Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειώνσχετικά με την κατάσταση εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Πολιτικής Προϊόντων»

COM(2009) 693 τελικό

2011/C 51/15

Εισηγητής: ο κ. ZBOŘIL

Στις 21 Δεκεμβρίου 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να συμβουλευτεί την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, δυνάμει του άρθρου 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχετικά με την

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την κατάσταση εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Πολιτικής Προϊόντων

COM(2009) 693 τελικό.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 7 Ιουλίου 2010.

Κατά την 466η σύνοδο ολομέλειάς της, της 21ης Οκτωβρίου 2010, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε ομόφωνα την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων (ΟΠΠ), η οποία περιλαμβάνει εμπεριστατωμένη παρουσίαση της διαδικασίας εφαρμογής των αρχών της ΟΠΠ. Η έκθεση εντάσσεται με πρόσφορο τρόπο στην ευρύτερη αντίληψη του σχεδίου δράσης για αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή/αειφόρο βιομηχανική πολιτική (Σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ).

1.2   Η στρατηγική βάσει ολοκληρωμένης προσέγγισης λαμβάνει δεόντως υπόψη την αρχή της επικουρικότητας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθενός από τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι πρακτικά μέτρα λαμβάνονται πρωτίστως σε επίπεδο επικουρικότητας, αλλά και ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης στην αγορά μεταξύ προμηθευτή και καταναλωτή.

1.3   Αν και η ΟΠΠ περιλαμβάνει το ζήτημα των δυνάμεων της αγοράς, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μένουν ακόμη να γίνουν πολλά όσον αφορά τη χρήση μέσων της αγοράς, όπως η περιβαλλοντική φορολογία και τα περιβαλλοντικά κίνητρα, για να σημειωθεί πρόοδος, με συντονισμένο τρόπο, στην εφαρμογή της. Η ΕΟΚΕ προτείνει να επιδειχθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των κρατών μελών και να υπάρξει ιδιαίτερη εστίαση στα κίνητρα, στην εφαρμογή τους και στον ρόλο των μακροπρόθεσμων εθελοντικών συμφωνιών.

1.4   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η τυποποίηση μπορεί να ωφελήσει μεγάλο αριθμό προϊόντων, καθώς θα μπορούσε, λόγου χάρη, να επηρεάσει θετικά την ανακυκλωσιμότητα, την αποτελεσματικότητα και την περιβαλλοντική τους απόδοση, καθώς και άλλους παράγοντες. Κατά την εφαρμογή της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό, η τυποποίηση διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο και θα πρέπει να ενισχυθεί στο μέλλον.

1.5   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η μεγαλύτερη ευθυγράμμιση των δύο συστημάτων οικολογικής διαχείρισης (το EMAS θα πρέπει να προσεγγίσει περισσότερο το ISO 14001) θα μπορούσε να συμβάλει στην πιο συστηματική εφαρμογή του EMAS στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ.

1.6   Κάθε διάταξη, πολιτική ή μέσο, ακόμη και για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ, θα πρέπει να σχεδιάζεται και να εγκρίνεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μην βλάπτει το περιβάλλον ανταγωνισμού ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να σέβεται πλήρως την αρχή της βελτίωσης της νομοθεσίας και τον στόχο της βιωσιμότητας. Είναι απολύτως αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι οι νέες πολιτικές που υιοθετήθηκαν για πρακτικούς λόγους δεν επιφέρουν αλληλεπικαλύψεις ή συγκρούσεις με τα μέσα και τις πολιτικές της ΕΕ που εφαρμόζονται ήδη.

1.7   Η οικονομική αποδοτικότητα είναι επίσης αναγκαία για την επιτυχία του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ. Η αρχική ανάλυση αντικτύπου θα πρέπει να συνοδεύεται από συμπληρωματικές αναλύσεις των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών συνεπειών, οι οποίες είναι συνήθως πολύ διαφορετικές στην πραγματική οικονομική ζωή.

1.8   Η διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να λαμβάνει επίσης υπόψη τις κύριες αλυσίδες αξίας σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο και με τη μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια. Η ισχύουσα νομοθεσία για τον οικολογικό σχεδιασμό και την επισήμανση δεν πρέπει να θέτει εμπόδια στα ευρωπαϊκά προϊόντα από πλευράς ανταγωνισμού, αλλά απεναντίας να βοηθά ώστε τα ευρωπαϊκά προϊόντα να διατίθενται με επιτυχία τόσο στις εσωτερικές όσο και στις διεθνείς αγορές. Κάθε πρωτοβουλία – ιδίως εκείνες που σχετίζονται με την επισήμανση των προϊόντων, αλλά και εκείνες που αποσκοπούν να ενθαρρύνουν τη διαφοροποίηση της κατανάλωσης – πρέπει να στηρίζεται σε σταθερή και τεκμηριωμένη επιστημονική βάση και να χρησιμοποιείται μόνον σε τομείς στους οποίους μπορεί να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή των προτύπων κατανάλωσης.

1.9   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ιδέας της ΟΠΠ και του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ για την προαγωγή της ανάπτυξης πιο βιώσιμων προϊόντων και διαδικασιών παραγωγής, σύμφωνα με τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ επί του θέματος (1). Αυτή η προσέγγιση θα προσφέρει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία τόσο για το περιβάλλον όσο και για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

1.10   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι θα πρέπει, ως εκ τούτου, να δοθεί προτεραιότητα σε ήδη υφιστάμενα κοινοτικά προγράμματα όπως το πρόγραμμα SET (Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακής Τεχνολογίας), το πρόγραμμα ETAP (πρόγραμμα δράσης για τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες) ή σε δραστηριότητες τεχνολογικών πλατφορμών. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για τη διασφάλιση ορθού συντονισμού και επαρκούς επιπέδου φιλοδοξίας.

1.11   Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των φορέων που συμμετέχουν σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης στο πεδίο της οικολογικής καινοτομίας, της οικονομικής σφαίρας και των επιχειρήσεων, των ερευνητικών κέντρων και των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης θα πρέπει να προσφέρει στον εν λόγω τομέα καινοτομίες οι οποίες είναι απολύτως κρίσιμης σημασίας.

1.12   Η προσπάθεια απτής υλοποίησης της ιδέας της ΟΠΠ, παρακάμπτοντας μελλοντικά το σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ, ενέχει τον κίνδυνο να προκληθούν περιττές νομικές αντιφάσεις και αβεβαιότητες. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την άποψη ότι κάθε περαιτέρω δραστηριότητα ΟΠΠ θα πρέπει εφεξής να αξιολογείται και να υλοποιείται στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ.

1.13   Η εφαρμογή της ΟΠΠ και των σχεδίων δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και για τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική (SCP/SIP) πρέπει να είναι μια δυναμική διαδικασία που βασίζεται σε συνεχή διάλογο και συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων (από τις επιχειρήσεις και τους φορείς χάραξης πολιτικής, έως τις οργανώσεις των καταναλωτών και τις ΜΚΟ που ασχολούνται με το περιβάλλον), προκειμένου να ενισχυθούν τα εργαλεία επικοινωνίας με τους καταναλωτές, η βιολογική παραγωγή και η προώθηση βιώσιμων δημόσιων συμβάσεων.

2.   Έγγραφο της Επιτροπής

2.1   Στις 18 Ιουνίου 2003 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωσή της με τίτλο «Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων – Οικοδομώντας στη συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού κύκλου ζωής» (2). Η ιδέα της ΟΠΠ στηρίζεται στις ακόλουθες παρατηρήσεις:

2.2   Στην ανακοίνωση εκτίθεται ο στόχος της ΟΠΠ και καθορίζονται οι πέντε «αρχές» της ΟΠΠ: (1) συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού κύκλου ζωής· (2) συνεργασία με την αγορά· (3) ευρεία συμμετοχή ενδιαφερομένων μερών· (4) συνεχής βελτίωση των προϊόντων· (5) συντονισμένη χρήση των μέσων πολιτικής. Η ΟΠΠ προβλέπεται να εφαρμοστεί μέσω τριών στρατηγικών δράσεων:

2.3   Οι αρχές της ΟΠΠ έχουν συμπεριληφθεί στο καθοριστικό πλαίσιο πολιτικής για την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή/αειφόρο βιομηχανική πολιτική (ΑΚΠ/ΑΒΠ) με το σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ  (6), το οποίο είναι σφαιρικό και προωθεί τη διαδικασία που κινήθηκε με την ανακοίνωση για την ΟΠΠ.

2.4   Η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια ενσωματώνει τις αρχές της ΟΠΠ στη νομοθεσία περί σχεδιασμού των προϊόντων. Το πεδίο εφαρμογής της διευρύνθηκε το 2009 ώστε να καλύπτει περισσότερες ομάδες προϊόντων (προϊόντα σχετιζόμενα με την κατανάλωση ενέργειας) στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ (7).

2.5   Η νέα οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα  (8) καθιστά πολλά στοιχεία της ΟΠΠ δεσμευτικά από νομική άποψη, και συγκεκριμένα καθιερώνει την απαίτηση να συνεκτιμάται ολόκληρος ο κύκλος ζωής των αποβλήτων κατά την κατάστρωση και την άσκηση πολιτικής για τα απόβλητα.

2.6   Στις θεματικές στρατηγικές για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων και την πρόληψη της δημιουργίας και την ανακύκλωση των αποβλήτων έχει υιοθετηθεί η συνεκτίμηση του κύκλου ζωής και το κάλεσμα για συνεχή βελτίωση (9), καθώς και η αρχή της συνεργασίας με την αγορά (10). Η προτροπή της στρατηγικής για τα απόβλητα να δημιουργηθούν ισχυρές αγορές ανακύκλωσης στην ΕΕ είναι ένα παράδειγμα.

2.7   Αμέσως μετά την έκδοση της ανακοίνωσης για την ΟΠΠ, η Επιτροπή άρχισε να αναπτύσσει την ευρωπαϊκή βάση ανάλυσης του κύκλου ζωής (ΑΚΖ), μια ευρωπαϊκή βάση δεδομένων αναφοράς για τον κύκλο ζωής με ποιοτικό έλεγχο και ένα εγχειρίδιο ΑΚΖ.

2.8   Συνολικά έχει σημειωθεί αισθητή πρόοδος στην ΕΕ όσον αφορά την κατάστρωση πολιτικών για τα προϊόντα με βάση τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Ωστόσο, επειδή η ΟΠΠ είναι περισσότερο μια διαδικασία και όχι η τελική κατάσταση, υπάρχουν πάντοτε μεγάλα περιθώρια για περαιτέρω δράσεις.

2.9   Η ιδέα είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί επίσης στην περιβαλλοντική βελτίωση μη βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών. Τα «μέσα ΟΠΠ» για τη φορολόγηση και τις επιδοτήσεις δεν έχουν εφαρμοσθεί ακόμη σε κοινοτικό επίπεδο.

2.10   Η εφαρμογή της ΟΠΠ από άποψη πολιτικής ενσωμάτωσης είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί, διότι στις νέες πολιτικές σπάνια γίνεται ρητή αναφορά στην ΟΠΠ. Ωστόσο, έχει σημειωθεί εν γένει αισθητή πρόοδος στη συνεκτίμηση του κύκλου ζωής από καίριες βιομηχανίες και πολιτικούς ιθύνοντες, έχουν προχωρήσει δε σημαντικά η διάθεση δεδομένων για τον κύκλο ζωής και η συναίνεση όσον αφορά τη μεθοδολογία. Αρκετή πρόοδος έχει σημειωθεί επίσης στον προσδιορισμό των προϊόντων που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο δυναμικό βελτίωσης και των δυνατών μέτρων βελτίωσής τους.

2.11   Η ενημέρωση των καταναλωτών, η νομοθεσία για τον οικολογικό σχεδιασμό, η καθαρή παραγωγή και οι οικολογικές δημόσιες συμβάσεις/αγορές είναι πλέον στο επίκεντρο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ. Με το σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ συνεχίζεται η διαδικασία που άρχισε με την ανακοίνωση για την ΟΠΠ με στόχο την αποδέσμευση ακόμη μεγαλύτερου δυναμικού της αγοράς για πιο βιώσιμα προϊόντα και την προώθηση της ευφυέστερης κατανάλωσης. Η ανακοίνωση ολοκληρώνεται με την επισήμανση ότι η επανεξέταση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ που έχει προγραμματισθεί για το 2012 θα δώσει την εξαιρετική ευκαιρία να εκτιμηθεί περαιτέρω η ανάπτυξη της ΟΠΠ.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή της ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων (ΟΠΠ) καθώς και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας, στο οποίο οι υπηρεσίες της Επιτροπής παρέχουν εμπεριστατωμένη παρουσίαση της διαδικασίας εφαρμογής των αρχών της ΟΠΠ. Η παρουσίαση αυτή καλύπτει όχι μόνον τις πρωτοβουλίες και τη συγκεκριμένη μορφή που θα λαμβάνουν στο επίπεδο της Επιτροπής, αλλά περιλαμβάνει επίσης μια χρήσιμη σύγκριση των καταστάσεων που επικρατούν στα διάφορα κράτη μέλη, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Η έκθεση εντάσσεται με πρόσφορο τρόπο στο ευρύτερο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την αειφόρα κατανάλωση και παραγωγή (σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ).

3.2   Η αρχική ανακοίνωση για την ΟΠΠ που εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2003 υπήρξε σαφώς χρήσιμη για την έναρξη εποικοδομητικού διαλόγου σχετικά με τον ρόλο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών, καθώς και των διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών με σκοπό τη μέγιστη μείωση των επιπτώσεων των προϊόντων στο περιβάλλον. Επιπλέον, η συζήτηση αυτή διαφοροποίησε ολοσχερώς τις αντιλήψεις επί του θέματος και συνέβαλε στην καταβολή σύντονων προσπαθειών για την ανάπτυξη κατάλληλων πολιτικών και νομικών μέσων με τα οποία μπορεί να μειωθεί συνολικά ο αντίκτυπος των προϊόντων στο περιβάλλον.

3.3   Σκοπός ήταν η καθιέρωση ενός εννοιολογικού πλαισίου βάσει της αρχής της αξιολόγησης του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, πράγμα το οποίο μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του συντονισμού και της συνοχής μεταξύ των διαφορετικών μέσων πολιτικής που σχετίζονται με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των προϊόντων.

3.4   Γενικώς, οι πέντε αρχές στις οποίες στηρίζεται η ΟΠΠ έχουν ενταχθεί επιτυχώς στη δραστηριότητα των διοικητικών και νομοθετικών οργάνων και των ενδιαφερομένων μερών. Οι αρχές αυτές αποτελούν επίσης τη βάση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ, το οποίο έχει καταστεί λογική προέκταση της διαδικασίας που ξεκίνησε με την ανακοίνωση για την ΟΠΠ.

3.5   Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι οι πέντε βασικές αρχές έχουν στο σύνολό τους επισημοποιηθεί σε οδηγίες και έγγραφα πολιτικής της ΕΕ: (1) η συνεκτίμηση του κύκλου ζωής αποτελεί τη βάση της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό· η συνεργασία με την αγορά (2) το σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ και η παροχή κινήτρων προτάθηκαν για την ενδυνάμωση της συνεργασίας με την αγορά σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο· (3) η συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο επιτυγχάνεται μέσω μιας σειράς πρωτοβουλιών· (4) η συνεχής βελτίωση της λειτουργικότητας των προϊόντων αποτελεί επίσης αναπόσπαστο τμήμα του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ· και, τέλος, (5) ο συντονισμός και η συνοχή των μέσων βελτιώθηκαν προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης αξιοποίηση των δυνητικών συνεργιών που προσφέρει η ολοκληρωμένη προσέγγιση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ.

3.6   Η στρατηγική βάσει ολοκληρωμένης προσέγγισης λαμβάνει δεόντως υπόψη την αρχή της επικουρικότητας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθενός από τα κράτη μέλη και προσπαθεί να μην βλάπτει το περιβάλλον ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή στο γεγονός ότι η απτή εφαρμογή των αρχών και των μέσων πολιτικής πραγματοποιείται πρωτίστως σε επίπεδο επικουρικότητας, αλλά και ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης στην αγορά μεταξύ προμηθευτή και καταναλωτή. Το γεγονός αυτό πρέπει να αντικατοπτρίζεται στη χρήση των εγκεκριμένων και αποτελεσματικών μέτρων που γίνονται ευρέως αποδεκτά από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.

3.7   Παρότι η ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων έχει αποφέρει καρπούς και εφαρμόζεται με τη βοήθεια μιας πληθώρας συγκεκριμένων μέσων πολιτικής, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι πλέον καιρός να επιδειχθεί μεγαλύτερη προσοχή στην αποτελεσματική εφαρμογή της ΟΠΠ. Ειδικότερα, θα πρέπει να αξιολογηθεί πόσο επιτυχής υπήρξε η εφαρμογή της, καθώς και τα εμπόδια και οι αποτυχίες που προέκυψαν στην πορεία, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι κατά την αξιολόγηση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ το 2012 θα καταστεί δυνατό να υιοθετηθούν όποια διορθωτικά μέτρα κρίνονται αναγκαία για την επίτευξη του απαιτούμενου επιπέδου αποτελεσματικότητας.

3.8   Επιπλέον, η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ο πλήρης αντίκτυπος μια τέτοιας προσανατολισμένης στο προϊόν πολιτικής μπορεί να επιτευχθεί μόνον με την εφαρμογή των μέτρων σε διεθνές επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις υπάρχουσες οικονομικές και πολιτισμικές διαφορές. Το Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων (ΣΓΠ), το οποίο εστιάζεται στις περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες, καθώς και στις προσπάθειες που καταβάλλουν οι αναπτυσσόμενες χώρες με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξή τους, αποτελεί πρόσφορο παράδειγμα μηχανισμού για την αποτελεσματική εφαρμογή των πέντε αρχών της ΟΠΠ σε παγκόσμια κλίμακα.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Αν και η ΟΠΠ περιλαμβάνει το ζήτημα των δυνάμεων της αγοράς, το οποίο είναι κρίσιμο για την επιτυχία της ΟΠΠ και των λοιπών μέσων, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι μένουν ακόμη να γίνουν πολλά όσον αφορά τη χρήση μέσων της αγοράς, όπως η περιβαλλοντική φορολογία και τα περιβαλλοντικά κίνητρα κίνητρα για να σημειωθεί πρόοδος, με συντονισμένο τρόπο, στην εφαρμογή της. Ωστόσο, η ΕΕ θα διαδραματίσει αναμφίβολα πιο ασήμαντο ρόλο σχετικά με αυτό το θέμα απ’ ό,τι τα κράτη μέλη. Η Πράσινη Βίβλος που εκδόθηκε από την Επιτροπή το 2007 και η ευρεία διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους φορείς αναδεικνύουν μέχρις ενός ορισμένου σημείου τον ρόλο που διαδραματίζουν τα μέσα της αγοράς. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ προτείνει να επιδειχθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των κρατών μελών, με ιδιαίτερη εστίαση στα κίνητρα, στην εφαρμογή τους και στον ρόλο των μακροπρόθεσμων εθελοντικών συμφωνιών.

4.2   Τα προϊόντα και ο περιβαλλοντικός τους αντίκτυπος σχετίζονται επίσης άμεσα με το θέμα της τυποποίησης. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η τυποποίηση μπορεί να ωφελήσει όχι μόνον τις προδιαγραφές ως προς τις εκπομπές ρύπων από αυτοκίνητα, αλλά και πολλά άλλα προϊόντα. Θα μπορούσε, λόγου χάρη, να επηρεάσει θετικά την ανακυκλωσιμότητα και την περιβαλλοντική τους απόδοση, καθώς και πολλούς άλλους παράγοντες. Επίσης, κατά την εφαρμογή της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό, η τυποποίηση διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο και θα πρέπει να ενισχυθεί στο μέλλον. Το πλεονέκτημα της τυποποίησης είναι ότι επιτρέπει τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών.

4.3   Τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης EMAS και ISO 14001 είναι προαιρετικά μέσα τα οποία υποστηρίζουν την προσέγγιση της ΟΠΠ και τις συναφείς πολιτικές. Προφανώς, οι αυστηρότερες απαιτήσεις του προτύπου EMAS σε διοικητικό επίπεδο και σε επίπεδο λογιστικού ελέγχου δεν ενθαρρύνουν την ευρύτερη χρήση του και είναι απαγορευτικές για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το ISO 14001 χρησιμοποιείται πιο εκτεταμένα, εν μέρει λόγω του ευρέος πεδίου εφαρμογής του, αλλά κυρίως επειδή είναι καταλληλότερο μέσο για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διεθνή κλίμακα. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η μεγαλύτερη ευθυγράμμιση των δύο συστημάτων θα μπορούσε να συμβάλει στην πιο συστηματική εφαρμογή του EMAS στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ.

4.4   Κάθε διάταξη, πολιτική ή μέσο, ακόμη και για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ, θα πρέπει να σχεδιάζεται και να εγκρίνεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μην βλάπτει το περιβάλλον ανταγωνισμού ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να σέβεται πλήρως την αρχή της βελτίωσης της νομοθεσίας και τον στόχο της βιωσιμότητας.

4.5   Έχουν ήδη εφαρμοστεί ορισμένα μέσα πολιτικής που παράγουν αποτελέσματα τα οποία αντιπροσωπεύουν ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της αειφόρου κατανάλωσης και παραγωγής στην ΕΕ. Επομένως, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι οι νέες πολιτικές δεν επιφέρουν αλληλεπικαλύψεις ή συγκρούσεις με τα μέσα και τις πολιτικές της ΕΕ που εφαρμόζονται ήδη. Ειδάλλως, η οικονομική ανταγωνιστικότητα της ΕΕ ενδέχεται να υποστεί βαρύ πλήγμα: η τελική απόφαση πρέπει πάντα να ανήκει στον ενημερωμένο καταναλωτή.

4.6   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι η διαμόρφωση ενός θετικού νομικού πλαισίου για τις επενδύσεις στην ΕΕ είναι εφικτή μόνον χάρη σε συνεκτικές και συνεπείς πολιτικές, απαλλαγμένες από άσκοπες γραφειοκρατικές και διοικητικές επιβαρύνσεις. Μόνον εντός ενός τέτοιου πλαισίου μπορούν να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να διατηρηθούν οι ήδη υπάρχουσες και, συγχρόνως, να επιτευχθεί η συστηματική μείωση των περιβαλλοντικών πιέσεων. Το νομικό πλαίσιο που ισχύει για τις χημικές ουσίες και τα οικοδομικά υλικά, καθώς και οι κανόνες που διέπουν τις ηλεκτρικές και τις ηλεκτρονικές συσκευές, απομακρύνουν τον κίνδυνο υιοθέτησης αντικρουόμενων μέτρων. Τα φαινόμενα νομικής αβεβαιότητας και ασάφειας βρίθουν σε αυτές τις περιπτώσεις και χρήζουν προσεκτικής αντιμετώπισης. Η επόμενη αναθεώρηση του κανονισμού REACH (11) προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρία προκειμένου, αφενός, να καταβληθούν προσπάθειες για την επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής και, αφετέρου, να εξεταστεί το ενδεχόμενο συγχώνευσης μιας σειράς τομεακών μέτρων στο οριζόντιο νομικό πλαίσιο για τις χημικές ουσίες που εγκρίθηκε πρόσφατα.

4.7   Η οικονομική αποδοτικότητα είναι επίσης αναγκαία για την επιτυχία του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ. Η αρχική ανάλυση του αντικτύπου και του οφέλους πρέπει να συμπληρώνεται από μελέτες σχετικά με το δυναμικό τόσο ολόκληρου του οικονομικού τομέα όσο και των μεμονωμένων επιχειρήσεων, δεδομένου ότι τα πορίσματα των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών αναλύσεων συχνά διαφέρουν πολύ από την επικρατούσα οικονομική πραγματικότητα.

4.8   Η διαδικασία αξιολόγησης πρέπει να λαμβάνει επίσης υπόψη τις κύριες αλυσίδες αξίας σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο και με τη μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια. Η ισχύουσα νομοθεσία για τον οικολογικό σχεδιασμό και την επισήμανση δεν πρέπει να θέτει εμπόδια στα ευρωπαϊκά προϊόντα είτε έναντι του ανταγωνισμού από άλλες οικονομικές ζώνες είτε σε σχέση με την ανεπαρκή ανταπόκριση της αγοράς σε πιο βιώσιμα προϊόντα, αλλά απεναντίας να βοηθά τα ευρωπαϊκά προϊόντα να σημειώνουν επιτυχία τόσο στις εσωτερικές όσο και στις διεθνείς αγορές. Κάθε πρωτοβουλία –ιδίως εκείνες που σχετίζονται με την επισήμανση των προϊόντων, αλλά και εκείνες που αποσκοπούν να ενθαρρύνουν τη διαφοροποίηση της κατανάλωσης– πρέπει να στηρίζεται σε σταθερή και τεκμηριωμένη επιστημονική βάση. Η επισήμανση παρέχει περιορισμένα οφέλη όσον αφορά τα προϊόντα από επιχειρήσεις για επιχειρήσεις. Επίσης, η επισήμανση των προϊόντων αποτελεί ένα μέσο ενημέρωσης των καταναλωτών σχετικά με τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των προϊόντων. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμο να διερευνηθούν και άλλα μέσα ενημέρωσης, περιλαμβανομένων των διεθνών προτύπων.

4.9   Η οικονομική σφαίρα πρέπει να παραμείνει αρκετά ευέλικτη ώστε να διασφαλίζει τον προσανατολισμό της ανάπτυξης των προϊόντων προς την καλύτερη κάλυψη των αναγκών των καταναλωτών σε ένα σαφώς καθορισμένο περιβάλλον αγοράς. Η εφαρμογή των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης στο σύνολο της ΕΕ στηρίζεται ουσιαστικά σε μια εθελοντική προσέγγιση εκ μέρους του οικονομικού τομέα.

4.10   Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ιδέας της ΟΠΠ και του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ για την προαγωγή της ανάπτυξης πιο βιώσιμων προϊόντων και διαδικασιών παραγωγής, σύμφωνα με τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ επί του θέματος. Αυτή η προσέγγιση θα προσφέρει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία τόσο για το περιβάλλον όσο και για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ενδέχεται επίσης να οδηγήσει στο άνοιγμα νέων αγορών, τόσο εντός της ΕΕ όσο και παγκοσμίως. Αυτές οι νέες αγορές θα πρέπει ταυτόχρονα να ευνοούν την οικολογική καινοτομία και να είναι αποτελεσματικές, κάτι που θα απαιτήσει τη διάθεση κοινοτικών πόρων σε συνδυασμό με εθνικές δημόσιες επενδύσεις για την υποστήριξη της έρευνας και της ανάπτυξης στον τομέα των βιώσιμων τεχνολογιών. Θεωρείται δε σκόπιμο να διερευνηθεί το ενδεχόμενο διάθεσης των εσόδων που προέρχονται από χρηματοδοτικά μέσα τα οποία σχετίζονται με τις εκπομπές CO2 για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε βιώσιμες τεχνολογίες.

4.11   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι θα πρέπει, ως εκ τούτου, να δοθεί προτεραιότητα σε ήδη υφιστάμενα κοινοτικά προγράμματα όπως το πρόγραμμα SET (Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακής Τεχνολογίας), το πρόγραμμα ETAP (πρόγραμμα δράσης για τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες) ή σε δραστηριότητες τεχνολογικών πλατφορμών. Ωστόσο, θα απαιτηθούν περαιτέρω χρηματοδοτικές προσπάθειες προκειμένου να προαχθούν οι αναγκαίες αλλαγές στην αγορά. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τη διασφάλιση ορθού συντονισμού και επαρκούς επιπέδου φιλοδοξίας, ιδίως όσον αφορά τα μέτρα που χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους τους οποίους παρέχουν όχι μόνον οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές και τα κράτη μέλη, αλλά και η ίδια η ΕΕ.

4.12   Η Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα Τροφίμων της ΕΕΦ αποτελεί επιτυχημένη πρωτοβουλία, η οποία έχει ως συμπρόεδρο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υποστηρίζεται τόσο από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP) όσο και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Η συμμετοχή διαφόρων ενδιαφερομένων φορέων σε ευρωπαϊκό επίπεδο της παρέχει τη δυνατότητα υιοθέτησης μιας εναρμονισμένης προσέγγισης κύκλου ζωής και διευκολύνει τη διεξαγωγή ανοικτού και εστιασμένου στα αποτελέσματα διαλόγου κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας. Στόχος είναι να προαχθεί μια επιστημονικά τεκμηριωμένη συνεκτική προσέγγιση και να παγιωθεί ο καθοριστικός ρόλος που διαδραματίζει η τροφική αλυσίδα για την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή στην Ευρώπη, συνεκτιμώντας επίσης το συνολικό πρόγραμμα δράσης της ΕΕΦ (12).

4.13   Η εφαρμογή της ΟΠΠ και των σχεδίων δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και για τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική (SCP/SIP) πρέπει να είναι μια δυναμική διαδικασία που βασίζεται σε συνεχή διάλογο και συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων (από τις επιχειρήσεις και τους φορείς χάραξης πολιτικής, έως τις οργανώσεις των καταναλωτών και τις ΜΚΟ που ασχολούνται με το περιβάλλον), προκειμένου να ενισχυθούν τα εργαλεία επικοινωνίας με τους καταναλωτές, η βιολογική παραγωγή και η προώθηση βιώσιμων δημόσιων συμβάσεων.

4.14   Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των φορέων που συμμετέχουν σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης στο πεδίο της οικολογικής καινοτομίας, της οικονομικής σφαίρας και των επιχειρήσεων, των ερευνητικών κέντρων και των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης δεν θα πρέπει μόνον να προσφέρει τις αναγκαίες καινοτομίες στον εν λόγω τομέα, αλλά και να συμβάλλει στη μεταφορά τεχνογνωσίας με σεβασμό των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και στην ανάπτυξη γνώσεων και νέων δεξιοτήτων, χωρίς τις οποίες η ΟΠΠ θα παρέμενε ανεκπλήρωτο όνειρο.

4.15   Η προσπάθεια απτής υλοποίησης της ιδέας της ΟΠΠ παρακάμπτοντας το σχέδιο δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ ενέχει τον κίνδυνο να προκληθούν περιττές νομικές αντιφάσεις και αβεβαιότητες. Κατά συνέπεια, η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την άποψη ότι κάθε περαιτέρω δραστηριότητα ΟΠΠ θα πρέπει εφεξής να αξιολογείται και να υλοποιείται στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης ΑΚΠ/ΑΒΠ.

(1)  ΕΕ C 80 της 30.3.04, σ. 39-44 και ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 46.

(2)  COM(2003) 302 τελικό.

(3)  Ανανεωμένη στρατηγική της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη της 9ης Ιουνίου 2006, αριθ. 10117/06.

(4)  COM(2001) 31 τελικό.

(5)  Βλ. http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_scpp/scpp_tenyearframprog.shtml.

(6)  COM(2008)397 τελικό.

(7)  Οδηγία 2009/125/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009, για θέσπιση πλαισίου για τον καθορισμό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού όσον αφορά τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια.

(8)  Οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Νοεμβρίου 2008, για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών.

(9)  COM(2005) 670 τελικό.

(10)  COM(2005)666 τελικό.

(11)  Κανονισμός (ΕΚ) για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων. Η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να αναθεωρήσει και να τροποποιήσει τα παραρτήματα του κανονισμού REACH, σύμφωνα με το άρθρο 131, ενώ αρκετές αναθεωρήσεις πραγματοποιήθηκαν συγκεκριμένα δυνάμει του άρθρου 138 ή άλλων διατάξεων του κανονισμού REACH.

(12)  www.food-scp.eu