15.1.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 13/104

Sprawozdawca:

Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER

1.1.

Innowacje społeczne oraz sieci współpracy powinny być w pełni wykorzystywane do pobudzania i wzmacniania udziału obywateli i, ogólnie, społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu polityki UE i zarządzaniu nią, za pośrednictwem zbiorowych, oddolnych projektów realizowanych przez zespoły rozproszone, przyczyniających się do bardziej bezpośredniej demokracji.

1.2.

Powszechny dostęp do nowych technologii, a zwłaszcza do sieci szerokopasmowych, powinien być nadal priorytetem Unii Europejskiej i być uznawany za usługę świadczoną w interesie ogólnym, która powinna zapobiegać przepaści cyfrowej i związanym z nią konsekwencjom wykluczenia społecznego.

1.3.

Dzięki wsparciu ze strony innowacji społecznych i wykorzystaniu sieci współpracy nowe technologie informacyjno-komunikacyjne powinny odgrywać istotną rolę w tworzeniu wysokiej jakości miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji poprzez promowanie tych projektów, które mają na celu zakładanie nowatorskich przedsiębiorstw i podejmowanie inicjatyw pozwalających obniżyć obecną stopę bezrobocia.

1.4.

EKES uważa, że podstawowe znaczenie ma wzmocnienie kształcenia cyfrowego. Chodzi o dobre kształcenie obejmujące odpowiednią naukę w systemie edukacji i umożliwiające młodzieży sprostanie wyzwaniom przyszłości. Chodzi też o kształcenie ustawiczne dla pracowników, które zapewni im kwalifikacje w zakresie wykorzystania nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych na rynku pracy. A także o kształcenie umożliwiające uczenie się przez całe życie, by uniknąć wykluczenia grup, które są bardziej podatne na trudności.

1.5.

EKES popiera cele strategii „Europa 2020” i strategii na rzecz równości kobiet i mężczyzn. Popiera też inicjatywy przewodnie „Unia innowacji” i „Agenda cyfrowa”, a także środki konieczne do osiągnięcia synergii między tymi dwoma inicjatywami w celu poczynienia postępów w zakresie innowacji społecznych. Uważa zatem, że ważne jest włączenie tych celów do krajowych programów reform, a także ich monitorowanie w ramach europejskiego semestru. Jego zdaniem zasadnicze znaczenie ma również to, by we wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie finansowanych przez Unię Europejską działań służących realizacji tych celów udział wzięło oprócz partnerów społecznych również społeczeństwo obywatelskie na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym.

1.6.

EKES pragnie, by innowacje społeczne związane z nowymi technologiami w oparciu o sieci społecznościowe i współpracę umożliwiały opracowanie rozwiązań technicznych, które przyczyniają się do większego włączenia społecznego osób niepełnosprawnych, ułatwiają im osiągnięcie jak największej samodzielności i jak najszersze uczestnictwo i pozwalają sprostać wyzwaniom koniecznym do usunięcia przeszkód powodujących dyskryminację.

1.7.

EKES apeluje do instytucji, by wspierały budowanie zdolności działania oraz wykorzystanie podstawowego środowiska cyfrowego, a także przyczyniały się do stworzenia przestrzeni dla innowacyjnych połączeń horyzontalnych na rzecz trwałego rozwoju, aby zrealizować formułę „innowacje społeczne + współpraca + komunikacja cyfrowa” oraz ułatwić i propagować szybki i bezpieczny dostęp w czasie rzeczywistym.

1.8.

Komitet apeluje do Unii Europejskiej, by w ramach programu EaSI (programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych) finansowała opracowywanie i realizację projektów, które są inicjatywą społeczeństwa obywatelskiego i które są realizowane za pośrednictwem sieci społecznościowych i współpracy, pod warunkiem że ich cele są ukierunkowane na interes ogólny oraz że uwzględniają związaną z nimi zdolność do zatrudnienia i potencjał włączenia społecznego.

1.9.

Komisja Europejska powinna zwłaszcza zapoczątkować jasną i konkretną politykę dotyczącą innowacji społecznych i dostępu obywateli do nowych technologii, co powinno doprowadzić do inicjatyw korzystnych dla całego społeczeństwa. Powinno to być zgodne z pakietem dotyczącym inwestycji społecznych Komisji Europejskiej (1). Niezbędne jest również zwiększenie inwestycji w talenty ludzi oraz wsparcie otwarcia rynków opartych na wiedzy, co sprzyja współpracy między przedsiębiorstwami i obywatelami.

1.10.

W ostatecznym rozrachunku konieczne jest przyznanie pakietu inwestycji stymulującego innowacje społeczne w oparciu o rozwój technologiczny, promowanie współpracy w zakresie badań naukowych prowadzonych wspólnie w sposób interdyscyplinarny, ułatwianie dostępu do nowej wiedzy i tworzenie instytucji za pomocą demokracji bezpośredniej, co umożliwiają nowe narzędzia udziału w sieci i komunikacji cyfrowej.

2.1.

Celem niniejszej opinii jest analiza warunków niezbędnych dla pełnego wykorzystywania ICT w innowacjach społecznych, by służyły wspólnemu dobru. Mowa jest w niej również o środkach ułatwiających dostęp cyfrowy i platformach służących upowszechnianiu sieci kontaktów i rozwojowi synergii interakcji. W tym celu konieczne są między innymi analiza struktur sieci i dostosowanie ich do podstawowych zasad organizacyjnych.

2.2.

W związku z zasadą: „Innowacje społeczne + współpraca + komunikacja cyfrowa” nasuwa się pytanie o znalezienie odpowiednich do tych celów narzędzi i procesów, by skutecznie osiągnąć oczekiwane rezultaty.

2.3.

Priorytetowe znaczenie mają edukacja (kooperatywne uczenie się), szkolenia (platformy Mooc lub Moodle), e-zdrowie (systemy monitorowania stanu zdrowia), tworzenie miejsc pracy (umowy on-line), przedsiębiorczość społeczna, logistyka i transport, bezpieczeństwo żywności i produktów, administracja elektroniczna i usługi publiczne (głosowanie elektroniczne), demokracja gospodarcza (finansowanie społecznościowe, alternatywne waluty) i aktywność obywatelska.

2.4.

W obecnym kontekście innowacje społeczne odgrywają szczególną rolę w takich dziedzinach, jak m.in. badania i rozwój, wydajność i zrównoważoność, spójność i włączenie społeczne, współodpowiedzialność i aktywność obywatelska, etyka biznesu i społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw czy też demokracja bezpośrednia i administracja elektroniczna.

2.5.

Komitet (2) po raz kolejny przypomina wagę poszerzenia zakresu powszechnej usługi telekomunikacji elektronicznej, tak by obejmowała dostęp do internetu szerokopasmowego, z myślą o rozwiązaniu problemu nie tylko wykluczenia spowodowanego położeniem geograficznym, lecz również wykluczenia społecznego. Trzeba przy tym osiągnąć następujące cele: zmniejszyć przepaść cyfrową oraz zwiększyć spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Ponadto UE powinna ustanowić warunki ramowe dla jednolitego rynku dużych zbiorów danych (big data) i przetwarzania w chmurze (cloud computing), tak by służyły innowacjom społecznym.

3.1.

Sieci współpracy i komunikacja cyfrowa odgrywają ważną rolę w dziedzinie innowacji społecznych. Pojęcie innowacji społecznych wciąż się kształtuje, jednakże najczęściej stosowaną definicją jest wersja zawarta w sprawozdaniu BEPA:

3.2.

Główne elementy procesu innowacji społecznych to: rozpoznanie nowych, niezaspokojonych lub niewystarczająco poznanych potrzeb społecznych, opracowywanie nowych rozwiązań wychodzących naprzeciw tym potrzebom społecznym, ocena skuteczności nowych rozwiązań z punktu widzenia zaspokajania potrzeb społecznych i rozpowszechnianie skutecznych innowacji społecznych. Ponadto inicjatywy na rzecz innowacji społecznych są ściśle powiązane ze wszystkimi środkami w zakresie inwestycji społecznych, które przeznacza się na poszczególnych obywateli, biorąc pod uwagę średnie trwanie życia, i w których zasadnicze znaczenie ma zapobieganie.

3.3.

Istotne jest, by przeanalizować związek między procesami współpracy, które umożliwiają technologie informacyjne i innowacje zwane „społecznymi”, oraz przedyskutować zapowiadane w związku z nimi korzyści dla obywateli i społeczeństwa. Główne elementy można podsumować w następujący sposób:

3.4.

O nowatorstwie innowacji społecznych w porównaniu z innymi rozwiązaniami stanowi zatem rodzaj stosunków powstających między podmiotami zaangażowanymi w ich rozwój, zarówno podczas ich opracowywania, jak i procesów czy etapów rozwoju. Innowacje muszą uwzględniać miejsce należne partnerom społecznym, którzy byliby reprezentatywni i zdolni do tworzenia prawa zobowiązań.

3.5.

Jak już EKES wspominał, pomiar postępu społecznego musi charakteryzować się większą równowagą między wskaźnikami gospodarczymi i społecznymi (4). Pomiar postępu społecznego z zachowaniem równowagi między środkami jakościowymi i ilościowymi jest oparty na wizji średnio- i długoterminowej w ramach zrównoważonego i przejrzystego systemu zarządzania, któremu muszą towarzyszyć jasne techniczne i społeczno-gospodarcze wskaźniki wykonania.

3.6.

By znaleźć nowe rozwiązania problemów i wyzwań stojących przed współczesnym społeczeństwem, należy w sposób horyzontalny i przekrojowy uwypuklić wartość kreatywności i talentów wszystkich obywateli w rozumieniu holistycznym – końcowy wynik powinien być wyższy od sumy składników, przy maksymalnej wydajności w stosunku do kosztów. Założeniu temu z pewnością najlepiej odpowiadają zbiorowa inteligencja i wspólne tworzenie w ramach sieci współpracy.

3.7.

Innowacje społeczne pojawiają się, by zaspokoić niespełnione potrzeby społeczeństwa lub w odpowiedzi na złożone wyzwania społeczne, i dotyczą dziedzin i narzędzi, np.:

3.8.

Możliwość dzielenia się wiedzą może się obecnie przyczynić do powstawania innowacji, uzupełniając politykę społeczną. W tym kontekście technologia cyfrowa może odegrać istotną rolę, wspierając innowatorów społecznych, których celem jest zaspokajanie potrzeb poszczególnych osób.

3.9.

Dlatego też niezbędne jest usunięcie przeszkód stojących na drodze innowacji i eksperymentów społecznych, tak by stworzyć otoczenie i kulturę sprzyjające innowacji, uznając i wspierając szczególną rolę różnych podmiotów (fundacji, spółdzielni, stowarzyszeń, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, kas ubezpieczeniowych, MŚP i innych przedsiębiorstw gospodarki społecznej itp.) jako partnerów i dostawców usług (5).

4.1.

Sieć współpracy składa się z zespołu osób wykonujących pracę umysłową w ramach projektu i realizujących wspólny cel całego zespołu. Grupa ta funkcjonuje jak jeden mózg („mózg globalny”) – jeden podmiot składający się z milionów komórek tworzących nowe koncepcje, który stawia czoła tak poważnym wyzwaniom, jak język czy komunikacja. Pojawienie się internetu, w połączeniu z innymi czynnikami, doprowadziło do powstania licznych wspólnych projektów i sieci współpracy. Szansom związanym z technologią należy jednak nadać sens teleologiczny, z myślą o służeniu wspólnemu dobru.

4.2.

Z punktu widzenia osiągnięcia celów innowacji społecznych przydatne mogą być nowe narzędzia i sieci cyfrowe, takie jak usługi dla osób starszych na obszarach oddalonych itd.

4.3.

Wydarzenia, decyzje, działania i poszczególne osoby znajdują się we wspólnym kontekście – w nowej przestrzeni cyfrowej, w której działają jednocześnie w czasie rzeczywistym, tworząc zbiorową inteligencję.

4.4.

Zbiorowa inteligencja stanowi rodzaj nowego procesu, w którym połączenie wielu inteligencji prowadzi do rozwiązania, które nie mogłoby powstać oddzielnie lub w wyniku osobnych działań poszczególnych stron. Zbiorowa inteligencja jest więc synergicznym działaniem licznych skoordynowanych talentów. Najważniejsze jest to, jak rozwinąć zbiorową inteligencję tak, by działania zbiorowe stały się twórcze i by mogły generować procesy innowacji i zmian społecznych za pośrednictwem platform wzmacniających tego rodzaju współtworzony rozwój.

4.5.

Ze względu na poszukiwanie talentów poza własną organizacją tempo realizacji celów wyznaczanych w ramach sieci współpracy jest znacznie większe niż to, jakie mogłyby osiągnąć wszelkie inne zorganizowane grupy o skończonej liczbie członków, niezależnie od ich struktury i sposobu działania. Powstałe w ten sposób innowacje są otwarte, demokratyczne, rozdzielane i zarządzane przez społeczności.

4.6.

Ludzie dzielą się wiedzą zasadniczo pod dwoma warunkami: symetrii oczekiwań i asymetrii wiedzy. Wychodzenie naprzeciw wspólnym oczekiwaniom i uzupełnianie zróżnicowanej wiedzy sprzyja budowaniu sieci współpracy.

4.7.

Niemniej istnieją trzy rodzaje problemów, które należy uwzględnić i którym należy stawić czoła we wszelkiego rodzaju sieciach współpracy: „jazda na gapę” (stosunki opierają się na sprawiedliwym, uczciwym wkładzie), wykorzystywanie finansowania społecznościowego dla własnych interesów (6) oraz zmowa. Ostatni wymieniony problem podkreśla rolę, jaką w obszarze współpracy odgrywa zaufanie.

4.8.

Sieci te buduje się na zaufaniu, które z kolei reprezentuje oczekiwania co do zaangażowania, zdolności reagowania i kompetencji osoby, z którą się współpracuje. Pełne i długotrwałe zaufanie tworzy stabilną reputację, która chroni przed zmową w sieci. Nie ma zaufania bez bezpieczeństwa sieci, które jest zależne od prawa równego dla wszystkich i od kontroli. Bezpieczeństwo jest pochodną przestrzegania etyki zarówno w odniesieniu do głoszonych celów, funkcjonowania sieci, warunków tworzenia i likwidacji sieci, które powinny być przewidziane i ogłoszone publicznie, jak i pochodną poszanowania praw podstawowych, które muszą obejmować prawo do bycia zapomnianym.

4.9.

Podsumowując, do kreatywności i innowacji społecznych prowadzi ciąg następujących po sobie procesów: rozwój horyzontalnych struktur roboczych, interakcja w sieci i pojawienie się platform, a wszystko to poprzez heterogeniczny model cechujący się otwartością, podejściem horyzontalnym i rozdziałem zasobów. W ramach tego modelu nie można zapomnieć o kluczowej roli połączeń umożliwiających opracowywanie i upowszechnianie koncepcji i projektów, a także propagowanie tych nowych rodzajów organizacji działań.

4.10.

Platforma w sieci jest formatem umożliwiającym intensyfikację procesów inteligencji zbiorowej, który wzmacnia poszanowanie indywidualnej tożsamości. Korzystanie z internetu stanowi punkt zwrotny, nie tylko z uwagi na demokratyzację modelu komunikacji, lecz również ze względu na połączenia, które zachęcają do alternatywnego modelu organizacji, na wzór kultury cyfrowej.

5.1.

Komunikacja cyfrowa umożliwia wizualizację współodpowiedzialności obywatelskiej, zbiorowej inteligencji i współpracy w sieci. Procesy te tworzą klimat sprzyjający rozwojowi modeli wspólnej gospodarki, których podstawą jest wspólne dobro.

5.2.

EKES stwierdził już (7), że sieci społecznościowe sprzyjają odpowiedzialnemu obywatelstwu cyfrowemu i powinny gwarantować obywatelom skuteczne korzystanie z właściwych praw w środowisku cyfrowym, takich jak wolność wypowiedzi i swobodny dostęp do informacji, ochrona danych osobowych, prywatność, potrzeba przejrzystości i odpowiednia jakość usług internetowych.

5.3.

Konieczne jest niemniej uwzględnianie negatywnych aspektów sieci społecznościowych i zapobieganie związanym z nimi zagrożeniom, przy jednoczesnym uwypuklaniu potencjalnych możliwości i synergii tychże sieci, tak by na jednolitym rynku cyfrowym sprzyjać korzystaniu z nich w sposób odpowiedzialny i inteligentny.

5.4.

Unia Europejska powinna przestać być jedynie użytkownikiem technologii cyfrowych, a stać się twórcą i producentem treści, co wymaga rozwoju talentów poprzez nadanie priorytetowego znaczenia informowaniu, szkoleniu i kształceniu, a także dostępności do społeczeństwa cyfrowego.

5.5.

Jeżeli chodzi o konsumentów, istotne jest, by otrzymali odpowiednie wytyczne, zwłaszcza w takich kwestiach, jak anonimizacja i pseudonimizacja danych oraz analiza ryzyka związanego z danymi osobowymi, a także narzędzia i inicjatywy podnoszące świadomość, gdyż te instrumenty cyfrowe mogą pomóc w lepszej kontroli i ochronie danych.