16.5.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 120/96

1.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επιθυμητή τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη —και ιδιαίτερα των εθνικών Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών (ΟΚΕ) όπου υπάρχουν (1)— ως ενεργών εταίρων στην εφαρμογή του προγράμματος της Λισσαβώνας. Προς τούτο, η ΕΟΚΕ διατυπώνει τις ακόλουθες συστάσεις.

1.1.1

Εκτός από τις κυβερνήσεις, οι κοινωνιακοί κύκλοι πρέπει επίσης να ενθαρρύνουν τις δημιουργικές προσεγγίσεις και να λαμβάνουν αποτελεσματικά πρακτικά και συγκεκριμένα μέτρα ενόψει των αλλαγών. Για να επιτύχει η διαδικασία της Λισσαβώνας και να υποστηριχθεί η εφαρμογή της (2), χρειάζονται περισσότερες συμπράξεις και νέοι συνασπισμοί. Γι' αυτό, η παρούσα γνωμοδότηση εξετάζει κυρίως τη συμβολή των εθνικών ΟΚΕ και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

1.1.2

Σύμφωνα με παραδείγματα ορθών πρακτικών σε πολλά κράτη μέλη, χρειάζεται παντού ενημέρωση, διαβούλευση και διαφάνεια, προς όφελος του σχεδιασμού και της εφαρμογής των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), όπως επίσης για την εφαρμογή των ειδικών συστάσεων για κάθε χώρα.

1.1.3

Είναι επίσης σημαντικό η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών να συμμετάσχει σε ένα πρώιμο στάδιο της χάραξης των μελλοντικών προοπτικών για τον επόμενο κύκλο μετά το 2010, ο οποίος θα πρέπει να στηρίζεται στη μεγέθυνση, τις θέσεις απασχόλησης, την κοινωνική συνοχή και την αειφόρο ανάπτυξη.

1.1.4

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η αποτελεσματική εφαρμογή θα αυξήσει την επιθυμητή ορατότητα και τη μακροπρόθεσμη συνοχή του προγράμματος της Λισσαβώνας.

1.1.5

Οι ανταλλαγές απόψεων και πρακτικών μεταξύ της ΕΟΚΕ και των εθνικών ΟΚΕ σχετικά με τα ΕΠΜ και το πρόγραμμα της Λισσαβώνας θα ήταν πολύ χρήσιμες. Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να προσφέρει τη στήριξή της σε αυτήν τη διαδικασία.

1.1.6

Η Επιτροπή θα πρέπει να περιλαμβάνει στους ετήσιους γύρους διαβουλεύσεών της όλες τις εθνικές ΟΚΕ. Οι εθνικές ΟΚΕ και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούσαν να προσκαλούν εκπροσώπους της Επιτροπής για να συζητούν ιδέες και επιθυμητές προσεγγίσεις σε εθνικό πλαίσιο.

1.1.7

Όσο για τις εργασίες στο Συμβούλιο, η ΕΟΚΕ ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στην Ομάδα Εργασίας για τη Μεθοδολογία της Λισσαβώνας, που συστάθηκε υπό την αιγίδα της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής του Συμβουλίου.

1.1.8

Η ΕΟΚΕ προτείνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να της δώσει εντολή να δημοσιεύει κάθε χρόνο έκθεση, η οποία θα περιέχει τις εκάστοτε διαθέσιμες πληροφορίες σε σχέση με τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των εθνικών ΟΚΕ, όπου υπάρχουν, στην πρόοδο της στρατηγικής της Λισσαβώνας, με συγκεκριμένες συστάσεις και επιθυμητές βελτιώσεις (3).

1.1.9

Η προσέγγιση της ΕΟΚΕ είναι αντίστοιχη με τις ενέργειες που ανέλαβαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή των Περιφερειών έναντι των εθνικών κοινοβουλίων και των περιφερειών. Η ΕΟΚΕ είναι υπέρ της περαιτέρω ενίσχυσης της συνεργασίας.

2.1

Από το 2005 μέχρι σήμερα, η διαδικασία της Λισσαβώνας έχει προοδεύσει τόσο σε περιεχόμενο όσο και θεσμικά. Υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ομοφωνία μεταξύ των κρατών μελών ότι απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα (κοινωνία της γνώσης), την αειφόρο ανάπτυξη και την απασχόληση.

2.2

Από θεσμική άποψη, η μεθοδολογία της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβώνας έχει υποστεί επωφελείς αλλαγές όπως:

2.3

Υπάρχουν πρακτικές αποδείξεις ότι ο συνδυασμός ενός καλά προσδιορισμένου και συμφωνημένου ευρωπαϊκού προγράμματος και της αναβίωσης της πολύτιμης Ανοιχτής Μεθόδου Συντονισμού με σεβασμό της επικουρικότητας αρχίζει να αποφέρει καρπούς. Τα κράτη μέλη είναι όλο και πιο ανοιχτά στην αμοιβαία κατανόηση και στις κριτικές ανταλλαγές απόψεων σχετικά με τις προσαρμογές. Ως αποτέλεσμα της νέας μεθοδολογίας, όλο και περισσότερα κράτη μέλη δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να κοιτάξουν πέρα από τα εθνικά σύνορα και να εξετάσουν βέλτιστες πρακτικές.

2.4

Παρόλα αυτά, υπάρχει χάσμα μεταξύ ρητορικής και πραγματικότητας. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η εφαρμογή, που συχνά είναι ελλιπής ή ανακριβής. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι σκοποί, μετρήσιμοι στόχοι και χρονοδιαγράμματα.

2.5

Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Δεν δέχονται όλα τα κράτη μέλη εύκολα κριτικές παρατηρήσεις από τις εταίρους χώρες ή από την Επιτροπή. Τα κράτη μέλη προβαίνουν σήμερα, στο πλαίσιο της πολυμερούς εποπτείας, σε κάποιο βαθμό αμοιβαίας ανάλυσης των ΕΠΜ τους.

2.6

Οι περισσότερες κυβερνήσεις έχουν ορίσει ειδικό συντονιστή για το πρόγραμμα της Λισσαβώνας. Το μέτρο αυτό προβλέπεται ότι θα είναι επωφελές για τη διευκόλυνση της συνεργασίας της Επιτροπής και των κυβερνήσεων και για τη διαφάνεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη ο ρόλος αυτού του υπουργού ή υφυπουργού στους κόλπους της κυβέρνησης, ούτε σε σχέση με το Κοινοβούλιο και την κοινωνία.

2.7

Λέγεται ότι η στρατηγική της Λισσαβώνας είναι το καλύτερα κρυμμένο μυστικό της Ευρώπης, επειδή η φράση «στρατηγική της Λισσαβώνας» χρησιμοποιείται σπανίως. Μετά την ανανέωσή της το 2005, ωστόσο, μεταξύ των άλλων και λόγω των προσαρμογών της μεθοδολογίας, μεταρρυθμίσεις προς τις συμφωνηθείσες κατευθύνσεις αρχίζουν να συντελούνται σταδιακά στα κράτη μέλη.

2.8

Η διαδικασία βρίσκεται τώρα σε πλήρη ανάπτυξη, αλλά τα δύο προσεχή έτη θα είναι κρίσιμα για τη συνέχιση και την εμβάθυνσή της. Το σημαντικό είναι, προπαντός, να έχει η διαδικασία της Λισσαβώνας σαφή και αποδεκτή διάρθρωση, να αναγνωρίζεται ως πανευρωπαϊκή στρατηγική και από τους μη κυβερνητικούς φορείς και να οδηγεί σε προσαρμογές και σε σύγκλιση των κυβερνητικών πολιτικών.

3.1

Το πρόγραμμα της Λισσαβώνας αφορά την ικανότητα της ευρωπαϊκής κοινωνίας να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και να εξασφαλίσει τη θέση και τον ρόλο της έναντι ενός αυξανόμενου αριθμού παγκόσμιων παραγόντων. Αφορά επίσης το πνεύμα και τη στάση της.

3.2

Η διαδικασία αυτή δεν μπορεί να περιοριστεί απλώς στους αρμόδιους για τη χάραξη των πολιτικών, στους νομοθέτες και στις ομάδες υψηλών κλιμακίων. Θα πρέπει να είναι μια διαδικασία που γίνεται για όλους, με όλους και από όλους, για δύο λόγους:

3.3

Η συνυπευθυνότητα και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα ενισχύσουν τη διαδικασία, επειδή θα συνδυάζουν τις προσεγγίσεις «από την κορυφή προς τη βάση» και «από τη βάση προς την κορυφή». Θα υποκινήσουν, επίσης, μιαν απαραίτητη υποστήριξη υψηλής ποιότητας από το κοινό.

3.4

Μέχρι στιγμής, σε πολλά κράτη μέλη οι εθνικές ΟΚΕ και η κοινωνία των πολιτών έχουν μόνο περιορισμένη, αν όχι καθόλου, πρόσβαση στη διαδικασία της Λισσαβώνας. Χρειάζονται περαιτέρω μέτρα για να ενθαρρυνθεί η συνυπευθυνότητά τους. Στα κράτη μέλη όπου δεν υπάρχει εθνική ΟΚΕ θα πρέπει να αναπτυχθούν άλλοι θεσμοθετημένοι τρόποι συμμετοχής.

3.5

Οι κοινωνικοί εταίροι και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συμμετέχουν σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της Λισσαβώνας κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους. Τα στάδια αυτά είναι: η αξιολόγηση (του τρέχοντος κύκλου), η προετοιμασία, εφαρμογή και παρακολούθηση των δράσεων του ΕΠΜ και, πιο μακροπρόθεσμα, οι ειδικές για κάθε χώρα συστάσεις.

3.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επιθυμητό να δεσμευθούν οι ίδιες οι εθνικές ΟΚΕ στο πρόγραμμα της Λισσαβώνας, με τους εξής τέσσερις τρόπους:

3.7

Στις χώρες που δεν έχουν εθνικές ΟΚΕ ή Τριμερείς Επιτροπές, πρέπει να βρεθούν άλλοι τρόποι συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία διαβούλευσης. Το ίδιο ισχύει και για την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών (4).

3.8

Πρέπει να τονιστεί ότι η ίδια μέθοδος θα πρέπει να ακολουθηθεί και στο περιφερειακό και στο τοπικό επίπεδο, που είναι συχνά καθοριστικά για την πραγματική εφαρμογή. Στο περιφερειακό επίπεδο πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν οι συμπράξεις με τους κοινωνικούς εταίρους και τις ενδιαφερόμενες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, για την επίτευξη εδαφικής και κοινωνικής συνοχής.

3.9

Επιπλέον, για να γίνουν τα σχέδια δράσης της στρατηγικής της Λισσαβώνας πραγματικότητα στο περιφερειακό και στο τοπικό επίπεδο, πρέπει να υποστηριχθούν με την αποδοτική διαχείριση και εφαρμογή των διαρθρωτικών ταμείων.

3.10

Όσον αφορά την ίδια την ΕΟΚΕ, θα πρέπει να επιτελεί τον ακόλουθο τετραπλό ρόλο:

4.1

Κατά τη σύνοδο ολομέλειάς της του Ιουλίου 2007, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε, όπως της είχε ζητηθεί, τέσσερις γνωμοδοτήσεις πρωτοβουλίας:

Οι εθνικές ΟΚΕ συμμετείχαν στην επεξεργασία αυτών των γνωμοδοτήσεων πρωτοβουλίας και οι συμβολές τους επισυνάπτονται στις γνωμοδοτήσεις ως παράρτημα. Εν συνεχεία, η ΕΟΚΕ υιοθέτησε μία ακόμη γνωμοδότηση με θέμα την αποτελεσματικότερη ολοκλήρωση της στρατηγικής για την αλλαγή του κλίματος στη Στρατηγική της Λισσαβώνας.

4.2

Αυτές οι γνωμοδοτήσεις πρωτοβουλίας, που εμπεριέχουν και τις θεματικές συμβολές των εθνικών ΟΚΕ για τα σημαντικότερα ζητήματα που είχε προσδιορίσει το Συμβούλιο, τροφοδότησαν με συγκεκριμένα στοιχεία την έκθεση της Επιτροπής και θα χρησιμεύσουν για την έναρξη ευρύτερης συζήτησης ενόψει της συνόδου κορυφής της Λισσαβώνας τον Μάρτιο του 2008.

4.3

Η παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας αποτελεί, κατά πρώτο λόγο, συμβολή στη συζήτηση στο Συμβούλιο. Πρωταρχικός της στόχος είναι να προσδιορίσει τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων και των άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία της Λισσαβώνας.

4.4

Στη διαδικασία της προετοιμασίας της γνωμοδότησής της, η ΕΟΚΕ επωφελήθηκε, επίσης, από τη συμβολή της ομάδας επαφών «Οργανώσεις και δίκτυα της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών». Η συμβολή της επισυνάπτεται στην παρούσα γνωμοδότηση.

5.1

Έχει μεγάλη σημασία να συζητηθεί το πρόγραμμα της Λισσαβώνας δημόσια, με όλη την κοινωνία, ως επιθυμητό ευρωπαϊκό πρόγραμμα που συνάδει με τις εθνικές συνθήκες, διαδικασίες και νομικές απαιτήσεις.

5.2

Τα έγγραφα της Επιτροπής θα πρέπει να έχουν καλή εστίαση, ούτως ώστε να υποκινούν ευρύτερες συζητήσεις στην κοινωνία. Για την αναζήτηση εποικοδομητικών νέων συμπράξεων απαιτούνται, από τη μία πλευρά, εστίαση και προσδιορισμός και, από την άλλη, ενημέρωση και επικοινωνία.

5.3

Περισσότερη συζήτηση και διαφάνεια σημαίνει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού. Τελικά μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και το άνοιγμα σε αντισυμβατικές προτάσεις και λύσεις. Σε πολλές χώρες, θετικά μέτρα και πρακτικές ή/και διαπραγματεύσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε τομεακό ή επιχειρησιακό επίπεδο συχνά καταλήγουν σε ενδιαφέρουσες μικροοικονομικές εξελίξεις.

5.4

Το πιο σημαντικό απ' όλα είναι ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν αρμοδιότητα να συμμετάσχουν στη διαδικασία εμπλέκονται στα ΕΠΜ και στην εφαρμογή των συστάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5.5

Η συμμετοχή όλων αυτών των φορέων μπορεί επίσης να επιφέρει μεγαλύτερη σύγκλιση μεταξύ των εθνικών προγραμμάτων, η οποία είναι επιθυμητή λόγω της αυξανόμενης οικονομικής αλληλεξάρτησης που υπάρχει στην Ευρώπη και της συνακόλουθης διάχυσης των αποτελεσμάτων.

5.6

Υπάρχουν πρακτικές αποδείξεις πως όπου οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αναλαμβάνουν ενεργά συναρμοδιότητα, η διαδικασία της Λισσαβώνας λειτουργεί καλύτερα. Η Λισσαβώνα προϋποθέτει ένα μη ανταγωνιστικό πνεύμα συνεργασίας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αναπτύσσεται τέτοια συνεργασία στα κράτη μέλη.

5.7

Ο βαθμός συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και των άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών (10), εν μέρει λόγω των διαφορετικών καθεστώτων που ισχύουν για τις ΟΚΕ και τους παρεμφερείς οργανισμούς και εν μέρει λόγω του βαθμού ενημέρωσης και διαβούλευσης, ο οποίος είναι ακόμη λιγότερο αναπτυγμένος.

5.8

Η Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να συμπεριλαμβάνουν τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και, όπου υπάρχουν, τις εθνικές ΟΚΕ στις εθνικές διαβουλεύσεις.

5.9

Κατά τους γύρους των διαβουλεύσεων με ορισμένα κράτη μέλη, η Επιτροπή διοργανώνει συναντήσεις και με τους κοινωνικούς εταίρους. Η πρακτική αυτή θα πρέπει σταδιακά να επεκταθεί. Μπορεί να δώσει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να διαδραματίζει πιο εντατικό ρόλο παρακολούθησης. Επιπλέον, σε εκείνες τις χώρες όπου η κυβέρνηση αποτελεί μέρος της ΟΚΕ ή της Τριμερούς Επιτροπής, θα ήταν σκόπιμο να συναντά η Επιτροπή χωριστά τους κοινωνικούς εταίρους.

5.10

Θα ήταν χρήσιμο να ανταλλάσσουν οι εθνικές ΟΚΕ τις εμπειρίες τους όσον αφορά τη διαβούλευση και τη συμμετοχή (11). Οι ανταλλαγές αυτές θα μπορούσαν να αφορούν:

5.11

Για να προαχθούν οι πρακτικές σύγκλισης μεταξύ των εθνικών ΟΚΕ, χρήσιμες ενδέχεται να είναι επίσης οι διμερείς ή τριμερείς συναντήσεις (φόρουμ, στρογγυλές τράπεζες).

5.12

Η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να συμβάλει συλλέγοντας παραδείγματα ορθών πρακτικών σε σχέση με την ενημέρωση και τη διαβούλευση από όλη την Ευρώπη και καταρτίζοντας έναν κατάλογο με τις ενδιαφέρουσες πρακτικές και τα μέτρα που προωθούν οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη.

5.13

Όσο για τις συμβολές των κρατών μελών που δεν έχουν ΟΚΕ, η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να συνεργαστεί απευθείας με τις εθνικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, διοργανώνοντας μέσω των μελών της διερευνητικές αποστολές με διάφορες μορφές, π.χ. διεξάγοντας ακροάσεις σε εθνικό επίπεδο.

6.1

Υπάρχει οπωσδήποτε προστιθέμενη αξία στην παρουσίαση συγκεκριμένων μικροοικονομικών παραδειγμάτων περιπτώσεων όπου οι εθνικοί στόχοι επιτεύχθηκαν —ή αναμένεται να επιτευχθούν— με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα κράτη μέλη.

6.2

Τα παραδείγματα αυτά μπορούν να αφορούν, μεταξύ άλλων, τα εξής θέματα:

Έρευνα, καινοτομία, γνώση

Επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα

Αγορά εργασίας και απασχόληση

Επιπροσθέτως, χρειάζεται να συζητηθούν αποτελεσματικά και συγκεκριμένα μέτρα, συνοδευόμενα με χρονοδιαγράμματα, σε σχέση με την ενέργεια και την αλλαγή του κλίματος.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις διεξάγονται ήδη συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη. Οι εθνικές ΟΚΕ και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών έχουν τη δική τους γνώμη για τις πρακτικές εφαρμογές. Οι συζητήσεις μεταξύ των κυβερνητικών αξιωματούχων και πολιτικών αναμφίβολα θα εμπλουτίζονταν με τη σωστή διοχέτευση προτάσεων από τη βάση, οι οποίες θα αποκάλυπταν τις πολυποίκιλες δυνατότητες της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

6.3

Οι ευρύτερες συζητήσεις με συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών θα βοηθούσαν να τεθούν νέοι συγκεκριμένοι στόχοι για την Ανοιχτή Μέθοδο Συντονισμού. Οι στόχοι αυτοί θα μπορούσαν να αφορούν, μεταξύ άλλων, ένα σύστημα συγκριτικής αξιολόγησης, δείκτες και αμοιβαίες επισκοπήσεις για τη μέτρηση του βαθμού συμμετοχής της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών.

6.4

Θα ήταν επίσης ενδιαφέρον για την Επιτροπή και το Συμβούλιο να μάθουν ποια θέματα συζητούν μεταξύ τους οι εθνικές ΟΚΕ. Όσο περισσότερο αυτές οι συζητήσεις αφορούν συγκεκριμένες προσεγγίσεις και μέτρα προαγωγής των στόχων της Λισσαβώνας, τόσο περισσότερο θα προσελκύουν την προσοχή των κυβερνητικών κύκλων.

6.5

Το κλειδί είναι η εφαρμογή και ο τρόπος με τον οποίο εξασφαλίζεται μέσω σκοπών, μετρήσιμων στόχων και στρογγυλών τραπεζών. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, γενικά, και οι εθνικές ΟΚΕ, ειδικότερα, μπορούν να διαδραματίσουν ωφέλιμο ρόλο, εντοπίζοντας τις ελλείψεις και βοηθώντας να βρεθούν βιώσιμες λύσεις.