8.9.2005   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 221/46

1.1

Από τις 28 Φεβρουαρίου έως τις 11 Μαρτίου 2005, η 49η Σύνοδος της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των γυναικών (ΕΚΓ) θα αφιερωθεί στην αξιολόγηση της εφαρμογής της Πλατφόρμας δράσης και της Δήλωσης του Πεκίνου, που εγκρίθηκαν στη διάρκεια της Τέταρτης Παγκόσμιας Διάσκεψης Γυναικών (Πεκίνο, 1995) και των τελικών εγγράφων που εγκρίθηκαν στη διάρκεια της 23ης Ειδικής Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης «Γυναίκες 2000: ισότητα των φύλων, ανάπτυξη και ειρήνη για τον εικοστό πρώτο αιώνα» (Νέα Υόρκη, 2000) στη διάρκεια της οποίας έγινε μια πρώτη παρακολούθηση της προόδου που έχει επιτευχθεί αλλά και των σημαντικών εμποδίων στην πορεία προς την ισότητα των φύλων.

1.2

Με την ευκαιρία αυτή η Γενική Συνέλευση είχε εγκρίνει ψήφισμα με θέμα «Περαιτέρω δράσεις και πρωτοβουλίες για την εφαρμογή της Δήλωσης του Πεκίνου και της Πλατφόρμας Δράσης» καθώς και πολιτική δήλωση με την οποία τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν σε νέα συνάντηση, δέκα χρόνια μετά την υιοθέτηση της Πλατφόρμας, προκειμένου να αξιολογηθεί η πρόοδος που έχει επιτευχθεί και να εξεταστούν νέες δραστηριότητες.

1.3

Όπως προβλέπεται από το πρόγραμμα πολυετούς εργασίας της ΕΚΓ, οι εργασίες της 49ης συνόδου θα επικεντρωθούν στην πρόοδο που έχει επιτευχθεί στα δώδεκα πεδία που προσδιορίστηκαν στην πλατφόρμα δράσης αλλά και στον προσδιορισμό των σημερινών προκλήσεων και των νέων στρατηγικών για την προώθηση και την ενίσχυση των γυναικών και των κοριτσιών. Με την ευκαιρία αυτή, προκειμένου να διευκολυνθεί ο διάλογος, η Συνέλευση θα επιδιώξει την πιο ευρεία δυνατή συμμετοχή αντιπροσωπειών από τα κράτη μέλη, την κοινωνία των πολιτών και τις διεθνείς οργανώσεις.

1.4

Η στράτευση των Ηνωμένων Εθνών υπήρξε θεμελιώδης προκειμένου να αποκτήσει διεθνή εγκυρότητα το πρόβλημα της ισότητας των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών: το 1975 συγκλήθηκε η Πρώτη Παγκόσμια Διάσκεψη για το γυναικείο ζήτημα με την οποία εξαγγέλθηκε η Δεκαετία της Γυναίκας (Πόλη του Μεξικό)· με την Δεύτερη Διάσκεψη («στα μέσα της δεκαετίας» — Κοπεγχάγη 1980) οι κυβερνήσεις αρχίζουν να υπογράφουν (57) την Διεθνή Σύμβαση καταπολέμησης κάθε μορφής διακρίσεων εις βάρος των γυναικών (CEDAW 1979) που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην δύσκολη πορεία προς την ισότητα των φύλων· με την Τρίτη Διάσκεψη (Nairobi 1985) εγκρίθηκε το πρόγραμμα δράσης «Μελλοντικές στρατηγικές για την προώθηση του ζητήματος των γυναικών» με την οποία κυβερνήσεις και διεθνείς οργανώσεις εξαγγέλλουν το στόχο της ισότητας.

1.5

Ένα περαιτέρω βήμα στη διαδικασία αναγνώρισης των γυναικείων ιδιαιτεροτήτων αλλά και του ρόλου των γυναικών έγινε με το Ψήφισμα 1325 του 2000 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια (με το οποίο αναγνωρίζεται ότι οι συνέπειες του πολέμου στις γυναίκες είναι διαφορετικές και επιβεβαιώνεται η ανάγκη ενίσχυσης του ρόλου τους στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων σχετικά με την πρόληψη και την επίλυση των ένοπλων συγκρούσεων) αλλά, γενικότερα, το θέμα της προώθησης του ζητήματος των γυναικών επί μία δεκαετία πλέον λαμβάνεται πλέον υπόψη στα συμπεράσματα όλων των μεγάλων διασκέψεων και των διεθνών συναντήσεων που προωθούνται στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών (1)

1.6

Μια άλλη σημαντική στιγμή ήταν η Συνάντηση Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Χιλιετία, που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 2000 και στην οποία τα κράτη μέλη προσδιόρισαν οκτώ στόχους (Millennium Development Goals), σαφείς και μετρήσιμους προκειμένου να μειωθεί αισθητώς η φτώχεια, η πείνα, οι ασθένειες και η φθορά του περιβάλλοντος έως το 2015. Η Δήλωση της Χιλιετίας γεννήθηκε επίσης από την απαίτηση σύνταξης ενός καταλόγου ομοιογενών προτεραιοτήτων μεταξύ αυτών που προσδιορίστηκαν την προηγούμενη δεκαετία στις διάφορες διασκέψεις και συναντήσεις κορυφής που πραγματοποιήθηκαν σε διεθνές επίπεδο. Μεταξύ των στόχων, ο τρίτος αφιερώνεται στην προώθηση της ισότητας των φύλων και στην ενίσχυση των γυναικών και συνδέεται στενά με την επιμόρφωση και την εκπαίδευση, ενώ ο πέμπτος εξετάζει την αναπαραγωγική υγεία. Η οπτική του φύλου είναι συνεπώς παρούσα σε οχτώ σημεία.

2.1

Μολονότι το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών προσδιόρισε ένα σημαντικό ρυθμιστικό πλαίσιο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων, παρατηρείται ενίοτε έλλειψη συνοχής μεταξύ των κειμένων και της πρακτικής εφαρμογής των αρχών στο εσωτερικό επίπεδο των κρατών και των εμπορικών και αναπτυξιακών πολιτικών τους. Η πλήρης επιβεβαίωση των αστικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών συχνά εξουδετερώνεται από μακροοικονομικές πολιτικές και εμπορικές συμφωνίες που διαπνέονται από το νεοφιλελεύθερο πνεύμα και δεν λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου.

2.2

Επιπλέον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολύπλοκη διεθνής κατάσταση δεν αποτελεί ευνοϊκό πεδίο για τη διαδικασία προώθησης του ζητήματος των γυναικών, που αντιθέτως κινδυνεύει να υποστεί συνεχή διάβρωση των θέσεων που κατακτήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια.

2.3

Οι εν εξελίξει ένοπλες συγκρούσεις εξασθενίζουν και επιδεινώνουν όλο και περισσότερο την κατάσταση των γυναικών.

2.4

Η οικιακή βία εξακολουθεί να υφίσταται σε όλον τον κόσμο και πλήττει τις γυναίκες κάθε ηλικίας, κοινωνικής τάξης ή θρησκείας.

2.5

Είναι σημαντικό έτσι να επιβεβαιωθεί η ισότητα των φύλων και η υποστήριξη των γυναικείων δικαιωμάτων ως πρωταρχικός στόχος και μέσο για την επίτευξη δίκαιας ανάπτυξης, καλύτερης ανακατανομής του πλούτου, βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ενίσχυση των συστημάτων προστασίας των πιο αδύναμων κατηγοριών του πληθυσμού.

3.1

Θεωρούμε σημαντικό να συμμετάσχει η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή με δικό της έγγραφο στην εξελισσόμενη αξιολόγηση της προόδου που έχει επιτευχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο πεδίο της ισότητας των φύλων.

3.2

Υπενθυμίζεται σχετικά ότι η ΕΟΚΕ παρακολούθησε πάντοτε με μεγάλη προσοχή τις δραστηριότητες που αποβλέπουν στην προώθηση του καθεστώτος των γυναικών στην κοινωνία, είτε μέσω πολλών γνωμοδοτήσεων, είτε με την προώθηση διαφόρων πρωτοβουλιών της. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την τέταρτη διάσκεψη των γυναικών (Πεκίνο 1995) και τη συνέχειά της (Πεκίνο +5) παρείχε τη συμβολή της με δύο γνωμοδοτήσεις (EXT/131 και REX/033) στις οποίες επιβεβαίωνε μεταξύ των άλλων τη σημασία της παρουσίας μιας αντιπροσωπείας της ΕΟΚΕ στις εργασίες των Ηνωμένων Εθνών.

3.3

Επιπλέον, σε μια οπτική συνεργασίας με τα Ευρωπαϊκά Όργανα — και πάνω απ' όλα με το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή — η ΕΟΚΕ απέκτησε σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση πολυάριθμων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποβλέπουν στη διασφάλιση της ισότητας ανδρών και γυναικών με τις οποίες τα τελευταία χρόνια επιχειρήθηκε να δοθεί απάντηση στις προκλήσεις και στα εμπόδια που προσδιορίστηκαν στο Πεκίνο.

3.4

Στα πλαίσια αυτά θεωρούμε ότι, με την εξέταση της προόδου και των εμποδίων που συναντήθηκαν από την τέταρτη διάσκεψη έως σήμερα, μπορεί να είναι σημαντική η συμβολή της ΕΟΚΕ προκειμένου να καταστεί συστηματική η ενσωμάτωση των γυναικείων προβληματικών σε όλο και περισσότερους τομείς της πολιτικής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας.

3.5

Επιπλέον, ξεκινώντας από την επίγνωση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστή στο διεθνές πεδίο, αλλά και από τις μεγάλες ευθύνες που συνδέονται μ' αυτό, μέσω του εγγράφου αυτού προτείνουμε να προσδιοριστεί ποια μπορεί να είναι η συμβολή της ΕΕ για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και της προώθησης του ζητήματος των γυναικών στο κόσμο, μέσω των πολιτικών συνεργασίας, ανάπτυξης αλλά και των εμπορικών πολιτικών.

4.1

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το θέμα της ισότητας των φύλων, που είχε ήδη συμπεριληφθεί στη Συνθήκη κωδικοποιήθηκε περαιτέρω με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ με την οποία υιοθετήθηκε η «διπλή προσέγγιση» που παραλληλίζει αφενός την εφαρμογή της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές και αφετέρου την εφαρμογή ειδικών δράσεων υπέρ των γυναικών. Το ζήτημα όμως των ισοδύναμων ευκαιριών ανδρών και γυναικών έχει ήδη ενσωματωθεί στην πολιτική της οικονομικής συνοχής και αποτελεί πρωταρχικό στόχο των Διαρθρωτικών Ταμείων ήδη από το 1994.

4.2

Η ΕΕ υιοθέτησε μία ολοκληρωμένη προσέγγιση που διαφοροποιεί τα νομοθετικά και τα δημοσιονομικά μέσα αλλά και μια ανοιχτή μέθοδο συντονισμού των κοινωνικών πολιτικών. Μεταξύ των πιο πρόσφατων μέσων που υιοθετήθηκαν για την επίτευξη της ισότητας των φύλων είναι, στο εσωτερικό της ΕΕ, η στρατηγική — πλαίσιο για την ισότητα των φύλων (2001-2005) με τα ετήσια προγράμματα εργασίας και τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

4.3

Η στρατηγική — πλαίσιο για την ισότητα των φύλων (2001-2005) τείνει να συντονίσει δραστηριότητες και προγράμματα που προηγουμένως αναπτύσσονταν σε τομεακή βάση, αποδεχόμενη την οπτική της διπλής προσέγγισης του Άμστερνταμ προκειμένου να διασφαλιστεί μεγαλύτερη συνάφεια, μέσω επίσης της κατάρτισης βέβαιων δεικτών και ενός συστήματος αξιολόγησης και διάδοσης των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων.

4.4

Οι τομείς παρέμβασης και οι στόχοι, που έτσι κι αλλοιώς αλληλοεξαρτώνται και οι οποίοι προσδιορίστηκαν από τη στρατηγική για την προώθηση της ισότητας των φύλων είναι ουσιαστικά 5: οικονομία (που συνδέεται με την στρατηγική για την απασχόληση και τα Διαρθρωτικά Ταμεία όπως επίσης και με την εφαρμογή της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές που έχουν επιπτώσεις στην κατάσταση των γυναικών στην οικονομική ζωή)· συμμετοχή και εκπροσώπηση (σχετικά με τις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων)· κοινωνικά δικαιώματα (που σχετίζεται με την καθημερινή ζωή και τις ανισότητες που υπάρχουν στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας)· τη ζωή της πολιτείας (που συνδέεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, και θέτει ιδιαίτερα έμφαση στη βία και στο λαθρεμπόριο για σεξουαλικούς λόγους)· αλλαγή των ρόλων και των στερεοτύπων (που συνδέεται με το πολιτιστικό σύστημα και τα μαζικά μέσα επικοινωνίας).

4.5

Η ενίσχυση των πολιτικών για την ισότητα των φύλων προωθήθηκε επίσης μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων. Ο κανονισμός για την περίοδο 2000-2006 των Ταμείων προήλθε από προσεκτική και επικριτική ανάλυση των μέτρων υπέρ της ισότητας των ευκαιριών και από τις αδυναμίες τους και κατοχυρώθηκε με τη διπλή προσέγγιση που προβλέπεται από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Επιπλέον, τα ΔΤ θεωρούνται — κυρίως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο — θεωρήθηκαν πάντοτε ως το κυριότερο μέσο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση, στους Νέους προσανατολισμούς για την απασχόληση προβλέπεται ότι η ισότητα των φύλων θα πρέπει να έχει οριζόντια διάσταση σε όλους τους στόχους και ότι η ισότητα ανδρών και γυναικών αποτελεί έναν από τους ειδικούς στόχους.

4.6

Μεγάλα βήματα προς τα μπρος έχουν γίνει στο εσωτερικό του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, που συνδέεται κυρίως με τις πολιτικές για την απασχόληση και την επιμόρφωση· οι προσπάθειες στον τομέα αυτό επικεντρώθηκαν κυρίως στη βελτίωση της πρόσβασης, της συμμετοχής και της θέσης των γυναικών στην αγορά εργασίας (άξονας Ε) αλλά και στη δυνατότητα συμβιβασμού της εργασίας με την οικογενειακή ζωή και από την άποψη αυτή υπάρχουν ήδη ενθαρρυντικά παραδείγματα. Με την έννοια αυτή, το ΕΚΤ υιοθέτησε τον ποσοτικό στόχο που προωθήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας, σύμφωνα με τον οποίο: 1) το ποσοστό γυναικείας απασχόλησης θα πρέπει να αυξηθεί από το 51 % (2000) στο 60 %· και από το Συμβούλιο της Βαρκελώνης του 2002 σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να διασφαλιστεί η προσχολική ενσωμάτωση του 90 % των παιδιών ηλικίας μεταξύ 3 ετών και σχολικής ηλικίας και τουλάχιστον στο 33 % για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών.

4.7

Ωστόσο, φαίνεται ακόμη σποραδικά τα μέτρα που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας εργασίας και της δυνατότητας σταδιοδρομίας, αλλά και ενθάρρυνσης της γυναικείας επιχειρηματικότητας και μείωσης των μισθολογικών αποκλίσεων και τέλος αύξησης της παρουσίας των γυναικών στον τομέα των νέων τεχνολογιών· στο πεδίο του συμβιβασμού ζωής/εργασίας υπήρξαν ορισμένες δράσεις που αποβλέπουν στις υπηρεσίες περίθαλψης των παιδιών, αλλά πολύ λίγες αναφέρονται ρητά στους ηλικιωμένους ή στα εξαρτώμενα μέλη της οικογένειας.

4.8

Η διάσταση του φύλου, παραμένει, αντιθέτως, πολύ ασθενής στα άλλα Ταμεία κυρίως αυτά που σχετίζονται με τη γεωργία και την αλιεία, τομείς στους οποίους κατά παράδοση οι γυναίκες δεν εκπροσωπούνται επαρκώς μολονότι διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην ανάπτυξή τους. Παραμένουν συνεπώς, βαθιές ανισότητες στα πεδία αυτά και δεν αξιολογείται όσο πρέπει η συμβολή που παρέχουν οι γυναίκες στην κοινότητα, έστω και σε σχέση με τη μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος.

4.9

Οι πολιτικές της ΕΕ ενισχύονται και από διάφορες πρωτοβουλίες και προγράμματα ειδικής χρηματοδοτησης· αναφέρουμε για παράδειγμα NOW (απασχόληση) στον τομέα της εργασίας, STOP για την ενίσχυση της συνεργασίας κατά της εμπορίας των γυναικών και των παιδιών, DAPHNE για τη βελτίωση της ενημέρωσης και της προστασίας των θυμάτων της βίας· Women and Science (Πρόγραμμα Πλαίσιο Έρευνας και Ανάπτυξης) στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Η στρατηγική — πλαίσιο επιπλέον προτείνει την ενίσχυση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις διάφορες κοινοτικές πρωτοβουλίες, όπως είναι Equal, Interreg, Urban, Leader ή και στον πολιτιστικό τομέα, Leonardo, Socrates, Youth, Culture κλπ.

4.10

Η Έκθεση της Επιτροπής για την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών (COM(2004)115) επισημαίνει ότι υφίσταται ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρκετή προωθημένη νομοθεσία στα θέματα αυτά (2), που μεταξύ των άλλων ενισχύεται από εκτεταμένη νομολογία. Προωθείται επίσης και σχέδιο ενιαίας οδηγίας για την εφαρμογή της αρχής για τις ισοδύναμες ευκαιρίες και την ισότητα μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στα θέματα της απασχόλησης, που θα ενοποιήσει και θα συστηματοποιήσει την υφιστάμενη σχετική νομοθεσία.

4.11

Προς την κατεύθυνση αυτή εκφράστηκε επίσης το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπουργών εργασίας και κοινωνικών υποθέσεων, οι οποίοι κατά τον προσδιορισμό μιας ενιαίας οδηγίας στα θέματα της ισότητας μεταχείρισης, επισήμαναν ότι τα πεδία στα οποία μπορεί να υπάρξει παρέμβαση είναι κυρίως εκείνο της μισθολογικής ισότητας, των ισοδύναμων ευκαιριών πρόσβασης στην αγορά εργασίας· της ισότητας μεταχείρισης στα συστήματα κοινωνικής προστασίας, την επιμόρφωση και στη δυνατότητα σταδιοδρομίας και στην επιβάρυνση με την απόδειξη, στην περίπτωση διακρίσεων λόγω φύλου.

4.12

Η πρόταση Οδηγίας για την εφαρμογή της αρχής της ισότητας μεταχείρισης για ισότιμη πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες (2003/0265(CNS) εξετάστηκε επίσης και στο εσωτερικό της ΕΟΚΕ (3) (βλέπε γνωμοδότηση), επισημαίνοντας ορισμένα σημαντικά κενά που θα πρέπει να καλυφθούν στο άμεσο μέλλον.

4.13

Επιπλέον, ακριβώς ως αποτέλεσμα της έγκρισης της πλατφόρμας δράσης του Πεκίνου και του Συμβουλίου της Λισσαβώνας έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια τα στατιστικά στοιχεία που σχετίζονται με το φύλο, μέσω επίσης του προσδιορισμού νέων δεικτών (που είναι σχετικοί για παράδειγμα με τις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων, με την αγορά εργασίας και την οικιακή βία) για να επιτραπεί έτσι η πραγματική ανάλυση των προβλημάτων και η παρακολούθηση του αντικτύπου των πολιτικών και των δράσεων που εφαρμόζονται. Στο στατιστικό πεδίο, συνεπώς, έχει ήδη υπάρξει προφανής πρόοδος άρα παραμένουν πολλά να γίνουν ακόμα προκειμένου να επιτραπεί σοβαρή παρακολούθηση των διαφόρων κλάδων. Πράγματι, μόνο η δυνατότητα μελέτης και ανάλυσης των φαινομένων και των διαδικασιών που εξελίσσονται από ποσοτική και ποιοτική σκοπιά μπορεί να προσφέρει την ακριβή διάσταση της προόδου που έχει επιτευχθεί.

4.14

Ακόμα περισσότερο άγνωστοι, αντιθέτως σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και στα εθνικά κράτη, παραμένουν οι απολογισμοί φύλου που θεωρούνται ως η εφαρμογή της ενσωμάτωσης της προβληματικής φύλου στις διαδικασίες προϋπολογισμού. Με την εισαγωγή μιας προοπτικής του φύλου σε όλα τα επίπεδα της διαδικασίας προσδιορισμού των προϋπολογισμών αναγνωρίζεται ότι οι αποφάσεις των διοικητικών παραγόντων δεν είναι ουδέτερες αλλά έχουν διαφορετικές επιπτώσεις σε άνδρες και γυναίκες· με την έννοια αυτή ο προϋπολογισμός φύλου προσδιορίζεται επίσης και ως το μέσο αξιολόγησης του αντικτύπου των πολιτικών, των χρηματοδοτήσεων και της φορολογίας επί των ανδρών και των γυναικών.

4.15

Δυστυχώς, μολονότι οι κοινοτικές πολιτικές υπέρ των γυναικών έχουν ενισχυθεί, χρειάζονται ακόμα θετικές ενέργειες αλλά και μέγιστη δέσμευση των κρατών μελών ως υπεύθυνων παραγόντων για την εφαρμογή αυτών των πολιτικών προκειμένου να επιτευχθούν πραγματικά οι στόχοι που τίθενται.

4.16

Μολονότι το ποσοστό της γυναικείας ανεργίας στην Ευρώπη έχει πράγματι μειωθεί φτάνοντας το 55,6 %, είμαστε ακόμη ωστόσο μακριά σε πολλές χώρες από τα όρια που θεσπίστηκαν από το Συμβούλιο της Λισσαβώνας· πράγματι οι γυναίκες είναι η πλειοψηφία της αδύναμης κατηγορίας των εργαζομένων, της κατηγορίας των επισφαλώς εργαζομένων χωρίς κανένα σύστημα κοινωνικής προστασίας· σε πολλά κράτη παραμένουν ή αυξάνονται επίσης ισχυρές μισθολογικές διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών και ο διαχωρισμός τόσο ο κατακόρυφος όσο και ο οριζόντιος που υφίστανται οι γυναίκες είναι ακόμη μια θλιβερή πραγματικότητα. Όπως έχει ήδη αναφερθεί ακόμη και στο πεδίο του συμβιβασμού της ζωής με την εργασία, τα μέτρα φαίνεται να επικεντρώνονται μόνο στη φροντίδα των τέκνων ενώ παραμένουν ακόμη ελλειπή τα μέτρα σχετικά με τα άλλα μέλη της οικογένειας που χρειάζονται προστασία· επιπλέον, πολύ λίγα μέτρα έχουν θεσπιστεί για την ενθάρρυνση της γονικής άδειας και για τους εργαζόμενους που είναι πατέρες.

4.17

Επίσης παραμένουν ισχυρές οι ανισότητες στον τομέα της λήψεως αποφάσεων: αρκεί να σκεφτούμε ότι στο εσωτερικό της ΕΕ, το Σώμα των Επιτρόπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελείται από 22 άνδρες και 7 γυναίκες (μόνο το 20 %) ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συγκροτείται από 510 άνδρες και 222 γυναίκες (μόνο το 30 %)· επίσης σε εθνικό επίπεδο η κατάσταση δεν βελτιώνεται: ο μέσος όρος της γυναικείας παρουσίας στα εθνικά κοινοβούλια δεν φτάνει τα 25 %, ενώ στις κυβερνήσεις είναι λίγο περισσότερο από το 20 % (4). Η ΕΟΚΕ καταγράφει χαμηλή γυναικεία παρουσία (επί 317 συμβούλων, μόνο οι 79 είναι γυναίκες, δηλαδή μόνο 25 %).

5.1

Η προβληματική σχετικά με τις ίσες ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών έχει πλέον εισέλθει πλήρως στις πολιτικές συνεργασίας και ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η Ανακοίνωση της Επιτροπής (COM(95) 423 τελ., 18 Σεπτεμβρίου 1995), που ακολουθήθηκε από ψήφισμα του Συμβουλίου για την ενσωμάτωση των ζητημάτων του φύλου στην αναπτυξιακή συνεργασία (20 Δεκεμβρίου 1995) αποτέλεσαν τη βάση για την έγκριση του πρώτου Κανονισμού το 1998 (ΕΚ n 2836/98 του Συμβουλίου στις 22 Δεκεμβρίου 1998), που ανανεώθηκε για τη διετία 2004-2006. Το νέο κείμενο (CE 806/2004), ενισχύει τους στόχους του, — υποστήριξη στην ενσωμάτωση και υιοθέτηση θετικών μέτρων για την προώθηση των ίσων ευκαιριών ως ουσιαστική συμβολή στη μείωση της φτώχειας στον κόσμο — και προσδιορίζει ως πρωταρχικά τον έλεγχο των πόρων και των υπηρεσιών υπέρ των γυναικών, κυρίως στους τομείς της εκπαίδευσης και της απασχόλησης αλλά και στη συμμετοχή στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων. Στη συνέχεια συζητείται επίσης η υποστήριξη στις δημόσιες και ιδιωτικές δραστηριότητες που έχουν ως στόχο την ισότητα των φύλων.

5.2

Το Πρόγραμμα Δράσης για την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων στις πολιτικές συνεργασίας της Κοινότητας (2001-2006) (5) προτίθεται να συμβάλει στην κάλυψη της απόκλισης μεταξύ των εξαγγελλόμενων αρχών και της πρακτικής, μέσω συγκεκριμένης στρατηγικής αλλά και προσδιορισμού των πρωταρχικών πεδίων: υποστήριξη στις μακροοικονομικές πολιτικές που συνδέονται με τη μείωση της φτώχειας και στα προγράμματα κοινωνικής ανάπτυξης στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης· ασφάλεια των τροφίμων και βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη· μεταφορές· θεσμική οικοδόμηση ικανοτήτων και ορθή διακυβέρνηση· εμπόριο και ανάπτυξη· συνεργασία και περιφερειακή ολοκλήρωση· υποστήριξη της ενσωμάτωσης των φύλων σε όλα τα σχέδια για τα προγράμματα τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο· χορήγηση μέσων και κατάλληλης επιμόρφωσης στα θέματα της ισότητας των φύλων στο ίδιο το προσωπικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

5.3

Το έγγραφο προγραμματισμού για την προώθηση της ισότητας των φύλων στην πολιτική συνεργασίας για την περίοδο 2005-2006, έχει προσδιορίσει ως κατά προτεραιότητα πεδία παρέμβασης: την προώθηση θετικής νοοτροπίας όσον αφορά τη συμπεριφορά των εφήβων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των νεαρών κοριτσιών· την αναγκαιότητα επιμόρφωσης και μεθοδολογικής υποστήριξης στους κυριότερους παράγοντες που δραστηριοποιούνται σχετικά στις χώρες εταίρους.

5.4

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει δράσεις και σχέδια που αποβλέπουν στη βελτίωση της ισότητας των φύλων μέσω της διμερούς και περιφερειακής συνεργασίας με τα δυτικά Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, την περιοχή της Μεσογείου, την Αφρική, την Καραϊβική και τις χώρες του Ειρηνικού και τέλος την Λατινική Αμερική· άλλες χρηματοδοτήσεις παρέχονται σε μη γεωγραφική αλλά θεματική βάση αλλά θεματική προκειμένου να υλοποιηθούν σχετικές δράσεις στο πεδίο αυτό.

5.5

Κατά την άποψη μας θετική στιγμή για την εξέλιξη των σχέσεων της ΕΕ με τρίτες χώρες μπορεί να θεωρηθεί η συμφωνία του Κοτονού, που υπογράφηκε στις 23 Ιουνίου του 2000 με τις χώρες ΑΚΕ (Αφρική-Καραϊβική-Ειρηνικός). Η συμφωνία, που αποδεικνύει τη σχέση που υπάρχει μεταξύ εμπορικής πολιτικής και ανάπτυξης, εισάγει την κοινωνική διάσταση μέσω επίσης της προώθησης της πλήρους συμμετοχής στις αναπτυξιακές στρατηγικές των μη κρατικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, και θεσπίζει ότι η ισότητα των φύλων αποτελεί ένα από τα εγκάρσια θέματα της συμφωνίας και θα πρέπει για το λόγο αυτό να λαμβάνεται συστηματικά υπόψη (άρθρα 8 και 31). Θεωρούμε άκρως θετικό το γεγονός ότι θεσμοθετείται η συμμετοχή των μη κρατικών παραγόντων στις διάφορες φάσεις του προγραμματισμού των εθνικών στρατηγικών εγγράφων και εκφράζουμε την ελπίδα ότι θα δοθεί ειδική προσοχή στην σχετική ενεργοποίηση των γυναικείων οργανώσεων.

Η συμφωνία, επιπλέον, αποδίδει στην ΕΟΚΕ ρητή εντολή διαβουλεύσεων των ομάδων οικονομικού και κοινωνικού συμφέροντος, θεσμοποιώντας έτσι το ρόλο του προτιμησιακού συζητητή.

5.6

Η πλήρης ενσωμάτωση και η δραστηριοποίηση των γυναικών στις πολιτικές ανάπτυξης αντιπροσωπεύει βεβαίως μια δύσκολη και μακροχρόνια διαδικασία, θεωρούμε ωστόσο σημαντικό να διατηρηθεί πάντοτε σε υψηλό επίπεδο προσοχής σε όλα τα ευρωπαϊκά όργανα προκειμένου αυτά που έχουν εξαγγελθεί στο χαρτί να μετατρέπονται σε συγκεκριμένες δράσεις.

5.7

Από τη σκοπιά αυτή, είναι ουσιαστικό οι κοινοτικές πολιτικές για την οικονομική και κοινωνική συνοχή να προταθούν ως πρότυπο που μπορεί εξαχθεί και στον υπόλοιπο κόσμο ενώ παράλληλα να δεσμευτεί η ΕΕ να προωθήσει και να εφαρμόσει τις αρχές του σε διεθνές επίπεδο μέσω της σχέσεως της με τρίτες χώρες.

5.8

Ένα χρήσιμο μέσο μπορεί βεβαίως να αποτελέσει η ενσωμάτωση ειδικών ρητρών στις εμπορικές συμφωνίες και στις συμφωνίες εργασίας όπως επίσης η υιοθέτηση θετικών μέτρων έναντι των χωρών εκείνων που σέβονται τα δικαιώματα των γυναικών.

5.9

Μολονότι είναι αλήθεια ότι η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου έχει ευνοήσει τη γυναικεία απασχόληση στις αναπτυσσόμενες χώρες, άλλο τόσο είναι αληθινό ότι συχνά τις έχει περιορίσει στην κατηγορία των πρόσκαιρων εργαζομένων χωρίς προσόντα, με λιγότερες αποδοχές και χωρίς οποιοδήποτε σύστημα κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, η φιλελευθεροποίηση των ανταλλαγών συχνά συνοδεύεται από πολιτικές διαρθρωτικής προσαρμογής, που υποδεικνύονται ή επιβάλλονται από διεθνείς οργανισμούς, που λόγω έλλειψης κατάλληλων μηχανισμών κοινωνικής προστασίας δύσκολα μπορούν να τις αντέξουν οι πιο εξασθενημένες κατηγορίες του πληθυσμού, των οποίων οι γυναίκες συχνά αποτελούν την πλειοψηφία.

5.10

Παρόλα αυτά φαίνεται ακόμη χαμηλή η προσοχή που επιδεικνύεται στις πολιτικές, κυρίως τις εμπορικές, στα ζητήματα του φύλου. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι πολιτικές αυτές δεν είναι πράγματι ουδέτερες και ότι αντιθέτως συχνά δημιουργούν το δικό τους αρνητικό αντίκτυπο στις γυναίκες, και τέλος ότι η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας δεν μπορεί να διαχωριστεί από την κοινωνική δικαιοσύνη, θα ήταν χρήσιμο αφενός οι πολιτικές αυτές να διαπραγματεύονται λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, από την άλλη ότι θα πρέπει να καθιερωθούν συστήματα παρακολούθησης των αποτελεσμάτων τους τόσο σε μακροοικονομικό όσο και σε μικροοικονομικό επίπεδο.

—

η συμμετοχή στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων και η γυναικεία εκπροσώπηση παραμένουν χαμηλές τόσο στα ευρωπαϊκά όργανα όσο και στο μεγαλύτερο τμήμα των κρατών μελών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και θα πρέπει να ενθαρρυνθούν σε όλα τα όργανα μέσω επίσης του ενδεχόμενου ενός συστήματος ποσοστώσεων·

—

οι επιμορφωτικές δράσεις που προορίζονται για τη διάδοση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου θα πρέπει να υλοποιηθούν είτε στα όργανα είτε στα κράτη μέλη, τόσο στους τόπους λήψεως αποφάσεων όσο και στους τόπους εφαρμογής των πολιτικών και των στρατηγικών·

—

στοχοθετημένες μελέτες και αναλύσεις με γνώμονα το φύλο, στατιστικά στοιχεία και ειδικοί δείκτες είναι απαραίτητα για να διευκρινιστούν οι θεματικές και να βελτιωθούν οι πολιτικές και οι στρατηγικές παρέμβασης, αλλά επίσης για πραγματική αξιολόγηση του αντίκτυπου τους· είναι αναγκαίο να συνεχιστεί η παραγωγή ξεχωριστών στρατιστικών δεδομένων και ο προσδιορισμός νέων δεικτών·

—

είναι αναγκαία να εκφραστούν ποσοτικά οι πόροι που προορίζονται για τις θετικές δράσεις υπέρ των γυναικών σε όλα τα ταμεία και τα μέσα χρηματοδότησης της ΕΕ, και στα κράτη μέλη, κυρίως μέσω της ενθάρρυνσης και διάδοσης του προϋπολογισμού βάσει της ισότητας ανδρών και γυναικών·

—

η πιο σημαντική προϋπόθεση είναι ωστόσο η επιβεβαίωση της ισότητας του δικαιώματος πρόσβασης στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση, όπως προβλέπεται στο 3ο σημείο των αναπτυξιακών στόχων της Χιλιετίας,

—

σε σχέση με τα Διαρθρωτικά Ταμεία, θα πρέπει να ενισχυθούν οι δράσεις που προορίζονται για τις γυναίκες στους τομείς της γεωργίας (ΕΓΤΠΕ) και της αλιείας (ΧΜΠΑ), συνδέοντάς τες με την προστασία του περιβάλλοντος, άλλο θέμα στο οποίο οι κοινοτικές πολιτικές που συνδέονται με την ισότητα των φύλων είναι σχετικά αδύναμες·

—

θα πρέπει να δοθεί νέα ώθηση στις πολιτικές υπέρ της γυναικείας επιχειρηματικότητας και αύξησης της παρουσίας των γυναικών στους τομείς της νέας τεχνολογίας·

—

πρέπει να ενταθούν οι επιμορφωτικές δράσεις στον τομέα της κοινωνίας της γνώσης προκειμένου αυτή να μην καταστεί ένα νέο πεδίο διακρίσεων και αποκλεισμού των γυναικών αλλά αντιθέτως να μπορέσουν να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων που καθορίστηκαν από την στρατηγική της Λισσαβώνας·

—

γενικότερα, σε σχέση με την αγορά εργασίας θα πρέπει να συνεχιστεί η δράση με ειδικά μέτρα κατά των διακρίσεων εγκάρσιου και οριζόντιου χαρακτήρα για την άρση όλων εκείνων των εμποδίων που παρεμποδίζουν την επίτευξη της πραγματικής ισότητας μέσω του προσδιορισμού ειδικών και ποσοτικά εκφρασμένων στόχων εκ μέρους των κρατών μελών σε συμφωνία με τους κοινωνικούς εταίρους· κυρίως σε ό,τι αφορά τις μισθολογικές διακρίσεις, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν να εφαρμόζουν την πολυμερή προσέγγιση, που προβλέπεται από τις κατευθυντήριες αρχές του Συμβουλίου για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών (6), που περιλαμβάνει την επιμόρφωση και την παιδεία, την ταξινόμηση του τύπου εργασίας, τα μισθολογικά συστήματα, τα πολιτιστικά στερεότυπα ως θεμελιώδεις διαστάσεις του προβλήματος·

—

στα μέτρα που αποβλέπουν στο συμβιβασμό της εργατικής και οικογενειακής ζωής θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην προστασία των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τη γήρανση του πληθυσμού, χωρίς βεβαίως να μειωθεί το επίπεδο φροντίδας του παιδικού τομέα·

—

για να διευκολυνθούν οι ισότιμες ευκαιρίες ανδρών και γυναικών θα πρέπει να ενθαρρυνθούν και βελτιωθούν οι επενδύσεις στις δημόσιες υπηρεσίες ειδικότερα στους τομείς της σχολικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, της υγείας και της περίθαλψης·

—

ενίσχυση, επίσης στο εσωτερικό των κρατών μελών, των πολιτικών για τη μετανάστευση και την ενσωμάτωση των γυναικών μεταναστών, και των μέτρων που προορίζονται για τις γυναίκες θύματα των συγκρούσεων, διακρίσεων και βίας στις χώρες προέλευσης·

—

καταπολέμηση του εμπορίου γυναικών και βρεφών·

—

σε σχέση με τις αναπτυξιακές και εμπορικές πολιτικές είναι αναγκαίο να συνεχιστεί η ενίσχυση της συμμετοχικής προσέγγισης της κοινωνίας γενικότερα και του ρόλου των γυναικών ειδικότερα, με πλήρη ενεργοποίηση των γυναικείων ομάδων συμφερόντων στη διατύπωση των πολιτικών ανάπτυξης και στο προσδιορισμό των εθνικών εγγράφων στρατηγικής στις αντίστοιχες χώρες μέσω κυρίως της αύξησης ειδικών χρηματοδοτήσεων για τις γυναίκες, ούτως ώστε να ενισχυθούν σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο·

—

παρακολούθηση των επιπτώσεων των εμπορικών συμφωνιών και των αναπτυξιακών πολιτικών και στο μικροοικονομικό επίπεδο, προβλέποντας ειδικές αναλύσεις του αντικτύπου που έχουν αυτές οι συμφωνίες στις συνθήκες ζωής των πιο αδύναμων κατηγοριών και λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές λόγω φύλου·

—

αξιολόγηση του ρόλου της Επιτροπής και των αντιπροσωπειών προκειμένου να ασκηθεί μια ορισμένη επίδραση με στόχο την επιβεβαίωση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και συνεπώς και των δικαιωμάτων των γυναικών όπου αυτά παραβιάζονται·

—

οι αντιπροσωπείες θα πρέπει να έχουν ειδικές ευθύνες για την προώθηση της ενσωμάτωσης του φύλου·

—

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να ασκήσει όλη την επιρροή της προκειμένου ο μεγαλύτερος αριθμός των κρατών να επικυρώσει και να θέσει σε εφαρμογή όλες τις διεθνείς συνθήκες που έχουν θετικό αντίκτυπο στη γυναικεία κατάσταση και ειδικότερα τη διεθνή σύμβαση κατά των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και το πρόσθετο πρωτόκολλο και τέλος για την άρση των επιφυλάξεων από τα κράτη που την έχουν ήδη υπογράψει.