ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 23.3.2022

COM(2022) 138 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ασφάλεια του εφοδιασμού και προσιτές τιμές ενέργειας:







επιλογές για άμεσα μέτρα και την προετοιμασία για τον επόμενο χειμώνα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο, οι λιανικές τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 65 % και 30 % αντίστοιχα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εντείνει τις ανησυχίες σχετικά με τον εφοδιασμό εν μέσω αυτής της δύσκολης κατάστασης και έχει επιδεινώσει την αστάθεια των τιμών. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και πλήττουν την οικονομία της Ευρώπης, ενώ έχουν αντίκτυπο και στην ανάκαμψή της από την κρίση COVID-19.

Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης αυτής της έκτακτης κατάστασης, τον Οκτώβριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια εργαλειοθήκη δράσης και στήριξης 1 για τον μετριασμό των επιπτώσεων στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών. Η λήψη στοχευμένων μέτρων στήριξης για τη μείωση του ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές, τα νοικοκυριά και τις βιομηχανίες συνέβαλε στην άμβλυνση της πίεσης.

Στις 8 Μαρτίου 2022 η ανακοίνωση REPowerEU της Επιτροπής 2 παρείχε περαιτέρω καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο μετριασμού της αύξησης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, καθώς και σχετικά με τον τρόπο αξιοποίησης των υψηλών κερδών που αποκομίζουν ορισμένοι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας για τη χρηματοδότηση των εν λόγω μέτρων. Για να εξασφαλιστεί ένα πιο βιώσιμο ενεργειακό σύστημα, η Επιτροπή θα προτείνει τον Μάιο ένα σχέδιο για τη σταδιακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας, με παράλληλη ενίσχυση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος σε ολόκληρη την ΕΕ.

Στις Βερσαλλίες, στις 10-11 Μαρτίου 2022, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν 3 τη σταδιακή απεξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, πετρελαίου και γαιάνθρακα το συντομότερο δυνατόν και κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει έως τα τέλη Μαρτίου σχέδιο για την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού και την εξασφάλιση οικονομικά προσιτών τιμών ενέργειας κατά την επόμενη χειμερινή περίοδο. Παράλληλα, οι ηγέτες της ΕΕ δεσμεύτηκαν να εξετάσουν επειγόντως συγκεκριμένες επιλογές, με βάση την ανακοίνωση της 8ης Μαρτίου 2022, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας στους πολίτες και στις επιχειρήσεις μας, ιδίως τους ευάλωτους πολίτες και τις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων κατά την επόμενη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24-25 Μαρτίου 2022.

Η παρούσα ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην έκκληση των ηγετών. Παρουσιάζει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα συγκεκριμένων έκτακτων βραχυπρόθεσμων επιλογών για την ανάσχεση των εξάρσεων των τιμών. Προτείνει επίσης συλλογικές ευρωπαϊκές δράσεις για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του προβλήματος στην αγορά αερίου, προκειμένου να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού σε λογικές τιμές για τον επόμενο χειμώνα και την επόμενη περίοδο. Για τον σκοπό αυτό, οι εταιρικές σχέσεις της ΕΕ με τρίτες χώρες θα επιτρέψουν τις συλλογικές προμήθειες αερίου και υδρογόνου. Τέλος, η πρόταση για μια ευρωπαϊκή πολιτική αποθήκευσης αερίου αποσκοπεί στη βελτίωση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος σε επίπεδο ΕΕ.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΥΨΗΛΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Από τα κράτη μέλη, τα ενδιαφερόμενα μέρη και στο πλαίσιο του ακαδημαϊκού διαλόγου έχουν προταθεί διάφορες επιλογές για τη λήψη μέτρων έκτακτης ανάγκης με σκοπό τον περιορισμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Τα μέτρα αποσκοπούν στην ανακούφιση των τελικών καταναλωτών, χωρίς να στρεβλώνουν τους μακροπρόθεσμους γενικούς στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, που περιλαμβάνουν την απανθρακοποίηση και την ενεργειακή απόδοση. Για να είναι επιτυχείς, αυτές οι προσωρινές και στοχευμένες έκτακτες επιλογές πρέπει να είναι δημοσιονομικά διαχειρίσιμες και να μη θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού και τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά.

Οι βραχυπρόθεσμες επιλογές σχετικά με την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν σε γενικές γραμμές να ομαδοποιηθούν σε δύο κατηγορίες:

Επιλογές παρέμβασης που περιλαμβάνουν οικονομική αποζημίωση

Οι επιλογές αυτές αποσκοπούν στη μείωση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, είτε άμεσα σε επίπεδο λιανικής είτε έμμεσα στην αγορά χονδρικής.

Παρεμβάσεις σε επίπεδο λιανικής

Οι επιλογές αυτές αποσκοπούν στην άμβλυνση των επιπτώσεων των υψηλών τιμών στους τελικούς καταναλωτές, εναποθέτοντας στις ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου τον καθορισμό της τιμής σε επίπεδο χονδρικής. Σύμφωνα με την εργαλειοθήκη της Επιτροπής του Οκτωβρίου 4 , 26 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει τέτοια μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτών των μέτρων, η άμεση στήριξη σε ευάλωτους τελικούς χρήστες κατευθύνει τις ενισχύσεις σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη και οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις που πασχίζουν να ανταποκριθούν στις υπερβολικές τιμές ενέργειας. Οι τελευταίες θα υποστηριχθούν από το νέο προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις 5 , που εγκρίθηκε στις 22 Μαρτίου, το οποίο επιτρέπει τη στήριξη των επιχειρήσεων που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα με τη μορφή περιορισμένων άμεσων επιχορηγήσεων, στήριξης της ρευστότητας και ενισχύσεων για το αυξημένο κόστος του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.

Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για το φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια και/ή την τηλεθέρμανση. Ωστόσο, πολλές δυνατότητες, ιδίως στο πλαίσιο της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας 6 , συμπεριλαμβανομένων των μειωμένων συντελεστών ή των απαλλαγών για τα νοικοκυριά, δεν αξιοποιούνται ακόμη πλήρως. 

Η Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο να παράσχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο βέλτιστης χρήσης του νομικού πλαισίου, συμπεριλαμβανομένων των στοχευμένων ειδικών ανά χώρα παρεκκλίσεων στο πλαίσιο της οδηγίας για τη φορολογία της ενέργειας 7 , ώστε να αποφευχθούν στρεβλώσεις στην ενιαία αγορά. 

Όλες οι επιλογές από την πλευρά της λιανικής αποσκοπούν στην άμεση ανακούφιση πολιτών και επιχειρήσεων. Η χρήση των υψηλότερων εσόδων από τον ενεργειακό φόρο και την τιμολόγηση των ανθρακούχων εκπομπών ή από μη φυσιολογικά κέρδη ορισμένων εταιρειών ενέργειας μπορεί να συμβάλει στη χρηματοδότηση τέτοιων στοχευμένων και προσωρινών μέτρων για την υποστήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων 8 .

Παρεμβάσεις σε επίπεδο χονδρικής

Τα κράτη μέλη μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός μοντέλου φορέων συγκέντρωσης βάσει του οποίου μια οντότητα θα αγοράζει ηλεκτρική ενέργεια με ευνοϊκούς εμπορικούς όρους και θα την καθιστά διαθέσιμη σε ορισμένες κατηγορίες καταναλωτών κάτω από τις τιμές της αγοράς, μετακυλίοντας τα πλεονεκτήματα στους καταναλωτές, επιδοτώντας ουσιαστικά τη διαφορά μεταξύ των χαμηλότερων τιμών λιανικής και των υψηλότερων τιμών χονδρικής.

Άλλες επιλογές θα περιλάμβαναν την άμεση παρέμβαση στη λειτουργία των χονδρικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές συνίστανται είτε στην οικονομική αποζημίωση των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα για μέρος του εξαιρετικά υψηλού κόστους καυσίμων τους, ώστε να μειώσουν την προσφερόμενη τιμή στην αγορά χονδρικής, είτε στην άμεση επιβολή ανώτατου ορίου στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά χονδρικής με τον καθορισμό επιπέδου αναφοράς και την αντιστάθμιση της διαφοράς με την προσφερόμενη τιμή.

Οι επιλογές αυτές θα αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των πολύ υψηλών τιμών του αερίου στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Τα κύρια μειονεκτήματά τους σχετίζονται με το δημοσιονομικό τους κόστος, τη δυνητική στρέβλωση του ανταγωνισμού, τους κινδύνους για το διασυνοριακό εμπόριο και, ως εκ τούτου, την ασφάλεια του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια, η έκταση των οποίων εξαρτάται από τον σχεδιασμό των εν λόγω επιλογών.

Κανονιστικές επιλογές χωρίς οικονομική αποζημίωση

Οι επιλογές αυτές συνίστανται στη θέσπιση κανονιστικού ανώτατου ορίου για τη μέγιστη τιμή που μπορούν να χρεώνουν ορισμένοι παραγωγοί φορτίου βάσης. Ενώ η επιλογή αυτή θα μείωνε το κόστος μακροπρόθεσμα, η προστιθέμενη αξία της βραχυπρόθεσμα είναι η αντιμετώπιση των υπερβολικών κερδών ορισμένων τεχνολογιών.

Τα κύρια μειονεκτήματα αυτών των επιλογών σχετίζονται με τις προκλήσεις εφαρμογής, καθώς θα απαιτούσαν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με το κόστος και τα έσοδα για τους παραγωγούς οι οποίες ενδέχεται να μην είναι προσβάσιμες σε δημόσιες οντότητες, και θα οδηγούσαν ενδεχομένως σε νομικές προσφυγές. Θα προκαλούσαν επίσης κανονιστική αβεβαιότητα, καθώς τέτοιες επιλογές ενδέχεται να εξαλείψουν ορισμένα κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων μας για ένα ανθεκτικό, βιώσιμο και ασφαλές ενεργειακό σύστημα.

Όλες οι επιλογές παρουσιάζονται και αναλύονται λεπτομερέστερα στο παράρτημα. 

Με βάση την αξιολόγηση αυτή, η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν υπάρχει ενιαία εύκολη απάντηση για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, δεδομένης της ποικιλομορφίας των καταστάσεων στα κράτη μέλη. Ορισμένες επιλογές είναι κατάλληλες μόνο για συγκεκριμένα εθνικά πλαίσια. Ταυτόχρονα, ορισμένες παρεμβάσεις θα απαιτούσαν ενωσιακή νομοθεσία και/ή κοινή προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ προκειμένου να είναι αποτελεσματικές και να μην είναι επιβλαβείς για την εσωτερική αγορά και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Όλες συνεπάγονται κόστος και έχουν μειονεκτήματα, μεταξύ άλλων για τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΟΥ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΑΕΡΙΟ με ΕΥΛΟΓΟ ΚΟΣΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΟΜΕΝΟ ΧΕΙΜΩΝΑ και τη μετέπειτα περίοδο

Μολονότι με την παρουσίαση διαφόρων επιλογών στη δημόσια συζήτηση αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα, η βασική αιτία των σημερινών υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας είναι η αγορά αερίου. Η σημερινή υψηλή τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται στην υψηλή τιμή του αερίου, καθώς οι παραγωγοί που βασίζονται στο αέριο εξακολουθούν να είναι συχνά οι πάροχοι ενέργειας που εισέρχονται τελευταίοι στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για να καλύψουν την πραγματική ζήτηση. Στην αγορά άμεσης παράδοσης αερίου, η αστάθεια είναι υψηλή και δεν συνδέεται πλήρως με τα θεμελιώδη μεγέθη.

Ο καθορισμός ανώτατου ορίου ή η διαμόρφωση της τιμής του αερίου με κανονιστικά μέσα αποτελεί επιλογή που μπορεί να εξεταστεί, καθώς θα είχε άμεσο αντίκτυπο στα επίπεδα των τιμών. Μπορεί να στείλει ισχυρό μήνυμα ότι η ΕΕ δεν θα καταβάλει οποιοδήποτε τίμημα για το αέριο, αλλά μια τέτοια παρέμβαση θα πρέπει να εξεταστεί ως ύστατη λύση, καθώς συνεπάγεται ορισμένα μειονεκτήματα όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού με ροές αερίου.

Καθώς η περίοδος αναπλήρωσης των αποθεμάτων αερίου αρχίζει τώρα, είναι επείγον να συμφωνηθεί μια κοινή στρατηγική. Το σημερινό πλαίσιο υψηλών τιμών και στενότητας των αγορών αερίου καθιστά την επαναπλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα δυσχερέστερη απ’ ό,τι στα έτη κατά τα οποία επικρατούν κανονικές συνθήκες. Η χρήση της συλλογικής επιρροής της Ένωσης ώστε να διευκολυνθεί η εξασφάλιση των εισαγωγών αερίου υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες είναι ουσιαστικής σημασίας για να αποφευχθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών μελών μέσω της υποβολής προσφορών για τις ίδιες προμήθειες.

Η ΕΕ είναι ισχυρότερη όταν ενεργεί συλλογικά. Η ΕΕ θα πρέπει να ενεργήσει συλλογικά για να αξιοποιήσει την ισχύ της στην αγορά μέσω της διαπραγμάτευσης εταιρικών σχέσεων με τους προμηθευτές.

Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συστήσει ειδική ομάδα για τις κοινές αγορές αερίου σε επίπεδο ΕΕ. Συγκεντρώνοντας τη ζήτηση, η ειδική ομάδα θα διευκολύνει και θα ενισχύσει την προσέγγιση, από την ΕΕ, των προμηθευτών ΥΦΑ και αερίου σε διεθνές επίπεδο, με σκοπό την εξασφάλιση εισαγωγών ΥΦΑ και αερίου σε καλές τιμές πριν από τον επόμενο χειμώνα. Η ΕΕ βρίσκεται σε καλύτερη θέση να διασφαλίσει προσιτές τιμές για το ΥΦΑ, το αέριο και το υδρογόνο από τρίτες χώρες βραχυπρόθεσμα, εάν συνεργαστεί με τις χώρες αυτές μακροπρόθεσμα, διαμορφώνοντας μακροπρόθεσμες εταιρικές σχέσεις για τα ανανεώσιμα αέρια, οι οποίες θα θέσουν επίσης τη βάση για μελλοντικές εισαγωγές υδρογόνου.

Ως εκ τούτου, η ειδική ομάδα θα προετοιμάσει το έδαφος για εταιρικές σχέσεις στον τομέα της ενέργειας με βασικούς προμηθευτές ΥΦΑ, αερίου και υδρογόνου στην περιοχή της Μεσογείου, με τους εταίρους μας στην Αφρική, αλλά και με τη Μέση Ανατολή και τις ΗΠΑ.

Η ειδική ομάδα θα υποστηρίζεται από εκπροσώπους των κρατών μελών στο πλαίσιο μιας διευθύνουσας επιτροπής. Μια κοινή ομάδα διαπραγμάτευσης υπό την ηγεσία της Επιτροπής θα πραγματοποιεί συνομιλίες με τους προμηθευτές αερίου. Πηγή έμπνευσης αποτελεί η εμπειρία από την πανδημία COVID-19, κατά την οποία η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ ήταν ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση επαρκών προμηθειών εμβολίων για όλους και όλες.

Η ειδική ομάδα θα προωθήσει επίσης την αποδοτική χρήση των υποδομών αερίου της ΕΕ, ιδίως των τερματικών σταθμών ΥΦΑ, αλλά και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και των αγωγών.

Η πλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης αερίου με επαρκή αποθέματα θα παράσχει στους Ευρωπαίους πελάτες κάποια προστασία έναντι των κινδύνων ανεπάρκειας του εφοδιασμού και πιθανών διαταραχών, εξασφαλίζοντας ένα επίπεδο σταθερότητας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή προτείνει μια κοινή και στρατηγική ευρωπαϊκή πολιτική αποθήκευσης αερίου, η οποία θα εφαρμόζεται μέσω συντονισμένης κοινής δράσης και επιμερισμού των βαρών μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Κατά τους επόμενους μήνες, η ειδική ομάδα θα συμβάλει στην προώθηση της πλήρωσης των δεξαμενών αποθήκευσης πριν από τον χειμώνα, σε στενή συνεργασία με τη συντονιστική ομάδα για το φυσικό αέριο.

Απαιτούνται κοινές προσπάθειες για να βελτιστοποιηθεί η χρήση των υφιστάμενων υποδομών αποθήκευσης. Με τη λήψη μέτρων αποθήκευσης από κοινού και όχι μεμονωμένα αποφεύγονται οι υπερεπενδύσεις, δεδομένου ότι το αέριο αποτελεί μεταβατική πηγή ενέργειας και κάθε νέα υποδομή θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καθαρότερες πηγές ενέργειας μακροπρόθεσμα, ιδίως για το υδρογόνο.

Για να εξασφαλιστεί ένα επαρκώς υψηλό επίπεδο πλήρωσης, η Επιτροπή έχει υποβάλει νομοθετική πρόταση σχετικά με την αποθήκευση ενέργειας, με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι υφιστάμενες υποδομές αποθήκευσης θα έχουν πληρωθεί σε ποσοστό τουλάχιστον 90 % της χωρητικότητάς τους έως την 1η Νοεμβρίου κάθε έτους· ο στόχος αυτός μπορεί να προσαρμοστεί με την πάροδο του χρόνου σε περίπτωση αλλαγών στην οικονομική και γεωπολιτική πραγματικότητα, καθώς και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Δεδομένης της ιδιαίτερης κατάστασης του τρέχοντος έτους, θα προβλεφθεί ένας χαμηλότερος στόχος ύχους 80% και μια ευέλικτη πορεία ώστε να διασφαλιστεί η ομαλή σταδιακή εφαρμογή. Ενόψει της νομοθετικής πρότασης, τα κράτη μέλη θα πρέπει ήδη να λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν επαρκή πλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης για τον επόμενο χειμώνα.  

Η αλληλεγγύη είναι θεμελιώδους σημασίας. Η από κοινού αποθήκευση αερίου είναι μια εγγύηση που μας ωφελεί όλους και στην οποία όλοι θα πρέπει να συνεισφέρουμε με δίκαιο τρόπο. Για τον λόγο αυτόν τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν δεξαμενές αποθήκευσης θα πρέπει να συμβάλουν στα επίπεδα πλήρωσης των δεξαμενών αποθήκευσης άλλων κρατών μελών ώστε, σε αντάλλαγμα, να ωφεληθούν από την ενισχυμένη ασφάλεια του εφοδιασμού. Ο μηχανισμός επιμερισμού των βαρών που έχει ενσωματωθεί στην πρόταση διασφαλίζει τη δίκαιη κατανομή του κόστους της ασφάλειας του εφοδιασμού μεταξύ όλων των κρατών μελών, καθώς όλα ωφελούνται, χάρη στην αγορά ενέργειας της ΕΕ, από τη μείωση των κινδύνων διαταραχής του εφοδιασμού, ανεξάρτητα από τον τόπο στον οποίο βρίσκονται οι δεξαμενές αποθήκευσης στην ΕΕ. Ο εν λόγω μηχανισμός βασίζεται στις συμφωνίες αλληλεγγύης που θα πρέπει να συναφθούν χωρίς καθυστέρηση, ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική κατανομή του αερίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως προτάθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 9 . Εξίσου σημαντική είναι η διαφάνεια και η παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη του στόχου πλήρωσης. Η συντονιστική ομάδα για το φυσικό αέριο θα παρακολουθεί την πρόοδο επίτευξης του στόχου πλήρωσης και θα εξετάζει κατάλληλες δράσεις για την ενίσχυση της προσπάθειας πλήρωσης των δεξαμενών αποθήκευσης, εάν χρειαστεί. 

Τέλος, δεδομένου ότι οι υποδομές αποθήκευσης αερίου είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της ΕΕ, η πιστοποίηση των φορέων εκμετάλλευσης αποθήκευσης θα παρέχει τις αναγκαίες διασφαλίσεις έναντι των κινδύνων που σχετίζονται με την ιδιοκτησία των φορέων εκμετάλλευσης από τρίτες χώρες από την άποψη της ασφάλειας του εφοδιασμού.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι επιλογές για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την αύξηση των τιμών της ενέργειας στους πολίτες και τις επιχειρήσεις μας, οι οποίες παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο, καλύπτουν έκτακτες παρεμβάσεις, περιορισμένης χρονικής διάρκειας για την ανάσχεση της αύξησης των τιμών της ενέργειας, οι οποίες δεν θα πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο τους μακροπρόθεσμους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, ούτε τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Καμία από τις επιλογές αυτές δεν αποτελεί μαγική λύση· όλες έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Αυτό που επείγει είναι να περιοριστεί η αύξηση των τιμών της ενέργειας και να διασφαλιστεί επαρκής εφοδιασμός με αέριο για τον επόμενο χειμώνα και τη μετέπειτα περίοδο. Η καλύτερη επιλογή είναι να συνεργαστούμε ως ΕΕ των 27, στο πλαίσιο συντονισμένης προσέγγισης, ώστε να εξοικονομήσουμε κόστος και να αξιοποιήσουμε την επιρροή των ενωμένων δυνάμεών μας.

Μεσοπρόθεσμα απαιτούνται περισσότερες διαρθρωτικές λύσεις, όπως διασυνδέσεις για την πλήρη ενοποίηση της αγοράς ενέργειας, πολύ περισσότερη ανανεώσιμη ενέργεια, μέτρα ενεργειακής απόδοσης και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού για την αποφυγή εξαρτήσεων. Το σχέδιο REPowerEU θα επιταχύνει τη θέσπιση μέτρων σε όλους αυτούς τους τομείς. Η Επιτροπή θα υποβάλει το λεπτομερές της σχέδιο REPowerEU τον Μάιο. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή είναι επίσης έτοιμη να προτείνει ένα σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας σε επίπεδο Ένωσης.

Με την εφαρμογή του σχεδίου REPowerEU, το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ πρέπει να καταστεί κατάλληλο για ένα σημαντικά μεγαλύτερο μερίδιο ανανεώσιμης ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα, σύμφωνα με τους φιλόδοξους στόχους της ΕΕ όσον αφορά την απανθρακοποίηση. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει επιλογές για τη βελτιστοποίηση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έως τον Μάιο. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής θα εξεταστεί η τελική αξιολόγηση, από τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), των οφελών και των μειονεκτημάτων του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, καθώς και άλλες συνεισφορές σχετικά με τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 10 .

Με την πάροδο του χρόνου, η επιτάχυνση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ενθάρρυνση της αποδοτικότερης κατανάλωσης ενέργειας, σε συνδυασμό με μια ευρωπαϊκή πολιτική αποθήκευσης και τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού μέσω πιο συντονισμένης συνεργασίας με αξιόπιστους προμηθευτές, θα παράσχουν διαρθρωτικές λύσεις για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή ενέργεια.

Με τις επιλογές και τις προτάσεις που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο καλούνται όλα τα κράτη μέλη να βασιστούν στο δυνατό σημείο της Ευρώπης: την ενότητα και την αλληλεγγύη.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου του 2022, οι ηγέτες καλούνται να κατευθύνουν τη συνέχιση των εργασιών σε επίπεδο Επιτροπής και σε νομοθετικό επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού και οικονομικά προσιτές τιμές ενέργειας τώρα, για τον επόμενο χειμώνα και τη μετέπειτα περίοδο.

(1)

Ανακοίνωση με τίτλο «Αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας: μια εργαλειοθήκη για δράση και στήριξη» [COM(2021) 660 final της 13.10.2021].

(2)

Ανακοίνωση σχετικά με το REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια [COM(2022) 108 τελικό της 8.3.2022].

(3)

20220311-versailles-declaration-en.pdf  

(4)

     COM(2021) 660 final της 13.10.2021.

(5)

     Ανακοίνωση σχετικά με το προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό να στηριχθεί η οικονομία μετά την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, C(2022)1890 final της 22.3.2022

(6)

Οδηγία 2003/96/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με την αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας (ΕΕ L 283 της 31.10.2003, σ. 51).

(7)

Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 1 της οδηγίας.

(8)

   Ορισμένοι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας (κάτω του οριακού κόστους) αποκομίζουν σήμερα υπερβολικά κέρδη από τις πολύ υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές οι υπερβολικές αποδόσεις μπορούν να φορολογηθούν ή να ανακτηθούν προσωρινά σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες που παρουσίασε η Επιτροπή στις 8 Μαρτίου [βλ. COM(2022) 108 τελικό της 8.3.2022].

(9)

     Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις εσωτερικές αγορές ανανεώσιμων αερίων, φυσικού αερίου και υδρογόνου (αναδιατύπωση) [COM(2021) 804 final της 15.12.2021]

(10)

. Ορισμένα στοιχεία των προβλεπόμενων επιλογών για βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις, όπως η προμήθεια νέας δυναμικότητας μέσω αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς ή η χρήση του μοντέλου φορέων συγκέντρωσης, θα μπορούσαν να διευκολύνουν την προετοιμασία για τις μελλοντικές αλλαγές στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της αγοράς της Ευρώπης, συμβάλλοντας στην προστασία των καταναλωτών από τη μεγάλη αστάθεια των τιμών στο μέλλον και στην αύξηση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 23.3.2022

COM(2022) 138 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ασφάλεια του εφοδιασμού και προσιτές τιμές ενέργειας:
επιλογές για άμεσα μέτρα και την προετοιμασία για τον επόμενο χειμώνα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Επισκόπηση των επιλογών

Έχουν προταθεί διάφορες επιλογές από τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και στο πλαίσιο του ακαδημαϊκού διαλόγου, για τη λήψη μέτρων έκτακτης ανάγκης με σκοπό τον περιορισμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι επιλογές αυτές αποσκοπούν στην ανακούφιση των τελικών καταναλωτών, χωρίς να εμποδίζουν την επίτευξη των πρωταρχικών μακροπρόθεσμων στόχων της Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένων των στόχων για απανθρακοποίηση και ενεργειακή απόδοση. Για να είναι επιτυχημένες αυτές οι προσωρινές και στοχευμένες έκτακτες επιλογές, θα πρέπει να είναι διαχειρίσιμες από δημοσιονομική άποψη και δεν θα πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού και τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Το μέγεθος των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων που περιγράφονται στις επιλογές εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού των εν λόγω επιλογών.

I — Παρεμβάσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίες περιλαμβάνουν χρηματική αποζημίωση των καταναλωτών

1.Παρεμβάσεις σε επίπεδο λιανικής: παροχή άμεσης στήριξης στους καταναλωτές μέσω κουπονιών, φορολογικών εκπτώσεων ή μέσω της χρήσης ενός «μοντέλου φορέων συγκέντρωσης»

Στην ανακοίνωση REPowerEU εξαγγέλλεται ένα νέο προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις. Το πλαίσιο αυτό θα καταστήσει δυνατή την παροχή περιορισμένων άμεσων επιχορηγήσεων και στήριξης ρευστότητας σε όλες τις επιχειρήσεις που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από τη ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, την επιβολή κυρώσεων ή αντιποίνων, καθώς και τη χορήγηση ενισχύσεων σε επιχειρήσεις, ιδίως σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις, ώστε να αντισταθμίζεται ένα μέρος του ενεργειακού κόστους τους. Στην ανακοίνωση διευκρινίζεται επίσης ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να ρυθμίζουν τις τιμές λιανικής για όλα τα νοικοκυριά και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούν να προστατευτούν οι οικιακοί καταναλωτές, ιδίως εκείνοι που βρίσκονται σε φτώχεια ή οι ευάλωτοι καταναλωτές, (αλλά και οι επιχειρήσεις) είναι η χρήση ενός «μοντέλου φορέων συγκέντρωσης» από τα κράτη μέλη, με βάση το οποίο μια οντότητα που ελέγχεται από το κράτος αγοράζει ηλεκτρική ενέργεια στην αγορά και την καθιστά διαθέσιμη σε ορισμένες κατηγορίες καταναλωτών —άμεσα ή μέσω προμηθευτών— σε τιμές που είναι χαμηλότερες από τις τρέχουσες τιμές της αγοράς και βασίζονται, για παράδειγμα, σε τιμή άσκησης του δικαιώματος. Οποιαδήποτε επέκταση της εν λόγω προσέγγισης, η οποία υπερβαίνει όσα προβλέπονται στο ισχύον άρθρο 5 της οδηγίας για την ηλεκτρική ενέργεια και στους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, θα πρέπει να αξιολογείται προσεκτικά για την αποφυγή στρεβλώσεων στην ενιαία αγορά.

Τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο.

Πλεονεκτήματα

Δεδομένου ότι οι επιλογές αυτές αφορούν άμεσα τους καταναλωτές, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών στους τελικούς χρήστες. Οι επιλογές αυτές παρέχουν ευελιξία στα κράτη μέλη όσον αφορά τις κατηγορίες των οικιακών και επιχειρηματικών καταναλωτών που θα λάβουν στήριξη, λαμβανομένων υπόψη των εθνικών περιστάσεων και των κανόνων για τον ανταγωνισμό. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να θεσπίσουν ένα μοντέλο φορέων συγκέντρωσης θα πρέπει να αποφασίσουν τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού, συμπεριλαμβανομένων των όγκων που πωλούνται και των προμηθευτών / ειδικών κατηγοριών καταναλωτών που θα επωφεληθούν από την εν λόγω επιλογή. Η Επιτροπή θα μπορούσε να παράσχει καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής ενός τέτοιου μοντέλου με σκοπό την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού και θεμιτού ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.

Μειονεκτήματα

Η επιλογή αυτή θα μπορούσε να περιορίσει τον ανταγωνισμό στις λιανικές αγορές. Αυτό θα πρέπει να αποφευχθεί με τη διασφάλιση δίκαιης και αμερόληπτης μεταχείρισης για όλους τους προμηθευτές. Οι οδηγίες σχετικά με τη ρύθμιση των τιμών, οι οποίες επισυνάπτονται στην ανακοίνωση REPowerEU, καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί για το μοντέλο φορέων συγκέντρωσης.

Αν ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών λάβει στήριξη για την αντιστάθμιση της συνολικής αύξησης των τιμών, θα έχουν λιγότερα κίνητρα για τη μείωση της κατανάλωσής τους. Όπως ισχύει για όλες τις επιλογές που μειώνουν το κόστος για τους καταναλωτές, η επιλογή αυτή θα μπορούσε να αυξήσει τη χρήση ορυκτών καυσίμων και την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές, καθώς και τις ανησυχίες σχετικά την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η διαθεσιμότητα αυτής της επιλογής εξαρτάται από τα δημοσιονομικά μέσα των κρατών μελών.

Κόστος

Το κόστος και ο τρόπος κάλυψης του κόστους θα εξαρτηθούν από τις εθνικές επιλογές που αφορούν την κάλυψη ορισμένων κατηγοριών καταναλωτών και τον βαθμό ελάφρυνσης της οικονομικής επιβάρυνσης για τους καταναλωτές. Οι επιλογές αυτές θα καθοδηγούνται επίσης από τα δημοσιονομικά περιθώρια των κρατών μελών.

II — Παρέμβαση στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής: καθορισμός τιμών σε συνδυασμό με χρηματική αποζημίωση των παραγωγών

2. Παρέμβαση σε επίπεδο χονδρικής όσον αφορά τις τιμές των καυσίμων για παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα

Η επιλογή αυτή περιλαμβάνει τη θέσπιση αποζημίωσης για την τιμή που πληρώνουν για τα ορυκτά καύσιμα (γαιάνθρακας, αέριο, πετρέλαιο, ντίζελ) οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Η επιλογή αυτή θα προστατεύσει τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα έναντι των επιπτώσεων των τρεχουσών αυξήσεων των τιμών στις διεθνείς αγορές βασικών εμπορευμάτων και θα τους επιτρέψει να προσφέρουν την ηλεκτρική τους ενέργεια φθηνότερα σε σχέση με σήμερα. Η επιλογή αυτή θα υλοποιηθεί με την καταβολή στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας της διαφοράς μεταξύ του πραγματικού κόστους προμήθειας καυσίμων (αερίου, γαιάνθρακα) και μιας προκαθορισμένης τιμής αναφοράς για τα εν λόγω βασικά εμπορεύματα.

Πλεονεκτήματα

Η επιλογή αυτή αναμένεται να επηρεάσει τη συμπεριφορά των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ορυκτά καύσιμα στην ΕΕ κατά την υποβολή προσφορών και είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας που πωλείται από τις εν λόγω μονάδες και, συνεπώς, σε μείωση της οριακής τιμής στη χονδρική αγορά. Αυτό με τη σειρά του αναμένεται να οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές λιανικής.

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού, δεν θα επηρεάσει την αξιολογική κατάταξη των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και, συνεπώς, δεν θα παρεμποδίσει τη λειτουργία της αγοράς.

Μειονεκτήματα

Η επιλογή αυτή, αν εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας σε γειτονικές χώρες (εντός της ΕΕ και εκτός της ΕΕ) και να οδηγήσει στη διοχέτευση ηλεκτρικής ενέργειας από χώρες με τιμή αναφοράς προς χώρες χωρίς τιμή αναφοράς, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες σχετικά με την πιθανή έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας, η ασφάλεια του εφοδιασμού ή το σχετικό κόστος.

Όπως ισχύει για όλες τις επιλογές που επηρεάζουν τη σχετική ανταγωνιστικότητα των τιμών των ορυκτών καυσίμων, η επιλογή αυτή θα μπορούσε να παρεμποδίσει τις προσπάθειες μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων.

Κόστος

Το κόστος και ο τρόπος κάλυψης του κόστους θα εξαρτηθούν από τις επιλογές. Το κόστος θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί με την καταβολή εισφορών από τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. Παρόλο που το κόστος αυτό θα μπορούσε κατ’ αρχήν να αντισταθμιστεί από τη μείωση των τιμών χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας που προβλέπει το μέτρο, ο καθαρός αντίκτυπος για τους καταναλωτές θα εξαρτηθεί από τις αλλαγές στις τιμές των ορυκτών καυσίμων, τις εισαγόμενες ποσότητες ορυκτών καυσίμων και τους όγκους ηλεκτρικής ενέργειας που εξάγονται σε γειτονικές χώρες. Με τη θέσπιση των εν λόγω μέτρων θα μειωθούν τα έσοδα από τη φορολόγηση των πλεοναζόντων κερδών.

3.Παρέμβαση σε επίπεδο χονδρικής για τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας

Η επιλογή αυτή περιλαμβάνει τον καθορισμό ανώτατου ορίου για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σε προκαθορισμένο επίπεδο.

Για να συνεχίσουν τις εργασίες τους οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν καύσιμα, τα οποία επί του παρόντος περιλαμβάνουν δαπάνες που εμποδίζουν την κερδοφόρα παραγωγή στο ανώτατο όριο (π.χ. αέριο, γαιάνθρακας), θα απαιτηθεί χρηματική αποζημίωση για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ της τιμής αγοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας και του προκαθορισμένου ανώτατου ορίου. Ενδέχεται να απαιτηθεί η θέσπιση αυστηρού κανονιστικού πλαισίου για να εξασφαλιστεί ότι είναι «εύλογες» οι προσφορές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο (και συνεπάγονται το δικαίωμα χρηματικής αποζημίωσης). Ομοίως, ενδέχεται να απαιτηθεί η θέσπιση κανονιστικού πλαισίου για να εξασφαλιστεί ότι οι παραγωγοί των οποίων οι δαπάνες είναι χαμηλότερες από το ανώτατο όριο δεν θα υποβάλλουν προσφορές που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο (με σκοπό να επιτύχουν υψηλότερη τιμή). Ενδέχεται τελικά να απαιτηθεί η θέσπιση στενού κανονιστικού πλαισίου για τις προσφορές, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολυπλοκότητα.

Πλεονεκτήματα 

Με την επιλογή αυτή θα καθοριστεί ανώτατο όριο για τις τιμές χονδρικής. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές λιανικής. Θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των αποδόσεων κάτω των οριακών για τους παραγωγούς που δεν επηρεάζονται άμεσα από το ανώτατο όριο.

Μειονεκτήματα 

Η επιλογή αυτή απαιτεί να γνωρίζουν λεπτομερώς οι διοικητικές αρχές τη διάρθρωση του κόστους και τους τρόπους λειτουργίας των επιμέρους μονάδων ηλεκτροπαραγωγής.

Η επιλογή Β, αν δεν εφαρμοστεί σε επίπεδο ΕΕ, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας στην εσωτερική αγορά και να οδηγήσει στη διοχέτευση ηλεκτρικής ενέργειας από χώρες με ανώτατο όριο τιμών προς χώρες χωρίς ανώτατο όριο τιμών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανησυχίες σχετικά με την πιθανή έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας.

Η επιλογή Β θα ωφελήσει αδικαιολόγητα τις γειτονικές χώρες της ΕΕ, οι οποίες θα λαμβάνουν ηλεκτρική ενέργεια επιδοτούμενη από τα κράτη μέλη.

Τέλος, η επιλογή αυτή θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη ροή ηλεκτρικής ενέργειας στην εσωτερική αγορά λόγω έλλειψης τιμολογιακών μηνυμάτων και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού.

Όπως ισχύει για όλες τις επιλογές που μειώνουν το κόστος για τους καταναλωτές, η επιλογή αυτή θα μπορούσε να αυξήσει τη χρήση ορυκτών καυσίμων και την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές, καθώς και τις ανησυχίες σχετικά την ασφάλεια του εφοδιασμού.

Κόστος

Θα απαιτηθεί χρηματοδότηση για την αντιστάθμιση της διαφοράς μεταξύ της τιμής αγοράς και του ανώτατου ορίου τιμών. Θα είναι δυσκολότερο για τα κράτη μέλη με πιο περιορισμένα δημοσιονομικά περιθώρια να ανταπεξέλθουν στο κόστος αυτό.

Με την πάροδο του χρόνου, η ασφάλεια του εφοδιασμού θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο λόγω της έλλειψης διαφοροποιημένου τιμολογιακού μηνύματος στην αγορά της ΕΕ και λόγω της κανονιστικής αβεβαιότητας. Ομοίως, θα αποθαρρυνθούν τα μη επιδοτούμενα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δεδομένου ότι θα μειωθούν τα έσοδα της αγοράς (και δεδομένου ότι οι καταναλωτές θα έχουν λιγότερα κίνητρα να υπογράφουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, διότι η ανάγκη τους για αντιστάθμιση των υψηλών τιμών μειώνεται με τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών).

4.Ρυθμιστική παρέμβαση στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας: περιορισμός των αποδόσεων ορισμένων παραγόντων της αγοράς

Στις χονδρικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, η τιμή καθορίζεται από την τελευταία πηγή που απαιτείται για την κάλυψη όλης της ζήτησης. Οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα αντιμετωπίζουν σήμερα εξαιρετικά υψηλό κόστος ορυκτών καυσίμων, καθώς και αυξημένες τιμές για την εκπομπή CO2. Αυτό συνεπάγεται υψηλές οριακές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Στην παρούσα συγκυρία, οι παραγωγοί βασικού φορτίου που δεν εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα δεν έχουν παρόμοια διάρθρωση κόστους και, όταν αποφασίζουν να επενδύσουν, ωφελούνται από πρόσθετες αποδόσεις πέραν των προσδοκιών τους.

Στο παράρτημα 2 της ανακοίνωσης REPowerEU προβλέπεται ότι τα κράτη μέλη μπορούν κατ’ εξαίρεση να λάβουν φορολογικά μέτρα τα οποία να καλύπτουν ορισμένες από τις εν λόγω υψηλές αποδόσεις.

Ο ίδιος στόχος που επιδιώκεται με τα εν λόγω φορολογικά μέτρα μπορεί επίσης να επιτευχθεί με ρυθμιστικές παρεμβάσεις, οι οποίες θα δίνουν προσωρινά στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να καθορίζουν τιμή άσκησης του δικαιώματος ή να εφαρμόζουν μηχανισμό ανάκτησης που περιορίζει τις υπερβολικές αποδόσεις των παραγωγών. Η σχετική τιμή άσκησης του δικαιώματος ενδέχεται να πρέπει να είναι διαφορετική ώστε να λαμβάνονται υπόψη τα χαρακτηριστικά των διαφόρων συμμετεχόντων στην αγορά και θα πρέπει να καθορίζεται από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές. Στην πραγματικότητα, αυτό το δικαίωμα προαίρεσης λειτουργεί ως μονόδρομη σύμβαση επί διαφοράς, βάσει της οποίας οι πληρωμές καθίστανται απαιτητές μόνο όταν η τιμή αναφοράς (αγοραία τιμή) είναι υψηλότερη από την τιμή άσκησης του δικαιώματος. Όπως και για τον φόρο πλεοναζόντων κερδών που περιλαμβάνεται στην ανακοίνωση REPowerEU, χρειάζεται χωριστός μηχανισμός για την ανακατανομή των εσόδων που θα προκύψουν από μια τέτοια ρυθμιστική παρέμβαση στους καταναλωτές.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να μετατρέψουν τα οικεία καθεστώτα στήριξης νέας παραγωγής ενέργειας σε συστήματα αμφίδρομων συμβάσεων επί διαφοράς. Στο πλαίσιο του εν λόγω μηχανισμού, ζητείται από τους παραγωγούς ενέργειας να επιστρέψουν την επενδυτική τους στήριξη όταν οι τιμές είναι υψηλές, έτσι ώστε τυχόν νέα παραγωγή ενέργειας που παράγεται σήμερα να μην ωφεληθεί στο μέλλον από επιδοτήσεις και σε καταστάσεις κατά τις οποίες οι τιμές της αγοράς είναι πολύ υψηλές και ασταθείς.

Όταν οι παράγοντες των αγορών φυσικού αερίου αποκομίζουν υπερβολικές αποδόσεις λόγω της τρέχουσας κρίσης, π.χ. επειδή είναι σε θέση να πωλούν όγκους με μακροπρόθεσμες συμβάσεις σε σημαντικά υψηλότερες τιμές στην αγορά άμεσης παράδοσης, οι αποδόσεις θα μπορούσαν να καλύπτονται από παρόμοιες φορολογικές παρεμβάσεις.

Πλεονεκτήματα

Εάν σχεδιαστεί σωστά, η επιλογή αυτή δεν επηρεάζει τη διαμόρφωση των τιμών στις χονδρικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και διατηρεί τα μηνύματα για το εμπόριο εντός και εκτός της ΕΕ και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Δεν επηρεάζει την εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ.

Η μεταρρύθμιση του σχεδιασμού των καθεστώτων στήριξης για νέες επενδύσεις θα μπορούσε να προετοιμάσει το έδαφος για πιθανές πιο μακροπρόθεσμες αλλαγές στον σχεδιασμό της αγοράς.

Μειονεκτήματα

Η επιλογή αυτή από μόνη της δεν θα μειώσει τις τιμές για τους καταναλωτές, αλλά τα παραγόμενα έσοδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την άμεση ανακούφιση των καταναλωτών ενέργειας που πλήττονται περισσότερο από τις υψηλές τιμές, για παράδειγμα, μέσω κουπονιών προς τα νοικοκυριά, όσο και για την οικονομική στήριξη των επιχειρήσεων σύμφωνα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις και τον ανταγωνισμό.

Για να προσδιοριστεί με ακρίβεια η ύπαρξη υπερβολικών κερδών κάτω των οριακών, οι εθνικές αρχές θα πρέπει να διαθέτουν λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις δαπάνες των παραγωγών, στα οποία ενδέχεται να μην έχουν πρόσβαση. Η ταχεία εφαρμογή μπορεί να δημιουργήσει νομικές προκλήσεις, καθώς οι συμμετέχοντες στην αγορά θα επηρεαστούν διαφορετικά.

Τυχόν ζητήματα ανταγωνισμού θα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά και να περιοριστούν σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Επιτροπής για τις ρυθμιζόμενες τιμές λιανικής και τα φορολογικά μέτρα για αποδόσεις κάτω των οριακών, και τηρουμένων των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.

Η έκτακτη φορολόγηση είναι πιθανό να επηρεάσει την ασφάλεια των επενδυτών και, ως εκ τούτου, να οδηγήσει στην ανάγκη στήριξης για κάθε μελλοντική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτός ο ρυθμιστικός κίνδυνος θα μεταφραστεί σε υψηλότερο κόστος κεφαλαίου και μικρότερη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μέλλον.

III — Παρεμβάσεις στις αγορές αερίου

5.Όρια τιμών στην εμπορία αερίου στην ΕΕ

Η επιλογή αυτή βασίζεται στον καθορισμό μέγιστης τιμής σε επίπεδο ΕΕ στην οποία μπορεί να γίνεται εμπορία αερίου μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ ή, εναλλακτικά, στον καθορισμό ορίων τιμών εντός των οποίων μπορεί να κυμαίνεται η τιμή του αερίου. Το ως άνω ανώτατο όριο / εύρος τιμών θα περιορίσει τις προσφορές στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Η ανώτατη τιμή αερίου θα καταστεί η νέα συμβατική τιμή αναφοράς για μακροπρόθεσμες συμβάσεις και συμβάσεις παραγώγων.

Για να είναι αποτελεσματική, η επιλογή αυτή θα πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα κράτη μέλη.

Πλεονεκτήματα

Ένα ανώτατο όριο τιμών για την εμπορία αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη θα περιορίσει την υπερβολική αστάθεια και θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα χαμηλότερες τιμές αερίου. Αυτό με τη σειρά του θα μειώσει, αφενός, το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής οι οποίες λειτουργούν με αέριο και, αφετέρου, τις τιμές καταναλωτή τόσο για το αέριο όσο και για την ηλεκτρική ενέργεια.

Μειονεκτήματα

Θα πρέπει να καθοριστεί το κατάλληλο επίπεδο του ανώτατου ορίου. Εάν το ανώτατο όριο της τιμής του αερίου είναι υπερβολικά χαμηλό, θα είναι δύσκολη η προσέλκυση περισσότερου αερίου στην Ευρώπη. Θα μπορούσε ακόμη και να δώσει κίνητρο στις ευρωπαϊκές εταιρείες να εξάγουν αέριο σε χώρες όπου οι τιμές είναι υψηλότερες. Αντιθέτως, μια χαμηλότερη τιμή θα προωθήσει την αύξηση της κατανάλωσης αερίου και, ως εκ τούτου, την αύξηση της ζήτησης στην Ευρώπη. Για να μετριαστεί αυτός ο κίνδυνος, η επιλογή αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από ισχυρή διαχείριση της ζήτησης. Οι ως άνω παράγοντες θα μπορούσαν συνδυαστικά να προκαλέσουν πρόσθετη στενότητα στην αγορά αερίου και να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο.

Εάν εφαρμοστεί η ίδια ανώτατη τιμή σε ολόκληρη την ΕΕ, θα είναι δύσκολο να διασφαλιστεί ότι το αέριο διοχετεύεται στους προορισμούς όπου χρειάζεται και ότι το δίκτυο μπορεί να λειτουργεί με ασφάλεια, διατηρώντας την ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Οι καταναλωτές που αγόρασαν αέριο με μακροπρόθεσμες συμβάσεις σε τιμή που υπερβαίνει το ανώτατο όριο δεν θα ωφεληθούν από το ανώτατο όριο τιμών πριν από τη λήξη των συμβάσεών τους.

Ανάλογα με το επίπεδο του ανώτατου ορίου και την περίοδο εφαρμογής του, μπορεί να προσελκύσει προμήθειες από τους εμπορικούς μας εταίρους. Ωστόσο, η αντίδρασή τους σε μια διοικητικά καθορισμένη τιμή δεν είναι δεδομένη και δεν μπορεί να προβλεφθεί. Ενδέχεται να προσφύγουν κατά αυτής της επιλογής ενώπιον των δικαστηρίων και/ή να περιορίσουν ή να αναστείλουν τις προσφορές. 

Κόστος

Το κόστος σχετίζεται με πιθανή διαταραχή του εφοδιασμού, ανάλογα με την αντίδραση των προμηθευτών στο ανώτατο όριο.

6.Διαπραγμάτευση όγκου και τιμών με διεθνείς προμηθευτές

Μια επιλογή θα ήταν να καθοριστούν πιο συγκεκριμένοι στόχοι όσον αφορά τον όγκο και τις τιμές του αερίου για τις διαφορετικές οδούς εφοδιασμού/τους διαφορετικούς προμηθευτές βάσει κοινής διαπραγματευτικής στρατηγικής συντονιζόμενης σε επίπεδο ΕΕ με τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ. Οι εκάστοτε τιμές-στόχοι θα αφορούν τις συμβάσεις εφοδιασμού που συνάπτονται με τρίτες χώρες, αλλά δεν θα επηρεάζουν τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται εντός της ΕΕ (π.χ. για εξισορρόπηση στην εσωτερική αγορά).

Προκειμένου να εξασφαλιστούν εισαγωγές ΥΦΑ και αερίου σε καλές τιμές, η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική όσον αφορά τις εταιρικές σχέσεις με τους προμηθευτές της στον τομέα του αερίου και να επεκτείνει το πεδίο των διαπραγματεύσεων για την εξασφάλιση μακροπρόθεσμων εισαγωγών υδρογόνου.

Οι εν λόγω εταιρικές σχέσεις θα μπορούσαν να συνίστανται στα εξής:

·μακροπρόθεσμες συμβάσεις για αυξημένο εφοδιασμό με ΥΦΑ και μέσω αγωγών·

·επενδύσεις της ΕΕ σε πρόσθετη δυναμικότητα εισαγωγής ΥΦΑ, συμβατή με το υδρογόνο·

·εταιρική σχέση H2 με ορίζοντα 5-10 ετών για τη δημιουργία υποδομών, άρτιου πλαισίου και εταιρικής σχέσης επενδύσεων (κοινό πλαίσιο που θα διασφαλίζει την προβλεψιμότητα και τη σταθερότητα των επενδύσεων και της ζήτησης στην ΕΕ, καθώς και σταθερές επενδυτικές συνθήκες στις χώρες-εταίρους).

Οι προοπτικές επιτυχίας της προαναφερόμενης διαπραγματευτικής στρατηγικής θα εξαρτηθούν από μια κοινή προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Πλεονεκτήματα

Σε περίπτωση επιτυχίας, η διαπραγμάτευση χαμηλότερης τιμής σε ολόκληρη την Ευρώπη θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικά χαμηλότερες τιμές αερίου σε συνδυασμό με εισαγωγές συμφωνημένων όγκων αερίου. Αυτό με τη σειρά του θα μειώσει, αφενός, το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής οι οποίες λειτουργούν με αέριο και, αφετέρου, τις τιμές καταναλωτή τόσο για το αέριο όσο και για την ηλεκτρική ενέργεια.

Δεδομένου ότι η επιλογή θα βασίζεται σε διαπραγματεύσεις και δεν θα επιβάλει περιορισμούς στην εμπορία αερίου εντός της ΕΕ (π.χ. για εξισορρόπηση), θα αποφευχθούν οι διαταραχές των ροών αερίου εντός της ΕΕ.

Μειονεκτήματα

Η επιτυχία αυτής της επιλογής εξαρτάται τελικά από την έκβαση των σχετικών διαπραγματεύσεων με τους προμηθευτές τρίτων χωρών.

Κόστος

Σε περίπτωση επιτυχίας, η επιλογή αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα τη μόνιμη μείωση του κόστους προμήθειας φυσικού αερίου.