15.1.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 11/39

1.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την Πράσινη Βίβλο (ΠΒ), την οποία και θεωρεί ένα βήμα προς την ορθή κατεύθυνση.

1.2

Αν και είναι αδιαμφισβήτητη η ανάγκη του χρηματοπιστωτικού συστήματος για ρευστότητα, η οποία, από την εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα (ΣΤΣ), η εμπειρία της κρίσης δείχνει ότι στο πλαίσιο της ρυθμιστικής διαδικασίας πρέπει εντούτοις να δοθεί προτεραιότητα στην απαραίτητη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

1.3

Παρότι αυτό δεν προβλέπεται από τη νομοθεσία, στην πράξη οι κυβερνήσεις, οι κεντρικές τράπεζες και τα δημόσια ασφαλιστικά ιδρύματα αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τις ζημίες που προκλήθηκαν από τις σκιώδεις τράπεζες (shadow banks – ΣΤ).

1.4

Η αποφυγή του κινδύνου του ρυθμιστικού αρμπιτράζ πρέπει να είναι ένας από τους κεντρικούς στόχους της Πράσινης Βίβλου.

1.5

Οι πρώτες συμφωνίες της Βασιλείας ήταν ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην ανάπτυξη του σκιώδους τραπεζικού συστήματος, εφόσον θεσπίστηκαν αυστηρές ρυθμίσεις για τους ισολογισμούς των τραπεζών και αφέθηκαν εκτός ελέγχου οι δραστηριότητες εκτός ισολογισμών. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι πρόσφατες συμφωνίες της Βασιλείας, τις οποίες η Επιτροπή έχει μεταφέρει στις ευρωπαϊκές οδηγίες για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις III και IV, θα αποκαταστήσουν αυτά τα σφάλματα. Στην ουσία, δεν θα πρέπει να υπάρχουν «σκιώδεις» δραστηριότητες, καθώς το ΣΤΣ θα πρέπει να υπόκειται στις ίδιες απαιτήσεις ρύθμισης και προληπτικής εποπτείας όπως και το συνολικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

1.6

Η νέα ρύθμιση πρέπει επίσης να αποσκοπεί στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών στην ΕΕ.

1.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημασία της παγκόσμιας εποπτείας και της ανταλλαγής πληροφοριών.

1.8

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει σε όλες τις μορφές του να εξυπηρετεί την πραγματική οικονομία και όχι την κερδοσκοπία.

1.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις, τη δημιουργία απασχόλησης και την κοινωνική ευημερία.

1.10

Η νέα ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει καθοριστική σημασία για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της οικονομίας.

—

δύο δραστηριότητες:

—

πέντε είδη οντοτήτων:

—

διάδραση μεταξύ τραπεζών και οντοτήτων σκιώδους τραπεζικής (Επιτροπή της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία - BCBS),

—

συστημικοί κίνδυνοι των Αμοιβαίων Κεφαλαίων Χρηματαγοράς (Διεθνής Οργάνωση Επιτροπών Κεφαλαιαγοράς - IOSCO),

—

απαιτήσεις τιτλοποίησης (IOSCO και BCBS),

—

άλλες οντότητες σκιώδους τραπεζικής (FSB), και

—

δανεισμός κινητών αξιών και «repos» (FSB).

3.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ΠΒ αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την ορθή κατεύθυνση και περιλαμβάνει μια επίκαιρη ανάλυση των προβλημάτων που συνδέονται με το ΣΤΣ.

3.2

Παραδοσιακά, οι τράπεζες χρηματοδοτούσαν τις εργασίες τους με ίδια κεφάλαια και εμπορικές καταθέσεις. Για να αυξήσουν τη δανειοδοτική τους ικανότητα έκαναν συνήθη πρακτική την τιτλοποίηση των χαρτοφυλακίων δανείων. Αν και η τιτλοποίηση μπορεί να είναι χρήσιμη σε ορισμένες περιπτώσεις, έγινε κατάχρησή της πριν την κρίση, καθώς τα χαρτοφυλάκια δανείων ήταν κακής ποιότητας (ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου) και οι τίτλοι "ανακυκλώνονταν" συνεχώς (παράγωγα) για να αυξηθούν τα κέρδη των τραπεζών. Ο όγκος των συναλλαγών των τραπεζών προσδιορίζεται από το μέγεθος της μόχλευσης των περιουσιακών στοιχείων τους. Αν και οι συμφωνίες της Βασιλείας ρύθμισαν τη μόχλευση του ισολογισμού, η μόχλευση εκτός ισολογισμού, η οποία πραγματοποιείτο σε τεράστια κλίμακα, δεν ρυθμίστηκε ποτέ. Η κατάχρηση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου και η υπερβολική μόχλευση έγιναν μέσω του σκιώδους τραπεζικού συστήματος. Επιπλέον, ο μετασχηματισμός λήξεων (δηλαδή η χορήγηση μεσοπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων δανείων με βάση βραχυπρόθεσμες καταθέσεις), ο οποίος αποτελούσε τη βασική λειτουργία των τραπεζών, μετατράπηκε σε δραστηριότητα υψηλού κινδύνου, εφόσον άρχισε να στηρίζεται υπερβολικά στη βραχυπρόθεσμη διατραπεζική χρηματοδότηση. Αυτή η εξάρτηση επιτάχυνε την κρίση ρευστότητας όταν κατέρρευσε η αγορά παραγώγων. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι νέες συμφωνίες της Βασιλείας θα ρυθμίσουν τα παράγωγα, τη μόχλευση και τη ρευστότητα.

3.3

Με την άρση των ρυθμιστικών παρεμβάσεων, προέκυψε μια ριζική μεταμόρφωση των τραπεζικών δραστηριοτήτων. Λόγω της κρίσης, η παραδοσιακή εμπορική τραπεζική, η οποία συνέβαλε στην ευημερία και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού για δεκαετίες, υπέστη ισχυρό πλήγμα. Αφού εξαλείψουν τις σημαντικότερες υπερβολές του σκιώδους τραπεζικού συστήματος, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην απαραίτητη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

3.4

Οι σκιώδεις τράπεζες ανέπτυξαν δραστηριότητα μετατροπής, ωρίμανσης και λήξης των πιστώσεων παρόμοια με τις παραδοσιακές τράπεζες. Παρότι, σε αντίθεση με εκείνες, δεν διαθέτουν επίσημη πρόσβαση σε δανειστές εσχάτης ανάγκης (κεντρικές τράπεζες), στην πράξη, όπως αποδείχτηκε από την πρόσφατη εμπειρία, οι κυβερνήσεις, οι κεντρικές τράπεζες και τα δημόσια ιδρύματα ασφάλισης καταθέσεων αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν διάφορους μηχανισμούς προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ζημιές που προκλήθηκαν από τις σκιώδεις τράπεζες. Οι μεγάλοι χαμένοι της υπόθεσης ήταν οι φορολογούμενοι.

3.5

Το ΣΤΣ δεν υπόκειτο στους ίδιους κανόνες προληπτικής εποπτείας όπως οι παραδοσιακές τράπεζες. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι σκιώδεις τράπεζες «αντιγράφουν» τις παραδοσιακές τράπεζες και οι περισσότερες σκιώδεις τράπεζες ελέγχονταν από παραδοσιακές τράπεζες. Η αποφυγή του κινδύνου του ρυθμιστικού αρμπιτράζ πρέπει να είναι ένας από τους κεντρικούς στόχους της ΠΒ."

3.6

Εύστοχα, η έκθεση του FSB επικεντρώνεται στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η προληπτική μακροεποπτεία στον εντοπισμό σωρευμένων συστημικών κινδύνων. Είναι σημαντικό να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς οι διασυνδέσεις και οι δίαυλοι μέσω των οποίων ο κίνδυνος μπορεί να μεταδοθεί από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα στον ρυθμιζόμενο τομέα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ακόλουθη διάκριση:

Δεν θα πρέπει να υπάρχουν «σκιώδεις» δραστηριότητες, καθώς το ΣΤΣ –στον βαθμό που τούτο θα επιτρέπεται από τη νέα νομοθεσία– θα πρέπει να υπόκειται στις ίδιες απαιτήσεις ρύθμισης και προληπτικής εποπτείας όπως και το συνολικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη γίνει ή που επίκεινται —ΟΚΑ ΙΙΙ, ΟΚΑ IV, Φερεγγυότητα II, Βασιλεία ΙΙΙ— θα πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού.

3.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η ρύθμιση του ΣΤΣ θα πρέπει να στοχεύει, επίσης, στην προστασία των Ευρωπαίων καταναλωτών μέσω της διαφάνειας των διατιθέμενων προϊόντων. Οι πελάτες έχουν δικαίωμα σε αμερόληπτες και ορθές συμβουλές. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη ταχθεί υπέρ της δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Οργανισμού Προστασίας των Καταναλωτών Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, παρόμοιου με το Bureau of Consumer Financial Protection (Γραφείο Χρηματοπιστωτικής Προστασίας των Καταναλωτών) που συστάθηκε με τον νόμο Dodd-Frank (1) για την ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών, τη βελτίωση της διαφάνειας και την αποτελεσματικότερη διευθέτηση των ενστάσεων.

3.8

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ υποστήριξε, επίσης, την προστασία και την ενθάρρυνση των καταγγελλόντων, προκειμένου να συμβάλουν στην εξυγίανση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με τρόπους που τους εξασφαλίζουν ασυλία όταν επισύρουν την προσοχή των αρχών σε παράνομες πράξεις.

3.9

Χρειάζεται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των προβλημάτων του σκιώδους τραπεζικού συστήματος και πρόταση πολιτικών απαντήσεων. Θα πρέπει να τονιστούν ο γενικός συντονισμός της εποπτείας και η ανταλλαγή πληροφοριών. Σε κάθε περίπτωση, η έλλειψη διεθνών συμφωνιών δεν πρέπει να εμποδίσει την ΕΕ να θεσπίσει τα κατάλληλα νομοθετικά μέτρα.

3.10

Ένα δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε από τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση είναι ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε όλες τις μορφές του, πρέπει να είναι στην υπηρεσία της πραγματικής οικονομίας. Η εγκατάλειψη των παραδοσιακών κανόνων που ίσχυαν για τις τραπεζικές δραστηριότητες επί δεκαετίες οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση των κερδοσκοπικών προϊόντων και, τελικά, αποδείχθηκε εξαιρετικά επιζήμια για την οικονομία.

3.11

Από ιστορική άποψη, οι τράπεζες και όλα τα πιστωτικά ιδρύματα που ρυθμίζονται από το κράτος διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην οικονομία, καθώς είναι θεματοφύλακες και δίαυλοι των αποταμιεύσεων των πολιτών και των επιχειρήσεων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και, τελικά, την κοινωνική ευημερία. Δεν ήταν όμως πάντα αυτός ο ρόλος που επικράτησε κατά τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης.

3.12

Η ΕΟΚΕ προτείνει να συμπεριληφθούν στους στόχους της ΠΒ η κοινωνική ευθύνη του χρηματοπιστωτικού κλάδου και ο στόχος «της εξασφάλισης ότι όλες οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη». Η νέα ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών είναι απαραίτητο μέσο για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας της οικονομίας.

3.13

Λαμβάνοντας υπόψη τη νομοθεσία που τέθηκε σε ισχύ τα τελευταία χρόνια ή που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τον στόχο της θέσπισης "καλών νόμων", με έμφαση στην απλότητα και τη σαφήνεια. Είναι απαραίτητο να αποφευχθούν οι επικαλύψεις και οι στρεβλώσεις που μπορεί να προκαλέσουν ρυθμιστική αβεβαιότητα και ευκαιρίες αρμπιτράζ.

3.14

Οι δομές που έχουν δημιουργηθεί για την προληπτική εποπτεία - μεταξύ των οποίων, κυρίως, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ) - θα πρέπει να είναι υπεύθυνες για την παρακολούθηση της εξέλιξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ιδίως των δραστηριοτήτων της σκιώδους τραπεζικής, με σκοπό τον προσδιορισμό της εμφάνισης συστημικών κινδύνων και την εισήγηση μέτρων για τον μετριασμό τους.

3.15

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι ανάγκη να συμβάλει η ΕΕ στο έργο του FSB στην περίπτωση της σκιώδους τραπεζικής και να συντονίσει τις προσπάθειές της με τον οργανισμό αυτό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνοχή από άποψη περιεχομένου αλλά και χρονοδιαγράμματος.

3.16

Η ΕΟΚΕ θα πρέπει να τονίσει την ανάγκη να αποφευχθεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με τα κατάλληλα ρυθμιστικά πρότυπα προληπτικής εποπτείας.

α)

Συμφωνείτε με τον προτεινόμενο ορισμό της σκιώδους τραπεζικής;

Ναι. Το εύρος των όρων επιτρέπει να συμπεριληφθεί στον ορισμό το περίπλοκο σύνολο των οντοτήτων και των οικονομικών δραστηριοτήτων που χαρακτηρίζουν το ΣΤΣ. Σε κάθε περίπτωση, η έλλειψη αποδεκτού ορισμού δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο για τη ρύθμιση και την εποπτεία από τις αρχές.

β)

Συμφωνείτε με τον προκαταρκτικό κατάλογο οντοτήτων και δραστηριοτήτων σκιώδους τραπεζικής; Θα έπρεπε να αναλυθούν περισσότερες οντότητες ή/και δραστηριότητες; Εάν ναι, ποιες;

α)

Συμφωνείτε ότι η σκιώδης τραπεζική μπορεί να συμβάλει θετικά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα; Υπάρχουν άλλες θετικές πτυχές από τις εν λόγω δραστηριότητες που πρέπει να ληφθούν υπόψη και να προωθηθούν στο μέλλον;

Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα συνέβαλε στη χρηματιστηριοποίηση της οικονομίας και στη στεγαστική "φούσκα", που πλήττουν από το 2007 διάφορες αναπτυγμένες χώρες, φέρνοντας τις οικονομίες τους στο χείλος της κατάρρευσης· ως εκ τούτου, πρέπει να θεωρηθεί βασικός —αν και όχι μοναδικός— υπαίτιος της μεγάλης ύφεσης που έπληξε τις ΗΠΑ και πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα πρέπει εξ ολοκληρου να εξυπηρετεί την πραγματική οικονομία.

β)

Συμφωνείτε με την περιγραφή των διαύλων μέσω των οποίων οι δραστηριότητες σκιώδους τραπεζικής δημιουργούν νέους κινδύνους ή τους μεταφέρουν σε άλλα τμήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος;

Συμφωνούμε. Οι τέσσερεις ομάδες κινδύνων ανταποκρίνονται στην πείρα που αποκομίσθηκε από τη χρηματοπιστωτική κρίση.

γ)

Θα πρέπει να εξεταστούν άλλοι δίαυλοι μέσω των οποίων οι δραστηριότητες σκιώδους τραπεζικής δημιουργούν νέους κινδύνους ή τους μεταφέρουν σε άλλα τμήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος;

α)

Συμφωνείτε με την ανάγκη στενότερης παρακολούθησης και ρύθμισης των οντοτήτων και δραστηριοτήτων της σκιώδους τραπεζικής;

β)

Συμφωνείτε με τις προτάσεις όσον αφορά την ταυτοποίηση και παρακολούθηση των σχετικών οντοτήτων και των δραστηριοτήτων τους; Πιστεύετε ότι η ΕΕ χρειάζεται μόνιμες διαδικασίες συλλογής και ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τις μεθόδους ταυτοποίησης και τις εποπτικές πρακτικές μεταξύ όλων των εποπτικών αρχών της ΕΕ, της Επιτροπής, της ΕΚΤ και άλλων κεντρικών τραπεζών;

γ)

Συμφωνείτε με τις γενικές αρχές που διέπουν την εποπτεία του σκιώδους τραπεζικού συστήματος που αναφέρθηκαν ανωτέρω;

δ)

Συμφωνείτε με τις γενικές αρχές που διέπουν τα μέτρα κανονιστικής ρύθμισης που αναφέρθηκαν ανωτέρω;

Η απάντηση στις παραπάνω τέσσερεις ερωτήσεις είναι καταφατική. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, πρώτον, ότι χρειάζεται συνολική εποπτεία, που θα καλύπτει όλους τους τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και, δεύτερον, ότι οι ελεγκτικοί και οι ρυθμιστικοί φορείς στα διάφορα επίπεδα πρέπει να διαθέτουν επάρκεια εξειδικευμένων στελεχών και υλικών πόρων.

ε)

Τι μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν ώστε να εξασφαλιστεί διεθνώς η συνεπής μεταχείριση του σκιώδους τραπεζικού συστήματος και αποφευχθεί το παγκόσμιο ρυθμιστικό αρμπιτράζ;

Καθοριστική σημασία έχουν ο συντονισμός και η πλήρης σύμπνοια στους κόλπους της G20. Ο κωδικός ταυτοποίησης νομικού προσώπου (Legal Entity Identifier – LEI), σύμφωνα με την πρόταση του FSB (8/6/2012), θα συμβάλει στην κάλυψη των στατιστικών ελλείψεων, στη βελτίωση της διαχείρισης των κινδύνων στις επιχειρήσεις, στη βελτίωση της αξιολόγησης των κινδύνων σε επίπεδο μακροπροληπτικής και μικροπροληπτικής εποπτείας, στην καταπολέμηση των καταχρήσεων της αγοράς και στην αναχαίτιση της χρηματοπιστωτικής απάτης.

α)

Ποια είναι η γνώμη σας για τα τρέχοντα μέτρα που έχουν ληφθεί σε ενωσιακό επίπεδο για τον χειρισμό ζητημάτων που αφορούν τη σκιώδη τραπεζική;

Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει σε διάφορες γνωμοδοτήσεις της τα μέσα που εγκρίθηκαν από την ΕΕ, εκ των οποίων μπορούν να αναφερθούν τα ακόλουθα: η οδηγία MiFID (2), η οδηγία ΔΟΕΕ (3), οι κανόνες για τους οργανισμούς πιστοληπτικής αξιολόγησης (4) κ.ά. Αξίζει να σημειωθούν μεταξύ αυτών οι οδηγίες ΟΚΑ III (5), ΟΚΑ IV (6) και Φερεγγυότητα II (7).

α)

Συμφωνείτε με την ανάλυση των ζητημάτων που καλύπτονται επί του παρόντος από τα πέντε βασικά πεδία στα οποία η Επιτροπή εξετάζει περαιτέρω επιλογές;

Ναι. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επιτευχθεί η αποτελεσματικότερη ρύθμιση, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και διεθνώς. Τα αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς (MMF), για παράδειγμα, εδρεύουν κυρίως στις ΗΠΑ.

β)

Υπάρχουν πρόσθετα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν; Εάν ναι, ποια;

γ)

Ποιες τροποποιήσεις, εάν υπάρχουν, στο ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ θα ήταν αναγκαίες για την κατάλληλη αντιμετώπιση των προαναφερθέντων κινδύνων και ζητημάτων;

Απάντηση στα β) και γ): δεκάλογος που προτάθηκε από τον Paul Tucker, υποδιοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας και μέλος του FSB (Διάσκεψη των Βρυξελλών, 27-4-2012):

δ)

Ποιες άλλες ενέργειες πρέπει να εξεταστούν (π.χ. αυξημένη εποπτεία ή θέσπιση μη δεσμευτικών μέτρων);

Η ΕΟΚΕ συνιστά: