασίας, της κοινωνική προστασίας και ασφάλισης των εργαζομένων.

2.9.

Εκτός από αυτούς τους τομείς, και άλλοι, όπως ορισμένες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες ή οι υπηρεσίες προσωπικής φροντίδας και υγείας, εμπίπτουν όλο και περισσότερο στη σφαίρα της συνεργατικής οικονομίας. Περισσότεροι τομείς θα προστεθούν τα επόμενα χρόνια, ενισχύοντας έτσι ακόμη περισσότερο τη σημασία της συνεργατικής οικονομίας. Καθίσταται συνεπώς σαφές ότι μια ολοκληρωμένη συζήτηση σχετική με τις ρυθμιστικές και φορολογικές πτυχές του θέματος δεν είναι μόνο χρήσιμη, αλλά και αναγκαία.

3.1.

Η χρήση των μέσων των τεχνολογιών των πληροφοριών και επικοινωνιών και του λεγόμενου «Διαδικτύου των πραγμάτων» οδήγησε στην εμφάνιση πολλών νέων τεχνολογικών εταιρειών. Σήμερα υπάρχουν πολλά επιχειρηματικά μοντέλα που συνδέονται με τον τομέα της ψηφιακής και συνεργατικής οικονομίας. Τα μοντέλα αυτά ποικίλλουν ανάλογα με τη δομή τους και το μέγεθος της επιχείρησης, και σε συνάρτηση με το μέγεθος των στοχευόμενων αγορών, τον τρόπο χρήσης της τεχνολογίας και του οργανωτικού προτύπου. Όσον αφορά δε τη φορολόγηση, διακρίνονται τρεις ομάδες:

3.2.

Όσον αφορά το μοντέλο τύπου των μεγάλων μηχανών αναζήτησης στο Διαδίκτυο, σε αυτό συντελείται η επεξεργασία δεδομένων και η δημιουργία προστιθέμενης αξίας, η οποία στη συνέχεια μπορεί να προσαρμοστεί σε συγκεκριμένη καταναλωτική ζήτηση και να πωληθεί.

3.3.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επισημάνει την ιδιαίτερη αξία των δεδομένων, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ακόμη και ως νέο νόμισμα (2). Η προστιθέμενη αξία υπόκειται σε ΦΠΑ και ισχύει η αρχή του προορισμού. Εντούτοις, ενδέχεται να είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το μέγεθος της δημιουργίας αξίας σε διάφορα στάδια και, ως εκ τούτου, να επιβληθούν φορολογικές επιβαρύνσεις.

3.4.

Η ταχεία ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων απαιτεί συνολική αξιολόγηση της δημιουργίας αξίας και των φορολογικών υποχρεώσεων.

3.5.

Όσον αφορά τις πλατφόρμες που μεσολαβούν για τη σύνδεση της ζήτησης με την προσφορά (μοντέλο τύπου Uber), ένα σημαντικό προκαταρκτικό ερώτημα αφορά τη δυνατότητα καθορισμού κανόνων και υποχρεώσεων πρόσβασης στην αγορά μέσω κανονισμών που θα ισχύουν για τις ψηφιακές πλατφόρμες οι οποίες λειτουργούν στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας και, κυρίως, για τους παρόχους υπηρεσιών που χρησιμοποιούν τις εν λόγω πλατφόρμες.

3.5.1.

Στις απαιτήσεις πρόσβασης στην αγορά μπορεί να περιλαμβάνεται η ανάγκη επίσημης αδειοδότησης της λειτουργίας μιας επιχείρησης, χορήγησης άδειας ή τήρησης ελάχιστων υποχρεώσεων ποιότητας (π.χ. το μέγεθος των χώρων ή ο τύπος οχήματος, απαιτήσεις ασφάλισης ή κατάθεσης κ.λπ.). Τα παραγόμενα έσοδα συχνά εκτιμώνται και κατανέμονται σε ένα άτομο ή σε μια επιχειρηματική οντότητα που υπόκειται σε φόρο εταιρικού κέρδους.

3.6.

Η οδηγία για τις υπηρεσίες ορίζει ότι οι απαιτήσεις πρόσβασης στην αγορά που καθορίζονται στα διάφορα κράτη μέλη πρέπει να είναι αιτιολογημένες και αναλογικές, λαμβανομένου υπόψη του συγκεκριμένου επιχειρηματικού μοντέλου και των καινοτόμων υπηρεσιών που προϋποθέτει, χωρίς προτίμηση για οιοδήποτε επιχειρηματικό μοντέλο ή υπόδειγμα διαχείρισης υπηρεσιών έναντι άλλων (αρχή της ουδετερότητας).

3.7.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την παρατήρηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης του 2016, σύμφωνα με την οποία μια πιο ελαστική ρύθμιση των αγορών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της συνεργατικής οικονομίας, θα οδηγούσε σε υψηλότερη παραγωγικότητα διευκολύνοντας την είσοδο νέων φορέων στην αγορά, μειώνοντας την τιμή για τις υπηρεσίες και διασφαλίζοντας ευρύτερες δυνατότητες επιλογής για τους καταναλωτές.

3.8.

Εκφράζονται ως εκ τούτου ελπίδες ότι οι απαιτήσεις πρόσβασης στην αγορά που θα ισχύουν για τη συνεργατική οικονομία, εάν και εφόσον προβλέπονται στα διάφορα εθνικά νομικά συστήματα, θα συνάδουν με την οδηγία για τις υπηρεσίες και θα κατοχυρώνουν τα εξής: α) ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων οικονομικών φορέων σε τομείς στους οποίους συνυπάρχουν φορείς της παραδοσιακής και συνεργατικής οικονομίας, β) σαφείς και απλές κανονιστικές απαιτήσεις που θα ευνοούν το δυναμικό καινοτομίας και τις ευκαιρίες που η συνεργατική οικονομία μπορεί να προσφέρει σε ένα ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ατόμων.

4.1.

Δεδομένου ότι συνίσταται σε διαδικτυακές υπηρεσίες που παρέχονται από ψηφιακές πλατφόρμες, ο τομέας της συνεργατικής οικονομίας υπερβαίνει, τουλάχιστον εν μέρει, την έννοια της εδαφικότητας που χαρακτηρίζει τη συμβατική οικονομική δραστηριότητα. Επομένως, είναι σημαντικό να αναπτυχθεί κατάλληλο και σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο και για τη συνεργατική οικονομία, το οποίο θα αντανακλά τον γενικό στόχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για φορολόγηση των κερδών εκεί όπου παράγονται.

4.2.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι η ασφάλεια δικαίου θα ενισχυθεί με τη θέσπιση κανόνων δυνάμει των οποίων οι επιχειρήσεις που παρέχουν και προωθούν υπηρεσίες συνεργατικής οικονομίας να θεωρούνται ότι έχουν κάποια φορολογική σχέση στην Ευρώπη. Συναφώς, σε σχέση ακριβώς με τα ειδικά χαρακτηριστικά των ψηφιακών επιχειρήσεων, διερευνάται η δυνατότητα καθορισμού μιας νέας μεθόδου εικονικής εγκαθίδρυσης των επιχειρήσεων, η οποία έχει οριστεί ως «σταθερή εικονική οργάνωση». Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μορφή επίλυσης των προβλημάτων που συνδέονται με τον καθορισμό του τόπου της έδρας της δραστηριότητας αυτού του είδους· ωστόσο πρέπει να διεξαχθεί μια ευρεία συζήτηση και κατάλληλη σχετική μελέτη κατά τα επόμενα έτη. Με τον τρόπο αυτό θα είναι δυνατός ο καθορισμός μιας έδρας στην ΕΕ για δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσω της ψηφιακής αγοράς, με μέριμνα ώστε η οικονομική αξία των συναλλαγών να φορολογείται στην Ευρώπη και, γενικότερα, εκεί όπου δημιουργείται η αξία.

4.3.

Η συνεργατική οικονομία θα μπορούσε να διευκολύνει ορισμένες εργασίες των εθνικών φορολογικών αρχών χάρη στην ψηφιοποίηση των πληρωμών μέσω συνεργατικών πλατφορμών και την πλήρη ιχνηλασιμότητα των εν λόγω πληρωμών. Ο σχεδιασμός των συστημάτων πληρωμών θα μπορούσε να διευκολύνει τους φορείς του τομέα να εκπληρώνουν τις φορολογικές υποχρεώσεις τους, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Εσθονίας, όπου η διαδικασία δήλωσης εσόδων για τους οδηγούς και ορισμένους παρόχους υπηρεσιών απλοποιήθηκε σε συνεργασία με ψηφιακές πλατφόρμες.

4.4.

Συνολικά, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι η ανταλλαγή ακριβών και ανιχνεύσιμων πληροφοριών μεταξύ φορολογικών αρχών, φορέων εκμετάλλευσης και συνεργατικών πλατφορμών θα συμβάλει στη μείωση του διοικητικού φόρτου όσον αφορά την καταβολή των φόρων στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας και την επιβολή της οικείας νομοθεσίας από πλευράς δημοσιονομικών αρχών, με την απλούστευση και διασφάλιση της συνεργασίας χάρη στο τεχνολογικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιούνται οι συναλλαγές.

5.1.

Όσον αφορά τη φορολόγηση στη συνεργατική οικονομία, πρέπει να επισημανθεί ότι στην έκθεσή της που δημοσίευσε στις 28 Μαΐου 2014, η ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας που συγκρότησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει ειδικό φορολογικό καθεστώς για την ψηφιακή οικονομία ή τις ψηφιακές επιχειρήσεις. Αντ’ αυτού, κρίνεται πιο σκόπιμη η προσαρμογή των ήδη ισχυόντων φορολογικών κανόνων και συστημάτων στα νέα δεδομένα με την αξιοποίηση της υψηλής ιχνηλασιμότητας των συναλλαγών που γίνονται στις πλατφόρμες της συνεργατικής οικονομίας για τη διαχείριση των φορολογικών υποχρεώσεων.

5.2.

Πρακτικά, τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές φορολογικές αρχές, ιδίως όταν οι πλατφόρμες εδρεύουν εκτός της ΕΕ. Τούτο δε σε μια προσπάθεια να καταστεί δίκαιη και αναλογική η κατανομή των φορολογικών βαρών επί της οικονομικής αξίας που παράγεται από διάφορους παράγοντες όπως οι πάροχοι, οι δικαιούχοι και οι πλατφόρμες διαμεσολάβησης.

5.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να ακολουθηθεί μια λογική και αναλογική προσέγγιση κατά την προσαρμογή των γενικών κανόνων και αρχών που διέπουν τα φορολογικά θέματα στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας. Η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να παρέχει σαφείς και προβλέψιμους κανόνες για τους φορείς του τομέα, ώστε να μην δημιουργείται υπερβολικό κόστος συμμόρφωσης που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την εξέλιξη ενός πρόσφατα ανεπτυγμένου τομέα με μελλοντικές προοπτικές ευρύτατες μεν, αλλά που δεν είναι ακόμη πλήρως προβλέψιμες ή μετρήσιμες.

5.4.

Οποιαδήποτε μελλοντική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις διάφορες πρωτοβουλίες κατά της φοροαποφυγής που έχουν δρομολογηθεί τα τελευταία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στον φορολογικό τομέα. Κατά συνέπεια, όλα τα ρυθμιστικά μέτρα που θα ληφθούν πρέπει να συντονίζονται στενά στο πλαίσιο ενός συνολικού και συνεπούς πλαισίου δράσης.

5.5.

Απαιτείται μια συντονισμένη πρωτοβουλία για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας προκειμένου να ενισχυθεί η εσωτερική αγορά της Ευρώπης και να προαχθεί η ανάπτυξή της, καθώς πρόκειται για τομέα ο οποίος ήδη αποτελεί σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής οικονομίας και αναμένεται να διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο κατά τα προσεχή έτη.

5.5.1.

Από την άποψη αυτή, τα άρθρα 113 και 115 της Συνθήκης παρέχουν σταθερή νομική βάση για τη θέσπιση κανόνων τόσο άμεσης όσο και έμμεσης φορολογίας για τη συνεργατική οικονομία, με στόχο την εδραίωση της εσωτερικής αγοράς και τη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας της.

5.6.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να αναλάβουν δράση για τη φορολόγηση του τομέα της ψηφιακής οικονομίας μέσω νέας, δεσμευτικής νομοθεσίας, ενώ άλλα έχουν εγκρίνει κατευθυντήριες γραμμές απευθυνόμενες στους οικονομικούς φορείς του τομέα. Ωστόσο, όπως αναφέρεται ανωτέρω, χρειαζόμαστε μια πρωτοβουλία για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας σε ενωσιακό επίπεδο.

5.7.

Επομένως, η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι θα υπάρξει νομοθετική παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας με κατάλληλο συντονισμό και συμμετοχή των κρατών μελών, με σκοπό να ενισχυθεί η εσωτερική αγορά και να αξιοποιηθούν πλήρως οι ευκαιρίες που προσφέρει η ψηφιακή οικονομία.

5.8.

Ασφαλώς οι πάροχοι υπηρεσιών στη συνεργατική οικονομία υπόκεινται και αυτοί σε φορολόγηση, αλλά υπάρχουν ορισμένες δυσκολίες στον καθορισμό των φορολογούμενων, μεταξύ άλλων εξαιτίας του γεγονότος ότι η δραστηριότητα που ασκούν ενδέχεται να είναι επαγγελματική (π.χ. η συνεχής παροχή ορισμένης υπηρεσίας) ή περιστασιακή (ως συμπλήρωμα του εισοδήματος χωρίς όμως να ασκείται επαγγελματικά). Η δυσκολία καθορισμού των φορολογουμένων συχνά συνοδεύεται από τη δυσκολία μέτρησης με ακρίβεια του φορολογητέου εισοδήματος.

5.9.

Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο καθορισμός κατώτατων ορίων εισοδήματος αποτελεί χρήσιμο τρόπο για να αποφασιστεί εάν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα πρέπει να θεωρηθεί επαγγελματική ή όχι. Ευελπιστεί, ωστόσο, ότι η επιλογή των εν λόγω κατωτάτων ορίων να υποστηρίζεται από αποδεικτικά στοιχεία ή αιτιολόγηση της επιλογής τους.

5.10.

Όσον αφορά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, υπάρχει ανάγκη συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να αποφευχθεί η διπλή φορολογία ή η φορολογική κατάχρηση. Πρέπει τα κράτη μέλη να ενστερνιστούν και να εφαρμόσουν τις ορθές πρακτικές των φορολογικών συστημάτων, ιδίως για επιχειρήσεις που διαχειρίζονται και ασκούν τη δραστηριότητα της αντιστοίχισης της ζήτησης με την προσφορά μέσω ψηφιακών πλατφορμών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να μεριμνήσει για τον συντονισμό της νομοθεσίας με τον εντοπισμό, μέσω οδηγίας, ορισμένων κοινών και όμοιων κανόνων.

5.11.

Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ προτρέπει τις εθνικές οικονομικές αρχές να δημοσιεύσουν κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου να παράσχουν σαφείς ενδείξεις για τους παρόχους υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της συνεργατικής οικονομίας. Δεδομένου ότι οι πάροχοι υπηρεσιών είναι συχνά ιδιώτες, υπάρχει πράγματι ανάγκη παροχής πληροφοριών σχετικά με τις φορολογικές υποχρεώσεις, δεδομένου ότι συχνά δεν γνωρίζουν εάν υπόκεινται σε φορολόγηση.

5.12.

Η ΕΟΚΕ ελπίζει ότι στην ενωσιακή και εθνική νομοθεσία θα προβλέπονται μηχανισμοί για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων της συνεργατικής οικονομίας και των φορολογικών αρχών. Χάρη στην εκτεταμένη χρήση αξιόπιστων και ανιχνεύσιμων δεδομένων, η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να ευνοήσει τη φορολογική διαφάνεια και απλοποίηση, μέχρι του σημείου όπου, για ορισμένες δραστηριότητες, θα υπάρχει η δυνατότητα να καταστούν οι ψηφιακές πλατφόρμες υποκατάστατα άμεσης παρακράτησης φόρου σε συνεργασία με τις φορολογικές αρχές.

5.12.1.

Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η φορολογική ασφάλεια χρήζει ιδιαίτερης προσοχής κατά τη διάρκεια της ταχείας εξέλιξης και ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών μοντέλων, γεγονός το οποίο αυξάνει τις ανησυχίες σχετικά με την αβεβαιότητα σε φορολογικά θέματα και τον αντίκτυπό της στο διασυνοριακό εμπόριο και τις επενδύσεις, ιδίως στο πλαίσιο της διεθνούς φορολογίας (3).

5.13.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι η συνεργατική οικονομία θα μπορούσε ενδεχομένως να επεκτείνει την εθνική φορολογική βάση, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και αποφέροντας νέους πόρους στην οικονομία. Για να αξιοποιηθεί η νέα αυτή βάση, οι αρμόδιες εθνικές αρχές θα πρέπει να αναπτύξουν αποτελεσματικότερα συστήματα ανταλλαγής πληροφοριών. Αυτά τα δεδομένα, σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογικές ευκαιρίες, θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ασφάλεια της φορολογίας με μικρότερο κόστος τόσο για τους παρόχους υπηρεσιών όσο και για τις φορολογικές αρχές. Δεδομένου ότι η ψηφιακή πλατφόρμα, ο πάροχος της υπηρεσίας και ο πελάτης ενδέχεται να βρίσκονται σε διαφορετικά κράτη μέλη, αυτό το θέμα θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω, σε ενωσιακό επίπεδο, έτσι ώστε να δοθεί η δέουσα προσοχή στη διασυνοριακή προστασία των δεδομένων.

6.1.

Όσον αφορά τις δραστηριότητες της συνεργατικής οικονομίας και το κατά πόσον υπόκεινται σε ΦΠΑ, πρέπει να γίνει μια πρώτη διάκριση μεταξύ των δραστηριοτήτων που ασκούνται από διάφορα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, π.χ. απευθείας από συνεργατικές πλατφόρμες, δραστηριοτήτων επιμέρους παρόχων υπηρεσιών που είναι καταχωρισμένοι σε αυτές τις πλατφόρμες ή μοντέλων τα οποία, με τη βοήθεια των πλατφορμών, αναπτύσσουν ποικίλες δραστηριότητες (π.χ. η πώληση χώρου ή δεδομένων των χρηστών για πληρωμένη καταχώριση ή διαφήμιση).

6.2.

Όσον αφορά τις τελευταίες περιπτώσεις, οι εταιρείες υπόκεινται ήδη σε φόρο εισοδήματος εταιρειών. Συλλέγουν πληροφορίες από τους χρήστες — κάθε φορά που ένας χρήστης εισάγει μια αναζήτηση, οι εταιρείες συλλέγουν πληροφορίες. Στη συνέχεια, μπορούν να πωλήσουν τις πληροφορίες αυτές σε διαφημιστικές εταιρείες και άλλους ενδιαφερόμενους και, εάν δημιουργείται αξία, πρέπει να επιβάλλεται ΦΠΑ επί της ανταλλαγής των δεδομένων (συλλογή και πώληση πληροφοριών).

6.3.

Όσον αφορά τα μοντέλα αντιστοίχησης προσφοράς — ζήτησης, μπορεί να θεωρηθεί ότι δημιουργούν «προστιθέμενη αξία» με την παροχή υπηρεσίας και τη δυνατότητα συναλλαγής/ανταλλαγής μεταξύ πελατών και οδηγών που προσφέρουν, πρέπει συνεπώς να υπόκεινται σε ΦΠΑ.

6.4.

Σε γενικές γραμμές, για λόγους ΦΠΑ, πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων όσον αφορά τις μεθόδους πληρωμής για υπηρεσίες που παρέχονται στη συνεργατική οικονομία: α) περιπτώσεις όπου οι υπηρεσίες παρέχονται έναντι καταβολής χρηματικού ποσού, β) περιπτώσεις κατά τις οποίες η αμοιβή για την υπηρεσία δεν καταβάλλεται σε χρήμα αλλά υπό μορφή άλλης υπηρεσίας ή μη χρηματικής αμοιβής, και γ) περιπτώσεις κατά τις οποίες η υπηρεσία παρέχεται δωρεάν χωρίς ανταμοιβή.

6.5.

Οι κανόνες ΦΠΑ που ισχύουν για την πρώτη περίπτωση μπορούν να συναχθούν από τους κανόνες και τις αρχές της ισχύουσας νομοθεσίας όπως καθορίστηκαν από το Δικαστήριο της ΕΕ, ενώ η τρίτη περίπτωση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων περί ΦΠΑ που ισχύουν σήμερα.

6.5.1.

Όσον αφορά τις πρακτικές περιστάσεις που ενδεχομένως εμπίπτουν στο σημείο β), η ΕΟΚΕ ζητεί να εξεταστεί προσεκτικά κατά πόσον οι δραστηριότητες των συνεργατικών πλατφορμών συνεπάγονται υποχρεώσεις ΦΠΑ. Το νομικό πλαίσιο στον τομέα αυτό είναι πράγματι επί του παρόντος ασαφές, ιδίως όσον αφορά υπηρεσίες οι οποίες, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, δεν απαιτούν μεν χρηματική πληρωμή, χρησιμοποιούν όμως δεδομένα για τους καταναλωτές, τις προτιμήσεις και τις συνήθειές τους για εμπορικούς σκοπούς.

6.6.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αντιμετωπίσει και να ρυθμίσει το ζήτημα του ΦΠΑ στη συνεργατική οικονομία στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης της, ενδεχομένως εφαρμόζοντας απλουστευμένους κανόνες και αρχές κάτω από ορισμένα όρια κύκλου εργασιών —όπως έχει ήδη γίνει σε ορισμένες χώρες— προκειμένου να περιοριστεί το κόστος συμμόρφωσης, ιδίως για τις ΜΜΕ και τους ευκαιριακούς παρόχους υπηρεσιών.

6.7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι εθνικές φορολογικές αρχές πρέπει να προωθήσουν τη συνεργασία και τον συντονισμό στην εφαρμογή των κανόνων ΦΠΑ στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας.

7.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με μια ευρωπαϊκή ατζέντα για τη συνεργατική οικονομία, όπου αυτό επισημαίνει ότι «οι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες επιδεικνύουν ισχυρή τάση για τη δημιουργία πλατφορμών συνεργασίας για κοινωνικούς σκοπούς, και αναγνωρίζει το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη συνεργατική οικονομία στη βάση συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων» (4).

7.2.

Τα ειδικά χαρακτηριστικά της συνεργατικής οικονομίας, το καινοτόμο δυναμικό της και η ανάγκη να ευθυγραμμιστούν οι φορολογικοί κανόνες με την εκθετική ανάπτυξη του τομέα συνηγορούν υπέρ της συμπερίληψης της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών στις δραστηριότητες διαβούλευσης και ανάλυσης υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στόχος αυτής της ομάδας θα πρέπει να είναι η συνάντηση των ενδιαφερομένων φορέων, των εκπροσώπων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των εθνικών οικονομικών αρχών και των ακαδημαϊκών με σκοπό την έναρξη κοινής συζήτησης με θέματα που άπτονται της φορολογίας στη συνεργατική οικονομία.

7.3.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει περαιτέρω συστάσεις για βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εθνικών φορολογικών αρχών και για ίση φορολογική μεταχείριση των παρόχων υπηρεσιών. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι θα χρειαστεί να δοθεί συνέχεια στη γνωμοδότηση για την περαιτέρω αξιολόγηση των απαιτήσεων της φορολογικής πολιτικής, καθώς και των επιπτώσεων και των αποτελεσμάτων της φορολογίας της ψηφιακής οικονομίας.

7.4.

Όσον αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων και των καταναλωτών που συμμετέχουν στη συνεργατική οικονομία, η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Οικονομία του διαμοιρασμού και αυτορρύθμιση» (5). Ωστόσο, εν προκειμένω είναι σημαντικό να σημειωθεί πόσο σημαντική είναι η επίδραση της συνεργατικής οικονομίας στην αγορά εργασίας, σε βαθμό που απαιτείται ειδική προσοχή για την προστασία των εργαζομένων, ιδίως όσον αφορά τις ασφαλιστικές εισφορές (κοινωνική ασφάλιση, ιατροφαρμακευτική κάλυψη και πρόνοια).

7.4.1.

Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει εκ νέου την ανάγκη να εξεταστεί η επίδραση της συνεργατικής οικονομίας στην αγορά εργασίας και επισημαίνει ότι η πλήρης προστασία των εργαζομένων και των παρόχων υπηρεσιών αποτελεί στόχο που πρέπει να λαμβάνεται συνεχώς υπόψη από τους Ευρωπαίους και τους εθνικούς νομοθέτες.