19.2.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 54/37

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας»

COM(2010) 289 τελικό — 2010/0160 (COD)

(2011/C 54/12)

Εισηγητής: ο κ. Carmelo CEDRONE

Στις 23 Ιουνίου και στις 13 Ιουλίου 2010, και σύμφωνα με τα άρθρα 114 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αντιστοίχως αποφάσισαν να ζητήσουν τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την:

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας

COM(2010) 289 τελ. – 2010/0160 (COD)

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή» στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 25 Νοεμβρίου 2010.

Κατά την 467η σύνοδο ολομέλειάς της, της 8ης και 9ης Δεκεμβρίου (συνεδρίαση της 8ης Δεκεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 172 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 9 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η γνωμοδότηση αφορά το δεύτερο στάδιο της προσέγγισης τριών σταδίων της Επιτροπής σχετικά με τη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (ΟΑΠΙ). Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) θωρεί ότι, ακόμα και υπό τις παρούσες συνθήκες, για ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα, που έβλαψε σε μεγάλο βαθμό την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους συμπολίτες μας –χωρίς να έχει ακόμα τελειώσει– η ΕΕ αντέδρασε έντονα, ακόμη και με την παρούσα πρόταση παροτρύνοντας την ανάληψη ανάλογων δράσεων σε διεθνή κλίμακα. Η ΕΟΚΕ εύχεται το έργο αυτό να συνεχιστεί με επιμονή και συνοχή.

1.2   Επίσης, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι πρέπει να υπάρξει ταχεία εξίσωση του βαθμού ενσωμάτωσης των χρηματαγορών και του βαθμού της εποπτείας τους –η οποία εξακολουθεί να αποτελεί αρμοδιότητα του εκάστοτε κράτους–, καθότι αυτές ακριβώς οι αποκλίσεις ευθύνονται μεταξύ άλλων για τις αρνητικές συνέπειες που έχουν ήδη σημειωθεί. Ως εκ τούτου, τάσσεται υπέρ της υπό εξέταση πρότασης η οποία προβλέπει να ανατεθεί η εποπτεία των ΟΑΠΙ στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ (1)). Η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από την προσαρμογή των οικείων εθνικών νομοθετικών διατάξεων και από την εξάλειψη της σύγχυσης που ακόμη υφίσταται, κάνοντας ένα βήμα πέρα από τις υφιστάμενες προτάσεις, όπως άλλωστε έχουν ήδη ζητήσει ορισμένα κράτη.

1.3   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Σεπτεμβρίου 2009, για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (2), ειδικότερα όσον αφορά βασικά ζητήματα όπως η διαφάνεια και οι συγκρούσεις συμφερόντων, η πληροφόρηση, ο ανταγωνισμός, η ιδιαιτερότητα των δημόσιων χρεών και οι εξωτερικοί οργανισμοί αξιολόγησης. Η ΕΟΚΕ, μολονότι έχει επίγνωση της πολυπλοκότητας της υπόθεσης, εκφράζει ωστόσο την δυσαρέσκειά της απέναντι στην καθυστερημένη έναρξη της ισχύος του εν λόγω κανονισμού, οι διατάξεις του οποίου θα έπρεπε ήδη να προβλέπουν τις αλλαγές που προτείνονται εν προκειμένω.

1.4   Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της σχετικά με την ιδιαίτερη φύση του δημοσίου χρέους και, ειδικότερα, σχετικά με την αποτυχία σύστασης ενός ευρωπαϊκού οργανισμού αξιολόγησης του δημοσίου χρέους. Επ’ αυτού αναμένει με ανυπομονησία την έκβαση της δημόσιας διαβούλευσης η οποία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη (3).

1.5   Η ΕΟΚΕ θεωρεί πρωταρχικής σημασίας οι ευρωπαϊκές θυγατρικές εταιρείες των οργανισμών που δραστηριοποιούνται εκτός της επικράτειας της ΕΕ να διέπονται από τους κανόνες της νέας εποπτικής αρχής. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τις σχετικές διατάξεις που περιλαμβάνονται στον κανονισμό του 2009. Η καλύτερη λύση θα ήταν μια συμφωνία εντός της Ομάδας των 20 για τη δημιουργία διεθνούς ρυθμιστικού πλαισίου που θα συντονίζει τις διάφορες καθ’ ύλην αρμόδιες αρχές και θα εγκαθιδρύει διεθνείς κώδικες δεοντολογίας που θα πρέπει να σέβονται όλοι οι σχετικοί οργανισμοί, αναθέτοντας την εποπτεία στο Συμβούλιο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Το τελευταίο θα πρέπει να διαθέτει τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων σε συνεννόηση με τους οργανισμούς κάθε κράτους. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της σχετικά με το γεγονός ότι η διαδικασία αυτή έχει ήδη ξεκινήσει με την παρότρυνση της ΕΕ.

1.6   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η διαδικασία μεταρρύθμισης που έχει ήδη ξεκινήσει, επιβάλλεται να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν.

1.7   Είναι απαραίτητο να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των «καταναλωτών» και των επενδυτών στις χρηματαγορές, μια προϋπόθεση η οποία πληρούται μόνο αν δοθεί η εντύπωση και δημιουργηθεί η βεβαιότητα ότι το θέμα αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα χάρη στην επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε όσους παραβαίνουν τους κανόνες.

1.8   Δεδομένου του ρόλου των οργανισμών αξιολόγησης κατά την πρόσφατη κρίση της παγκόσμιας χρηματαγοράς και των χρηματιστηρίων αξιών, η ΕΟΚΕ εκτιμά ως θετικό το γεγονός ότι τέθηκε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα σε τρία στάδια για τη ρύθμιση της δράσης αυτών των οργανισμών για λογαριασμό των επενδυτών και των καταναλωτών (βλέπε το έγγραφο της Επιτροπής που αφορά τη δημόσια διαβούλευση για το θέμα αυτό). Το έργο που επιτελούν οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας κρίνεται πράγματι ουσιαστικό για την παροχή των απαραίτητων πληροφοριών με σκοπό την αποφυγή χορήγησης υπερβολικά επισφαλών πιστώσεων (μια σημαντική λειτουργία για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ασφάλειας των χρηματαγορών). Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι το εξωτερικό χρέος έχει συμπεριληφθεί στην τρέχουσα δημόσια διαβούλευση.

1.9   Οι λόγοι που επιβάλλουν τη μελέτη του θέματος του ολιγοπωλίου, το οποίο βρίσκεται στα χέρια ενός μικρού αριθμού οργανισμών αξιολόγησης των κινδύνων που συνδέονται με τα μέσα ή τις χρηματοπιστωτικές απαιτήσεις που αναλαμβάνονται αδιακρίτως από επενδυτές, τράπεζες, ασφαλιστικούς ομίλους ή εθνικές κυβερνήσεις, απορρέουν κυρίως από το γεγονός ότι οι πληροφορίες που διοχετεύουν οι εν λόγω οργανισμοί έχουν χαρακτήρα δημόσιου αγαθού και, άρα, οι παρεχόμενες υπηρεσίες αντιστοιχούν σε υπηρεσίες κοινής ωφελείας. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει επομένως με ικανοποίηση ότι οι πρώτες επιχειρήσεις που ζήτησαν να τους χορηγηθεί άδεια λειτουργίας οργανισμού αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στην ΕΑΚΑΑ ήταν ορισμένες πρωτοεμφανιζόμενες στον τομέα αυτόν ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.

1.10   Όταν οι οργανισμοί αξιολόγησης κρίνουν την χρηματοοικονομική βιωσιμότητα ενός κυρίαρχου κράτους (κίνδυνος αφερεγγυότητας του Δημοσίου), όπως συνέβη προσφάτως με την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας λόγω του δημόσιου χρέους της Ελλάδας και άλλων υπερχρεωμένων κρατών μελών της ΕΕ στις διεθνείς αγορές, τίθενται αυτομάτως δύο ζητήματα· αφενός μεν αυτό της αναντιστοιχίας της δράσης αυτών των οργανισμών με τους σκοπούς που υπηρετούν (η παροχή με τρόπο διαφανή και υπεύθυνο πληροφοριών σχετικών με την αγορά), αφετέρου δε η πιθανή σύγκρουση συμφερόντων των διεθνών ιδιωτών επενδυτών (που χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στις επενδυτικές τους δραστηριότητες) και των πολιτών/καταναλωτών της χώρας που υφίσταται τις επιπτώσεις μιας πιθανής εκτίμησης αδυναμίας εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους της, παρά το γεγονός ότι η αδυναμία αυτή προκλήθηκε από την ανικανότητα ή ενδεχομένως την αδικοπραγία των πολιτικών.

1.11   Οι οργανισμοί αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μπορούν να πραγματοποιούν αποτελεσματικά μια αξιολόγηση δημόσιου χρέους, αρκεί να διαθέτουν τα κατάλληλα μέσα και μεθόδους και να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν θέσει προς το σκοπό αυτό οι αρμόδιες δημόσιες αρχές.

1.12   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η αξιολόγηση του δημόσιου χρέους είναι ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Χαιρετίζει τη δημόσια διαβούλευση που δρομολόγησε η Επιτροπή και προσβλέπει στο να παρουσιάσει σε εύλογο χρόνο την εμπεριστατωμένη γνωμοδότησή της. Εύχεται ωστόσο το δημόσιο χρέος να αξιολογείται από ανεξάρτητο διεθνή ή ευρωπαϊκό οργανισμό, που έχει συγκροτηθεί ειδικά για το σκοπό αυτό, και με στόχο την προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Ο οργανισμός θα πρέπει να δρα έγκαιρα, με διαφάνεια και με τα κατάλληλα μέσα.

1.13   Έχει καθοριστική σημασία να επιτευχθεί μεγαλύτερος ανταγωνισμός όσον αφορά τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, οι οποίοι πρέπει να είναι ανεξάρτητοι τόσο μεταξύ τους όσο και έναντι τρίτων. Επίσης, σε περιπτώσεις καθυστερήσεων ή αδυναμίας να επιτευχθεί συμφωνία σε διεθνές επίπεδο, η ΕΟΚΕ εισηγείται τη συγκρότηση ενός ειδικού ευρωπαϊκού οργανισμού για το δημόσιο χρέος, καθώς και τη σύσταση ενός αξιόπιστου ιδιωτικού φορέα για την αξιολόγηση των κανονικών πιστώσεων, με στόχο την μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα του τομέα.

1.14   Σε συνδυασμό με την πρόταση για την επιβολή ενός ευρωπαϊκού καθεστώτος εποπτείας των οργανισμών αξιολόγησης, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι τα κύρια συναφή ζητήματα (κυρώσεις, ανταγωνισμός, συγκρούσεις συμφερόντων, πληροφόρηση) αντιμετωπίστηκαν από τον κανονισμό του 2009 (4).

1.15   Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικό τον περιορισμό της διακριτικής ευχέρειας των κρατών μελών όσον αφορά τη νομοθεσία που διέπει τον τομέα για να διευκολυνθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και η αντιστοιχία των νομοθεσιών, προκειμένου να μην ακυρωθούν οι ωφέλειες από την ευρωπαϊκή εποπτεία.

1.16   Η ΕΟΚΕ προτείνει να διευκολυνθεί η εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών για την προστασία των καρπωτών των χρηματοπιστωτικών προϊόντων (καταναλωτές, επιχειρήσεις. κλπ). Ενδείκνυται επίσης η συμμετοχή στην ευρωπαϊκή αρχή χρηματοπιστωτικής εποπτείας (το σημερινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας - ΕΣΧΕ) ενός ή και περισσοτέρων εκπροσώπων των καταναλωτών κατόπιν υπόδειξης των κοινωνικών εταίρων και των ενώσεων προστασίας του καταναλωτή.

1.17   Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθεί, με την ευρεία έννοια, το σύστημα παραγωγής της χρηματοπιστωτικής πληροφορίας και να προωθηθεί η πολλαπλότητα των φορέων και η εκ των προτέρων διάθεση νέων κανόνων για μεγαλύτερη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα των μεθόδων αξιολόγησης ιδίως όσον αφορά τα παράγωγα προϊόντα.

1.18   Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί διεθνώς το ισχύον σύστημα αυτορρύθμισης. Απαιτείται να συνεχιστεί η διαδικασία συντονισμού των διαφόρων αρμόδιων αρχών, να καθοριστούν αυστηροί κανόνες με καθολική ισχύ, καθώς και να εμπεδωθεί η βεβαιότητα της εφαρμογής τους. Η δε ΕΕ πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός στους διεθνείς οργανισμούς.

1.19   Τέλος, η ΕΟΚΕ προτείνει την απλοποίηση και τη διασάφηση του κανονισμού για την ευκολότερη κατανόηση και η εφαρμογή του, καθότι οι περίπλοκοι κανόνες είναι πάντα ευκολότερο να παρακαμφθούν.

1.20   Η ΕΟΚΕ ζητά να καταργηθεί η υποχρέωση βαθμολόγησης των τίτλων από τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η πώληση (πρόταση και του Financial Stability Board <Συμβούλιο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας>). Η κατάργηση του όρου αυτού, η οποία είναι αναγκαία για την εισαγωγή των τίτλων στην αγορά, θα συμβάλει στην αποφυγή της παθητικής αποδοχής χρηματοπιστωτικών μέσων υψηλού κινδύνου, ακόμη και αν ο βαθμός τους είναι υψηλός!! Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την ανησυχία της Ομάδας Larosière ότι η χρήση αξιολογήσεων για το προβλεπόμενο από το νόμο κεφάλαιο αφαιρεί πάρα πολλές αρμοδιότητες από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ενώ ταυτόχρονα κατοχυρώνει το ολιγοπώλιο των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι αυτό το ζήτημα αποτελεί αντικείμενο της τρέχουσας δημόσιας διαβούλευσης.

2.   Εισαγωγή

2.1   Όπως είναι γνωστό, μία από τις κυριότερες αιτίες της πρόσφατης κρίσης υπήρξαν οι σημαντικές ανεπάρκειες των κανονισμών και της εποπτείας του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Επιπλέον, η κρίση ανέδειξε τις έντονες αντιθέσεις μεταξύ του χρηματοπιστωτικού συστήματος και των τραπεζικών ομίλων που λειτουργούν ως πολυεθνικές εταιρείες, ενώ ελέγχονται και υπόκεινται διά βίου στην εκάστοτε εθνική νομοθεσία (Mervyn King, κυβερνήτης της Τράπεζας της Αγγλίας).

2.2   Το ίδιο ισχύει και για το εσωτερικό της ΕΕ, όπου η κρίση κατέστησε πιο επιτακτική την ανάγκη να καθοριστεί ένα ευρωπαϊκό ρυθμιστικό όσο και εποπτικό πλαίσιο αναφοράς. Απέναντι στο φάσμα μιας ολοένα και πιο διεισδυτικής χρηματαγοράς, διαπιστώνεται ότι τα κράτη μέλη θεσπίζουν εποπτικούς κανόνες και συστήματα με μεγάλες αποκλίσεις.

2.3   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια προοδευτική προσέγγιση για τη ρύθμιση των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Αμέσως μετά τον αντίκτυπο της τραπεζικής κρίσης, δόθηκε έμφαση στη ρύθμιση και την εποπτεία, με ιδιαίτερη εστίαση της προσοχής στην αξιολόγηση σύνθετων παραγώγων και στις συγκρούσεις των εμπλεκομένων συμφερόντων. Η αποτυχία της αξιολόγησης αυτών των μέσων συνέτεινε ουσιαστικά στην κρίση (5).

2.4   Παράλληλα με τη νομοθετική διαδικασία που είχε ως επιστέγασμα τον κανονισμό του 2009, τα συμπεράσματα της Ομάδας Larosière οδήγησαν στην απόφαση να τροποποιηθεί πλήρως η χρηματοπιστωτική ρύθμιση και εποπτεία στην ΕΕ. Έκτοτε υιοθετήθηκε μια πρόταση για την υλοποίηση εποπτικού πλαισίου δύο επιπέδων στην ΕΕ. Υπάρχουν τρία ειδικά εποπτικά όργανα στην κατώτερη βαθμίδα και ένα από αυτά, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών θα είναι υπεύθυνη για την εποπτεία των ΟΑΠΙ. Η πρόταση κανονισμού, η οποία είναι το αντικείμενο της παρούσας γνωμοδότησης, αφορά αποκλειστικά τις τροποποιήσεις που απαιτούνται για να ενσωματωθούν οι εξουσίες της ΕΑΚΑΑ στις διατάξεις του κανονισμού του 2009.

2.5   Καθώς η χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε από τις τράπεζες μετατράπηκε σε κρίση δημόσιου χρέους, προέκυψαν νέα ερωτήματα σχετικά με το ρόλο των οργανισμών αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας σε σχέση, μεταξύ άλλων, με το δημόσιο χρέος. Ενδέχεται αυτό το μεταγενέστερο στάδιο δραστηριότητας να οδηγήσει σε έναν τρίτο κανονισμό, ο οποίος υπάρχει προς το παρόν μόνο υπό τη μορφή κειμένου δημόσιας διαβούλευσης με ημερομηνία 5/11/2010. Οι επικεφαλίδες των κεφαλαίων δίνουν μια ένδειξη των σχετικών ζητημάτων: εμπιστοσύνη στις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας για το προβλεπόμενο από το νόμο κεφάλαιο, αξιολόγηση των κρατικών πιστοληπτικών ικανοτήτων, ενίσχυση του ανταγωνισμού στον τομέα των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, αστική ευθύνη των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και ενδεχόμενες συγκρούσεις συμφερόντων. Η ΕΟΚΕ αναμένεται να εκπονήσει εμπεριστατωμένη γνωμοδότηση σε εύλογο χρονικό διάστημα επί των ζητημάτων αυτών, ενδεχομένως στο πλαίσιο του νέου κανονισμού που προαναφέρθηκε.

2.6   Προσέτι, ακόμα και οι εναρμονισμένοι ενωσιακοί κανόνες παρέχουν μεγάλη διακριτική ευχέρεια και εύρος επιλογών στα κράτη μέλη, πέραν των ποικίλων «ερμηνειών» τους κατά τη φάση της μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία.

2.7   Η Ομάδα Larosière διαπίστωσε ότι οι οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας αποκάλυψαν τα όριά τους, ιδίως όσον αφορά τα σύνθετα παράγωγα (4), σχετικά με τις εφαρμοσθείσες μεθόδους αξιολόγησης, την έλλειψη πληροφοριών, και διαφάνειας και τις προφανείς συγκρούσεις συμφερόντων.

2.8   Επιπροσθέτως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα πραγματικό ολιγοπώλιο, καθώς οι οργανισμοί που ελέγχουν περίπου το 90 % της αγοράς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας εξαντλούνται στους –σχεδόν αποκλειστικά αμερικανικούς– εξής τρεις: Mody's, Standard & Poor’s και Fitch. Πρόκειται για τους ίδιους οργανισμούς που διαδραμάτισανκαθοριστικό ρόλο στην επέκταση της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αν και η φόρμουλα «ο εκδότης πληρώνει» λειτουργεί αρκετά καλά για το δημόσιο και το εταιρικό χρέος, δημιούργησε ωστόσο σημαντικές συγκρούσεις συμφερόντων κατά την αξιολόγηση πολύπλοκων χρηματιστηριακών παράγωγων προϊόντων.

2.9   Εντούτοις, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα, αυτοί οι ίδιοι οργανισμοί εξακολουθούν να εκδίδουν διάφορες εκθέσεις χωρίς να είναι αναγκαστικά αντικειμενικές. Για του λόγου το αληθές, στις 26 Απριλίου 2010, παρά το ποσό των 110 εκ. ευρώ που δεσμεύτηκε να χορηγήσει η ΕΕ στην Ελλάδα, ο οργανισμός Standards & Poor’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της δεύτερης, εξισώνοντάς την με αυτή του Αζερμπαϊτζάν.

2.10   Μόνο κατόπιν αυτών των γεγονότων και των επικρίσεων κορυφαίων ευρωπαίων πολιτικών όσον αφορά στη λειτουργία των συστημάτων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, το Συμβούλιο αποφάσισε να δρομολογήσει την προαναφερθείσα δημόσια διαβούλευση που περιλαμβάνει το ζήτημα του δημόσιου χρέους. Οι κυβερνήσεις ορισμένων κρατών μελών απεχθάνονται την ιδέα ότι οι αγορές μπορούν να αποκαλύπτουν πλήρως τα λάθη και τις ανακρίβειες των σπάταλων κυβερνήσεων, ακόμα και αν οι κυβερνήσεις έχουν αθετήσει τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά το δημόσιο χρέος προ αμνημονεύτων χρόνων. Εν τω μεταξύ, η παρούσα γνωμοδότηση έχει ως αντικείμενο τον κανονισμό του 2009.

2.11   Στην ανακοίνωσή της, της 2ας Ιουνίου 2010 (6) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνοψίζει τα πεπραγμένα και όσα πρέπει ακόμα να γίνουν (βλ. πίνακες του παραρτήματος) για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος πιο ασφαλούς, διαφανούς και υπεύθυνου, στην υπηρεσία της πραγματικής οικονομίας και του κοινωνικού συνόλου.

2.12   Εξ ου και το αίτημα για μια κεντρική εποπτεία των οργανισμών αξιολόγησης που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, με ανάθεση των σχετικών αρμοδιοτήτων στο νέο ΕΣΧΕ και στις τρεις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές, παραπέμποντας σε αυτούς για όλα τα βασικά ζητήματα που τους αφορούν.

3.   Σύνοψη των τροποποιήσεων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009

3.1   Τροποποιήσεις στον τίτλο I (Αντικείμενο, σκοπός και ορισμοί)

3.1.1   Όπως προαναφέρθηκε, το σημαντικότερο στοιχείο αφορά στη μεταφορά της εποπτείας από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο, με την ανάθεση αυξημένων εποπτικών αρμοδιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) επί των εγγεγραμμένων οργανισμών αξιολόγησης στην Ευρώπη, καθώς και όσων οργανισμών προέρχονται από άλλες χώρες, αλλά λειτουργούν στην Ευρώπη (ευρωπαϊκές θυγατρικές).

3.1.2   Στο άρθρο 4 παράγραφος 1 έχουν καταχωριστεί οι διαχειριστές εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων, προκειμένου να υπαχθούν στο ίδιο καθεστώς με τα άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ, όσον αφορά στη χρήση αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας. Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση που αυτοί οι διαχειριστές εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων κάνουν χρήση αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας, οι εν λόγω αξιολογήσεις πρέπει να έχουν εκδοθεί από οργανισμό αξιολόγησης εγγεγραμμένο ή πιστοποιημένο σύμφωνα με τον νέο κανονισμό.

3.2   Τροποποιήσεις στον τίτλο II (Έκδοση αξιολογήσεων της πιστοληπτικής ικανότητας, πρόσβαση τις πληροφορίες)

3.2.1   Οι εκδότες διαρθρωμένων χρηματοπιστωτικών μέσων ή οι σχετιζόμενοι τρίτοι θα πρέπει να επιτρέπουν την πρόσβαση στις πληροφορίες –ακόμα και σε ανταγωνιστικούς οργανισμούς αξιολόγησης– με μοναδικό σκοπό την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και για κανένα άλλο σκοπό. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων που προκύπτουν για τον οργανισμό αξιολόγησης που αμείβεται από τον εκδότη, δηλαδή αυτόν που υπόκειται στην αξιολόγηση (βάσει της αρχής «ο εκδότης πληρώνει»).

3.3   Τροποποιήσεις στον τίτλο III (Διαδικασία εγγραφής και εποπτεία των δραστηριοτήτων αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας)

3.3.1   Με την εισαγωγή της ενιαίας ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής, επιβάλλεται να καταργηθούν οι υπάρχουσες διατάξεις, οι οποίες προβλέπουν τον εποπτικό συντονισμό στο πλαίσιο σώματος (κατάργηση των σωμάτων των εποπτικών φορέων) με σκοπό την αποτελεσματικότερη εποπτεία των κατά τόπους οργανισμών. Η ΕΑΚΑΑ μπορεί να ζητήσει επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ρυθμίσει τη διαδικασία εγγραφής και τις προϋποθέσεις χορήγησης των απαιτούμενων πληροφοριών. Νομιμοποιείται δε να ζητά πληροφορίες, να διεξάγει έρευνες για τη διακρίβωση τυχόν παραβάσεων των κανονισμών, τη διενέργεια επιθεωρήσεων κ.τ.λ.

3.4   Τροποποιήσεις στον τίτλο III (Συνεργασία μεταξύ ΕΑΚΑΑ και εθνικών αρχών)

3.4.1   Οι εθνικές αρχές διατηρούν τον έλεγχο ως προς τη χρήση αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας από τις εποπτευόμενες οντότητες (τράπεζες, ασφαλιστικοί όμιλοι, εταιρείες επενδύσεων κ.τ.λ.). Επιπλέον, ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικές με τους οργανισμούς, συνεργάζονται με την ΕΑΚΑΑ και την επικουρούν.

3.4.2   Η ΕΑΚΑΑ μπορεί επίσης να αναθέτει συγκεκριμένα καθήκοντα σε εθνικές αρμόδιες αρχές, μεταξύ άλλων και για λόγους περικοπής του κόστους. Συγκεκριμένα, ορισμένα καθήκοντα που μπορούν να ανατεθούν είναι η πραγματοποίηση επιτόπιων ελέγχων και επιθεωρήσεων, η αξιολόγηση αίτησης εγγραφής, καθώς και αρμοδιότητες που σχετίζονται με την καθημερινή εποπτεία. Εν προκειμένω, η ΕΑΚΑΑ πρέπει να παρέχει συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές, διατηρώντας, ωστόσο, ακέραιο το μερίδιο ευθύνης της.

3.5   Τροποποιήσεις στον τίτλο IV κεφάλαιο Ι (Κυρώσεις, διαδικασία επιτροπής)

3.5.1   Η ΕΑΚΑΑ μπορεί να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιβάλλει κυρώσεις στους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, προκειμένου να τερματίσει τυχόν παραβάσεις, δημοσιεύοντας ανακοινώσεις. Μπορεί επίσης να αιτηθεί τη χορήγηση πληροφοριών ή να επιβάλλει κάποιο έλεγχο. Αν ένας οργανισμός αξιολόγησης έχει διαπράξει παράβαση του κανονισμού, η ΕΑΚΑΑ μπορεί να επιβάλει χρηματικό πρόστιμο, να ζητήσει την αναστολή της δημοσίευσης νέων αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας, να απαιτήσει τον τερματισμό της παράβασης και, ως έσχατο μέτρο, μπορεί να ακυρώσει την εγγραφή του οργανισμού.

3.5.2   Οι διαδικασίες επιτροπής έχουν ευθυγραμμιστεί με τη συνθήκη της Λισσαβώνας.

3.6   Τροποποιήσεις στον τίτλο IV κεφάλαιο II (Μεταβατικές και τελικές διατάξεις)

3.6.1   Μόλις καταστεί λειτουργική η ΕΑΚΑΑ, θα πρέπει να αρθούν οι αρμοδιότητες των αντίστοιχων εθνικών αρχών και να θεσπιστούν κανόνες για τη μεταβίβαση αρχείων και πληροφοριών από τις αρμόδιες αρχές προς την ΕΑΚΑΑ.

3.7   Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας την οποία πραγματοποίησε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκλίνουν με τα συμπεράσματα της παρούσης γνωμοδότησης. Η ΕΟΚΕ επιφυλάσσεται να εμβαθύνει περαιτέρω, ενδεχομένως, τα θέματα που περιλαμβάνει η γνωμοδότηση αυτή.

4.   Γενικές παρατηρήσεις

4.1   Η νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση όσον αφορά στη μεταφορά της εποπτείας από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο, ένα εγχείρημα ιδιαίτερα περίπλοκο που δεν μπορεί να αποφέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα μέσω μιας απλής συντονισμένης δράσης των κρατών μελών (7), σύμφωνα, δηλαδή, με την προηγούμενη πρόταση κανονισμού. Εξάλλου, κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση βάσει και της έκθεσης Larosière (8). Ίσως το νομικό πλαίσιο να είναι λίγο ασαφές, καθότι δεν προσφέρει πάντα βέβαιες λύσεις.

4.2   Εντούτοις, η παρούσα πρόταση δεν τροποποιεί ιδιαίτερα, σε σχέση με τον προηγούμενο κανονισμό (Σεπτέμβριος 2009), τους κανόνες που πρέπει να τηρούν οι οργανισμοί αξιολόγησης, είτε για την εγγραφή είτε για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων τους,

4.3   Ωστόσο, το σημαντικότερο ερώτημα εξακολουθούν να είναι οι οργανισμοί αξιολόγησης που δρουν εκτός Ευρώπης και οι οποίοι δεν επηρεάζονται από τις προτεινόμενες τροποποιήσεις. Με άλλα λόγια, ποιος ενδιαφέρεται πραγματικά για τον ευρωπαϊκό κανονισμό; Πώς είναι δυνατόν να ελεγχθούν οι αξιολογήσεις π.χ. των Moody’s, Standard & Poor’s και Fitch, που παραμένουν οι οργανισμοί με τη μεγαλύτερη επιρροή, και τούτο παρά τις καταστροφές που προκάλεσαν; Αρκεί άραγε ο έλεγχος των ευρωπαϊκών θυγατρικές τους για να παύσει το παγκόσμιο ολιγοπώλιό τους;

4.4   Οι κυριότεροι διεθνείς οργανισμοί αξιολόγησης είναι γνωστοί: Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch ratings, Dun & Bradstreet, A. M. Best, Egan-Jones Rating Company (ανά τις ΗΠΑ), Dominion Bond Rating (Καναδάς), Baycorp Advantage (Aυστραλία), China Credit Information Credit (Κίνα), Iapan Credit Rating (Ιαπωνία), Rating Agency Μalaysia (Μαλαισία), NKC Independent Economists (Νότια Αφρική). Πού βρίσκεται όμως η Ευρώπη; Αν και πρώτη οικονομική δύναμη παγκοσμίως, η Ευρώπη ΔΕΝ ΕΧΕΙ κανέναν οργανισμό αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, ούτε καν κρατικό.

4.5   Η αγγλοσαξονική ομάδα αυτών των οργανισμών αντανακλά την κυριαρχία του αγγλοσαξονικού καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο δεν διαταράχθηκε ούτε από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, ούτε και από τα ειδικά επιχειρησιακά ζητήματα που αφορούν τις ασιατικές οικονομίες. Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν προέκυψαν ευρωπαϊκοί οργανισμοί από την έναρξη της Κοινής Αγοράς, παρόλο που ο οίκος Fitch, ο οποίος είναι γαλλικής ιδιοκτησίας, έχει την έδρα του εκτός Γαλλίας. Η αποτυχία δημιουργίας οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας με παγκόσμια εμβέλεια στην ΕΕ από το 1957 μπορεί να συγκριθεί με την εξίσου φτωχή παρουσία της στον τομέα της τεχνολογίας κατά την ίδια περίοδο. Η ΕΕ δεν υποστηρίζει τους επιχειρηματίες στις σύγχρονες βιομηχανίες. Το θέμα του ανταγωνισμού θα επανεξεταστεί κατά τη διαβούλευση για τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας. Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί το έλλειμμα επιχειρηματικότητας.

5.   Ειδικές παρατηρήσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη σύσταση μιας ευρωπαϊκής αρχής χρηματοπιστωτικής εποπτείας. Η πρόταση αποτελεί αναμφίβολα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, καθότι προσαρμόζει το νομικό πλαίσιο στις νέες ανάγκες, σε μια προσπάθεια να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη και η ασφάλεια των αγορών, των πολιτών και των εταιρειών. Παρ’ όλα αυτά, η πρόταση θεωρείται ακόμα ανεπαρκής για την επίτευξη των στόχων που θέτει.

5.2   Επίσης, κρίνεται θετική η πρόταση για την αξιολόγηση των οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων, όταν αυτή ζητείται, από έναν εγγεγραμμένο ή πιστοποιημένο οργανισμό αξιολόγησης.

5.3   Αντιθέτως, βάσει της παρούσας πρότασης φαίνεται δυσκολότερο να καταστεί πιο διαφανές, αντικειμενικό και ανταγωνιστικό το πρότυπο «ο εκδότης πληρώνει», όσο το σύστημα χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις συμφερόντων. Στους οργανισμούς αξιολόγησης που βρίσκονται σε αυτή τη θέση, θα πρέπει να απαγορευτεί να δημοσιεύουν εκθέσεις για τους εταίρους τους. Είναι θετικό το γεγονός ότι έχει ξεκινήσει μια διαδικασία σύγκλισης των κανόνων σε διεθνή κλίμακα, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία και αλλού.

5.4   Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ανάθεση ορισμένων αρμοδιοτήτων στις εθνικές αρχές –μεταξύ άλλων και για λόγους περικοπής του κόστους– υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι όλη η διαδικασία κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ των ευρωπαϊκών και των εθνικών αρχών θα πρέπει να είναι αντικειμενική. Συγκεκριμένα, πρέπει να γίνουν σεβαστές οι προσπάθειες και οι δεσμεύσεις των αρμόδιων φορέων για τη διασφάλιση της εγκυρότητας των πληροφοριών, της εγγραφής και των επιτόπιων ελέγχων.

5.5   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την επιβολή κυρώσεων στους οργανισμούς αξιολόγησης που θα διαπράττουν παραβάσεις ή που δεν θα σέβονται τους κανόνες.

5.6   Δεδομένου ότι δεν έχουμε ακριβώς να κάνουμε με «αρσακειάδες», το πραγματικό πολιτικό πρόβλημα δεν είναι τόσο να καταλήξουμε σε σαφείς και ιδιαίτερα αποτρεπτικούς κανόνες, όσο να μεριμνήσουμε για την τήρησή τους. Συνεπώς, θα πρέπει να προβλεφθούν κυρώσεις και για τους διευθυντές και τους υπευθύνους των ευρωπαϊκών και διεθνών αρχών εποπτείας των αγορών, οι οποίοι μέχρι στιγμής παραβαίνουν τους κανόνες, αν λάβουμε υπόψη τη ζημία που προκαλεί η αδράνειά τους στις υγιείς τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και στην οικονομία εν γένει, στις επιχειρήσεις και στους πολίτες. Οι μόνοι που επωφελούνται, εν προκειμένω, είναι οι κερδοσκόποι και οι συν αυτώ, ενώ αυτοί θα έπρεπε να πληρώνουν τουλάχιστον προσωπικό τίμημα για τις παρασπονδίες τους. Είναι δύσκολο να υπάρχει «δεοντολογία» –έννοια που έχουν επικαλεστεί ουκ ολίγοι σε αυτή την ταραχώδη περίοδο– χωρίς ευθύνες και, άρα χωρίς κυρώσεις.

5.7   Τέλος, το τμήμα της πρότασης που θίγει ζητήματα διεθνούς εμβέλειας δεν θεωρείται απολύτως ενδεδειγμένο. Επίσης, κρίνεται σκόπιμη η καλύτερη συνεκτίμηση των θεμάτων που αφορούν τους χρήστες χρηματοπιστωτικών προϊόντων, είτε πρόκειται για εταιρείες, είτε πρόκειται, ιδιαίτερα, για ιδιώτες.

---

(1)  Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών.

(2)  Στο εξής: «κανονισμός του 2009».

(3)  «Pubblic consultation on Credit Rating Agencies» (Δημόσια διαβούλευση σχετικά με τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας) της 5/11/2010.

(4)  Βλ. γνωμοδότηση ΕΟΚΕ με θέμα την Πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, ΕΕ C 277 της 17.11.2009, σ. 117.

(5)  Μια σύνοψη του κανονισμού του 2009 μπορεί να αναζητηθεί στο 3ο τμήμα της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα «Οργανισμοί αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας», ΕΕ C 277/25 της 17/11/2009, σ. 117.

(6)  Ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών για διατηρήσιμη ανάπτυξη, COM(2010) 301 τελικό.

(7)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Σεπτεμβρίου 2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.

(8)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με τις ακόλουθες προτάσεις: Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την κοινοτική μακροπροληπτική εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τη σύσταση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου, COM(2009) 499 τελικό - 2009/0140 (COD), Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, COM(2009) 501 τελ. - 2009/0142 (COD), Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων, COM(2009) 502 τελικό - 2009/0143 (COD), Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη σύσταση Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών Και Αγορών, COM(2009) 503 τελικό - 2009/0144 (COD), JO C 339/08 στις 14.12.2010, σελ. 34.

---