5.6.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 170/23

1.1

Ο αρνητικός κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης και η έλλειψη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που τροφοδοτούν φαινόμενα φτώχειας και αποκλεισμού στην ΕΕ, σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση, την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, αλλά και την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού, καθιστούν απολύτως αναγκαίο ένα πολιτικό πρότυπο που να ενισχύει την αλληλεγγύη και τις θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτημένου.

1.2

θεωρεί ότι, σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία, η θέσπιση ενός ελάχιστου ευρωπαϊκού εισοδήματος θα συμβάλει στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, στην εξισορρόπηση οικονομικών και κοινωνικών στόχων και στη δίκαιη ανακατανομή των πόρων και του εισοδήματος·

1.3

επισημαίνει ότι πραγματοποιήθηκε σημαντική συζήτηση στο επίπεδο των οργάνων της ΕΟΚΕ και υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη να εξασφαλιστεί ένα επαρκές ελάχιστο εισόδημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει μιας οδηγίας-πλαισίου για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φτώχειας με τη διευκόλυνση της ένταξης στην αγορά εργασίας, όπως έχουν ζητήσει τόσο η Επιτροπή των Περιφερειών (1) όσο και διάφορες οργανώσεις καταπολέμησης της φτώχειας (2), καλεί δε την Επιτροπή να αναλάβει συντονισμένη δράση για να ανταποκριθεί στο ψήφισμα που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2011 (3)·

1.4

καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης ενός ευρωπαϊκού ελάχιστου εισοδήματος, εστιάζοντας κυρίως το ενδιαφέρον της στην προοπτική σύστασης ενός κατάλληλου ευρωπαϊκού Ταμείου·

1.5

ζητεί να ληφθούν βελτιωμένα μέτρα για να διασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όσον αφορά την απασχόληση και τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν: 1) τη συνέχιση της επιδίωξης των οριζόντιων στόχων για την απασχόληση, 2) τον καθορισμό στόχων για την ποσοστιαία μείωση των τριών δεικτών που συναπαρτίζουν τον σύνθετο δείκτη φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, 3) τον καθορισμό ειδικών στόχων, σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο, για τις πληθυσμιακές ομάδες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (όπως, λόγου χάρη, τα παιδιά και οι μονογονεϊκές οικογένειες), καθώς και για τους φτωχούς εργαζομένους, 4) την επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη υπολογίζουν τα επίπεδα της φτώχειας και καθορίζουν τους εθνικούς τους στόχους και 5) την ανανέωση της δέσμευσης των κρατών μελών, ώστε με τις συνδυασμένες προσπάθειές τους να εξασφαλιστεί η επίτευξη του γενικού στόχου της ΕΕ·

1.6

ζητεί να διενεργηθεί αποτελεσματική αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου των μέτρων που περιλαμβάνονται στα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), στις Εθνικές Κοινωνικές Εκθέσεις (ΕΚΕ) και στις δέσμες μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, έτσι ώστε να μην επιδεινώσουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό και να εξασφαλιστεί η ευρύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία των ΕΠΜ και των ΕΚΕ·

1.7

ζητεί να παρακολουθείται στενότερα η επιδείνωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, συνιστά δε να προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά την αξιολόγηση των ΕΠΜ και των ΕΚΕ, ειδικές ανά χώρα συστάσεις σχετικά με την κοινωνική ένταξη, όποτε αυτές είναι αναγκαίες. Οι συστάσεις αυτές θα πρέπει να είναι εφαρμόσιμες και από τις χώρες που υπάγονται σε ειδικό πρόγραμμα και λαμβάνουν χρηματοδοτική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)·

1.8

υπογραμμίζει ότι η εξασφάλιση αξιοπρεπούς εργασίας αποτελεί την καλύτερη εγγύηση κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Προτρέπει δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, να εφαρμόσει τα μέτρα του Συμφώνου Ανάπτυξης και Απασχόλησης υπέρ της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της τόνωσης της απασχόλησης. Επίσης, επικροτεί την πρόθεση του Επιτρόπου κ. Tajani να εκπονηθεί ένα βιομηχανικό σύμφωνο για την ενίσχυση της βιομηχανίας της ΕΕ και της ικανότητάς της να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας·

1.9

τονίζει ιδιαιτέρως τη σημασία της αύξησης της συμμετοχής των εργαζομένων, των ανέργων και όλων των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στη διά βίου μάθηση, καθώς και τη σπουδαιότητα της βελτίωσης του επιπέδου των επαγγελματικών προσόντων και της απόκτησης νέων δεξιοτήτων, στοιχεία που μπορούν να ευνοήσουν την ταχύτερη ένταξη στην αγορά εργασίας, την ενδυνάμωση της παραγωγικότητας και την υποστήριξη των ατόμων στην αναζήτηση μιας καλύτερης θέσης εργασίας.

2.1

Το εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα (ΕΕΕ) αποτελεί στήριξη του εισοδήματος ανεξάρτητη από την καταβολή εισφορών, η οποία παρέχει ένα δίχτυ ασφαλείας σε όσους δεν δικαιούνται παροχές κοινωνικής ασφάλισης (4). Ως τελευταίο ανάχωμα κατά της φτώχειας, το ΕΕΕ συνδέεται άρρηκτα με το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης των ατόμων που δεν έχουν κανέναν άλλον τρόπο προσπορισμού εισοδήματος για τους ίδιους και για τα πρόσωπα που συντηρούν (5). Σημειωτέον ότι η έννοια του «εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος» δεν πρέπει να συγχέεται με την έννοια του «κατώτατου μισθού», ο οποίος καθορίζεται μέσω συλλογικών συμβάσεων ή νομοθεσίας.

2.2

Ο Κοινοτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργαζομένων (1989) (6) κατοχυρώνει (άρθρο 10 παράγραφος 2) το δικαίωμα σε «επαρκείς παροχές και κοινωνική πρόνοια» για τα άτομα εκτός αγοράς εργασίας και χωρίς επαρκή μέσα διαβίωσης.

2.3

Στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (2000), ο οποίος είναι νομικά δεσμευτικός ως μέρος της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης, ορίζεται (άρθρο 1) ότι «η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται», καθώς και ότι «η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσοι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους» (άρθρο 34 παράγραφος 3).

2.4

Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 153 παράγραφος 1 στοιχείο η) επιτρέπει στην Ένωση να υποστηρίζει και να συμπληρώνει νομοθετικά τη δράση των κρατών μελών για την αφομοίωση των αποκλειομένων από την αγορά εργασίας προσώπων, ενώ στην οριζόντια κοινωνική ρήτρα (άρθρο 9) αναφέρονται, μεταξύ των επιταγών που οφείλει να συνεκτιμά η Ένωση κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεών της, η προαγωγή υψηλών επιπέδων απασχόλησης, η κατάλληλη κοινωνική προστασία και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.5

Η σύσταση 92/441/ΕΟΚ του Συμβουλίου (7) καλεί τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν «το θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα επαρκών και εγγυημένων πόρων και παροχών», να προσαρμόσουν αναλόγως τα συστήματα κοινωνικής προστασίας τους και να θεσπίσουν κοινά κριτήρια εφαρμογής, χωρίς ωστόσο να καθορίζει συγκεκριμένο κατώτατο όριο σε επίπεδο ΕΕ.

2.6

Στη σύσταση της Επιτροπής του 2008 σχετικά με την ενεργητική ένταξη (8), η επαρκής εισοδηματική στήριξη αναγνωρίζεται ως ένας από τους τρεις πυλώνες της σχετικής στρατηγικής, με την υπογράμμιση ότι οι δικαιούχοι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για ένταξη στην αγορά εργασίας, για επαγγελματική κατάρτιση και για άλλα μέτρα κοινωνικής ένταξης.

2.7

Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», βάσει του οποίου θεσπίστηκε η «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού» (9). Στην Πλατφόρμα αυτή τίθεται για πρώτη φορά ποσοτικός στόχος μείωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άτομα μέχρι το 2020 με βάση τον συνδυασμό τριών δεικτών, οι οποίοι είναι: ο κίνδυνος φτώχειας (ο οποίος ορίζεται ως το ποσοστό του πληθυσμού με εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος), η σοβαρή υλική στέρηση (έλλειψη πόρων που διαπιστώνεται βάσει συγκεκριμένου, προκαθορισμένου καταλόγου αγαθών) και η πολύ χαμηλή ένταση εργασίας (άτομα που ζουν σε νοικοκυριά ανέργων) (10). Η ΕΟΚΕ έχει επικροτήσει αυτή τη δέσμευση και έχει υπογραμμίσει ότι οι πολιτικές της ΕΕ δεν πρέπει να επιτείνουν τον κίνδυνο φτώχειας (11).

2.8

Ο στόχος που θέτει η στρατηγική «Ευρώπη 2020» σχετικά με τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού βασίζεται σε μείωση που αφορά συγκεκριμένο αριθμό ατόμων (20 εκατομμύρια), προσέγγιση που διαφέρει από εκείνη που υιοθετείται για τους άλλους πρωταρχικούς στόχους της στρατηγικής (12). Οι άλλοι στόχοι εκφράζονται με ποσοστιαίους όρους, πράγμα που διευκολύνει τα κράτη μέλη να προσανατολίσουν τις προσπάθειές τους προς τον ίδιο ποσοστιαίο στόχο.

2.9

Επαφίεται στα κράτη μέλη να αποφασίσουν πώς θα ορίσουν τους εθνικούς τους στόχους και ποιες προσεγγίσεις θα ακολουθήσουν για να τους επιτύχουν. Το άθροισμα των εθνικών στόχων, ωστόσο, υπολείπεται σημαντικά του στόχου των 20 εκατομμυρίων ατόμων που προβλέπεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020»: εκτιμάται ότι ανάμεσα στον συνολικό στόχο της στρατηγικής και στο άθροισμα των εθνικών στόχων υπάρχει χάσμα 5-8 εκατομμυρίων ατόμων (13). Επιπλέον, πολλά ΕΠΜ δεν διευκρινίζουν επαρκώς τον τρόπο επίτευξης του στόχου της μείωσης της φτώχειας και δεν περιέχουν κατάλληλα μέτρα για την κοινωνική ένταξη (14). Οι χώρες που υπάγονται σε ειδικό πρόγραμμα χρηματοδοτικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν υποχρεούνται να υποβάλουν χωριστά ΕΠΜ (15): υποχρεούνται να λογοδοτούν μόνο για ό,τι προβλέπεται στο οικείο μνημόνιο συμφωνίας -τα μνημόνια, όμως, δεν περιλαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού.

2.10

Στο ψήφισμά του το 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (16) καλεί τα κράτη μέλη να θεσπίσουν συστήματα εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος ίσου προς το 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος και απευθύνει έκκληση για εντονότερες συστάσεις της ΕΕ. Στο ψήφισμα του 2011 (17), το Κοινοβούλιο προτρέπει την Επιτροπή να δρομολογήσει διαβούλευση σχετικά με τη δυνατότητα ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας για το ελάχιστο επαρκές εισόδημα.

3.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η φτώχεια αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο απαραίτητη την επίταση των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων που ορίζονται στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θεωρεί ότι η καταπολέμηση της φτώχειας αποτελεί πρόκληση για ολόκληρη την Ευρώπη.

3.2

Από το 2008, η κρίση και η έλλειψη διαρθρωτικών αλλαγών έχουν αυξήσει σε πολλές χώρες τον κίνδυνο φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και αποκλεισμού από την αγορά εργασίας (18): τα πλέον πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Eurostat (19) επιβεβαιώνουν ότι το 24,2% του πληθυσμού της ΕΕ —δηλαδή 119,7 εκατομμύρια άτομα— αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (20). Το 2011, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 19 κράτη μέλη και, στο διάστημα 2008-2011, ο αριθμός των ατόμων που πλήττονταν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό αυξήθηκε κατά 4 εκατομμύρια. Οι τρεις δείκτες που συγκροτούν τον «κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού» επιδεινώθηκαν επίσης από το 2008: σήμερα, το ποσοστό των ατόμων που απειλούνται από τον κίνδυνο φτώχειας ανέρχεται σε 17%, εκείνων που απειλούνται από σοβαρή υλική στέρηση σε 9%, ενώ το ποσοστό των ατόμων που ζουν σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας φθάνει το 10%. Σε πολλές χώρες οι φτωχοί γίνονται ακόμη φτωχότεροι (21).

3.3

Με ποσοστό 27,1%, τα παιδιά (ηλικίας κάτω των 18) κατατάσσονται μεταξύ των ομάδων που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (22). Σε ορισμένες χώρες είναι επίσης σχετικά υψηλό το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας (23).

3.4

Οι εισοδηματικές αποκλίσεις και οι κοινωνικές ανισότητες οξύνονται τόσο εντός κάθε κράτους μέλους όσο και μεταξύ των κρατών και των περιφερειών, έχουν δε επιδεινωθεί σοβαρά λόγω της κρίσης (24). Επιπροσθέτως, η κατάσταση των ομάδων του πληθυσμού που βρίσκονταν ήδη σε μειονεκτική θέση πριν από την κρίση, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο (25).

3.5

Η κρίση ανέδειξε νέες μορφές φτώχειας όπως η έλλειψη στέγης, η ενεργειακή ένδεια, ο χρηματοοικονομικός αποκλεισμός (έλλειψη πρόσβασης σε βασικές τραπεζικές υπηρεσίες και πίστωση) και η υπερχρέωση των νοικοκυριών, ενώ η έκθεση στους κοινωνικούς κινδύνους είναι υψηλότερη για τις γυναίκες από ό,τι για τους άντρες. Ταυτόχρονα, οι πλέον ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όπως είναι οι ηλικιωμένοι (ιδίως οι υπέργηροι και οι ηλικιωμένες γυναίκες), τα άτομα με αναπηρίες, οι πάσχοντες από χρόνιες σοβαρές νόσους, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, οι μετανάστες και ορισμένες εθνικές μειονότητες (π.χ. οι Ρομά), πλήττονται δυσανάλογα από πολλαπλές μορφές στέρησης.

3.6

Η απασχόληση και η κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ βρίσκονται σε κρίσιμα επίπεδα. Η ανεργία αυξάνεται με αμείωτο ρυθμό: τον Ιανουάριο του 2013 έπληττε 26,2 εκατομμύρια άτομα ή το 10,8% του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ (και 19 εκατομμύρια άτομα ή ποσοστό 11,9% του ενεργού πληθυσμού στην ευρωζώνη), ενώ η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών παραμένει ανησυχητική (26). Η ανεργία των νέων έχει αγγίξει επίπεδα ρεκόρ σε ολόκληρη την ΕΕ: το 23,6% των νέων σε ηλικία εργασίας είναι άνεργοι και τείνουν να παραμένουν σε αυτήν την κατάσταση για ολοένα και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα .

3.7

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί βαθιά για τον αυξανόμενο αριθμό των φτωχών εργαζομένων, φαινόμενο που οφείλεται, μεταξύ άλλων, στον πολλαπλασιασμό των επισφαλών θέσεων εργασίας και στους χαμηλούς μισθούς. Το 2011, το ποσοστό των μισθωτών που ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας ανερχόταν σε 8,9% και αντιστοιχούσε στο ένα τρίτο του συνόλου των ενηλίκων σε ηλικία εργασίας που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας (27).

4.1

Η ΕΟΚΕ έχει υιοθετήσει σειρά γνωμοδοτήσεων (28) για θέματα που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και τη φτώχεια, προβαίνοντας σε κατάλληλες συστάσεις. Οι παρατηρήσεις και οι υποδείξεις που είχε διατυπώσει το 1989 (29) ηχούν μάλιστα ακόμη πιο σημαντικές σήμερα, υπό τις καταστροφικές συνέπειες της κρίσης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, την «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού», θεωρεί δε ότι η ανοικτή μέθοδος συντονισμού και η οριζόντια κοινωνική ρήτρα μπορούν να συμβάλουν στην προσπάθεια διασφάλισης ενός ελάχιστου εισοδήματος και στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

4.2

Η επείγουσα ανάγκη να θεσπιστεί καθεστώς ελάχιστου εισοδήματος υπογραμμίστηκε και κατά τη δημόσια ακρόαση (30) την οποία διοργάνωσε η ΕΟΚΕ στο πλαίσιο της γνωμοδότησής της και όπου συμμετείχαν εμπειρογνώμονες και προσωπικότητες στρατευμένες στα θέματα αυτά, προκειμένου να εξετάσουν τη βελτίωση του τρόπου μέτρησης της φτώχειας και τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού καθεστώτος ελάχιστου εισοδήματος.

4.3

Ταυτόχρονα, ο πολυδιάστατος χαρακτήρας της φτώχειας (31) και του κοινωνικού αποκλεισμού απαιτεί ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης με κοινωνικά βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές, ως προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση και τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Η συνεχιζόμενη φτώχεια και αποκλεισμός βλάπτουν την οικονομία, καθότι διαβρώνουν το διαθέσιμο εισόδημα και τη ζήτηση, εξασθενίζουν την ανταγωνιστικότητα και αυξάνουν τις πιέσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

4.4

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ θεωρεί αναγκαία την επανεξέταση των προτεραιοτήτων και των πολιτικών, ιδίως δε των νομισματικών πολιτικών (συμπεριλαμβανομένου του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης), των πολιτικών ανταγωνισμού και εξωτερικού εμπορίου, καθώς και των δημοσιονομικών και φορολογικών πολιτικών.

4.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την επικαιροποιημένη δέσμη μέτρων για τις κοινωνικές επενδύσεις της 20ής Φεβρουαρίου 2013 (32),, στην οποία τα κράτη μέλη καλούνται να καταρτίσουν προϋπολογισμούς αναφοράς με έναν κατάλογο των αγαθών και των υπηρεσιών που χρειάζεται μια οικογένεια δεδομένου μεγέθους και σύνθεσης για τη διαβίωσή της σε συγκεκριμένο επίπεδο ευημερίας, καθώς και το εκτιμώμενο μηνιαίο ή ετήσιο κόστος τους, προκειμένου να σχεδιάσουν τη στήριξη των εισοδημάτων με αποτελεσματικό και κατάλληλο τρόπο, βάσει καταγραφής των κοινωνικών αναγκών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

4.6

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίμονα από την Επιτροπή να επισπεύσει την υλοποίηση της υπόσχεσής της (33) να υποστηρίξει τα κράτη μέλη με την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων για την ενεργό ένταξη, την ανάπτυξη συγκεκριμένης μεθοδολογίας για την κατάρτιση των προϋπολογισμών αναφοράς και την επίβλεψη της επαρκούς στήριξης των εισοδημάτων, κάνοντας χρήση των προαναφερόμενων προϋπολογισμών αναφοράς, μετά την κατάρτισή τους σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.

4.7

Η ΕΟΚΕ είναι απολύτως πεπεισμένη ότι ο βέλτιστος τρόπος μείωσης της φτώχειας και αποφυγής του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η οικονομική ανάκαμψη, η τόνωση της ανταγωνιστικότητας και η δημιουργία ευνοϊκών γενικών συνθηκών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (μεταξύ άλλων, μέσω της αποφυγής των υπερβολικών διοικητικών επιβαρύνσεων και της διασφάλισης της πρόσβασης στη χρηματοδότηση), έτσι ώστε αυτές να μπορούν να επεκτείνονται και να δημιουργούν θέσεις για άτομα με τα κατάλληλα προσόντα.

4.8

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη να δοθεί ξεχωριστή προσοχή στα προγράμματα διά βίου μάθησης, τα οποία αποτελούν βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, την ενίσχυση της απασχολησιμότητας και την πρόσβαση στη γνώση και στην αγορά εργασίας. Είναι σημαντικό να αυξηθεί η συμμετοχή των εργαζομένων, των ανέργων και όλων των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στη διά βίου μάθηση, καθώς και να βελτιωθεί το επίπεδο των επαγγελματικών προσόντων και να προωθηθεί η απόκτηση νέων δεξιοτήτων, στοιχεία που μπορούν να ευνοήσουν την ταχύτερη ένταξη στην αγορά εργασίας, την ενδυνάμωση της παραγωγικότητας και την υποστήριξη των ατόμων στην αναζήτηση μιας καλύτερης θέσης εργασίας.

4.9

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με αυξημένους πόρους για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και βελτιωμένο νομικό και διοικητικό περιβάλλον, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, οι οποίες, ως μοχλοί ανάπτυξης, καινοτομίας και απασχόλησης, μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση του αποκλεισμού.

4.10

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόσφατη σύσταση για την παιδική φτώχεια (34), εκφράζει όμως τη λύπη της για το γεγονός ότι η συνεχιζόμενη έκθεση τόσο πολλών παιδιών στον κίνδυνο φτώχειας και η κληροδότησή της από γενιά σε γενιά καταδεικνύουν τις ελλείψεις των υφιστάμενων πολιτικών.

4.11

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία μήπως δεν επιτευχθεί ο στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όσον αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (20 εκατομμύρια λιγότεροι φτωχοί στην ΕΕ έως το 2020).

4.12

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι ο βαθμός συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην προετοιμασία των ΕΠΜ διαφέρει σημαντικά από το ένα κράτος μέλος στο άλλο, ενώ σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν ληφθεί ελάχιστα μέτρα για να διασφαλιστεί η συμμετοχή τους (35).

4.13

Η έλλειψη επικαιροποιημένων δεδομένων σχετικά με το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης αποτελεί εμπόδιο στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

5.1

Η ΕΟΚΕ αντιλαμβάνεται ότι ο καθορισμός συγκεκριμένου κεντρικού ρόλου στην ΕΕ για την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος θα αποτελούσε εξαιρετικά σύνθετο πολιτικό εγχείρημα, λόγω της οικονομικής διαφοροποίησης των κρατών μελών, της ποικιλομορφίας των συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος (36) και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, της λογικής της επικουρικότητας, του πλέγματος των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που σχετίζονται με την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος, της περίπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ εφαρμοζόμενων πολιτικών και αποτελεσμάτων και της έννοιας της «αλληλεγγύης» στην ΕΕ.

5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εντούτοις, αναγκαίο να θεσπιστούν συστήματα ελάχιστου εισοδήματος και να ενισχυθούν τα υπάρχοντα, διότι, είκοσι δύο χρόνια μετά τη σύσταση 92/441/ΕΟΚ, δεν υπάρχουν ακόμη τέτοια συστήματα σε όλα τα κράτη μέλη, η προσβασιμότητα και η επάρκειά τους δεν είναι εγγυημένες παντού, το δε άθροισμα των στόχων των κρατών μελών για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού υπολείπεται σημαντικά του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (37).

5.3

Λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική μεταξύ φτώχειας και οικονομίας, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τις σταθεροποιητικές δυνατότητες των συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος, τα οποία μπορούν, όχι μόνο να μετριάσουν τον κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης, αλλά να έχουν και αντικυκλικό αντίκτυπο, παρέχοντας πρόσθετους πόρους για την τόνωση της ζήτησης στην εσωτερική αγορά.

5.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος, τα οποία ποικίλλουν ευρέως στα περισσότερα κράτη μέλη ως προς την κάλυψη, την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητα, δεν θα καταφέρουν τελικά να ανακουφίσουν επαρκώς τη φτώχεια και ανησυχεί μήπως η μη υιοθέτησή τους θέσει σε περαιτέρω δοκιμασία την αποτελεσματικότητά τους (38).

5.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα θετικά αποτελέσματα της ανοικτής μεθόδου συντονισμού στον κοινωνικό τομέα, αλλά εκφράζει την απογοήτευσή της για την ανεπαρκή αξιοποίηση των υφιστάμενων μέσων και δομών και για την περιορισμένη πρόοδο στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

5.6

Προς συμπλήρωση της ανοικτής μεθόδου συντονισμού σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη θέσπιση ευρωπαϊκής οδηγίας, η οποία θα επεκτείνει τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος σε όλα τα κράτη μέλη, θα βελτιώσει την επάρκεια των υφιστάμενων συστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά εθνικά πλαίσια, και θα εκπέμψει ένα ισχυρό μήνυμα για έναν κοινωνικό πυλώνα της ΕΕ.

5.7

Η προτεινόμενη οδηγία θα πρέπει να καθορίζει κοινά πρότυπα και δείκτες, να υποδεικνύει μεθόδους παρακολούθησης της εφαρμογής της και να επιτρέπει τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των δικαιούχων και των άλλων ενδιαφερόμενων μερών στη θέσπιση ή την επανεξέταση των εθνικών συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος.

5.8

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, ως προϋπόθεση για την ενίσχυση της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής εντός και μεταξύ των κρατών μελών, οι δημοσιονομικές και οι μακροοικονομικές πολιτικές θα πρέπει, κατά την εφαρμογή των υφιστάμενων πολιτικών, να εξυπηρετούν και τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τις κοινωνικές επενδύσεις.

5.9

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι προσπάθειες της ΕΕ να αναβαθμίσει την προστασία του ελάχιστου εισοδήματος πρέπει να συνίστανται στην παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη -ιδίως σε εκείνα που βρίσκονται σε κατάσταση μεγάλης ανάγκης- προκειμένου να ανοίξουν τις αγορές και να εφαρμόσουν αποτελεσματικές μακροοικονομικές πολιτικές, καθώς και στη χρησιμοποίηση των υφιστάμενων πόρων κατά τρόπο πιο αποδοτικό και στοχοθετημένο, και στην άμεση εξέταση των δυνατοτήτων επέκτασης των απαιτούμενων πόρων.

5.10

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος παρά την άμεση σύνδεση τους με τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και κοινωνικών παροχών, δεν θα πρέπει να δημιουργούν στους δικαιούχους προνοιακή εξάρτηση και επαναλαμβάνει τις προϋποθέσεις που είχε ορίσει το 1989 (39). Ειδικότερα, τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να συνοδευθούν από γενικές πολιτικές και από στοχοθετημένα μέτρα όπως: ενεργητικές πολιτικές αγοράς εργασίας, σχεδιασμένες έτσι ώστε να βοηθούν τους ανέργους να επανενταχθούν στην εργασία· υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας· και διαχείριση των επιδομάτων και των προγραμμάτων που αφορούν την αγορά εργασίας, όπως τα προγράμματα κατάρτισης ή δημιουργίας θέσεων εργασίας. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να υποστηριχθούν με κατάλληλες στρατηγικές ενεργοποίησης τους ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες των ανέργων να βρουν εργασία. Ουσιώδη σημασία έχουν, επίσης, οι αποτελεσματικοί θεσμοί της αγοράς εργασίας, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι στεγαστικές πολιτικές, καθώς και οι οικονομικά προσιτές και προσβάσιμες δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας.