8.9.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 221/153

1.1

Η διεύρυνση της ΕΕ, με την ταυτόχρονη προσχώρηση 10 νέων κρατών μελών, δεν θέτει μόνον προβλήματα ποσοτικού χαρακτήρα.

Η σφαιρική ανάλυση του αντίκτυπου της διεύρυνσης στη δομή και τη λειτουργία της Ένωσης ήταν μία από τις βάσεις της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης και οδήγησε σε σειρά πρωτοβουλιών, οι οποίες περιελήφθησαν στο Σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος.

Και στο επίπεδο των τομεακών πολιτικών, η διεύρυνση γεννά προβληματισμούς όσον αφορά τις συνέπειές της στους διάφορους εμπλεκόμενους τομείς (1).

1.2

Παρά ταύτα, ειδικότερα σε ό,τι αφορά την πολιτική και το δίκαιο των καταναλωτών στην ΕΕ, δεν αναπτύχθηκε μέχρι σήμερα συστηματικός και εμπεριστατωμένος προβληματισμός σχετικά με τις ποιοτικού χαρακτήρα συνέπειες της διεύρυνσης, ούτε σχετικά με τις ενδεχόμενες αλλαγές και προσαρμογές που θα επιφέρουν οι εν λόγω συνέπειες, προκειμένου να καταστούν κατάλληλα για μία νέα αγορά με περίπου 500 εκατομμύρια καταναλωτές.

1.2.1

Εντούτοις, κατά τη συνάντηση που οργάνωσε η ΕΟΚΕ στη Θεσσαλονίκη στις 14 και 15 Μαρτίου 2003, επισημάνθηκε ότι η διεύρυνση ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντικές μεταβολές των ουσιαστικών προσανατολισμών της πολιτικής των καταναλωτών, με αντίκτυπο ακόμη και στην ίδια τη Συνθήκη και στις συγκεκριμένες μεθόδους θέσπισης νέων μέτρων προστασίας των καταναλωτών, καθώς και στον τρόπο εφαρμογής και ουσιαστικής προώθησης αυτών των μέτρων με επαρκή εναρμόνιση σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο, όπου θα συντελεσθεί σημαντική και αναπόφευκτη αύξηση της ανομοιομορφίας των εθνικών κεκτημένων κανονιστικών πλαισίων.

1.3

Πράγματι, το ζητούμενο είναι να γίνει ένα «ποιοτικό άλμα», να βρεθεί άλλος τρόπος, άλλη μορφή, άλλη μέθοδος προάσπισης, προστασίας και προαγωγής των καταναλωτών, εξασφάλισης της διαβούλευσης μαζί τους και της συμμετοχής τους, καθώς και της εκπροσώπησής τους σε όλα τα επίπεδα λήψης πολιτικών αποφάσεων, σε έναν διαφορετικό πλέον χώρο που παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά, με διαφορετικές καταναλωτικές πρακτικές και συνήθειες, με διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις, με διαφορετικές νομοθεσίες και διαφορετικούς κώδικες συμπεριφοράς.

1.4

Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης πρωτοβουλίας ήταν, επομένως, να δοθεί το έναυσμα για έναν όσο το δυνατόν βαθύτερο προβληματισμό σχετικά με τις συνέπειες της διεύρυνσης στην πολιτική και το δίκαιο των καταναλωτών, ώστε να καταλήξουμε σε προτάσεις είτε για τους προσανατολισμούς της πολιτικής των καταναλωτών στη διάρκεια των ετών που έπονται της πλήρους ένταξης των νέων κρατών μελών, είτε για ενδεχόμενες τροποποιήσεις του κοινοτικού κεκτημένου στους τομείς της προστασίας, της προάσπισης, της προαγωγής και της συμμετοχής των καταναλωτών, είτε ακόμη σχετικά με νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες οι οποίες κρίνονται αναγκαίες.

2.1

Για την εκπόνηση της παρούσας γνωμοδότησης, κρίθηκε απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί ως προπαρασκευαστική βάση η όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη γνώση των δυσκολιών που συναντώνται στις νέες προσχωρήσασες χώρες κατά την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου.

2.2

Προς τον σκοπό απεστάλησαν δύο ερωτηματολόγια σε διάφορες προσωπικότητες με αρμοδιότητες επί του θέματος, προερχόμενες τόσο από τη δημόσια διοίκηση όσο και από τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών και τις επαγγελματικές ενώσεις που εμπλέκονται πιο άμεσα στις σχέσεις με τους καταναλωτές και την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου, ειδικότερα από τα νέα κράτη μέλη. Διοργανώθηκε επίσης ακρόαση, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2003 με ευρεία παρουσία και συμμετοχή πολλών προσκεκλημένων.

2.3

Χάρη στα αποτελέσματα της ακρόασης και στην ανάλυση των απαντήσεων στα ερωτηματολόγια και λαμβανομένων υπόψη των διμερών επαφών που έλαβαν χώρα κατά την προετοιμασία των εργασιών, η παρούσα γνωμοδότηση μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την άντληση συμπερασμάτων και τη διατύπωση συστάσεων αναφορικά με ενδεχόμενες τροποποιήσεις που πρέπει να εισαχθούν στους προσανατολισμούς της πολιτικής των καταναλωτών κατά την περίοδο μετά τη διεύρυνση.

3.1

Φαίνεται γενικώς αποδεκτή η άποψη ότι πρωταρχικός στόχος μιας πολιτικής των καταναλωτών προσαρμοσμένης στη σημερινή πραγματικότητα, σε μία διευρυμένη ενιαία αγορά, πρέπει να είναι η όλο και μεγαλύτερη προαγωγή των καταναλωτών σε ρόλο «εταίρων της αγοράς» και, συνεπώς, η παροχή κινήτρων και η δημιουργία των κατάλληλων μέσων και μηχανισμών συμμετοχής τους στη διαδικασία χάραξης των πολιτικών προσανατολισμών που τους αφορούν (2).

3.2

Μολονότι είναι γεγονός ότι, για την επίτευξη του στόχου αυτού, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσουν όχι μόνον οι κυβερνητικοί, περιφερειακοί και τοπικοί οργανισμοί των διαφόρων κρατών μελών αλλά και οι τμηματικές υπηρεσίες των διαφόρων κοινοτικών θεσμικών οργάνων και οργανισμών, επικρατεί ωστόσο η γενικευμένη αντίληψη ότι οι ίδιοι οι καταναλωτές πρέπει να αποφασίσουν, με δική τους πρωτοβουλία και στο πλαίσιο της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του δικαιώματος συγκρότησης ενώσεων που απολαμβάνουν, ποια είναι η καλύτερη μορφή οργάνωσης, προκειμένου να διασφαλίσουν την προάσπιση και την εκπροσώπηση των συμφερόντων τους και τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις και τον καθορισμό των προσανατολισμών για τις πολιτικές που τους αφορούν, στα διάφορα επίπεδα λήψης πολιτικών και νομοθετικών αποφάσεων.

3.3

Επομένως, η θεμελιώδης αρχή που διέπει αυτό το ζήτημα είναι η πλήρης αναγνώριση της ικανότητας και αυτονομίας των καταναλωτών να οργανώνονται και να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους, ώστε να συνεταιρίζονται και να συγκροτούν ενώσεις σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο, προκειμένου να διασφαλίζουν την κατάλληλη εκπροσώπηση των συμφερόντων τους και τη συμμετοχή τους σε όλα τα όργανα όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις που τους αφορούν.

Πρόκειται προφανώς για μια υποχρέωση την οποία οφείλει να κατοχυρώσει και να διασφαλίσει ο νομοθέτης, σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο.

3.4

Μια σαφής και γενικευμένη προσδοκία, ωστόσο, έχει να κάνει με την αναγκαιότητα καθορισμού όμοιων παραμέτρων σε κοινοτικό επίπεδο, προκειμένου να εξασφαλισθεί ότι οι οργανώσεις καταναλωτών, που συγκροτούνται ιδία πρωτοβουλία, θα τηρούν από κοινού μια σειρά θεμελιωδών αρχών σχετικά με τη σύσταση και τη δημοκρατική τους λειτουργία, διασφαλίζοντας την ουσιαστική εκπροσώπηση των καταναλωτών εν γένει σε πνεύμα αυτονομίας και ανεξαρτησίας.

3.4.1

Έτσι, τα κριτήρια που θέτουν ορισμένες κοινοτικές πράξεις για τον προσδιορισμό των παραμέτρων αντιπροσωπευτικότητας των οργανώσεων και ενώσεων καταναλωτών θεωρήθηκαν σχετικά ανεπαρκή για τη διασφάλιση της συγκρισιμότητάς τους σε όλο τον κοινοτικό χώρο (3).

3.4.2

Από την πλευρά της, και για ειδικούς σκοπούς, η ΕΕ όρισε ορισμένα κριτήρια για την αναγνώριση των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων καταναλωτών, όπως π.χ. αυτά που περιλαμβάνονται στην οδηγία 98/27/ΕΚ, της 19ης Μαΐου 1998, περί των αγωγών παραλείψεως (4).

3.4.2.1

Τα ανωτέρω κριτήρια, ωστόσο, που παραπέμπουν σε «διοικητικές» αποφάσεις των κρατών μελών, δεν μπορούν να χρησιμεύσουν ως βάση για έναν ομοιόμορφο ορισμό της αντιπροσωπευτικής ένωσης ή οργάνωσης καταναλωτών, που να είναι ταυτόσημος και συγκρίσιμος στα διάφορα κράτη μέλη εντός του ενιαίου χώρου της εσωτερικής αγοράς.

3.5

Σε μια προσπάθεια ορισμού μιας ομοιόμορφης έννοιας της αντιπροσωπευτικής ένωσης καταναλωτών, προτάθηκαν διάφορα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, μεταξύ των οποίων επισημαίνονται τα ακόλουθα:

3.5.1

Προτάθηκε επίσης η εξομοίωση ορισμένων συνεταιριστικών οργανώσεων, κυρίως δε των καταναλωτικών συνεταιρισμών, με ενώσεις καταναλωτών (5).

3.5.2

Προτάθηκε ακόμη το ενδεχόμενο να απαιτείται η διοικητική αναγνώριση της αντιπροσωπευτικότητας των ενώσεων από διαπιστευμένο δημόσιο οργανισμό των κρατών μελών. Υποστηρίχτηκε, εντούτοις, επίσης ότι η υποστήριξη προς τις οργανώσεις καταναλωτών θα έπρεπε να στηρίζεται στα τεχνικά τους χαρακτηριστικά και στα αποτελέσματα των εργασιών τους και όχι μόνο στην πιστοποίηση εκ μέρους των εθνικών αρχών.

3.6

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το θέμα αυτό, λόγω του λεπτού χαρακτήρα του και της αναγνωρισμένης σπουδαιότητάς του, πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διεξοδικής μελέτης από την Επιτροπή, η οποία θα δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματά της σε σχετική ανακοίνωση.

3.7

Παράλληλα, ως προϋπόθεση για την δέουσα άσκηση του δικαιώματος εκπροσώπησης των καταναλωτών, και δη σε κοινοτικό επίπεδο, από τις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις προστασίας των γενικών και ειδικών συμφερόντων τους, εντοπίσθηκαν διάφορες αδυναμίες ή κενά των υφισταμένων συστημάτων.

3.7.1

Ιδιαίτερη μνεία αξίζουν, καταρχάς, οι ανάγκες κατάρτισης των διευθυντικών στελεχών, των τεχνικών και των εκπαιδευτών των εν λόγω αντιπροσωπευτικών οργανώσεων ή ενώσεων καταναλωτών (6).

3.7.2

Ομοίως, πέρα από τα προγράμματα γενικής ενημέρωσης που απευθύνονται στους καταναλωτές εν γένει, οι ενώσεις και οργανώσεις καταναλωτών πρέπει να λαμβάνουν εξατομικευμένη και έγκαιρη πληροφόρηση προκειμένου να τη διαδίδουν στα μέλη τους, αλλά και γενικότερα στους καταναλωτές, στις αντίστοιχες χώρες ή περιφέρειες.

3.7.3

Η εκπροσώπηση των ενώσεων καταναλωτών σε κοινοτικό επίπεδο πρέπει να ενισχυθεί στο πλαίσιο των διαφόρων κοινοτικών φορέων, είτε άμεσα είτε μέσω των δευτεροβάθμιων οργάνων τους, μολονότι χαιρετίζουμε τις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Επιτροπής με σκοπό την αναδιάρθρωση της Επιτροπής Καταναλωτών (7) και τον διορισμό υπευθύνου για τις σχέσεις με τους καταναλωτές στους κόλπους της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού (8), μια πρωτοβουλία που θα έπρεπε να ακολουθηθεί και στους λοιπούς τομείς πολιτικής που αφορούν τους καταναλωτές (9).

3.7.4

Εξίσου σημαντική φαίνεται η επανέναρξη της τακτικής διοργάνωσης των ευρωπαϊκών φόρουμ καταναλωτών, με στόχο τη διεύρυνση και τη βελτίωση του διαλόγου, της ανταλλαγής πληροφοριών και της συνεργασίας μεταξύ οργανώσεων καταναλωτών.

4.1

Μία από τις βασικές προτεραιότητες για τη σωστή εκπροσώπηση των καταναλωτών συνίσταται στην εξασφάλιση της κατάλληλης χρηματοδότησης για την οργάνωση και τη λειτουργία των αντιπροσωπευτικών τους οργάνων (10).

4.2

Ανεξάρτητα από τα εθνικά καθεστώτα που ισχύουν σε κάθε χώρα, ορισμένοι εκπρόσωποι των καταναλωτών εξέφρασαν την άποψη ότι οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις καταναλωτών θα αποκτήσουν τα απαραίτητα μέσα ώστε να ανταποκριθούν στον ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν για την αναγκαία προστασία, προαγωγή και εκπροσώπηση των καταναλωτών σε περιφερειακό, εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο, μόνον εφόσον απολαμβάνουν ισχυρών κινήτρων και στήριξης από την Κοινότητα (11).

4.3

Πράγματι, όλοι υπογράμμισαν το γεγονός ότι οι ενώσεις καταναλωτών, στηριζόμενες αποκλειστικά στις δυνάμεις τους και μόνον με τα οικονομικά μέσα που προέρχονται από τις εισφορές των μελών τους ή από ίδιες πρωτοβουλίες, αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία για να μην οδηγηθούν σε χρεοκοπία και για να διαφυλάσσουν την αυτονομία και την ανεξαρτησία τους έναντι των κέντρων πολιτικής και οικονομικής εξουσίας (12).

Για τη διαφύλαξη των αρχών αυτών, η όποια ενίσχυση δεν θα πρέπει να καλύπτει τρέχοντα λειτουργικά έξοδα των φορέων αυτών, αλλά, κατά κανόνα, να στηρίζει δράσεις, προγράμματα, σχέδια και πρωτοβουλίες, κυρίως στον τομέα της κατάρτισης τεχνικών στελεχών, της εκπαίδευσης των καταναλωτών και της χρηματοδότησης συλλογικών δράσεων για την προστασία γενικών συμφερόντων των καταναλωτών.

4.4

Το σημερινό κοινοτικό πλαίσιο στήριξης των οργανώσεων και ενώσεων καταναλωτών συνοψίζεται, κυρίως, στην απόφαση αριθ. 20/2004/ΕΚ, της 8ης Δεκεμβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση γενικού πλαισίου για τη χρηματοδότηση των κοινοτικών ενεργειών υπέρ της πολιτικής για τους καταναλωτές για τα έτη 2004-2007 (13), η οποία πρέπει να συνδυασθεί με το έγγραφο «Επανεξέταση του κυλιόμενου προγράμματος ενεργειών της στρατηγικής για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών 2002-2006», της 15ης Σεπτεμβρίου (14).

5.1

Το άρθρο 153 καθιερώνει ρητά, ως θεμελιώδη αρχή της κοινοτικής καταναλωτικής πολιτικής, την έννοια της ελάχιστης εναρμόνισης σε συνδυασμό με υψηλό επίπεδο προστασίας των συμφερόντων των καταναλωτών (15).

5.2

Από την άποψη αυτήν, που άλλωστε δεν συνιστά καινοτομία (16), και που επιπλέον δεν αλλάζει στο Σχέδιο Συντάγματος, όλες οι οδηγίες που εγκρίθηκαν στον τομέα της προστασίας των καταναλωτών περιελάμβαναν τη λεγόμενη «ελάχιστη ρήτρα», με περίπου την ακόλουθη κοινή διατύπωση:

«Η παρούσα οδηγία δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να θεσπίζουν ή να διατηρούν ευνοϊκότερες ή αυστηρότερες διατάξεις όσον αφορά την προστασία του καταναλωτή στον τομέα που διέπεται από αυτήν, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από τη Συνθήκη» (17) .

5.3

Η πρόσφατη κατεύθυνση, ωστόσο, που επιλέχθηκε τουλάχιστον από το Πράσινο Βιβλίο για την προστασία των καταναλωτών στην ΕΕ (18) και, πιο πρόσφατα, από την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη Στρατηγική για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών 2002-2006 (19), φαίνεται να είναι η πρόκριση της ολικής εναρμόνισης ως μεθόδου επίτευξης της προσέγγισης των νομοθεσιών σε θέματα που αφορούν την προστασία και την προάσπιση των καταναλωτών.

5.3.1

Η κατεύθυνση αυτή διαπιστώνεται, συγκεκριμένα, στις πρόσφατες προτάσεις οδηγίας για τις πιστώσεις που χορηγούνται στους καταναλωτές (20) και για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (21) και, συνοδευόμενη από την αναβάθμιση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης (22), φαίνεται να προδιαγράφει έναν γενικό και όχι απλώς ειδικό προσανατολισμό, που αιτιολογείται από τον χαρακτήρα των θεμάτων ή την ανάγκη εξασφάλισης της υλοποίησης θεμελιωδών πτυχών της εσωτερικής αγοράς.

5.3.2

Λαμβάνοντας ειδικότερα υπόψη τη διεύρυνση της ΕΕ σε 25 κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το πλεονέκτημα της έγκρισης νομοθετικών πράξεων που να διασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή ομοιομορφία των νομικών καθεστώτων που ρυθμίζουν τις έννομες σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων ή μεταξύ των τελευταίων και των καταναλωτών, κάθε φορά που εξετάζονται μέτρα που αποσκοπούν αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στη διασφάλιση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς.

5.3.2.1

Εξ ου και η άποψη της ΕΟΚΕ ότι πρέπει, όποτε αυτό είναι δυνατό, ανάλογα με τη φύση του εκάστοτε θέματος, να εγκρίνονται κανονισμοί, ή «ευρωπαϊκοί νόμοι» (23) σύμφωνα με τη νέα ορολογία που υιοθετείται στο ευρωπαϊκό Σύνταγμα, ή αλλιώς, όταν δεν είναι δυνατό, οδηγίες, ή «νόμοι-πλαίσιο» σύμφωνα με την ίδια ορολογία, με τα οποία θα επιδιώκεται η μέγιστη εναρμόνιση ως βέλτιστη μέθοδος επίτευξης της ασφάλειας του παράγωγου δικαίου.

5.3.3

Η ΕΟΚΕ φρονεί, ωστόσο, ότι αναγκαία προϋπόθεση για την προσφυγή σε αυτή τη μορφή εναρμόνισης είναι να υπάρχουν εγγυήσεις ότι η προστασία των καταναλωτών θα παρέχεται στο υψηλότερο επίπεδο που αρμόζει στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, στις επιστημονικές γνώσεις και στα ισχύοντα πολιτιστικά πρότυπα.

5.4

Σε κάθε άλλη κατάσταση, όπου τα προς προάσπιση συμφέροντα δεν είναι κυρίως ούτε θεμελιωδώς προσανατολισμένα στην υλοποίηση και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς αλλά, αντιθέτως, εκείνο που υπερέχει είναι η προστασία και προάσπιση των καταναλωτών, η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι ο καλύτερος τρόπος κατοχύρωσης και διασφάλισης αυτών των συμφερόντων είναι η διατήρηση της αρχής της ελάχιστης εναρμόνισης, με την παροχή πάντοτε υψηλού επιπέδου προστασίας, αλλά και την παροχή στα κράτη μέλη της ευχέρειας να διατηρούν ή να εισάγουν αυστηρότερα μέτρα προστασίας των καταναλωτών, συμβιβάσιμα με τη Συνθήκη, με αυστηρή εφαρμογή των διατάξεων της παραγράφου 5 του άρθρου 153.

5.5

Με την προσχώρηση άλλων δέκα κρατών μελών, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να επανεξετάσει τη θέση της αναφορικά με τον πρόσφατο προσανατολισμό που συνίσταται στην αδιάκριτη επιλογή της μέγιστης εναρμόνισης, προσφεύγοντας στη συγκεκριμένη μέθοδο μόνον σε καταστάσεις που αφορούν την ανάγκη υλοποίησης ή λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, παρέχοντας όμως πάντα εγγυήσεις ότι, στις περιπτώσεις αυτές, η προστασία των καταναλωτών θα διασφαλίζεται στο υψηλότερο επίπεδο που αρμόζει στις επιστημονικές γνώσεις, στις τεχνολογικές εξελίξεις και στα ισχύοντα στον συγκεκριμένο τομέα κοινωνικο-πολιτισμικά πρότυπα.

5.6

Ο όρος «επιστημονικές γνώσεις» αναφέρεται στις γνώσεις που αποτελούν τη βάση για εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις για την πολιτική των καταναλωτών. Περιλαμβάνει τα εγκεκριμένα αποτελέσματα:

Οι προφανείς ελλείψεις διαθέσιμων στοιχείων για μία τέτοια βάση γνώσεων θα πρέπει να καλύπτονται με τη δημιουργία μίας λειτουργικής ικανότητας έρευνας.

5.7

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά, όταν αυτό είναι εφικτό και το επίπεδο της τεχνικής και νομικής εξέλιξης παρέχει τέτοια δυνατότητα, να χρησιμοποιείται ο κανονισμός (ή ο ευρωπαϊκός νόμος, σύμφωνα με τη νέα ορολογία), ως καταλληλότερο μέσο για την εξασφάλιση της πραγματικής προσέγγισης των νομοθεσιών και την αποτελεσματική επίτευξη της ασφάλειας του δικαίου κατά την εφαρμογή του στις έννομες σχέσεις (24).

6.1

Ορισμένες θεμελιώδεις αρχές που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη συνιστούν δομικό στοιχείο του παράγωγου δικαίου και η προσφυγή σε αυτές είναι πάντοτε αναγκαία κατά τον προσδιορισμό του χαρακτήρα, του ουσιαστικού περιεχομένου, της σκοπιμότητας και του αντικειμένου των ρυθμιστικών μέτρων που θεσπίζονται στους διάφορους τομείς και κατά την προώθηση των διαφορετικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οπότε, το καταναλωτικό δίκαιο δεν αποτελεί εξαίρεση.

6.2

Μεταξύ των προαναφερόμενων αρχών, θα επισημάνουμε λόγω της σημασίας τους την αρχή της επικουρικότητας (25), την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης και την αρχή της προφύλαξης.

6.3

Στην πραγματικότητα, δίχως να θέλουμε να προχωρήσουμε σε εμπεριστατωμένη ανάλυση της εμβέλειας της αρχής της επικουρικότητας όπως αυτή εφαρμόζεται στη ρύθμιση των συμφερόντων των καταναλωτών, από τη διατύπωσή της, σε συνδυασμό με τη σύνταξη του άρθρου 153, προκύπτει άμεσα ότι έχουμε να κάνουμε με αυτό που ορισμένοι συγγραφείς ονομάζουν «διπλή επικουρικότητα» (26).

6.3.1

Πράγματι, πέρα από την «πρωτογενή» και γενική επικουρικότητα που αναφέρεται στο άρθρο 3 Β, ο νομοθέτης επεδίωξε να υποβάλει τα μέτρα του άρθρου 153, παράγραφος 3, στοιχείο β) σε ακόμη πιο απαιτητικά κριτήρια, που λειτουργούν ως μια πραγματική «δευτερογενής» επικουρικότητα. Δηλαδή, τα συγκεκριμένα κοινοτικά μέτρα, αφού περάσουν από τον έλεγχο της επικουρικότητας, θα γίνονται αποδεκτά μόνον εάν και εφόσον «συμπληρώνουν» ή «στηρίζουν» πρωτοβουλίες των κρατών μελών στους αναφερόμενους τομείς.

6.3.2

Με άλλα λόγια, είναι πάντα αναγκαίο να έχουν λάβει τα κράτη μέλη την πρωτοβουλία να θεσπίσουν μέτρα σε εθνικό επίπεδο ή να εκδηλώσουν ανάλογη πρόθεση, για να μπορεί η Κοινότητα να προωθήσει συγκεκριμένα κάποιο μέτρο με σκοπό να «συμπληρώσει» ή να «στηρίξει» τις εν λόγω πρωτοβουλίες.

6.3.3

Εν ολίγοις, η Κοινότητα αποστερείται με τον τρόπο αυτό κάθε δυνατότητας ιδίας πρωτοβουλίας προκειμένου να θεσπίσει οποιοδήποτε μέτρο, έστω και σε τομείς όπου η αρμοδιότητά της κατοχυρώνεται ρητώς, ακόμη και όταν η παρέμβασή της αιτιολογείται σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας που καθιερώνει το άρθρο 3 Β, εάν το μέτρο αυτό δεν συνοδεύει ή συμπληρώνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που έχουν αναλάβει τα κράτη μέλη.

6.4

Είναι λοιπόν απαραίτητο οι εκπρόσωποι των καταναλωτών να τονίζουν στα κοινοτικά θεσμικά όργανα, σε κάθε περίπτωση και όταν τίθεται θέμα έμπρακτης εφαρμογής της αρχής της επικουρικότητας, ότι η ερμηνεία της δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την παράλυση της διαδικασίας θέσπισης αναγκαίων και αναλογικών μέτρων προστασίας και προάσπισης των καταναλωτών.

6.5

Επίσης, όσον αφορά την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης (27), η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να εκφέρει εμπεριστατωμένη γνώμη σχετικά με αυτήν σε γνωμοδότηση πρωτοβουλίας που υιοθέτησε τον Νοέμβριο του 2000 (28) σχετικά με τη σημαντική ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η αμοιβαία αναγνώριση στο πλαίσιο της υλοποίησης του σχεδίου δράσης για την εσωτερική αγορά» (29).

6.6

Από τη μεριά της, στο πλαίσιο διαφορετικών τομέων δραστηριότητας, η Επιτροπή δημοσιοποίησε προγράμματα μέτρων για την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης, με χαρακτηριστικότερα αυτά που αφορούν τις ποινικές αποφάσεις και τις αποφάσεις επί αστικών και εμπορικών υποθέσεων (30).

6.7

Ειδικότερα όσον αφορά τα μέτρα που θεσπίζονται υπέρ των καταναλωτών, παρατηρείται αυξανόμενη τάση επέκτασης της εφαρμογής της αρχής αυτής σε διάφορους τομείς που τελούν υπό ρύθμιση, ιδίως όταν επιδιώκεται συγχρόνως και η ολική εναρμόνιση.

6.8

Πρέπει να επισημανθεί ότι, μολονότι η γενική εφαρμογή της είναι αιτιολογημένη, υπάρχουν τομείς όπου η υιοθέτηση της συγκεκριμένης αρχής σημαίνει υπαγωγή των καταναλωτών σε διάφορες νομοθεσίες των κρατών μελών, με την εμφάνιση καταστάσεων σύγχυσης και σαφούς αποθάρρυνσης από τη σύναψη διασυνοριακών συμβάσεων (31).

6.9

Εφιστάται, συνεπώς, η προσοχή της Επιτροπής στην ανάγκη συνετής εφαρμογής, προσαρμοσμένης στην πραγματικότητα του εκάστοτε τομέα όπου χρησιμοποιείται η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης ως μέθοδος προσέγγισης των νομοθεσιών.

6.10

Απεναντίας, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η αρχή της προφύλαξης, που εισήχθη στο κοινοτικό δίκαιο με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και εφαρμόζεται αποκλειστικά στην περιβαλλοντική πολιτική, θα πρέπει να αναδειχθεί σε κοινή νομική αρχή που διέπει όλες τις πολιτικές της ΕΕ, ιδίως δε την πολιτική προστασίας και προάσπισης των καταναλωτών, με σημαντικές πρακτικές συνέπειες, συγκεκριμένα στο επίπεδο της συστηματικής και αντικειμενικής αξιολόγησης των κινδύνων και της αντιστροφής του βάρους αποδείξεως προς όφελος των καταναλωτών ως γενικού κανόνα του δικαίου της αστικής ευθύνης (32).

7.1

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η έννοια του οριζόντιου ή εγκάρσιου χαρακτήρα της πολιτικής των καταναλωτών, που εισήχθη στη Συνθήκη ΕΚ με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ και προηγουμένως είχε ήδη διατυπωθεί σε διάφορα προγραμματικά έγγραφα της Επιτροπής (33), έχει σήμερα ενισχυθεί σε ουσιαστικό βαθμό στους πολιτικούς προσανατολισμούς της Επιτροπής, και επιπλέον καθιερώθηκε ως θεμελιώδες δικαίωμα στο Σχέδιο Συντάγματος (34).

7.2

Πράγματι, στο έγγραφο με τίτλο «Στρατηγική για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών 2002-2006» (35), αναφέρεται ότι «όσον αφορά τους ειδικούς κανόνες προστασίας των καταναλωτών οι καταναλωτές επηρεάζονται επίσης από άλλες σημαντικές πολιτικές της ΕΕ, όπως π.χ. η εσωτερική αγορά, το περιβάλλον και η βιώσιμη ανάπτυξη, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, ο ανταγωνισμός, η γεωργία, το εξωτερικό εμπόριο και άλλες. Η πολιτική υπέρ των καταναλωτών καθαυτή δεν μπορεί να αναπτυχθεί απομονωμένα χωρίς να λαμβάνει υπόψη άλλους τομείς που έχουν αντίκτυπο στους καταναλωτές. Η συστηματική ενσωμάτωση των ανησυχιών των καταναλωτών σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ είναι σημαντική» (36).

7.3

Ωστόσο, αυτή η θέση αρχής δεν έχει μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες και συστηματικές δράσεις στο επίπεδο των μέτρων που θεσπίζονται για την εφαρμογή και προώθηση των διαφόρων κοινοτικών πολιτικών, το δε προαναφερθέν έγγραφο στρατηγικής δεν αναδεικνύει τον συγκεκριμένο στόχο ως προτεραιότητα, σε αντίθεση με όσα πρότεινε η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της με θέμα την ανακοίνωση της Επιτροπής (37).

7.4

Συνιστά επομένως επιτακτική ανάγκη να καθιερωθούν διαφανείς μηχανισμοί και να θεσπισθούν αξιόπιστες πρακτικές που θα εξασφαλίζουν τον συνυπολογισμό των συμφερόντων των καταναλωτών και θα εγγυώνται υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, κατά τη θέσπιση οιουδήποτε μέτρου σε οποιονδήποτε τομέα κοινοτικής αρμοδιότητας (38).

7.5

Προς το σκοπό αυτό, η ΕΟΚΕ προτείνει συγκεκριμένα στην Επιτροπή να σταθμίσει την ανάγκη ενίσχυσης των ανθρώπινων και υλικών πόρων της ΓΔ SANCO και επαναπροσδιορισμού των μεθόδων και διαδικασιών διάρθρωσής της με τις υπόλοιπες Γενικές Διευθύνσεις.

7.5.1

Ομοίως, και τα λοιπά κοινοτικά θεσμικά όργανα, από το Συμβούλιο μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των Περιφερειών και την ίδια την ΕΟΚΕ, πρέπει να αναμορφώσουν την οργανωτική δομή τους, προκειμένου να διασφαλίζεται ο ουσιαστικός συνυπολογισμός της προστασίας των καταναλωτών σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές.

8.1

Η αύξηση της πληθώρας και του σύνθετου χαρακτήρα των νομοθετικών και ρυθμιστικών πρωτοβουλιών στον τομέα του καταναλωτικού δικαίου υπαγορεύουν, ίσως μάλιστα και επιβάλλουν, ως αναγκαία επιταγή, να συνεχιστούν οι προσπάθειες βελτίωσης των νομοθετικών μεθόδων και απλούστευσης της νομοθεσίας.

8.2

Οι πτυχές αυτές της παραγωγής της κοινοτικής νομοθεσίας απασχολούν όλο και περισσότερο την Επιτροπή (39).

8.3

Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ, όχι απλώς συμπορεύεται με την Επιτροπή ως προς τις ανησυχίες αυτές (40), αλλά έχει επιπλέον θεσπίσει, ως μόνιμο θέμα του Παρατηρητηρίου της Ενιαίας Αγοράς, από το 2000, το ζήτημα της «απλούστευσης».

8.4

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη σχετική διοργανική συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ του ΕΚ, του Συμβουλίου και της Επιτροπής (41) και, κατά τα άλλα, παραπέμπει στις παρατηρήσεις που έχουν ήδη διατυπωθεί στις προαναφερόμενες γνωμοδοτήσεις και, ειδικότερα, σ' εκείνη που υιοθετήθηκε πρόσφατα σχετικά με την τελευταία σχετική Ανακοίνωση της Επιτροπής (42).

8.5

Πρόκειται, πράγματι, για μείζονα ανησυχία η οποία, όσον αφορά ειδικότερα το καταναλωτικό δίκαιο, δεδομένου ότι απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε ιδιώτες, πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσοχής και να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την απλούστευση, ούτως ώστε το δίκαιο να καταστεί ευκολότερα κατανοητό και εφαρμόσιμο (43).

8.6

Παράλληλα, μία άλλη πτυχή της ίδιας ανησυχίας εκδηλώνεται με την προσπάθεια κωδικοποίησης, την οποία εξάλλου έχει ήδη δρομολογήσει η Επιτροπή, παρότι σε περιορισμένη εμβέλεια, σχετικά με διάφορες οδηγίες.

8.7

Μεταξύ των ποικίλων ερμηνειών που μπορούν να αποδοθούν στον όρο «κωδικοποίηση», δεν φαίνεται να είναι χρήσιμο να καταβληθούν προσπάθειες για τη δημιουργία ενός πραγματικού Ευρωπαϊκού Κώδικα Κατανάλωσης (44), αλλά μάλλον να συνεχιστεί η πορεία της συντονισμένης αναδιατύπωσης των κοινοτικών διατάξεων ανά κύρια θέματα, ώστε να καταστούν συμβατές μεταξύ τους οι διατάξεις των διαφόρων νομοθετικών πρωτοβουλιών και να οργανωθούν συστηματικά τα διάφορα θέματα.

8.8

Μία μέθοδος που αναφέρεται κατά γενικευμένη άποψη ως μέσον για τον περιορισμό του νομοθετικού βάρους θα μπορούσε να είναι η αύξηση της χρήσης των μηχανισμών αυτο-ρύθμισης και συν-ρύθμισης.

8.8.1

Χωρίς να επιδιώκουμε να προδικάσουμε την υπό εκπόνηση γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με το θέμα, θα μπορούσαμε, ωστόσο, να δηλώσουμε ήδη, ειδικότερα δε όσον αφορά το καταναλωτικό δίκαιο, ότι, σε μια αγορά που δεν είναι ακόμη ενοποιημένη και που παρουσιάζει κατά γενική ομολογία έλλειμμα ενημέρωσης, μόνον με βάση ένα σαφώς καθορισμένο νομικό πλαίσιο ως προς το πεδίο, τις παραμέτρους και τα κριτήρια δράσης θα καταστεί δυνατή η ανάπτυξη εναλλακτικών συστημάτων αυτο-ρύθμισης και συν-ρύθμισης, όπως εξάλλου έχει ήδη υποστηρίξει η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (45).

9.1

Η ΕΟΚΕ προβάλλει εδώ και πολύ καιρό τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραματίζει η δέουσα πληροφόρηση και εκπαίδευση των καταναλωτών για την προαγωγή, την προστασία και την υποστήριξη των συμφερόντων τους.

9.2

Όσον αφορά ειδικότερα την πληροφόρηση των καταναλωτών, η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει ότι δεν αρκεί η εξειδικευμένη πληροφόρηση σχετικά με το κάθε προϊόν ή υπηρεσία, ούτε και μια τυχαία πληροφόρηση, ακόμη κι αν είναι πολύ πλήρης, αλλά ότι είναι αναγκαία μια προσαρμοσμένη και εξατομικευμένη πληροφόρηση για το εκάστοτε προκείμενο είδος αγαθών και υπηρεσιών (46).

9.3

Όσον αφορά την εκπαίδευση των καταναλωτών, σε πρόσφατη γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, η ΕΟΚΕ όχι μόνον έπλεξε το εγκώμιο του «εκπαιδευμένου καταναλωτή», αλλά και απαρίθμησε τα αντικείμενα και τις τεχνικές εκπαίδευσης των καταναλωτών και το ρόλο των διαφόρων φορέων που παρεμβαίνουν στις διαδικασίες εκπαίδευσης (Ευρωπαϊκή Ένωση, κράτη, σύλλογοι καταναλωτών, επαγγελματίες κ.λπ.) (47).

9.4

Με την ευκαιρία της αναμόρφωσης της πολιτικής των καταναλωτών, που απαιτείται αναγκαστικά λόγω της διεύρυνσης, η πληροφόρηση και η εκπαίδευση των καταναλωτών αποκτούν ακόμη σημαντικότερο ρόλο για τη διασφάλιση της πραγματικής προαγωγής και προστασίας των συμφερόντων τους, παρότι θα πρέπει πάντοτε να επαφίεται στα κράτη μέλη και στις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των καταναλωτών ο καθορισμός των προσανατολισμών και των κριτηρίων για την καλύτερη προσαρμογή της στις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής αγοράς.

9.4.1

Στο σημαντικό αυτό έργο δεν καλούνται να αναλάβουν ρόλο μόνον τα σχολεία, οι σύλλογοι καταναλωτών, οι επιχειρήσεις, οι επαγγελματίες, και τα κράτη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει όχι μόνο να συντονίσει τις πρωτοβουλίες, αλλά και να παράσχει κίνητρα και να προωθήσει τα μέτρα που θα οδηγήσουν στη βελτίωση της ποιότητας της πληροφόρησης και στην εμβάθυνση του επιπέδου εκπαίδευσης των καταναλωτών (48).

9.4.2

Τα μέτρα αυτά δεν πρέπει να περιοριστούν σε κατάλληλες χρηματοδοτικές ενισχύσεις, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνουν και την ανάληψη κοινών εκστρατειών και προγραμμάτων πληροφόρησης και εκπαίδευσης.

9.4.3

Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να περιληφθούν και οι καταναλωτές, και οι επαγγελματίες, οι φορείς παροχής αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και οι φορείς θέσπισης και επιβολής της νομοθεσίας, με ιδιαίτερη έμφαση στους επαγγελματίες των δικαστηρίων (δικαστές, δικηγόροι, εισαγγελείς κ.λπ.).

10.1

Ένα ζήτημα θεμελιώδους σημασίας είναι αυτό που προκύπτει από την πρόσφατη πρόταση κανονισμού σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών [COM(2003) 443 τελικό, της 18.07.2003], για την οποία η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να γνωμοδοτήσει (49).

10.2

Ορισμένοι περιορισμοί της εν λόγω πράξης που έχουν καταγγελθεί πρέπει να αρθούν δεόντως, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα του συστήματος ελέγχου των παραβάσεων της κοινοτικής νομοθεσίας και να διασφαλισθεί η ουσιαστική εφαρμογή του σε εθνικό επίπεδο μετά την καθιέρωσή του.

Συγκεκριμένα, ένα θέμα που χρειάζεται άμεση τροποποίηση είναι το πεδίο εφαρμογής του, το οποίο η ΕΟΚΕ έκρινε υπερβολικά περιορισμένο.

11.1

Η ΕΟΚΕ έχει πλήρη επίγνωση του ότι οι όποιες νομοθετικές τροποποιήσεις δεν παράγουν άμεσα αποτελέσματα. Ως εκ τούτου, στην προσέγγιση που υιοθετεί εδώ για τα διάφορα θέματα που επιδέχονται εμβάθυνση ή βελτίωση, το μέλημά της δεν είναι απλά να τονίσει την ανάγκη εδραίωσης και προώθησης της ουσιαστικής εφαρμογής του υφισταμένου δικαίου, αλλά και να τονίσει τον σταδιακό και συντονισμένο χαρακτήρα των τυχόν εξελίξεων που θα προωθηθούν, ούτως ώστε να μην διαταραχθεί η αναγκαία ισορροπία των κυρίων σχετικών συμφερόντων, έχοντας όμως πάντοτε υπόψη τη μειονεκτική θέση στην οποία βρίσκεται, τις περισσότερες φορές, ο καταναλωτής στις καταναλωτικές σχέσεις.

11.2

Με την προοπτική αυτή, η ΕΟΚΕ καταγράφει ορισμένους τομείς για τους οποίους φρονεί ότι απαιτείται η ανάπτυξη προβληματισμού, με στόχο τη βελτίωση του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου που ρυθμίζει τις έννομες σχέσεις που αφορούν άμεσα τους καταναλωτές.

11.2.1

Ένας από τους τομείς αυτούς αφορά την ασφάλεια των υπηρεσιών για τους καταναλωτές και τη συνακόλουθη ρύθμιση της ευθύνης του προμηθευτή ελαττωματικών υπηρεσιών.

11.2.2

Καθώς η σχετική πρόταση οδηγίας (50) έχει ανασταλεί από το 1992, διαπιστώνουμε με ανανεωμένη ελπίδα ότι η Επιτροπή, ανταποκρινόμενη στην έκκληση του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου να εντοπίσει«τις ανάγκες, δυνατότητες και προτεραιότητες της κοινοτικής δράσης για την ασφάλεια των υπηρεσιών» (51), αποφάσισε να αναθερμάνει το διάλογο για τα θέματα αυτά με την «Έκθεση» που υπέβαλε στις 6 Ιουνίου 2003 (52), καθώς και με την πιο πρόσφατη Πρόταση Οδηγίας σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά (53).

11.2.3

Παρά ταύτα, υπάρχει ο φόβος ότι ο προσανατολισμός που επιλέγει η Επιτροπή για την προσέγγιση του θέματος αυτού δεν θα οδηγήσει στη λήψη ειδικών και αποτελεσματικών ρυθμιστικών μέτρων, λόγω ακατάλληλης ερμηνείας της αρχής της επικουρικότητας και της συμπληρωματικότητας σε σχέση με τις εθνικές πολιτικές (54).

11.2.4

Άλλος ένας τομέας όπου παρατηρούνται σημαντικά κενά σε επίπεδο κοινοτικής νομοθεσίας είναι αυτός που αφορά τον καθορισμό της εμβέλειας των βασικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και των αρχών που πρέπει να διέπουν τις υπηρεσίες αυτές, όσον αφορά τη συνέχεια και την καθολικότητα της παροχής τους, τις προσιτές τιμές, το δικαίωμα πρόσβασης και την ελευθερία επιλογής κλπ. (55).

11.2.4.1

Ως συνέχεια των γνωμοδοτήσεων που έχει υιοθετήσει σχετικά με το θέμα αυτό (56), η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η διεύρυνση της ΕΕ επιβάλλει τη χάραξη σαφών κατευθύνσεων ενόψει της ιδιωτικοποίησης ορισμένων βασικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και της επιτακτικής ανάγκης προσδιορισμού του κεντρικού πυρήνα υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, στον οποίο πρέπει οπωσδήποτε να περιληφθούν οι αεροπορικές και σιδηροδρομικές μεταφορές, η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, οι ταχυδρομικές υπηρεσίες και οι τηλεπικοινωνίες (57).

11.2.4.2

Ελλείψει δεικτών ποιότητας με επαρκή ακρίβεια ώστε να επιτρέπουν τη συγκριτική αξιολόγηση των υπηρεσιών αυτών, αναμένουμε με ανυπομονησία την εξαγγελθείσα ανακοίνωση της Επιτροπής για ένα μεθοδολογικό σύστημα οριζόντιας αξιολόγησης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (58).

11.2.5

Ένα άλλο κενό, που μέχρι σήμερα δεν έχει καλυφθεί, έχει να κάνει με την εναρμόνιση, σε κοινοτικό επίπεδο, του εφαρμοστέου δικαίου στις εξωσυμβατικές ενοχές.

11.2.5.1

Για τον λόγο αυτό, αξίζει ιδιαίτερη μνεία η πρωτοβουλία της Επιτροπής να υποβάλει σχετική πρόταση κανονισμού (59), η οποία, σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις που διατύπωσε η ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της (60), συνιστά ουσιαστικό στοιχείο για την εναρμόνιση, στο επίπεδο της διευρυμένης ΕΕ, της νομοθεσίας που ρυθμίζει έναν τομέα βασικής σημασίας για την δέουσα προστασία των καταναλωτών.

11.3

Όσον αφορά το δικαίωμα στην πληροφόρηση, ειδικότερα δε για τα τρόφιμα (61), πέραν του ότι η επισήμανση θα πρέπει να είναι όλο και πιο κατανοητή για τους καταναλωτές, θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιούνται και άλλες σύγχρονες μέθοδοι για τη βελτίωση της πληροφόρησης των καταναλωτών (διαδίκτυο, τηλεφωνικές γραμμές με δωρεάν κλήση, υπηρεσίες υποστήριξης του καταναλωτή κ.λπ.), χωρίς να παραμελείται, όποτε αυτό απαιτείται και είναι δυνατόν, η ένδειξη προέλευσης (62).

11.4

Αναφορικά με την προστασία της υγείας και της ασφάλειας, η ακόμη πιο αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος RAPEX (63) εξαρτάται από την ικανότητα ανταπόκρισης των αρχών των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, λοιπόν, την ανάγκη επένδυσης στην ποιότητα των ελέγχων της κοινοτικής αγοράς, μέσω σχεδίων που να συμβάλλουν στη δημιουργία και ανάπτυξη των μηχανισμών ελέγχου της αγοράς των κρατών μελών, ιδίως στις νέες προσχωρήσασες χώρες, με τη στήριξη είτε των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των καταναλωτών είτε των αρμόδιων δημοσίων φορέων (64).

11.4.1

Με τη σειρά τους, οι οργανώσεις καταναλωτών είναι αρμόδιες για την εξασφάλιση αξιόπιστης πληροφόρησης σχετικά με τα πλέον ασφαλή προϊόντα και υπηρεσίες και, επίσης, για την παροχή των αποτελεσμάτων των ελέγχων που διενεργούνται σε εθνικό επίπεδο.

11.5

Σε ό,τι αφορά την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των καταναλωτών, διάφορες πτυχές αξίζουν προσεκτική εξέταση και αναδιατύπωση.

11.5.1

Σχετικά με την ευθύνη του παραγωγού  (65), το ισχύον καθεστώς είναι ανισοβαρές σε βάρος του καταναλωτή, λόγω του βάρους της αποδείξεως που επιβάλλεται στον καταναλωτή και των περιπτώσεων απαλλαγής του παραγωγού από ευθύνες.

11.5.1.1

Είναι, επομένως, απολύτως αιτιολογημένη η συνέχιση των εργασιών που διεξάγονται σχετικά με την οδηγία 85/374/ΕΟΚ, της 25ης Ιουλίου 1985, προς την κατεύθυνση που υποδεικνύει η Πράσινη Βίβλος για την αστική ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊόντων (66), ένα θέμα με το οποίο ασχολήθηκαν διαδοχικά διάφορες μελέτες που εκπονήθηκαν στο μεταξύ κατόπιν ανάθεσης της Επιτροπής (67).

11.5.2

Η οριοθέτηση της προστασίας των καταναλωτών στον τομέα των κατ' οίκον πωλήσεων  (68) κατόπιν αιτήματος του καταναλωτή γεννά ορισμένες επιφυλάξεις, λόγω της δυσκολίας προσκόμισης αποδεικτικών στοιχείων και της ύπαρξης οριακών καταστάσεων που δεν παρέχουν νομική ασφάλεια. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το συγκεκριμένο ζήτημα πρέπει να εξετασθεί ξανά, ούτως ώστε να καθιερωθούν τεκμήρια που θα προστατεύουν τον καταναλωτή από απάτες και καταχρηστική συμπεριφορά, και ότι θα έπρεπε να αναμορφωθεί ολόκληρο το κείμενο της οδηγίας υπό το πρίσμα των σημερινών αθέμιτων και επιθετικών πρακτικών και με βάση τα κοινοτικά νομοθετικά κείμενα που αναφέρονται σε αυτές.

11.5.3

Αναφορικά με τη σύναψη συμβάσεων εξ αποστάσεως  (69), έχει σημασία ο επιτακτικός καθορισμός της ανάθεσης στον προμηθευτή του βάρους της αποδείξεως σχετικά με την προηγούμενη ενημέρωση, τη γραπτή επιβεβαίωση και τη συγκατάθεση του καταναλωτή (70). Από την άλλη, θα ήταν σκόπιμο να μελετηθεί η προσαρμογή της υποχρέωσης ενημέρωσης σε περιπτώσεις εξ αποστάσεως συμβάσεων με αντικείμενο τις νέες τεχνολογίες.

11.5.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ανησυχίες αναφορικά με την άσκηση του δικαιώματος υπαναχώρησης. Έχει σημασία ο καθορισμός ενιαίων προθεσμιών στα διάφορα νομοθετικά κείμενα και η θέσπιση σαφών κανόνων άσκησης του συγκεκριμένου δικαιώματος, ιδίως όσον αφορά την εξ αποστάσεως εμπορία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (71) και την καταναλωτική πίστη (72). Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη απλούστευσης του καθεστώτος αυτού, που χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και έλλειψη διαφάνειας (73).

11.5.5

Όσον αφορά την προστασία του καταναλωτή από τις καταχρηστικές ρήτρες  (74), θα ήταν ενδιαφέρον να προέβαινε η Επιτροπή σε συστηματική και ενημερωμένη καταγραφή των γενικών συμβατικών ρητρών που χαρακτηρίζονται ρητώς ως καταχρηστικές, είτε δυνάμει της εθνικής νομολογίας των διαφόρων κρατών μελών είτε δυνάμει της νομολογίας του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, με σκοπό τη γνωστοποίησή τους στις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των καταναλωτών και των επαγγελματιών (75).

11.5.5.1

Από την άλλη πλευρά, το περιεχόμενο των διατάξεων της οδηγίας είναι ομολογουμένως ξεπερασμένο, και είναι επιτακτική ανάγκη να ολοκληρώσει σύντομα η Επιτροπή τις εργασίες αναθεώρησής της, με βάση την έκθεσή της για την εφαρμογή της οδηγίας (76) και τα αποτελέσματα των πολυάριθμων συναντήσεων εργασίας που διοργάνωσε για το σκοπό αυτό.

11.5.6

Όσον αφορά τα προβλήματα που σχετίζονται με την καταναλωτική πίστη  (77), η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να εκφέρει τη γνώμη της για την πρόσφατη σχετική πρόταση της Επιτροπής (78). Σήμερα πρέπει να υπογραμμισθεί εκ νέου η ανάγκη καταπολέμησης των φαινομένων τοκογλυφίας και στάθμισης των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των καταναλωτών και των φορέων που παρέχουν πιστώσεις. Οι υφιστάμενες διαφορές ανάμεσα στις εθνικές κανονιστικές διατάξεις στον τομέα αυτό, καθώς και τα διαφορετικά επίπεδα προστασίας του καταναλωτή, συνιστούν καταστάσεις που, καθώς ενδέχεται να επιδεινωθούν με την προσχώρηση νέων κρατών, κινδυνεύουν να ζημιώσουν την εμπιστοσύνη στην αγορά χρηματοπιστωτικών προϊόντων και να προκαλέσουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

11.5.7

Ένα θέμα το οποίο πρέπει επειγόντως να διευθετηθεί σε κοινοτικό επίπεδο, όπως έχει κατ' επανάληψη επισημάνει η ΕΟΚΕ, είναι η υπερχρέωση των οικογενειών, πρόβλημα που παρουσιάζει επιδείνωση, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι θα πάρει εκρηκτικές διαστάσεις με την πιθανή άνοδο των επιτοκίων (79).

11.5.8

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ουσιαστικής σημασίας την περαιτέρω εμβάθυνση των κανονιστικών διατάξεων στον τομέα της ασφάλειας των ηλεκτρονικών πληρωμών  (80), και χαιρετίζει την πρόσφατη πρωτοβουλία της Επιτροπής να δρομολογήσει διαβουλεύσεις ενόψει της εγκαθίδρυσης ενιαίου χώρου για τις πληρωμές στην εσωτερική αγορά (81).

11.5.8.1

Εντούτοις, εξακολουθεί να μην υπάρχει μια συνολική θεώρηση για τον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, που θα ήταν ικανή να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στους καταναλωτές, γεγονός που κατέστη σαφές κατά τη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Δουβλίνο, με την ευκαιρία του εορτασμού της Ευρωπαϊκής Ημέρας του Καταναλωτή του 2004.

11.5.8.1.1

Επιπλέον, οι μέχρι σήμερα διεξαχθείσες προσπάθειες για τη δημιουργία συστημάτων διαπίστευσης των επαγγελματιών δεν οδήγησαν ούτε καν στην εφαρμογή μέτρων αυτορρύθμισης που θα επέτρεπαν στους καταναλωτές να αναγνωρίζουν τις αξιόπιστες ιστοθέσεις του Διαδικτύου.

11.5.8.1.2

Αξίζει, λοιπόν, να χαιρετίσουμε εδώ, παρά τους περιορισμούς τους, τις πρόσφατες εξελίξεις, με πρωτοβουλία της Επιτροπής, με στόχο την προαγωγή ασφαλέστερης χρήσης του Ίντερνετ (82), καθώς και για την προστασία των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και για το δικαίωμα απάντησης στις οπτικοακουστικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες ενημέρωσης (83).

11.5.8.2

Από την άλλη πλευρά, σε διεθνές επίπεδο, απουσιάζει ένα νομοθετικό πλαίσιο ανάλογο με αυτό που θεσπίσθηκε στην ΕΕ με τον «κανονισμό Βρυξέλλες Ι», ουσιαστικής σημασίας για την ασφαλή ανάπτυξη των διεθνών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Για τον λόγο αυτό, προβάλλει ως βασικός στόχος, που πρέπει να επιτευχθεί στα πλαίσια της Διάσκεψης της Χάγης, η υπογραφή σύμβασης για τη δικαιοδοσία και την εφαρμογή των αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, για τον τομέα αυτόν.

11.5.9

Τομέας θεμελιώδους σημασίας είναι η εναρμόνιση του δικαίου των συμβάσεων, που δρομολογήθηκε από την Επιτροπή και υποστηρίζεται από την ΕΟΚΕ (84), και η οποία θα έπρεπε να προχωρήσει και να ενισχυθεί, με προτεραιότητα στην εναρμόνιση συγκεκριμένων συμβάσεων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους καταναλωτές (85).

11.5.10

Ύστερα από την πρόσφατη δημοσίευση της οδηγίας σχετικά με ορισμένες πτυχές της πώλησης και των εγγυήσεων καταναλωτικών αγαθών (86), στην οποία υπογραμμίζονται ειδικότερα οι πτυχές που σχετίζονται με τις παρεχόμενες εγγυήσεις κατά την πώληση αγαθών, παραμένουν επίκαιρες οι κριτικές που είχε διατυπώσει η ΕΟΚΕ για την αντίστοιχη πρόταση με τη γνωμοδότησή της (87), ειδικότερα δε όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ εμπορικών και νομικών εγγυήσεων και τις διαδικασίες εφαρμογής των εγγυήσεων αυτών.

11.5.10.1

Θα χρειαστεί τώρα να επανεξετασθεί όχι μόνον η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας, ώστε να καλύπτει και την εξυπηρέτηση μετά την πώληση (88), αλλά, ειδικότερα, η προσεκτική παρακολούθηση, από την Επιτροπή, του τρόπου μεταφοράς της στις νομοθεσίες των κρατών μελών, λόγω της πολυπλοκότητας του καθεστώτος της και των δυσκολιών συνδυασμού της με τις εσωτερικές διατάξεις του εκάστοτε εθνικού δικαίου.

11.5.11

Ένας τομέας όπου αναμενόταν εδώ και πολύ καιρό η υιοθέτηση θέσης από την Επιτροπή, ως συνέχεια του Πράσινου βιβλίου για την προστασία των καταναλωτών (89), ήταν ακριβώς η πρόταση σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

11.5.11.1

Παρά ταύτα, στη γνωμοδότησή της για το θέμα (90), η ΕΟΚΕ είχε ήδη την ευκαιρία να εκφράσει την απογοήτευσή της και την έντονη ανησυχία της για το πνεύμα και τον προσανατολισμό της υπό εκπόνηση πράξης.

11.5.11.2

Πρόκειται λοιπόν για ένα θέμα του οποίου τη μελλοντική εξέλιξη οφείλουν να παρακολουθούν στενά και με ιδιαίτερη προσοχή οι εκπρόσωποι των καταναλωτών, ειδικότερα αυτοί των νέων υπό ένταξη κρατών.

11.5.12

Ομοίως, η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκδηλώσει τη δυσαρέσκειά της αναφορικά με το σχέδιο κανονισμού για την προώθηση των πωλήσεων  (91), και εκφράζει εδώ εκ νέου τις ανησυχίες της για την τελική μορφή του και για το κατά πόσον συμβιβάζεται με την πρόταση σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η ΕΟΚΕ φοβάται μήπως, αντί να συμβάλουν στην περαιτέρω προαγωγή των καταναλωτών, οι δύο πράξεις καταλήξουν σε υποβάθμιση του σημερινού επιπέδου προστασίας και προάσπισής τους.

11.6

Τέλος, όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι είναι αναγκαίο να κατοχυρωθεί περαιτέρω όχι μόνον η νομική προστασία των συλλογικών, γενικευμένων ή ομοιογενών ατομικών συμφερόντων των καταναλωτών (92), μέσω της επείγουσας αναθεώρησης της οδηγίας περί των κοινοτικών αγωγών παραλείψεως (93), και της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της ώστε να μετατραπεί σε γνήσιο μέσο για την άσκηση συλλογικών αγωγών («class action»), με σκοπό την προώθηση της αποκατάστασης ζημιών, εκτός από την απλή παύση των παράνομων ή αθέμιτων πρακτικών, αλλά επίσης και η προστασία των εννόμων συμφερόντων των μεμονωμένων καταναλωτών που ασκούν προσφυγές, ιδίως όσον αφορά τη δυνατότητα ταχείας και δωρεάν πρόσβασης στη δικαιοσύνη (94). Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ εναποθέτει εκ νέου τις ελπίδες της όχι μόνο στους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των διαφορών (95), αλλά και στις διαδικασίες διαιτησίας, και θέτει ως προτεραιότητα την λειτουργική και τεχνική υποστήριξη των εθνικών αρχών προκειμένου να δημιουργηθεί το σύστημα και να εφαρμοσθεί στα διάφορα κράτη μέλη (96).

11.6.1

Επίσης, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της θέσπισης μίας νομικά δεσμευτικής πράξης, η οποία, με την επιφύλαξη των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, θα εξασφαλίζει την προώθηση των στόχων που θέτει η Επιτροπή στις σχετικές συστάσεις της (97), και συγκεκριμένα την τήρηση της αρχής της ελευθερίας του καταναλωτή και των αρχών της αμεροληψίας και της διαφάνειας της διαδικασίας, ανάγοντας σε υποχρεωτικές διατάξεις όσα μέχρι σήμερα ήταν απλές συστάσεις που δεν έτυχαν ουσιαστικής και γενικευμένης εφαρμογής στην πράξη.

11.7

Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις πρόσφατες πρωτοβουλίες της Επιτροπής στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας, εκ των οποίων κυριότερες είναι οι κανονισμοί περί διαδικασιών αφερεγγυότητας (98) και για το εφαρμοστέο δίκαιο σε θέματα δικαιοδοσίας των δικαστηρίων (Σύμβαση των Βρυξελλών) (99), καθώς και η πρόταση κανονισμού για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές (Ρώμη ΙΙ) (100), το Πράσινο βιβλίο σχετικά με τη μετατροπή σε κοινοτική πράξη και τον εκσυγχρονισμό της Σύμβασης της Ρώμης του 1980 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές (Ρώμη Ι) (101), ή ο κανονισμός για τη θέσπιση γενικού πλαισίου κοινοτικών δραστηριοτήτων προκειμένου να διευκολυνθεί η υλοποίηση ενός ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου στις αστικές υποθέσεις (102), και καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις προσπάθειές της για τη δημιουργία ενός ενιαίου δικαστικού χώρου, ως ουσιαστικού δομικού στοιχείου των πτυχών που σχετίζονται με την υλοποίηση της ενιαίας αγοράς, το οποίο αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στους κόλπους της διευρυμένης ΕΕ.

12.1

Η προώθηση, η συμμετοχή, η προστασία και η προάσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών πρέπει να συνιστούν μόνιμο στόχο όλων των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως πραγματικό δικαίωμα των ευρωπαίων πολιτών.

12.2

Με τη διεύρυνση προς περισσότερα από δέκα νέα κράτη μέλη, για την πλειονότητα των οποίων η προστασία των καταναλωτών αποτελεί σχετικά νέο ζήτημα, θα πρέπει να αναθεωρηθεί ολόκληρη η πολιτική των καταναλωτών, όσον αφορά την προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα μιας αγοράς με σχεδόν 500 εκατομμύρια καταναλωτές.

12.3

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα καλούνται να αναλάβουν καθοριστικό ρόλο για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων κατά την αναδιατύπωση του νομικού και θεσμικού πλαισίου και των προγραμμάτων δράσεων που απαιτούνται για να διασφαλιστεί μια αποτελεσματική πολιτική των καταναλωτών που θα εξασφαλίζει και θα υλοποιεί τους στόχους αυτούς.

12.4

Η ΕΟΚΕ, με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας, προτίθεται να συμβάλει στον καθορισμό μιας τέτοιας πολιτικής, αναλαμβάνοντας να ερμηνεύσει τις ανησυχίες της κοινωνίας των πολιτών και λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τη συμμετοχή των εκπροσώπων που προέρχονται από τα νέα κράτη μέλη.

12.5

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι άμεσες προτεραιότητες για την πολιτική των καταναλωτών είναι οι εξής:

12.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι ισχυρές και ανεξάρτητες οργανώσεις εκπροσώπησης των καταναλωτών συνιστούν τη βάση για μια αποτελεσματική πολιτική για την προστασία, την προαγωγή και τη συμμετοχή των καταναλωτών.

12.7

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, για το σκοπό αυτόν, απαιτείται να εξασφαλιστεί ότι οι οργανώσεις καταναλωτών θα χρηματοδοτούνται κατάλληλα για την ανάπτυξη δράσεων, προγραμμάτων, σχεδίων και πρωτοβουλιών.

12.8

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι ο καθορισμός κριτηρίων αντιπροσωπευτικότητας και συμμετοχής των οργανώσεων καταναλωτών θα μπορέσει να συμβάλει καθοριστικά στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής των καταναλωτών.

12.9

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, σταδιακά και χωρίς να λησμονάται η ανάγκη διατήρησης της ισορροπίας των εμπλεκομένων συμφερόντων, θα πρέπει να συνεχιστούν ή να δρομολογηθούν νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Επισημαίνει σχετικά τους ακόλουθους τομείς:

12.10

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι θα έπρεπε να αναθεωρηθούν και να καταστούν συμβατές μεταξύ τους οι διάφορες ήδη υφιστάμενες νομοθετικές πράξεις, προκειμένου να προσαρμοστούν στη νέα διευρυμένη ενιαία αγορά, και επισημαίνει, ειδικότερα, τους εξής τομείς:

12.11

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρότασή της να δημιουργηθεί ένας Ευρωπαϊκός Ερευνητικός Οργανισμός για την Προστασία του Καταναλωτή, ο οποίος θα παρέχει τις γνώσεις που χρειάζονται ως βάση για την πολιτική υπέρ των καταναλωτών (103).

12.12

Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν την προστασία, την προάσπιση, την προώθηση και τη συμμετοχή των καταναλωτών ως προτεραιότητα που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε όλες τις πολιτικές που αναπτύσσουν.

12.13

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να λάβει υπόψη τις προτάσεις και υποδείξεις που εκτίθενται στην παρούσα γνωμοδότηση κατά τον καθορισμό των νέων προσανατολισμών για την πολιτική των καταναλωτών.

—

«Το μέλλον της πολιτικής της συνοχής ενόψει της διεύρυνσης και της μετάβασης στην οικονομία της γνώσης», με εισηγητή τον κ. MALOSSE, ΕΕ C 241, της 7/10/2002·

—

«Οικονομική και κοινωνική επίπτωση της διεύρυνσης στις υποψήφιες χώρες», με εισηγητές τον κ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ και την κα BELABED, ΕΕ C 85, της 8/4/2003·

—

«Ο αντίκτυπος της διεύρυνσης στην ΟΝΕ», με εισηγητή τον κ. VEVER, ΕΕ C 61, της 14/03/2003·

—

«Οι επιπτώσεις της διεύρυνσης στην ενιαία αγορά», με εισηγήτρια την κα BELABED, ΕΕ C 85, της 8/04/2003·

—

«Μεταφορές / Διεύρυνση», με εισηγητή τον κ. KIELMAN, ΕΕ C 61, της 14/03/2003·

—

«Προενταξιακή χρηματοδοτική ενίσχυση», με εισηγητή τον κ. WALKER, ΕΕ C 61, της 14/03/2003·

—

«Η διεύρυνση της ΕΕ: η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι υποψήφιες χώρες όσον αφορά την εκπλήρωση των οικονομικών κριτηρίων για την ένταξη», με εισηγητή τον κ. VEVER, ΕΕ C 193, της 10/7/2001·

—

«Η προς ανατολάς διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο δασικός τομέας», με εισηγητή τον κ. KALLIO, ΕΕ C 149, της 21/06/2002.

—

(Βλέπε σχετικά τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ (INT/180), της 17.07.2003, που εκπονήθηκε από τον κ. Hernández Bataller, στην ΕΕ C 234 της 30.09.2003).