52022AE2933

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

EUROPA
EUR-Lex home
EUR-Lex - 52022AE2933 - EN

Help

Search tips

Need more search options? Use the Advanced search

Document 52022AE2933

Help

Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 2011/83/EU betreffende op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten, en tot intrekking van Richtlijn 2002/65/EG (COM(2022) 204 final — 2022/0147 (COD))

EESC 2022/02933

PB C 486 van 21.12.2022, pp. 139–143 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

HTML

PDF

Official Journal

21.12.2022

Publicatieblad van de Europese Unie

C 486/139

(COM(2022) 204 final — 2022/0147 (COD))

(2022/C 486/19)

Rapporteur:

Gonçalo LOBO XAVIER

Raadpleging	Europees Parlement, 18.5.2022 Raad van de Europese Unie, 23.5.2022
Rechtsgrond	Artikel 114 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie
Bevoegde afdeling	Interne Markt, Productie en Consumptie
Goedkeuring door de afdeling	8.9.2022
Goedkeuring door de voltallige vergadering	21.9.2022
Zitting nr.	572
Stemuitslag (voor/tegen/onthoudingen)	229/0/3

1. Conclusies en aanbevelingen

1.1.

Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is ingenomen met het initiatief van de Commissie tot wijziging van Richtlijn 2011/83/EU betreffende op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten en tot intrekking van Richtlijn 2002/65/EG. Die wijziging is nodig gezien de manier waarop de samenleving zich ontwikkelt en functioneert, de nieuwe technische oplossingen die zich aandienen, en de versterking van de interne markt om het vrije verkeer van financiële diensten en de bescherming van de consument te waarborgen. De COVID-19-crisis heeft de veerkracht van de EU zwaar op de proef gesteld en geleid tot nieuwe trends en ideeën die aandacht behoeven. Ook in het licht daarvan steunt het EESC dit voorstel.

1.2.

Ondanks zijn steun voor het voorstel wil het EESC wel benadrukken dat geïnvesteerd moet worden in de digitale en financiële geletterdheid van mensen, zodat consumenten begrijpen welke rechten en plichten zij hebben met betrekking tot op afstand gesloten financiële overeenkomsten. Daarbij gaat het met name om het recht op herroeping van een overeenkomst en het recht op meer informatie in de precontractuele fase. De lidstaten moeten investeren in een strategisch communicatieprogramma om het potentieel van de interne markt te versterken, in overeenstemming met de fundamentele consumentenrechten.

1.3.

Een aanpak met een goed evenwicht tussen de digitale en de “fysieke” ervaring is van cruciaal belang. Het EESC juicht de vooruitgang die technologische innovatie met zich meebrengt toe, maar wijst er ook op dat menselijk contact nog steeds van essentieel belang is wanneer het gaat om uitleg en gegevensbescherming. Aangezien digitalisering en modernisering van groot belang zijn voor de verbetering van het welzijn van de burgers, wijst het EESC er ook op dat er nog steeds tal van verschillen bestaan tussen lidstaten en zelfs tussen regio’s, waarbij sommige ten behoeve van de lokale gemeenschap vragen om het behoud van verschillende “fysieke” infrastructuuronderdelen. Als lokale overheden worden betrokken bij de besluitvorming van financiële ondernemingen, met name over de aanwezigheid van fysieke infrastructuur in plattelandsgebieden, zouden lokale gemeenschappen daar baat bij kunnen hebben. Het recht om te vragen om “contact met mensen” bij financiële dienstverlening op afstand dient te worden gewaarborgd.

1.4.

Het EESC en de maatschappelijke organisaties die het vertegenwoordigt, geloven in het potentieel van de interne markt om het Europese project te versterken. Het vergroten van het vertrouwen in onze financiële stelsels is van fundamenteel belang en komt de samenleving ten goede als het gaat om financiële diensten voor consumenten. In dit verband wijst het EESC er ook op dat structureel moet worden geïnvesteerd in cyberbeveiliging. Burgers moeten zich bewust zijn van de risico’s die verbonden zijn aan het sluiten van overeenkomsten op afstand. Zij moeten echter wel vertrouwen hebben in het systeem als we een impuls willen geven aan de eengemaakte markt en het vrije verkeer van financiële diensten. Deze zaken winnen aan belang, vooral na de COVID-19-crisis en zeker met de ontwikkeling van e-handel en digitale diensten.

1.5.

De Commissie zou dit voorstel moeten afstemmen op de richtlijn consumentenrechten. Na alle resultaten die zijn geboekt dankzij de richtlijn consumentenrechten, en ook gezien de nieuwe consumentenagenda (1), komt dit specifieke dossier over financiële diensten op afstand zeer gelegen om de eerbiediging van consumentenrechten te versterken en investeringen van bedrijven op dit gebied te stimuleren. Het EESC dringt erop aan dat maatschappelijke organisaties bij een en ander worden betrokken, zodat de toekomstige tenuitvoerlegging van de richtlijn beter kan worden voorbereid en gemonitord. Dit is een goed voorbeeld van een beleidsterrein waar maatschappelijke organisaties de situatie kunnen helpen verbeteren en aan een positieve aanpak kunnen bijdragen.

1.6.

Mechanismen op basis van artificiële intelligentie (AI) kunnen een veilige en betrouwbare omgeving scheppen voor dit richtlijnvoorstel. Het EESC begrijpt de kracht die innovatie kan hebben voor de samenleving en pleit ervoor alle mogelijke middelen in te zetten om consumenten en bedrijven op dit specifieke gebied een veilige en moderne ervaring te bieden. Het EESC houdt zich hier al langer mee bezig en beveelt met klem aan dat AI wordt gebruikt om een betere, meer geïntegreerde eengemaakte markt tot stand te brengen die burgers ondersteunt en veilige verrichtingen binnen het financiële stelsel waarborgt (2).

1.7.

Met inachtneming van de doelstellingen en beginselen van de interne markt kan de EU goede praktijken vaststellen inzake de regulering van financiële diensten op afstand. Dit voorstel heeft betrekking op relevante maatregelen voor bedrijven en consumenten, maar er zou ook duidelijkheid moeten komen over de activiteiten van buiten de EU gevestigde ondernemingen, omdat die gevolgen kunnen hebben voor Europese burgers. Ook de noodzaak van harmonisatie moet aandacht krijgen en in acht worden genomen.

1.8.

Er moet werk worden gemaakt van “publiciteitsregels en -normen” voor de gevoelige praktijk van financiële dienstverlening op afstand. Om oneerlijke concurrentie en ondermijning van het systeem te voorkomen is het van essentieel belang dat de reclameregels voor deze diensten worden geharmoniseerd. Mits de boodschap sterk is, zullen de resultaten naar verwachting ten goede komen aan bedrijven en burgers en een positief effect hebben op het consumentengedrag, onder meer wat duurzaamheid betreft. Om een betere dialoog tussen bedrijven en burgers mogelijk te maken zouden consumentenorganisaties bij een en ander moeten worden betrokken.

1.9.

Ten slotte zijn investeringen in infrastructuur van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat de richtlijn beter wordt uitgevoerd en de beginselen ervan beter worden toegepast. Burgers hebben zonder twijfel baat bij betere en transparantere diensten, maar daarvoor zijn wel overal toegang tot 5G, volledige netwerkdekking en andere infrastructuurvoorzieningen nodig, en dat is vooralsnog toekomstmuziek. Het EESC pleit voor beter en efficiënter gebruik van de financiële middelen van de herstel- en veerkrachtfaciliteit om deze investeringen op gang te brengen en ervoor te zorgen dat niemand buiten de boot valt.

2. Algemene opmerkingen

2.1.

Richtlijn 2002/65/EG betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten heeft tot doel het vrije verkeer van financiële diensten binnen de eengemaakte markt te waarborgen door bepaalde regels inzake consumentenbescherming op dit gebied te harmoniseren en een hoog niveau van consumentenbescherming te garanderen. Er zijn al een aantal recente richtlijnen en verordeningen met hoge normen voor consumentenbescherming, en de voorgestelde nieuwe richtlijn moet een vangnet bieden voor gevallen waarin deze bescherming (mogelijk) tekortschiet. Voor zover er geen productspecifieke EU-wetgeving of horizontale EU-regels voor de financiële dienst aan de consument bestaan, is de richtlijn horizontaal van toepassing op alle bestaande of toekomstige bancaire, krediet-, verzekerings-, persoonlijke pensioen-, beleggings- of betalingsdiensten waarover een overeenkomst is gesloten door middel van communicatie op afstand (d.w.z. zonder gelijktijdige fysieke aanwezigheid van de handelaar en de consument). In de richtlijn is bepaald welke informatie voorafgaand aan de sluiting van een overeenkomst op afstand aan de consument moet worden verstrekt (precontractuele informatie); zij verleent de consument voor bepaalde financiële diensten een herroepingsrecht en bevat regels inzake niet-gevraagde diensten en niet-gevraagde mededelingen.

2.2.

De laatste twintig jaar is de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten snel veranderd. Aanbieders van financiële diensten en consumenten gebruiken niet langer de fax en er zijn nieuwe spelers op het toneel verschenen, zoals fintechbedrijven, met nieuwe bedrijfsmodellen en nieuwe distributiekanalen, bijvoorbeeld financiële diensten die online worden verkocht.

2.3.

Het voorstel van de Commissie heeft tot doel het wetgevingskader te vereenvoudigen en te moderniseren door de bestaande richtlijn betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten in te trekken en tegelijkertijd aspecten in verband met consumentenrechten die betrekking hebben op op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten op te nemen in het toepassingsgebied van de horizontaal toepasselijke richtlijn consumentenrechten.

2.4.

De algemene doelstelling van de wetgeving blijft ongewijzigd, namelijk de financiële dienstverlening binnen de eengemaakte markt bevorderen en tegelijkertijd een hoog niveau van consumentenbescherming waarborgen. Deze doelstelling wordt op vijf verschillende manieren bereikt:

—	volledige harmonisatie: de regels voor alle aanbieders van financiële diensten worden op elkaar afgestemd en consumenten in alle EU-lidstaten hebben gegarandeerd dezelfde rechten;

—

precontractuele informatie: het tijdig en op duidelijke en begrijpelijke wijze verkrijgen van essentiële informatie, op elektronische wijze of op papier, biedt de nodige transparantie en versterkt de positie van de consument. Het voorstel beoogt te regelen welke precontractuele informatie moet worden verstrekt en wanneer en op welke wijze dat moet gebeuren;

—	herroepingsrecht: dit is een fundamenteel consumentenrecht. Het is met name op het gebied van financiële diensten een belangrijk recht, aangezien bepaalde producten en diensten complex en mogelijk moeilijk te begrijpen zijn;

—

billijkheid online: overeenkomsten inzake financiële diensten worden steeds vaker elektronisch gesloten. Om een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen, bevat het voorstel dan ook bijzondere regels ter bescherming van consumenten wanneer zij elektronisch een overeenkomst inzake financiële diensten sluiten, en

—	handhaving: het voorstel breidt de geldende regels inzake handhaving en sancties uit die momenteel uit hoofde van Richtlijn 2011/83/EU betreffende consumentenrechten (“de richtlijn consumentenrechten”) uit tot op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten.

3. Financiële diensten en de interne markt

3.1.

De hele EU wordt geconfronteerd met grote problemen als gevolg van de COVID-19-crisis, die nog worden verergerd door de Russische agressie in Oekraïne en een dreigende financiële crisis. Het vertrouwen van de consument heeft onmiskenbaar een gevoelige knauw gekregen. Bovendien moet de hoge schuldenlast van huishoudens, die nog lang geen verleden tijd is, worden aangepakt. Bij alle maatregelen op het gebied van financieel beleid moet hiermee rekening worden gehouden. Consumenten moeten vertrouwen hebben in het systeem. Dat is van cruciaal belang om te kunnen zorgen voor het herstel van onze economieën en onze samenleving.

3.2.

Het EESC is het ermee eens dat harmonisatie geboden is. Die mag echter niet in het nadeel van burgers uitvallen. Niet alle burgers “digitaliseren” namelijk in hetzelfde tempo, en niemand mag wat dit betreft buiten de boot vallen. Investeringen in financiële geletterdheid sluiten nauw aan bij het voorstel en zouden een prioriteit moeten zijn.

3.3.

Er moet op worden toegezien dat gegevensbescherming hierbij een centrale rol speelt. Europese burgers moeten vertrouwen hebben om gegevens voor juridische doeleinden en ten bate van consumentenrechten te delen, wat alleen mogelijk is met een sterk en betrouwbaar systeem. Burgers maken zich tegenwoordig grote zorgen over gegevensbescherming, en cyberbeveiliging is van cruciaal belang om een impuls te geven aan de communicatie bij financiële diensten op afstand.

3.4.

Het is van essentieel belang dat dit voorstel in overeenstemming wordt gebracht met de richtlijn consumentenrechten. Ook moet er absoluut voor worden gezorgd dat de beginselen van de nieuwe consumentenagenda (3) een centrale plaats innemen in dit voorstel. Het maatschappelijk middenveld en de sociale partners kunnen een positieve rol spelen in dit proces, vooral door burgers te helpen om voor hun rechten op te komen, maar ook door een klimaat te scheppen waarin bedrijven kunnen concurreren en betere en duidelijkere diensten voor consumenten kunnen creëren.

3.5.

Mechanismen voor kunstmatige intelligentie zijn essentieel voor dit voorstel. Zij kunnen het consumenten, met name burgers die minder bij de tijd of “gedigitaliseerd” zijn, gemakkelijker maken door processen en de daaraan verbonden vereisten te stroomlijnen. Omwille van een betere inzet dringt het EESC aan op verduidelijking en gebruik van deze instrumenten.

3.6.

Het pleit voor een gelijk speelveld op dit gebied, zodat elke speler (onderneming) de burgers een betrouwbare dienstverlening kan bieden. Om oneerlijke concurrentie van buiten Europa te voorkomen, die de beoogde voordelen van deze ontwerprichtlijn zou kunnen ondermijnen, is het daarom van essentieel belang te investeren in transparantie en duidelijke communicatie.

4. Impact op consumenten en bedrijven: online- en offline-activiteiten

4.1.

Digitalisering is nodig om het concurrentievermogen te vergroten en het leven van mensen te vergemakkelijken. Het is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat iedereen onder de juiste voorwaarden kan functioneren, met hetzelfde kennisniveau. Maar dat is nu nog toekomstmuziek.

4.2.

Het EESC pleit voor “slimme digitalisering”, waarbij technologie ten dienste staat van de burgers, de communicatie vergemakkelijkt en het welzijn van mensen vergroot. Digitalisering is op zichzelf echter geen panacee en moet worden afgestemd op andere prioriteiten. Wat het kennisniveau van de burgers met betrekking tot het gebruik van technologie betreft zijn er in de EU echter nog altijd grote verschillen, en in dat verband zijn er investeringen nodig. Tot slot herinnert het EESC de Commissie eraan dat het gebruik van technologie weliswaar belangrijk is, maar dat hetzelfde geldt voor het recht om “offline te zijn”. Daarmee moet rekening worden gehouden in de beleidsvorming.

4.3.

Financiële ondernemingen moeten ervoor zorgen dat alle veranderingen goed worden ontvangen door de markt. Communicatie is dan ook van essentieel belang om resultaten te boeken en de transformatie in goede banen te leiden.

4.4.

Het EESC is een warm voorstander van technologie en innovatie die de consument een betere ervaring kunnen bieden en het leven van burgers kunnen vergemakkelijken. De ontwikkeling van het consumentengedrag biedt kansen voor positieve veranderingen en kan worden aangegrepen om verrichtingen in het kader van op afstand gesloten financiële overeenkomsten veerkrachtiger en duurzamer te maken. De regels inzake publiciteit moeten duidelijk zijn en worden afgestemd op andere aanverwante activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de consument. De rechten en plichten van de consument moeten worden gewaarborgd.

4.5.

Het voorstel is in overeenstemming met het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en dus ook met het evenredigheidsbeginsel, wat betreft de sancties die op dit gebied aan ondernemingen en consumenten worden opgelegd. Dit verdient alle bijval en zou duidelijk vermeld moeten worden. Het EESC beschouwt het als een grondbeginsel dat de sanctie even zwaar is als de overtreding, in dit geval de inbreuk op de consumentenbescherming zoals gedefinieerd in het voorstel voor een richtlijn.

4.6.

Het is van groot belang dat evenwichtig wordt omgegaan met het recht om bij het op afstand afsluiten van financiële overeenkomsten om menselijke hulp te vragen. Nog altijd heeft een groot deel van de bevolking dit soort hulp nodig, en banken en instellingen moeten zich bewust zijn van deze beperkingen. Met dit aspect moet rekening worden gehouden wanneer instellingen beslissingen nemen over investeringen en de instandhouding van bepaalde “fysieke” diensten.

4.7.

Niet alleen banken, maar alle financiële instellingen moeten in onderwijs- en opleidingsregelingen investeren, zodat hun werknemers beter in staat zijn klantenservice te bieden. Financiële diensten op afstand zijn zeer belangrijk, maar dat geldt ook voor het personeel dat hierbij ondersteuning verleent. Werknemers moeten over de juiste vaardigheden en opleiding beschikken om klanten te kunnen begeleiden. Zelfs wanneer AI wordt gebruikt om diensten te ondersteunen, is “menselijk contact” nodig om beter met klanten te communiceren.

5. Effectbeoordeling — de rol van het maatschappelijk middenveld

5.1.

Het EESC vestigt de aandacht van de Commissie en de lidstaten nogmaals op de mogelijkheid om de sociale partners en het maatschappelijk middenveld te betrekken bij de communicatie over en de tenuitvoerlegging van deze richtlijn. Niet alleen dankzij hun kennis, maar vooral ook door hun aanwezigheid “in het veld” kunnen maatschappelijke organisaties helpen om op de juiste manier te communiceren, bijvoorbeeld om essentiële geledingen van de samenleving te bereiken die op het platteland wonen of moeilijk toegang hebben tot brede informatiekanalen. De maatschappelijke organisaties die in het EESC vertegenwoordigd zijn, kunnen helpen met de uitvoering van het voorstel om betere resultaten te bereiken en burgers meer bij een en ander te betrekken.

6. Financiële diensten en de faciliteit voor veerkracht en herstel — volgende stappen

6.1.

De faciliteit voor herstel en veerkracht is de belangrijkste pijler van het Europees herstelplan, Next Generation EU, dat tot doel heeft de lidstaten financiële steun te verlenen om de economische en sociale gevolgen van de COVID-19-pandemie op te vangen en de Europese economie beter bestand te maken tegen toekomstige schokken. Bij de verbetering van het systeem kunnen de lidstaten gebruik maken van dit mechanisme om het leven van mensen in dit opzicht gemakkelijker te maken.

6.2.

Het is van het grootste belang te investeren in digitale en financiële geletterdheid, zodat de educatie en bescherming van consumenten een impuls krijgen. Voor de verwezenlijking van de doelstellingen van de digitale agenda, waaronder de ontwikkeling van een goed presterende markt en een betere consumentenbescherming, is het belangrijk dat de digitale en financiële competenties van de consument ontwikkeld worden. Het EESC beseft hoe belangrijk gegevensbescherming is en staat achter het recht van consumenten op volledige waarborging van deze bescherming. De verkoop op afstand van financiële producten kan zich alleen evenwichtig ontwikkelen als de lidstaten voldoende middelen vrijmaken om de genoemde uitdagingen aan te pakken en meer vertrouwen te kweken in de onlinehandel in financiële diensten, en als zij de vooruitgang op dit gebied bijhouden en aan de Commissie rapporteren, die dan de resultaten zal beoordelen en goede praktijken zal aanbevelen.

Brussel, 21 september 2022.

De voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité

Christa SCHWENG

(1) PB C 286 van 16.7.2021, blz. 45.

(2) PB C 517 van 22.12.2021, blz. 61.

(3) PB C 286 van 16.7.2021, blz. 45.

Top

Choose the experimental features you want to try