11.2.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 44/1

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα πώς θα προωθηθούν αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις κατά τη διαχείριση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, βάσει των ορθών πρακτικών της περιόδου 2007-2013 (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 44/01

Εισηγητής: ο κ. OLSSON

Στις 23 Φεβρουάριου 2009, η κ. Wallström, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα

«Πώς θα προωθηθούν αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις κατά τη διαχείριση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, βάσει των ορθών πρακτικών της περιόδου 2007-2013»

(Διερευνητική γνωμοδότηση)

Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 23 Ιουνίου 2010. Κατά την 464η σύνοδο ολομέλειάς της, της 14ης και 15ης Ιουλίου 2010 (συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 141 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 3 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση:

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι οι γνήσιες και βαθιές εταιρικές σχέσεις βελτιώνουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα και τη γενικότερη επιτυχία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Η εταιρική σχέση είναι ένα μέσο για την επίτευξη βιώσιμης, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης: επιτρέπει την προσαρμογή της χρηματοδότησης της ΕΕ στις ανάγκες των επιτόπου φορέων· αυξάνει την ορατότητα της ΕΕ και ενισχύει τη δημοκρατία. Η επιτυχής εταιρική σχέση πρέπει να βασίζεται σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική ουσιαστικής συμμετοχής, παρέχοντας ίσες ευκαιρίες στους εταίρους του ιδιωτικού τομέα που επιθυμούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στο πλευρό των δημόσιων αρχών. Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ.

1.2   Οι ισχύοντες κανονισμοί αφήνουν ακόμη πολύ μεγάλα περιθώρια για εθνικές ερμηνείες της έννοιας της εταιρικής σχέσης. Απαιτείται η ενίσχυση αυτών των κανόνων, ιδίως του άρθρου 11 του γενικού κανονισμού 1083/2006. Η ΕΟΚΕ προτείνει για το μέλλον, ορισμένες αλλαγές στην διατύπωση του εν λόγω άρθρου, προβλέποντας έτσι ελάχιστες απαιτήσεις για την εταιρική σχέση.

1.3   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι λυπηρό που τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικεντρώθηκε περισσότερο στη διαδικασία και λιγότερο στα αποτελέσματα. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα ότι η Επιτροπή πρέπει να διαδραματίσει ισχυρό και προορατικό ρόλο ως θεματοφύλακας της αρχής της εταιρικής σχέσης. Η Επιτροπή θα πρέπει, από κοινού με τις περιφέρειες των κρατών μελών (εφεξής ΚΜ) και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, να ενισχύσει τη διάδοση της εφαρμογής αυτής της αρχής βάσει της ανοικτής μεθόδου συντονισμού.

1.4   Η συνεχής εκπαίδευση των εταίρων είναι ζωτικής σημασίας: οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους τεχνικά βοηθήματα σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα.

1.5   Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι οι συνολικές επιχορηγήσεις αποτελούν ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο εξασφάλισης της πραγματικής συμμετοχής των εταίρων - ιδίως των μικρών επιχειρήσεων και της κοινωνικής οικονομίας - και θα πρέπει συνεπώς να χρησιμοποιηθούν εκτενώς από όλα τα κράτη μέλη, τόσο στο πλαίσιο των προγραμμάτων του ΕΚΤ όσο και στο πλαίσιο αυτών του ΕΤΠΑ.

1.6   Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της επαναφοράς σε απλουστευμένα προγράμματα κοινοτικών πρωτοβουλιών που θα έχουν ως στόχο την κοινωνική καινοτομία και την τοπική ανάπτυξη.

1.7   Για τη μετά το 2013 πολιτική συνοχής της ΕΕ, οι δομές και κανονισμοί των προγραμμάτων θα πρέπει να διευκολύνουν την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Αυτό είναι σύμφωνο με την έκθεση Barca για το μελλοντικό προσανατολισμό της πολιτικής συνοχής, η οποία επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στη σχέση μεταξύ μιας προσέγγισης «με βάση τον τόπο» και της εταιρικής σχέσης, και η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για το ΕΤΠΑ και πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020».

1.8   Προκειμένου να διασφαλιστεί η ενεργότερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις φάσεις της πολιτικής συνοχής, πρέπει να θεσπιστεί ένας Κώδικας ορθής πρακτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τη συμφωνία των κατάλληλων ευρωπαίων εταίρων.

1.9   Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για απλοποίηση, προκειμένου να ενισχυθεί ο θετικός αντίκτυπος προγραμμάτων, κυρίως για έργα στα οποία εμπλέκονται παράγοντες μικρότερης εμβέλειας. Οι έλεγχοι των σχεδίων πρέπει να εξορθολογιστούν. Πρέπει να διευκολυνθούν και να επιταχυνθούν οι χρηματοδοτικές πληρωμές τέτοιων φορέων, μέσω προχρηματοδότησης και πληρωμών που πραγματοποιούνται σε εύθετο χρόνο.

1.10   Η ΕΟΚΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν υπάρχουν πανάκειες. Ωστόσο, οι ορθές πρακτικές μπορούν και πρέπει να διαδίδονται ευρέως. Τέτοιου είδους ορθές πρακτικές έχουν εντοπιστεί και περιγράφονται στο παράρτημα της τρέχουσας γνωμοδότησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να υποστηρίξει τη διάδοσή τους.

1.11   Στα περισσότερα κράτη μέλη, οι περιφέρειες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Επομένως, η ΕΟΚΕ προτείνει στις περιφέρειες που επιθυμούν να μοιραστούν την εμπειρογνωμοσύνη τους και να διαδώσουν ορθές πρακτικές, να ιδρύσουν ένα δίκτυο «περιφερειών αριστείας στην εταιρική σχέση» και πιστεύει ότι η Επιτροπή των Περιφερειών θα ήταν ο κατάλληλος μέντορας για ένα τέτοιο δίκτυο.

2.   Εισαγωγή

2.1   Τον Φεβρουάριο του 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την ΕΟΚΕ την εκπόνηση διερευνητικής γνωμοδότησης σχετικά με την «Προαγωγή των αποτελεσματικών εταιρικών σχέσεων στη διαχείριση των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, βάσει ορθών πρακτικών κατά τον κύκλο 2007-2013»· η γνωμοδότηση έπρεπε επίσης «να συμβάλει στην προετοιμασία της μελλοντικής πολιτικής συνοχής». Η ΕΟΚΕ κλήθηκε να εξετάσει ιδίως τις πτυχές της εταιρικής σχέσης και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στην ανάπτυξη της πολιτικής συνοχής. Η παρούσα γνωμοδότηση δεν καλύπτει, ωστόσο, τις «κάθετες» εταιρικές σχέσεις στη δημόσια σφαίρα, δηλαδή τις σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και των περιφερειακών, τοπικών και λοιπών δημόσιων αρχών.

2.2   Η παρούσα γνωμοδότηση είναι το αποτέλεσμα στενής συνεργασίας με τις υπηρεσίες της Επιτροπής. Ο εισηγητής εργάστηκε εντατικά στο πεδίο, με τη συμμετοχή μελών της ΕΟΚΕ, των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για τον προσδιορισμό και την τεκμηρίωση των ορθών πρακτικών. Πραγματοποιήθηκαν ακροάσεις στις πόλεις Katowice, Porto και Schwerin, οι οποίες συμπληρώθηκαν με τοπικές επισκέψεις σε διάφορα άλλα κράτη μέλη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή των Περιφερειών παρείχαν πολύτιμη βοήθεια.

3.   Η αρχή της εταιρικής σχέσης και η εξέλιξή της

3.1   Η αρχή της εταιρικής σχέσης αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Οι ρίζες της βρίσκονται στη Συνθήκη της Ρώμης του 1957, όταν ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Ένα νέο βήμα έγινε το 1988, όταν η αρχή αυτή καθιερώθηκε ως κοινό μέσο για τα διαρθρωτικά ταμεία. Στην αρχή, η εταιρική σχέση επικεντρώθηκε στους παραδοσιακούς οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς· πλέον περιλαμβάνει «οποιονδήποτε άλλο κατάλληλο φορέα που εκπροσωπεί την κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, και φορείς αρμόδιους για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών» (1). Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει το στρατηγικό στόχο χρηστής διακυβέρνησης της ΕΕ, ο οποίος επαναλήφθηκε πρόσφατα στο όραμα για τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020».

3.1.1   Το άρθρο 11 του γενικού κανονισμού είναι καίριας σημασίας για τον καθορισμό του εύρους και της εφαρμογής της αρχής της εταιρικής σχέσης. Τα κράτη μέλη εμπλέκουν τους συναφείς εταίρους στα διάφορα στάδια προγραμματισμού. Επιπλέον, υποδεικνύουν τους πλέον αντιπροσωπευτικούς εταίρους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και στον οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό ή άλλο τομέα, «σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες και πρακτικές». Κάθε χρόνο, η Επιτροπή διαβουλεύεται με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.2   Ο κανονισμός προβλέπει «συνολικές επιδοτήσεις»· η διαχείριση αυτών των ποσών μπορεί να ανατεθεί σε ενδιάμεσους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών αναπτυξιακών φορέων ή των μη κυβερνητικών οργανώσεων (άρθρο 42).

3.2.1   Τα μέτρα τεχνικής βοήθειας μπορούν να έχουν ως στόχο όλους τους εταίρους, τους δικαιούχους των Ταμείων και το κοινό γενικά. Η διάδοση πληροφοριών, η δικτύωση, η ευαισθητοποίηση, η προαγωγή της συνεργασίας και η ανταλλαγή εμπειριών είναι τέτοιου είδους μέτρα (άρθρα 45-46).

3.3   Το άρθρο 163 της ΣΛΕΕ και το άρθρο 104 του προαναφερθέντος κανονισμού του Συμβουλίου επιφυλάσσουν ιδιαίτερο ρόλο στους κοινωνικούς εταίρους για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Κατά τη διαχείριση του ΕΚΤ η Επιτροπή συνεπικουρείται από μια επιτροπή που αποτελείται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων, των συνδικαλιστικών ενώσεων και των οργανώσεων εργοδοτών.

3.4   Όσον αφορά το ΕΚΤ, η εταιρική σχέση αναπτύσσεται περαιτέρω με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1081/2006.

3.4.1   Η χρηστή διακυβέρνηση, η εταιρική σχέση, η δημιουργία ικανοτήτων και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το πρόγραμμα EQUAL αναδεικνύονται και πρέπει να προαχθούν μέσω της ενθάρρυνσης της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων (προοίμιο και άρθρο 5).

3.4.2   Το ΕΚΤ πρέπει να αναλάβει την προώθηση εταιρικών σχέσεων, συμφωνιών και πρωτοβουλιών με δικτύωση των σχετικών ενδιαφερόμενων φορέων, όπως οι κοινωνικοί εταίροι και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, σε διακρατικό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο ε). Αυτό πρέπει να στηριχθεί μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων (άρθρο 3, παράγραφος 2, στοιχείο β).

3.4.3   Αποτελεί ιδιαίτερο καθήκον του ΕΚΤ να ενισχύσει τους κοινωνικούς εταίρους και τον κοινωνικό διάλογο στις περιφέρειες σύγκλισης. Ιδίως οι ΜΚΟ πρέπει να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στα προγράμματα κοινωνικής ένταξης, ισότητας των φύλων και ίσων ευκαιριών (άρθρο 5).

3.4.4   Πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή σε καινοτόμες δραστηριότητες στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης (άρθρο 7).

3.5   Σε αντίθεση με τους κανονισμούς για το ΕΚΤ ή το ΕΓΤΑΑ, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1080/2006 για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) δεν περιέχει ειδικές διατάξεις σχετικά με την εταιρική σχέση. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι το ΕΤΠΑ θα πρέπει να αναπροσανατολίσει την προσοχή του περισσότερο στις μικρές επιχειρήσεις, στην καινοτομία και στην τοπική ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας για τον σκοπό αυτόν μέσα που υποστηρίζουν την εταιρική σχέση (π.χ. στοχοθετημένα μέτρα, συνολικές επιχορηγήσεις).

4.   Εταιρική σχέση στην πράξη

4.1   Οι παράγοντες επιτυχίας και αποτελεσματικότητας της πολιτικής συνοχής που μπορούν να αποδοθούν στην αρχή της εταιρικής σχέσης, μπορεί να συνοψισθούν ως εξής:

—	Συγκεντρώνονται διαφορετικές απόψεις και γνώσεις που αναδεικνύουν την τοπική πραγματικότητα.

—	Η απόκριση είναι καλύτερα προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις οπτικές γωνίες των εταίρων.

—	Δίνοντας έμφαση στο τοπικό επίπεδο, οι παρεμβάσεις μπορούν να προσαρμόζονται καλύτερα στις πραγματικές συνθήκες των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των πολιτών εν γένει.

—	Το περιβάλλον, η ισότητα των δύο φύλων και τα μέτρα για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού θα αποκτήσουν μεγαλύτερη βαρύτητα στα προγράμματα.

—	Η προστιθέμενη αξία από τις ολοκληρωμένες πολιτικές γίνεται πιο ορατή.

—	Η εταιρική σχέση αποτελεί καίριο μέσο το οποίο προάγει τη συλλογική δέσμευση και συμβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας των δημόσιων δαπανών και των δημόσιων πολιτικών.

—	Οι εταίροι θα φέρουν την πολιτική συνοχής της ΕΕ πιο κοντά στους πολίτες.

4.2   Ωστόσο, μια επιτυχημένη εταιρική σχέση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσον μια παράδοση διαβούλευσης και συμμετοχής αποτελεί μέρος του εθνικού και πολιτικού πολιτισμού. Όταν συμβαίνει αυτό, οι εταίροι συμμετέχουν περισσότερο και να είναι σε θέση να διαμορφώσουν, και ακόμα να εφαρμόσουν, προγράμματα και έργα.

4.3   Η έως τώρα εμπειρία δείχνει ότι συνολικά, η εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης φαίνεται να έχει βελτιωθεί με την πάροδο των ετών, παρά το γεγονός ότι η αξιολόγηση του θέματος αυτού διαφέρει μεταξύ των εταίρων. Εξακολουθούν να υπάρχουν μείζονα εμπόδια, που διαφέρουν από χώρα σε χώρα και ενίοτε ακόμη και στο εσωτερικό μιας χώρας. Παρα ταύτα, σε ορισμένα κράτη μέλη, η κοινωνία των πολιτών πιστεύει ότι υπήρξαν ανασταλτικοί παράγοντες σε σχέση με την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006.

4.4   Κατά τα τελευταία έτη, η Επιτροπή έχει περισσότερο από ποτέ επικεντρωθεί στις διατυπώσεις και στις απαιτήσεις ελέγχου. Το πεδίο των μικρών επιχειρήσεων και των οργανώσεων για την εφαρμογή σχεδίων, είναι μικρότερο. Οι κατάλληλοι πόροι για την υποστήριξη μικρών σχεδίων, έχουν σε μεγάλο βαθμό εξαφανισθεί. Τα κοινοτικά προγράμματα πρωτοβουλίας έχουν καταργηθεί και η ενσωμάτωσή τους έχει αποτύχει στα περισσότερα κράτη μέλη.

4.5   Η εταιρική σχέση εξακολουθεί να εκλαμβάνεται κάπως φορμαλιστικά: πολλές φορές υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των αρχών και των εταίρων, καθώς δεν έχουν ούτε σαφή αλλά ούτε και κοινή άποψη σχετικά με τον σκοπό της εταιρικής σχέσης τους. Δεν είναι σαφές τι εστί οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ούτε ποιος είναι ο ρόλος της· αυτό ενισχύεται από τους ασαφείς κανόνες του κανονισμού και από το γεγονός ότι οι αρχές εκλαμβάνουν την εταιρική σχέση ως πρόσθετο άχθος. Η νομιμότητα και η αντιπροσωπευτικότητα των εταίρων τίθεται υπό αμφισβήτηση και γεννιούνται φόβοι ότι οι υπερβολικές και χρονοβόρες διαβουλεύσεις είναι πιθανό να επιβραδύνουν την υλοποίηση των προγραμμάτων.

4.6   Κατά συνέπεια, οι διαδικασίες διαβούλευσης είναι συχνά απρόσφορες, επειδή είναι άκρως γραφειοκρατικές, τεχνικές και χορηγούν ανεπαρκή χρονικά περιθώρια στους εταίρους. Υπάρχει μεγάλο κενό πληροφόρησης μεταξύ των αρμοδίων αρχών και των εταίρων. Συχνά, οι εταίροι συμμετέχουν μόνον μερικά στη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών. Η περιθωριοποίηση τους έχει ως αποτέλεσμα το ότι δεν εισακούονται. Υπάρχει επίσης αντίσταση στους νέους τρόπους σκέψης και στις καινοτόμες ιδέες. Η αλήθεια είναι ότι οι κανονισμοί και η εφαρμογή τους δεν ενδείκνυνται για την προώθηση της εταιρικής σχέσης. Ως αποτέλεσμα, οι εταίροι αποθαρρύνονται από τη συμμετοχή και την ανάληψη δεσμεύσεων.

4.7   Προκειμένου να εκπληρώσουν τον ρόλο του εταίρου, πολλοί κοινωνικοοικονομικοί φορείς και ΜΚΟ χρειάζονται κατάλληλες γνώσεις, οργάνωση, επαγγελματικές ικανότητες και οικονομικούς πόρους. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τις μικρές οργανώσεις να συμμετέχουν πλήρως.

4.8   Μια δημοσκόπηση της BusinessEurope δείχνει σημαντική βελτίωση για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού, χάρη στην αυξημένη εμπειρία των αρχών και των κοινωνικών εταίρων, τη μεγαλύτερη διαφάνεια στις συζητήσεις και τις καλύτερα οργανωμένες διαδικασίες διαβούλευσης και υλοποίησης. Η συμμετοχή θεωρείται γενικά πιο ικανοποιητική σε εθνικό επίπεδο παρά σε περιφερειακό. Είναι βέβαιο ότι απαιτούνται βελτιώσεις στα κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα στην ΕΕ αλλά το ίδιο ισχύει και για χώρες που είναι εδώ και καιρό μέλη της Ένωσης. Η BusinessEurope αναδεικνύει το πρόβλημα της βραχείας διαδικασίας διαβούλευσης και της μακράς καθυστέρησης στην υλοποίηση του προγράμματος και ζητεί καλύτερη ανατροφοδότηση από τη διαδικασία διαβούλευσης.

4.9   Η UEAPME τάσσεται υπέρ μιας προσέγγισης από τη βάση προς τα άνω και μιας προσέγγισης που δίνει προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις («think small first») που προσαρμόζεται στις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων και κοινοτήτων. Η εταιρική σχέση πρέπει να αναπτύσσεται σε ένα πλαίσιο πολυεπίπεδης και πολυπαραγοντικής διακυβέρνησης. Η UEAPME υπογραμμίζει την έννοια της οριζόντιας επικουρικότητας ως παράγοντα επιτυχίας ήτοι με την εξασφάλιση της συμμετοχής των κοινωνικοοικονομικών εταίρων ταυτόχρονα στο ευρωπαϊκό, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Οι διοικητικοί και χρηματοδοτικοί κανόνες πρέπει να απλοποιηθούν και υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερες προκαταβολές, καθώς και συνολικές επιχορηγήσεις, που είναι πολύ αποτελεσματικές. Σύμφωνα με την UEAPME υπάρχουν περιφέρειες στις οποίες οι μικρές επιχειρήσεις λαμβάνουν μόλις 1-2 % της διαθέσιμης ευρωπαϊκής χρηματοδότησης. Για να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση, οι ΜΜΕ πρέπει να συνεργαστούν στο πλαίσιο εταιρικής σχέσης και μέσω ενδιάμεσων οργανισμών. Η τεχνική βοήθεια εν προκειμένω είναι εκ των ων ουκ άνευ. Η UEAPME έχει ζητήσει από την Επιτροπή να δημοσιεύσει έναν οδηγό για τους τρόπους αξιοποίησης των κονδυλίων.

4.10   Η ETUC πιστεύει ότι δεν έχει σημειωθεί σημαντική βελτίωση στην τελευταία περίοδο προγραμματισμού. Απαιτεί σαφείς κανόνες στον κανονισμό για τον ορισμό της εταιρικής σχέσης και ζητεί τη θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων. Η ποιότητα της εταιρικής σχέσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη βούληση των αρχών να εφαρμόσουν στην πράξη την αρχή. Η ETUC συμφωνεί ότι η εθνική και περιφερειακή εταιρική σχέση λειτουργεί καλύτερα από τις τοπικές εταιρικές σχέσεις. Είναι σημαντική η ανταλλαγή εμπειριών. Τα προγράμματα διαπεριφερειακής συνεργασίας πρέπει να ενισχυθούν ιδίως μέσω της συμμετοχής διαπεριφερειακών συνδικαλιστικών συμβουλίων (ITUC). Η ETUC έχει δημοσιεύσει έναν σύντομο οδηγό βασισμένο στις πρακτικές εμπειρίες των μελών της σχετικά με το πώς οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να συνεργαστούν με το ΕΚΤ.

4.11   Το Φεβρουάριο 2010, οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι (ETUC, BE, CEEP) δημοσίευσαν κοινή έκθεση για το ΕΚΤ. Το βασικό συμπέρασμα ήταν ότι η οικοδόμηση ικανοτήτων έχει ιδιαίτερη σημασία για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ταμείου. Άλλα εμπόδια που τονίσθηκαν είναι οι διοικητικές ακαμψίες και η περιορισμένη κατανόηση της εταιρικής σχέσης σε ορισμένα κράτη μέλη. Οι κοινωνικοί εταίροι απευθύνουν έκκληση για ισχυρότερη εταιρική σχέση μεταξύ αυτών και των περιφερειακών/τοπικών αρχών.

4.12   Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Φτώχειας (EAPN) προτείνει η διαβούλευση να είναι ευρεία και βαθιά, να καλύπτει διαφορετικούς τύπους οργανώσεων και να χρησιμοποιεί πληθώρα μεθόδων. Τα έξοδα συμμετοχής πρέπει να καλύπτονται και οι συναντήσεις πρέπει να είναι αρκούντως συχνές. Κατά τη γνώμη του EAPN, είναι σημαντικό να ενσωματωθούν τα διδάγματα από το EQUAL στο ΕΚΤ, κυρίως όσον αφορά τις αρχές της καινοτομίας, της εταιρικής σχέσης, της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου και του διακρατικού χαρακτήρα. Πρέπει να προβλεφθούν μεγαλύτερα περιθώρια χρηματοδότησης για μικρά έργα, όπως ίσχυε στην προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού.

4.13   Η ECAS (Υπηρεσία Δράσης των Πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης) προτείνει στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να εκπονήσουν σχέδια πληροφόρησης, διαβούλευσης και συμμετοχής που να καλύπτουν όλα τα στάδια των προγραμμάτων και των σχεδίων που υλοποιούνται στο πλαίσιό τους. Τα σχέδια που θα εκπονηθούν πρέπει να δημοσιεύονται και να αξιολογούνται σε ένα πλαίσιο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και εταιρικών σχέσεων με τη συμμετοχή τοπικών ηγετών. Η ECAS προτείνει την ίδρυση μιας «κοινότητας πρακτικών» από περιφέρειες που επιθυμούν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην ανταλλαγή εμπειριών.

4.14   Σε μια έκθεση που δημοσίευσε ο φορέας CpΚΡ της Τσεχικής Δημοκρατίας το 2008, ΜΚΟ από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη ανέλυσαν μέσω της «Ομάδας-πλατφόρμας για το Κοινωνικό Ταμείο» το φαινόμενο της εταιρικής σχέσης σε έξι χώρες (BG, HU, LT, PO, RO, SK) και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το μείζον ζήτημα είναι η περιορισμένη ικανότητα των ΜΚΟ. Το CPKP διαπίστωσε επίσης ότι η εταιρική σχέση λαμβάνει μικρή πολιτική στήριξη. Οι ΜΚΟ πρέπει να εκπαιδεύσουν τους εμπειρογνώμονες και τους διαχειριστές τους μέσω τεχνικής βοήθειας των προγραμμάτων. Αυτή η βοήθεια χρησιμοποιείται συνηθέστερα απευθείας από τη δημόδια διοίκηση. Η διαδικασία επιλογής για τη συμμετοχή στις επιτροπές παρακολούθησης και σε άλλους φορείς πρέπει να γίνεται με μεγαλύτερη προσοχή.

4.15   Μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2) βασισμένη σε περιπτωσιολογικές μελέτες αναφέρει ότι η μετατόπιση της διακυβέρνησης σε χαμηλότερα επίπεδα εδαφικής οργάνωσης είναι σημαντική, όπως εξάλλου και η δημιουργία ενδιάμεσων πλατφορμών, συντονιστικών οργάνων και ανεπίσημων δικτύων. Συνιστά επίσης την απλοποίηση των προγραμμάτων. Η μάθηση και η ανάπτυξη ικανοτήτων πρέπει να οργανωθούν μέσω ειδικών μέτρων, όπως στρατηγικές συζητήσεις, διακρατικές δράσεις, υποστηρικτικές δομές, διάδοση ορθών πρακτικών.

5.   Γενικές παρατηρήσεις

5.1   Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη και έχει επανειλημμένως δηλώσει σε προηγούμενες γνώμες ότι η εταιρική σχέση που χαρακτηρίζεται από γνησιότητα και βαθύτητα οδηγεί σε πιο στοχευμένη και αποτελεσματική χρήση των διαρθρωτικών ταμείων και άρα σε πιο επιτυχημένα έργα. Η εταιρική σχέση πρέπει να βασίζεται σε μακροπρόθεσμη προοπτική πραγματικής συμμετοχής που να παρέχει ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στους ιδιώτες εταίρους παράλληλα με τις δημόσιες αρχές. Η πραγματική εταιρική σχέση δημιουργεί μια κατάσταση επωφελή για όλους τους εμπλεκομένους.

5.2   Ο πολίτης πρέπει να βρίσκεται στην καρδιά όλων των πολιτικών της Ένωσης. Κατά συνέπεια, η εταιρική σχέση στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων πρέπει να αντικατοπτρίζει μια προσέγγιση από τη βάση προς τα άνω και να παρέχει ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες και τις οργανώσεις τους να συμμετέχουν στην πολιτική συνοχής και τα προγράμματα που αυτή χρηματοδοτεί. Όταν η αρχή της εταιρικής σχέσης διαπνέει τον προγραμματισμό και την υλοποίηση, οδηγεί στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών και της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην πολιτική συνοχής, ενισχύοντας έτσι τη δημοκρατία.

5.3   Η απόκτηση νοοτροπίας πραγματικής εταιρικής σχέσης αποτελεί προϊόν εκμάθησης. Απαιτείται η μεταβίβαση εξουσιών στους εταίρους και η δημιουργία ίσων ευκαιριών για όλους αυτούς προκειμένου να συμμετάσχουν σε όλες τις φάσεις της υλοποίησης της πολιτικής συνοχής. Υπάρχουν αποδείξεις ότι οι πόροι για την οικοδόμηση ικανοτήτων έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της εταιρικής σχέσης. Κατά συνέπεια, πόροι αυτού του είδους πρέπει να χρησιμοποιούνται για όλους τους εταίρους, ιδιώτες και δημόσιο, και σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα – και όχι μόνο στις περιοχές σύγκλισης. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για περαιτέρω «κοινή κατάρτιση» μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών εταίρων.

5.4   Παρατηρείται μια ανισορροπία μεταξύ των εταίρων ως προς την επιρροή και την ισχύ, την πρόσβαση στις πληροφορίες, τα οικονομικά μέσα, την επαγγελματική ικανότητα κλπ. Για την περίοδο μετά το 2013 υπάρχει έντονη ανάγκη να καθοριστεί ένα πλαίσιο που θα δημιουργήσει μια νέα ισορροπία μεταξύ των δημόσιων αρχών και του ιδιωτικού τομέα μέσω ενός μοντέλου διακυβέρνησης που θα βασίζεται στην αρχή της εταιρικής σχέσης και στο οποίο η περιφερειακή και η τοπική διάσταση, και οι ιδιωτικοί κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς, θα αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους.

5.5   Όλοι οι ιδιωτικοί και δημόσιοι εταίροι πρέπει να εμπιστευτούν αλλήλους και να υπερβούν τα προσωπικά τους συμφέροντα· αυτό προϋποθέτει μια αλλαγή νοοτροπίας. Απαιτείται μια νέα κουλτούρα διαλόγου, με βάση την αρχή της προτεραιότητας στις μικρές επιχειρήσεις («think small first») που ικανοποιεί τις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων και οργανώσεων. Οι δημόσιες αρχές πρέπει να είναι ανοικτές στα ερεθίσματα που δέχονται· οι ιδιωτικοί εταίροι πρέπει να αναλάβουν δεσμεύσεις κάτι που θα καταστεί ευκολότερο εάν επιτραπεί μεγαλύτερος βαθμός ιδιωτικής συγχρηματοδότησης των σχεδίων. Η συμμετοχή των εταίρων πρέπει να επιδιώκεται από τα πολύ πρώιμα στάδια, ώστε να μπορούν να διαδραματίσουν αποφασιστικό και εποικοδομητικό ρόλο.

5.6   Οι κοινωνικοί εταίροι ως βασικοί κοινωνικοοικονομικοί φορείς πρέπει να συμμετέχουν μαζί με τις οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας και τις ΜΚΟ. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνεται η πολυφωνία μέσω της συμμετοχής μικρών καινοτόμων επιχειρήσεων, οργανώσεων και άλλων φορέων που είναι πιθανό να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέλλον. Ωστόσο, η εταιρική σχέση πρέπει επίσης να καταστεί ευέλικτη και στοχοθετημένη ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες των διαφόρων προγραμμάτων.

5.7   Όπως προαναφέρθηκε, η πολιτική κουλτούρα, παράδοση και εμπειρία καθορίζουν πώς τίθεται σε εφαρμογή η αρχή της εταιρικής σχέσης στα κράτη μέλη. Καθώς οι μεταξύ τους διαφορές είναι έντονες στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27, δεν υπάρχει ένα ενιαίο ομοιογενές μοντέλο για όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις. Πρέπει, συνεπώς, να διασφαλιστεί η ανταλλαγή πρακτικών στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αμοιβαίας μάθησης. Όλοι οι φορείς έχουν κοινή ευθύνη για την διάδοση των ορθών πρακτικών, καθιστώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τους χρηματοδοτικούς πόρους πιο αποτελεσματικούς.

5.8   Οι αρμοδιότητες, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης ποικίλλουν ανάλογα με τον ρόλο και τη φύση των εταίρων. Αυτό διαπιστώνεται κυρίως όταν το δικαίωμα της συμμετοχής αντιπαραβάλλεται με τις εξουσίες λήψης αποφάσεων όσον αφορά τους προϋπολογισμούς. Παρ’ όλα αυτά, αυτό το χάσμα μπορεί να γεφυρωθεί αν όλοι οι εταίροι επιδιώξουν μια συναινετική προσέγγιση όσον αφορά τη στρατηγική και τη χρηματοδότηση.

5.9   Στον τρέχοντα κανονισμό, η διαχείριση της εφαρμογής της εταιρικής σχέσης σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες και πρακτικές αποτελεί ευθύνη του κράτους μέλους. Για την ΕΟΚΕ, είναι απολύτως αναγκαίο να θεσπιστούν επειγόντως ευρωπαϊκές ελάχιστες απαιτήσεις ως προς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να οργανώνεται ένα υψηλό πρότυπο εταιρικής σχέσης. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι το ΕΤΠΑ πρέπει να επαναπροσανατολίσει την προσοχή του στις μικρές επιχειρήσεις, την καινοτομία και την τοπική ανάπτυξη και να χρησιμοποιήσει μέσα που ευνοούν και προωθούν την εταιρική σχέση, όπως στοχοθετημένα προγράμματα, συνολικές επιχορηγήσεις και ούτω καθεξής.

5.10   Ο προγραμματισμός εν γένει μπορεί και πρέπει να μεταρρυθμιστεί ώστε να ενισχύσει την αρχή της εταιρικής σχέσης. Αυτό θα γίνει πράξη καθιστώντας τα προγράμματα περισσότερο στοχευμένα και προσανατολισμένα στα προβλήματα από την άποψη του στόχου και του πεδίου εφαρμογής τους (π.χ. γεωγραφική περιοχή, τομέας, καθήκον κλπ.).

5.11   Το ότι οι δομές των προγραμμάτων επηρεάζουν άμεσα την προοπτική για μια επιτυχή εταιρική σχέση ήταν ήδη σαφές σε κοινοτικές πρωτοβουλίες, όπως οι πρωτοβουλίες EQUAL και URBAN II, οι οποίες προέβλεπαν ρητά τη σύναψη εταιρικών σχέσεων. Η κατάργηση αυτών των πρωτοβουλιών μπορεί να εκληφθεί ως οπισθοδρόμηση της αρχής της εταιρικής σχέσης σε σχέση με την περίοδο προγραμματισμού 2000-06. Πολλά κράτη μέλη απέτυχαν να αξιοποιήσουν την εμπειρία από το πρόγραμμα EQUAL στην τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού παρά το γεγονός ότι υπήρξε μια τέτοια πρόβλεψη στον κανονισμό για το ΕΚΤ.

5.12   Από την αρχή, το πρόγραμμα LEADER το οποίο απευθυνόταν στις αγροτικές περιοχές, είχε τα πρωτεία στην εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Παρόλο που δεν αποτελεί πλέον κοινοτική πρωτοβουλία, πρέπει να σημειωθεί ότι η μέθοδος LEADER έχει ενσωματωθεί πλήρως ως υποχρεωτικός άξονας των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης στην τρέχουσα περίοδο, τόσο χάρη στην επιτυχία της πρωτοβουλίας όσο και χάρη στις αυστηρότερες διατάξεις του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 για το ΕΓΤΑΑ. Ο στόχος είναι η συμμετοχή και η κινητοποίηση των τοπικών φορέων μέσω της δημιουργίας εδαφικών συμμαχιών για την ενδογενή τοπική ανάπτυξη. Η δημιουργία μιας τοπικής εταιρικής σχέσης που είναι γνωστή ως «ομάδα τοπικής δράσης» είναι ένα πρωτότυπο χαρακτηριστικό. Στο τοπικό επίπεδο λήψης αποφάσεων, οι κοινωνικοοικονομικοί εταίροι και η κοινωνία των πολιτών αποτελούν πλειοψηφία. Το πρόγραμμα LEADER υποστηρίζεται από εθνικά αγροτικά δίκτυα αποτελούμενα από ευρείες εταιρικές σχέσεις που διασυνδέουν τα τοπικά έργα με το εθνικό επίπεδο και το επίπεδο της ΕΕ.

5.13   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει, τελευταία, καταστεί περισσότερο διαδικαστικός και τυπικός, αφού το θεσμικό όργανο επικεντρώνεται περισσότερο στον έλεγχο και λιγότερο στην παραγωγή πραγματικών αποτελεσμάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η Επιτροπή πρέπει να είναι ισχυρότερη και πιο ενεργή κατά την εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Επιστρέφοντας στη φιλοσοφία της πολιτικής συνοχής του παρελθόντος, η Επιτροπή πρέπει να μετατραπεί από απλός παρατηρητής σε πραγματικό εταίρο που συμμετέχει ουσιαστικά.

5.14   Η ΕΟΚΕ διαπίστωσε ότι οι περίπλοκες διοικητικές και χρηματοδοτικές διαδικασίες που αφορούν τα προγράμματα και τα έργα των διαρθρωτικών ταμείων επιβαρύνουν, αποθαρρύνουν ή ακόμη και αποτρέπουν τους ενδιαφερομένους, με αποτέλεσμα κυρίως οι ΜΜΕ, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και οι οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας να μην μπορούν να επωφεληθούν από τα διαρθρωτικά ταμεία. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η απλοποίηση αυτών των διαδικασιών τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο είναι, επομένως, λογική συνέπεια της ανάγκης να αναπτυχθούν επιτυχείς εταιρικές σχέσεις, όπως συμβαίνει και με την επιτάχυνση των πληρωμών. Πρόκειται για ένα απολύτως επείγον ζήτημα.

5.15   Οι συνολικές επιχορηγήσεις αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικές για την καλύτερη προσαρμογή της διαχείρισης της χρηματοδότησης στα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των δικαιούχων. Οι εν λόγω επιχορηγήσεις διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στη χρηματοδότηση μικρών έργων. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η χρήση του συστήματος αυτού περιορίσθηκε σημαντικά στην τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού σε σύγκριση με όσα ίσχυαν την περίοδο 2000-2006 και υποστηρίζει ότι όλα τα κράτη μέλη πρέπει να κάνουν εκτεταμένη χρήση των συνολικών επιδοτήσεων των δύο ταμείων με πραγματική οικειοποίηση από τους δικαιούχους ώστε να απελευθερωθεί το τεράστιο δυναμικό των ΜΜΕ και της κοινωνικής οικονομίας.

5.16   Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν ευπρόσδεκτη μια ισχυρότερη και ευρύτερη παρέμβαση της ΕΤΕπ. Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης την ενίσχυση του προγράμματος JEREMIE για την τόνωση της στήριξης προς τις μικρές επιχειρήσεις και τις οργανώσεις τους.

5.17   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει το αίτημά της για ενοποίηση και συντονισμό όλων των ταμείων που συνδέονται με την πολιτική συνοχής της Ένωσης, συμπεριλαμβάνοντας και το ΕΓΤΑΑ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας σε ενιαία επιχειρησιακά προγράμματα. Μια τέτοια ενοποίηση θα καταστήσει ακόμα πιο αποτελεσματική την εταιρική σχέση, δεδομένου ότι οι εταίροι, εν γένει, έχουν ολιστική άποψη της ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ κρίνει επίσης σκόπιμο να επιδιωχθεί ενεργά η ενοποίηση με τις εθνικές πολιτικές, αντλώντας τοιουτοτρόπως διπλά οφέλη από μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

5.18   Αυτό το αίτημα συνάδει πλήρως με την έκθεση Barca του Απριλίου του 2009 (3) η οποία τονίζει τον ρόλο της εταιρικής σχέσης με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών για την ανάδειξη της εδαφικής διάστασης της πολιτικής συνοχής ως κεντρικού στοιχείου της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η εταιρική σχέση είναι καίριας σημασίας για την αποτελεσματική και καλή χρήση των κονδυλίων των ταμείων. Η έκθεση τονίζει την ανάγκη να κινητοποιηθούν οι τοπικοί φορείς στις εδαφικές οντότητες και να συμμετάσχουν οι πολίτες μέσω δημόσιου διαλόγου. Ο Barca προτείνει το 2010-2012 να διεξαχθεί ένας γνήσιος στρατηγικός διάλογος με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών ο οποίος θα οδηγήσει στη μελλοντική πολιτική συνοχής μετά το 2013.

6.   Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για βελτιώσεις.

6.1   Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι απαιτείται μια σειρά υποχρεωτικών και εκούσιων δράσεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την ενίσχυση και τη βελτίωση της εταιρικής σχέσης στα διαρθρωτικά ταμεία και προκειμένου να διευρυνθεί η αντίληψη περί ορθών πρακτικών στον τομέα της εταιρικής σχέσης σε όλα τα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ ζητεί την τροποποίηση των διαφόρων σχετικών κανονισμών της ΕΕ. Επίσης, είναι απαραίτητος ένας κώδικας ορθής πρακτικής, σε συνδυασμό με ισχυρότερη καθοδήγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

6.2   Η ΕΟΚΕ προτείνει το άρθρο 11, που θεσπίζει τα μέτρα για τις εταιρικές σχέσεις στον τρέχοντα γενικό κανονισμό 1083/2006, να αναθεωρηθεί ως εξής (ενοποιημένο κείμενο με όλες τις προτεινόμενες αλλαγές επισυνάπτεται στο παράρτημα 1), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε έναν προσεχή νέο κανονισμό.

6.2.1

Μετά τη φράση «σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες και πρακτικές» η παράγραφος 1 πρέπει να συμπληρωθεί με την εξής διατύπωση: «μετά την επίτευξη συμφωνίας με τους συναφείς εταίρους». Μόνο μέσω της επιδίωξης συμφωνίας με τους εταίρους για τη φύση της εν λόγω εταιρικής σχέσης θα μπορέσει η διαδικασία να αποκτήσει ουσιαστική νομιμοποίηση και να οδηγήσει σε πιο επιτυχημένα έργα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις διατάξεις που έχουν ήδη προβλεφθεί στο πλαίσιο της επιτροπής του ΕΚΤ για να προσδιορισθούν οι σχετικοί εταίροι· η συγκεκριμένη διάταξη πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα διαρθρωτικά ταμεία.

6.2.2

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να ενσωματωθεί στο άρθρο 11 η ιδέα ότι η εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης πρέπει να παρακολουθείται από κοινού από την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ) παρέχει ένα άριστο πρότυπο για αυτόν τον σκοπό. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θέτει στόχους, καθορίζει δείκτες και κατευθυντήριες γραμμές, συγκρίνει τις επιδόσεις και ανταλλάσσει ορθές πρακτικές καθώς και εκτιμήσεις που προέρχονται από αξιολογήσεις από ομοτίμους.

6.2.3

Η Συνθήκη της Λισαβόνας αναγνωρίζει την ανοικτή μέθοδο συντονισμού που προβλέπεται στα άρθρα 149, 153, 156, 168, 173 και 181 ΣΛΕΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει την εισαγωγή μιας ανάλογης διατύπωσης που θα έπρεπε να προστεθεί στο άρθρο 11: «Η Επιτροπή δύναται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τον καθορισμό κατευθυντηρίων γραμμών και δεικτών, την οργάνωση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και την προετοιμασία των στοιχείων που είναι αναγκαία για την τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση». Πρέπει επίσης να συμμετέχουν οι κύριες ευρωπαϊκές οργανώσεις που εκπροσωπούν τους κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

6.2.4

Η διαβούλευση με τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να λαμβάνει χώρα τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο και να περιλαμβάνει επίσης τις συναφείς και αντιπροσωπευτικές οργανώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 11, παράγραφος 1, στοιχείο γ), καθώς επίσης και τις οργανώσεις αγροτικής ανάπτυξης προκειμένου να γίνει η διασύνδεση με το ΕΓΤΑΑ. Τέτοιες διαβουλεύσεις θα πρέπει ήδη να οργανώνονται ως μέρος μιας πραγματικής στρατηγικής συζήτησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο της μελλοντικής Πολιτικής Συνοχής μετά το 2013 (βλ. Barca).

6.2.5

Ομοίως, η ΕΟΚΕ προτείνει τη βελτίωση της ειδικής διαδικασίας διαβούλευσης κάθε ταμείου σε επίπεδο ΕΕ. Χωρίς να περιοριστεί ο προνομιακός ρόλος των κοινωνικών εταίρων, η επιτροπή του ΕΚΤ θα πρέπει μετά τις δέουσες διαβουλεύσεις να επιλέξει έναν περιορισμένο αριθμό παρατηρητών από άλλες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις ενδιαφερομένων φορέων.

6.2.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει σθεναρά την άποψη ότι οι κανονισμοί του ΕΤΠΑ και του ΕΓΤΑΑ πρέπει να τροποποιηθούν ώστε να ενσωματώσουν την έννοια που αναπτύσσεται στο άρθρο 5 σχετικά με τη «χρηστή διακυβέρνηση και την εταιρική σχέση» του κανονισμού ΕΚΤ. Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να γίνει αναφορά σε μια επιτροπή για την εταιρική σχέση στο νέο κανονισμό του ΕΤΠΑ.

6.2.7

Η ΕΟΚΕ τονίζει ιδιαιτέρως ότι πρέπει να διατεθεί κατάλληλο ύψος χρηματοδότησης για την ανάπτυξη ικανοτήτων που να είναι ανοικτό σε όλους τους εταίρους του ιδιωτικού τομέα και ως εκ τούτου προτείνει ως κατευθυντήρια γραμμή να διατεθεί 10 τοις εκατό του προϋπολογισμού της τεχνικής βοήθειας για τη δημιουργία ικανοτήτων και την εκπαίδευση σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα. Πρέπει επίσης να υποστηριχθεί η κατάρτιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο που ωφελεί το εθνικό επίπεδο, διευκολύνοντας έτσι και την ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών.

6.3   Για να επιτευχθεί η απαραίτητη απλούστευση, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να εξορθολογιστούν οι λογιστικοί και γενικότεροι έλεγχοι των σχεδίων. Οι πληρωμές, οι οικονομικές εγγυήσεις και οι προχρηματοδοτήσεις θα πρέπει να προσαρμοστούν στις ανάγκες των δικαιούχων και να επιταχυνθούν, ιδιαίτερα όταν αφορούν μικρές επιχειρήσεις. Παρά τις αρκετές βελτιώσεις που πρότεινε η Επιτροπή το 2009, οι τρέχουσες δυνατότητες προχρηματοδότησης παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκείς.

6.4   Για την εκπλήρωση των ελάχιστων απαιτήσεων που αποτελούν προϋπόθεση εταιρικών σχέσεων υψηλού επιπέδου, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να αναπτύξει από κοινού με τους εκπροσώπους των κατηγοριών εταίρων που αναφέρονται στο άρθρο 11 έναν κώδικα ορθής πρακτικής όσον αφορά την χρήση της αρχής της εταιρικής σχέσης, ο οποίος θα βασίζεται στις ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές:

—	εξ αρχής, οι κατάλληλοι δημόσιοι και ιδιώτες εταίροι θα πρέπει να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο ενημέρωσης διαβούλευσης/συμμετοχής για τον προγραμματισμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση, με σαφείς στόχους και έναν «οδικό χάρτη»·

—	οι αρμόδιες αρχές πρέπει να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον ενσωματώνουν την αρχή της εταιρικής σχέσης στις προτάσεις και τις εκθέσεις τους· οι απόψεις των εταίρων πρέπει να τεκμηριώνονται σαφώς και ανοικτά·

—

τα μέλη της εταιρικής σχέσης πρέπει να έχουν την ευθύνη των διαδικασιών επιλογής των δικών τους μελών στις επιτροπές διαχείρισης (εφεξής ΕΔ) και σε άλλα συμβουλευτικά όργανα που συστάθηκαν στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων. Η επιλογή θα πρέπει να γίνεται με κριτήριο το συμφέρον τους, την αντιπροσωπευτικότητα και την προθυμία συνεργασίας με νέους, σοβαρούς και καινοτόμους φορείς·

—	πρέπει να διατίθεται τεχνική βοήθεια σε όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα για όλους τους εταίρους, με στόχο την ανάπτυξη ικανοτήτων, τον συντονισμό και την εκπροσώπηση· οι ίδιοι οι εταίροι πρέπει να χαράσσουν και να διαχειρίζονται τα εν λόγω έργα.

—	τα μέλη της εταιρικής σχέσης πρέπει να συμμετέχουν από την αρχή στον καθορισμό κριτηρίων για την επιλογή έργων·

—	η ύπαρξη εταιρικής σχέσης πρέπει να αποτελεί κριτήριο για έργα που χρηματοδοτούνται από τα ταμεία·

—	πρέπει να προωθηθεί η διακρατική εταιρική σχέση·

—	πρέπει να οριστούν δείκτες για την αποδοτική διαχείριση από την οπτική γωνία των δικαιούχων· πρέπει να γίνει πράξη η απλοποίηση των διαδικασιών και των ελέγχων·

—	οι πληρωμές προς τους δικαιούχους πρέπει να γίνονται ταχύτερα·

—	οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές πρέπει να συζητούνται στις επιτροπές διαχείρισης ή σε άλλα συναφή όργανα που συνδέονται με το ΕΣΠΑ·

6.5   Όταν τα επιχειρησιακά προγράμματα αναθεωρούνται σε ευρεία έκταση κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, πρέπει να τηρείται απαρέγκλιτα και να αναδεικνύεται η αρχή της εταιρικής σχέσης.

6.6   Η ΕΟΚΕ προτείνει οι περιοχές που θέλουν να μοιραστούν την εμπειρογνωμοσύνη τους και να διαδώσουν ορθές πρακτικές να συστήσουν ένα δίκτυο περιφερειών αριστείας στην εταιρική σχέση. Υπάρχουν ήδη τέτοια δίκτυα σε εμβρυακή ακόμη μορφή (4). Για την προώθηση αυτής της πρωτοβουλίας, η ΕΟΚΕ προτείνει την ανάληψη κοινής δράσης από την ίδια, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί πράγματι τον κατάλληλο μέντορα για ένα τέτοιο δίκτυο.

6.7   Τέλος, η ΕΟΚΕ προτείνει η Επιτροπή να ηγηθεί της σύστασης μιας ομάδας εργασίας με τη συμμετοχή όλων των συναφών εταίρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προαγωγή της αρχής της εταιρικής σχέσης από διάφορες οπτικές γωνίες, διασφαλίζοντας ότι οι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και δημόσιων συμβάσεων δεν θα επηρεάσουν αρνητικά την εταιρική σχέση.

7.   Ορθές πρακτικές

7.1   Κατά τη σύνταξη της παρούσας γνωμοδότησης, είχαν καταγραφεί ορθές πρακτικές από την άποψη της συμμετοχής και του ρόλου των εταίρων του ιδιωτικού τομέα και όχι των δημόσιων αρχών. Οι περιπτώσεις που περιγράφονται εν συντομία σε χωριστό παράρτημα είναι απλώς ένα δείγμα. Υπάρχουν ασφαλώς και άλλες.

7.2   Οι ορθές πρακτικές αξιολογήθηκαν από τέσσερις απόψεις: πρόσβαση στην εταιρική σχέση, ενδυνάμωση των εταίρων, εταιρικές σχέσεις λήψης αποφάσεων και στοχευμένες εταιρικές σχέσεις.

7.3   Η ορθή πρακτική σε έναν από αυτούς τους τομείς δεν συνεπάγεται απαραιτήτως γενικότερα ορθή πρακτική και στους υπόλοιπους. Από την άλλη πλευρά, μία περίπτωση μπορεί να αποτελεί παράδειγμα ορθής πρακτικής σε δύο ή περισσότερους τομείς. Υπάρχουν περιπτώσεις που πρέπει να τονιστούν ιδιαιτέρως, όπως η συστηματική προσέγγιση της εταιρικής σχέσης σε όλη την Αγγλία, το επιτυχημένο «Peace Programme for Reconciliation in Northern Ireland» (ειρηνευτικό πρόγραμμα συμφιλίωσης στη Βόρεια Ιρλανδία), όπου οι τοπικές εταιρικές σχέσεις και η λαϊκή συμμετοχή διαδραματίζουν καίριο ρόλο· η διαχείριση μέσω εταιρικών σχέσεων όλων των ταμείων (συμπεριλαμβανομένου του ΕΓΤΑΑ) για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη στο Μεκλεμβούργο-Προπομερανία (D), η μοναδική περίπτωση διαχείρισης ενός επιχειρησιακού προγράμματος του ΕΚΤ από την κοινωνία των πολιτών (Fundación ONCE και άλλοι) (E) και η δομή υποστήριξης του τρίτου τομέα στην Ουαλία (3-SET).

7.4   Και οι τέσσερις πτυχές μιας ορθής πρακτικής γίνονται ορατές σε ορισμένες ενδιαφέρουσες περιπτώσεις όπου τα διαρθρωτικά ταμεία στοχεύουν ρητά στην ικανοποίηση των αναγκών των τοπικών φορέων: η καινοτόμος εταιρική σχέση (συνδικάτα/συνεταιρισμοί/τράπεζες), που διαχειρίζεται τη συνολική επιδότηση Esprit στην Τοσκάνη (Ι), η στρατηγική και αυξημένη χρήση των συνολικών επιδοτήσεων στο Poitou-Charentes (F), τα εδαφικά σύμφωνα απασχόλησης στην Αυστρία και η αποκεντρωμένη διαχείριση του ΕΚΤ στη Βάδη-Βυρτεμβέργη (D). Οι ομάδες τοπικής δράσης στο πλαίσιο του LEADER πρέπει επίσης να αναφερθούν εν προκειμένω.

7.5   Μια δυναμική διαδικασία βελτίωσης και ανάπτυξης της αρχής της εταιρικής σχέσης επίσης συνιστά ορθή πρακτική. Η Πολωνία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στο οποίο θα πρέπει να επισημανθεί η αποκεντρωμένη διαχείριση των κονδυλίων σε ομάδες εργασίας στις οποίες οι εταίροι έχουν καθοριστικό ρόλο. Η εθνική συμφωνία-πλαίσιο (Protocollo d'Intesa – «μνημόνιο συνεννόησης») για τους κανόνες που διέπουν τις εταιρικές σχέσεις στην Ιταλία καθώς και η παρακολούθησή της σε ορισμένες περιοχές, π.χ. στην Puglia αποτελούν καλές προθέσεις στις οποίες πρέπει να δοθεί συνέχεια.

7.6   Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι γενικά υπάρχει μερική μόνο συμμετοχή των εθνικών ή/και των περιφερειακών οικονομικών και κοινωνικών επιτροπών με εξαίρεση την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ιταλίας (CNEL), η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην χάραξη και αξιολόγηση της περιφερειακής πολιτικής για το Mezzogiorno (Νότια Ιταλία). Για παράδειγμα, οι ΟΚΕ της Πορτογαλίας, της Γαλλίας (περιφερειακό επίπεδο) και της Μάλτας συμμετέχουν στη φάση του προγραμματισμού.

7.7   Η πρόσβαση θέτει ορισμένα ερωτήματα σχετικά με το πώς και ποιοι εταίροι επιλέγονται. Απαιτούνται διαδικασίες που να χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και νομιμότητα για τον καθορισμό των εταίρων. Η επιλογή κατά κανόνα δεν αποτελεί πρόβλημα με τους κοινωνικούς εταίρους αλλά μάλλον με τον τομέα των ΜΚΟ και ιδιαίτερα τη συμπερίληψη ευάλωτων και περιθωριοποιημένων ομάδων π.χ. των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των πρώην κατάδικων και άλλων εθνοτικών μειονοτήτων.

7.7.1   Η ανάθεση της ευθύνης για την επιλογή στην οργανωμένη κοινωνία των πολιτών συνιστά ορθή πρακτική. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα προσφέρει η Τσεχική Δημοκρατία (σύστημα εκλογών).

7.8   Έχουν εντοπιστεί πολλά ενδιαφέροντα παραδείγματα ανάπτυξης ικανοτήτων και ενδυνάμωσης των εταιρικών σχέσεων, όπως για παράδειγμα:

—	μάθηση μέσω κοινωνικού διαλόγου (π.χ. Τσεχική Δημοκρατία)·

—	ανάπτυξη επαγγελματικών ικανοτήτων στις οργανώσεις-εταίρους (Mezzogiorno, Γερμανία, Ισπανία, Poitou-Charentes, Σλοβενία)·

—	δημιουργία κέντρων εξειδικευμένης γνώσης ή «παρατηρητηρίων» («Kompetenzstellen» στη Γερμανία, 3-SET στην Ουαλία)·

—	εκπόνηση εγχειριδίων και καθοδήγησης για τις οργανώσεις εταιρικής σχέσης σε εθνικό (π.χ. συνδικαλιστική ομοσπονδία «DGB» Βραβεμβούργου, Γερμανία) και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ETUC, EAPN, Bankwatch).

7.9   Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πραγματική εξουσία λήψης αποφάσεων σχετικά με το ποιο πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί, ανατίθεται σε οργανισμούς στα πλαίσια της εταιρικής σχέσης. Οι συνολικές επιδοτήσεις είναι μια τέτοια περίπτωση (Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία). Το μοντέλο της Σουηδίας (Västra Götaland και άλλες εταιρικές σχέσεις των διαρθρωτικών ταμείων) και το προαναφερθέν πρόγραμμα ONCE Fundación είναι άλλα παραδείγματα.

7.10   Μερικά προγράμματα έχουν σωστή στόχευση από γεωγραφικής άποψης, από την άποψη των ομάδων, των τομέων, των κοινοτήτων, των ειδικών καθηκόντων κλπ. και ως εκ τούτου συνδέονται στενά με μια συγκεκριμένη ομάδα εταίρων που έχουν πραγματική εξουσία λήψης αποφάσεων. Το «Peace Programme» στη Β. Ιρλανδία καθώς επίσης τα «Φόρουμ ανάπτυξης» (Δανία) και οι προαναφερόμενες τοπικές πρωτοβουλίες στο σημείο 7.4 εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία ορθών πρακτικών.

8.   Προτεινόμενες αλλαγές στο άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 του Συμβουλίου:

Άρθρο 11

Εταιρική σχέση

1.   Η επίτευξη των στόχων των Ταμείων επιδιώκεται στο πλαίσιο της στενής συνεργασίας (εφεξής «εταιρική σχέση») μεταξύ της Επιτροπής και του κράτους μέλους. Το κράτος μέλος διοργανώνει, σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες και πρακτικές , εταιρική σχέση με τις αρχές και τους φορείς όπως:

α)	τις αρμόδιες περιφερειακές και τοπικές αρχές, τις αρχές αστικών περιοχών και άλλες δημόσιες αρχές·

β)	τους οικονομικούς και κοινωνικούς εταίρους·

γ)	οποιοδήποτε άλλο κατάλληλο φορέα που εκπροσωπεί την κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, και φορείς αρμόδιους για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Κάθε κράτος μέλος ορίζει τους πιο αντιπροσωπευτικούς εταίρους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο καθώς και στον οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό ή άλλο τομέα (εφεξής «εταίροι»), σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες και πρακτικές, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη προαγωγής της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της ενσωμάτωσης των απαιτήσεων για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος.

2.   Η εταιρική σχέση υλοποιείται σε πλήρη συμφωνία με τις αντίστοιχες θεσμικές, νομικές και δημοσιονομικές εξουσίες κάθε κατηγορίας εταίρων όπως ορίζεται στην παράγραφο 1. Η εταιρική σχέση καλύπτει την εκπόνηση, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Τα κράτη μέλη εμπλέκουν καθέναν από τους συναφείς εταίρους, και ιδίως τις περιφέρειες, στα διάφορα στάδια προγραμματισμού εντός των χρονικών ορίων που καθορίζονται για κάθε στάδιο.

3.   Η Επιτροπή διαβουλεύεται με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους εταίρους , σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τη συνδρομή των Ταμείων.

---

(1)  Πρβλ. άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006 για τα διαρθρωτικά ταμεία.

(2)  Διακυβέρνηση και την εταιρική σχέση στο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, και μια βάση για τα σχέδια στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής, εισηγητής, Jean-Marie Beaupuy, ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 21.10.2008

(3)  An Agenda for a Reformed Cohesion Policy. A Place Based Approach to meeting European Union Challenges and expectations (Ατζέντα για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής συνοχής. Μια εδαφική προσέγγιση για την ανταπόκριση στις ευρωπαϊκές προκλήσεις και προσδοκίες) – Μάιος 2009.

(4)  π.χ. Reves, Bankwatch Network, Iq net, πρωτοβουλία Sachsen Anhalt και Community of Practice

---