23.3.2005   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali ta’ l-Unjoni Ewropea

C 74/32

1.1.1

Iż-żoni peri-urbani ġew dikussi f'diversi fora Ewropej, inkluż il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan huwa fenomenu li qed jikber u li jaffettwa ħafna muniċipalitajiet fl-UE bħala konsegwenza ta' żvilupp urban, industrijali u terzjarju u t-tixrid tal-komunikazzjoni u l-infrastrutturi tat-trasport, li qed jibilgħu raba' ewlenija u jiġġeneraw numru dejjem akbar ta' żoni agrikoli marġinali u mhux kompetittivi.

1.1.2

L-attività agrikola f'żoni peri-urbani hija kondizzjonata mill-ambjent urban fejn tiġi pprattikata, fis-sens li dan ta' l-aħħar għandu effetti negattivi fuq ta' l-ewwel, u jillimita l-possibilità ekonomika tagħha. Dawn l-effetti negattivi huma l-kawża primarja ta' degradazzjoni ambjentali fiż-żona u għandhom effett detrimentali fuq ir-relazzjoni soċjali bejn il-bliet u l-kampanja. Skond kif jiġi indirizzat u solvut, dan in-nuqqas ta' qbil bejn il-belt u l-kampanja jista' jqiegħed f' periklu serju l-għajxien ta' l-attività agrikoli stess.

1.1.3

Minbarra l-problemi tradizzjonali li jsibu ż-żoni agrikoli peri-urbani, inħolqot problema oħra aktar reċenti, li hija l-ħarsien ta' żoni ħielsa qrib il-bliet, iżda mingħajr attività agrikola Din il-problema l-ġdida bażikament tqum mill-idea li dawn iż-żoni għandhom ikunu xi kwalità ta' “theme park”, bir-riżultat li kollox huwa artifiċjali, maħruġ mill-kuntest tiegħu u impersonali. Il-kriterji estetiċi taħt din l-idea huma bażati, bi żball, fuq regolamenti dwar il-ħarsien tal-biodiversità jew idea tal-kampanja li tipprova timmarġinaliżża jew tirromantiċiżża l-attività agrikola.

1.1.4

Il-Politika Komuni dwar l-Agrikoltura ta' l-UE (PAK) tenfasiżża l-ħtieġa biex l-irziezet jiddiversifikaw billi jesploraw l-attivitajiet li jiġġeneraw dħul ġdid għall-bdiewa. Għandu jiġi enfasiżżat illi mingħajr l-agrikoltura m'hemm l-ebda pajsaġġ agrikolu, jiġifieri pajsaġġ kkaratteriżżat minn għelieqi mimlijin produzzjoni, annimali, ħaxix u, fuq kollox, bdiewa.

1.1.5

Dawn il-fatturi kollha (pressjoni mill-ambjent urban, l-idea ta' l-agrikoltura mingħajr il-bdiewa, ir-riforma tal-PAK) joħolqu problemi serji għall-kontinwità u l-istabbilità ta' l-agrikoltura peri-urbana. (Dawn il-problemi huma ħafna aktar evidenti hawn milli f'żoni agroklimatiċi simili oħrajn, li jfisser li hemm riskju ogħla li l-attività agrikola tisparixxi.)

1.1.6

Minbarra t-telf ta' art siewja, il-biedja f'xi Stati Membri tbati minn nuqqas ta' leġislazzjoni xierqa biex tirregola s-suq ta' l-art u l-kiri ta' l-irziezet. Mingħajr suq fir-raba', huwa itqal għaż-żgħażagħ li jibdew il-biedja u għad-daqs ta' l-irziezet biex jikber. Numru ta' proprjetarji ta' artijiet pubbliċi u privati qed jimblukkaw is-suq ta' l-art billi jirrifjutaw li jikru l-art lill-biedja professjonali. Din hija forma ta' spekulazzjoni li tqiegħed f'periklu serju l-futur ta' ħafna żoni agrikoli peri-urbani u għandha tiġi amministrata mill-iStati Membri permezz ta' leġislazzjoni preventiva speċifika.

1.1.7

Iż-żoni agrikoli, li huma affettwati mit-tibdiliet li saru fil-komunitajiet rurali fl-aħħar snin, huma karatteriżżati minn xi valuri u rwoli, li jiddeterminaw jekk l-attivitajiet li jsiru fihom humiex xierqa jew le.

1.2.1

Il-KESE, li għandu interess dirett li jiżgura li l-iżvilupp ekonomiku, ambjentali u soċjali tar-raba' fl-Ewropa jkun sostenibbli, jixtieq jippreċiża li r-rwol ambjentali, soċjali u ekonomiku li għandhom iż-żoni agrikoli huwa aktar importati f'żoni peri-urbani milli f'post ieħor. Dan huwa għaliex f'żoni peri-urbani l-art agrikola taġixxi bħala “pulmun” aħdar għall-bliet ewlenin; dawn iż-żoni huma wkoll element essenzjali fl-ippjanar reġjunali għax irażżnu t-tkabbir mingħajr limitu tal-bliet, jiffurmaw il-pajsaġġ u jagħtu wiċċ uman ta' l-ambjent urban. Madankollu r-rwol ekonomiku ta' dawn iż-żoni – essenzjali għall-ħarsien u l-prospetti futuri ta' l-art agrikoli – qiegħed jonqos minħabba l-pressjoni urbana u n-nuqqas ta' importanza li tingħata fil-biedja fin-nisġa ekonomika taż-żoni peri-urbani.

1.2.2

Skond l-ewwel prinċipju tal-konferenza ta' Salzburg, m'hemmx biedja mingħajr kampanja ħajja, u m'hemmx kampanja ħajja mingħajr l-agrikoltura (1). Il-KESE jixtieq jenfasiżża li l-protagonisti vera taż-żoni agrikoli peri-urbani huma, u tassew għandhom ikunu, essenzjalment bdiewa professjonali full-time, filwaqt li jagħraf ukoll ir-rwol importanti li għandhom il-bdiewa part-time f'ħafna żoni peri-urbani.

1.3.1

Il-KESE huwa konxju li mhuwiex faċli li tintlaħaq definizzjoni unanima ta' żoni peri-urbani minħabba li huma estremanent differenti u jinbidlu l-ħin kollu. Dawn iż-żoni huma essenzjalment il-konnessjoni bejn iż-żoni strettament rurali u d-dinja urbana; huma jippreservaw il-karatteristiċi fundamentali ta' l-ewwel filwaqt li jintegraw xi aspetti tat-tieni.

1.3.2

Il-karatteristika komuni taż-żoni peri-urbani hija l-fraġilità territorjali, ambjentali u soċjali tagħhom u l-fatt li jinsabu fil-periferiji tal-bliet. Hija l-biedja professjonali pprattikata f' dawn iż-żoni li hija magħrufa bħala “agrikoltura peri-urbana”. Din il-biedja professjonali teżisti konġuntament ma' attivitajiet oħrajn konnessi mat-trobbija tal-pjanti għal skopijiet rikreazzjonali, terapewtiċi, edukazzjonali u oħrajn jew għall-iskop tal-ħolqien u ż-żamma tal-pajsaġġi (ġardinara tal-pajsaġġi, ġardinara, eċċ). Dawn l-attivitajiet huma speċjalment importanti f'xi reġjunijiet ta' l-iStati Membri

1.3.3

Iż-żoni peri-urbani huma żoni rurali li jiffaċċjaw limitazzjonijiet speċifiċi u karatteristiċi li jifirduhom minn żoni rurali oħrajn, u li l-għajxien tagħhom hija mhedda b' mod serju.

1.3.4

Fl-istess ħin, l-agrikoltura peri-urbana spiss tippreżenta karatteristiċi uniċi li għandhom jiġu esplojtati għal kollox, eż l-opportunitajiet provduti mill-prossimità tagħhom għas-swieq tal-konsumaturi, l-għarfien dejjem akbar tal-konsumatur dwar kwistjonijiet bħall-kwalità u s-sigurtà ta' l-ikel, u t-talba soċjali għall-attivitajiet ġodda (divertiment, taħriġ, edukazzjoni ambjentali, ekoturiżmu, eċċ.). Dawn l-attivitajiet komplementari ġodda jistgħu jgħinu jxerrdu r-riskju ta' l-imprendituri u jżidu d-dħul agrikolu.

1.3.5

L-Artikolu 20 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru. 1257/1999 dwar l-appoġġ għall-iżvilupp tar-raba' mill-Fond Ewropew għall-Gwida u l-Garanzija Agrikola (EAGGF) jistipola li “Iż-żoni inqas favoriti jistgħu jinkludu żoni oħrajn affettwati minn żvantaġġi speċifiċi, fejn il-biedja għandha tkompli, fejn meħtieġ u skond xi kundizzjonijiet, sabiex l-ambjent jiġi kkonservat u mtejjeb, tinżamm il-kampanja u jiġi ppreservat il-potenzjal tat-turiżmu fiż-żona jew sabiex tiġi mħarsa l-kosta”, li jirrinforza l-opinjoni tal-KESE imtennija spiss li ż-żoni agrikoli peri-urbani jikkostitwixxu “żoni affettwati minn żvantaġġi speċifiċi”.

1.3.6

L-Aġenda 2000 u l-analiżi reċenti tal-PAK f' nofs it-terminu tagħha ta impetu ikbar għal dawn il-linji-gwida.

1.3.7

Il-preambolu tal-Konklużjonijiet tal-Konferenza ta' Salzburg jenfasiżża “l-ħtieġa li l-bdiewa Ewropej jiġu megħjuna jieħdu r-rwol tagħhom b'ħafna funzjonijiet bħala kustodi tal-kampanja u produtturi orjentati lejn is-suq fl-UE kollha” (2). Din kienet riflessa f'Opinjoni fuq inizjattiva tal-KESE stess (rapporteur: Is-Sur Bros) dwar it-tieni pilastru tal-PAK: ħarsa 'il quddiem bidla fil-politika għall-iżvilupp f'żoni rurali (segwitu għal konferenza ta' Salzburg). (3)

2.1

Fil-perspettiva tal-KESE, l-agrikoltura peri-urbana mingħajr dubju tiffaċċja limitazzjonijiet speċifiċi li joriġinaw direttament mill-karatteristiċi li jistgħu jiġu identifikati u definiti b'mod faċli. Għalhekk għandhom jiġu introdotti miżuri speċifiċi għall-konservazzjoni, l-ippjanar u l-amministrazzjoni ta' żoni peri-urbani bl-attività agrikola. Biex jikseb dan, il-KESE jipproponi li l-mekkaniżmi u l-istrumenti għall-konservazzjoni u l-iżvilupp taż-żoni agrikoli peri-urbani għandhom jiġu promossi.

2.2.1.1

Il-KESE jinnota li l-“metropolitanizzazzjoni” ta' l-Ewropa hija fenomenu dejjem akbar li jirriżulta f'żieda ta' bliet kbar u tnaqqis kostanti u irriversibbli ta' art fertili, l-akbar limitazzjoni taż-żoni peri-urbani, kif indikat f'Opinjoni fuq inizjattiva tal-Kumitat stess (rapporteur: Is-Sur Van Iersel) dwar iż-Żoni metropolitani Ewropej: implikazzjonijiet soċjo-ekonomiċi għall-futur ta' l-Ewropa. (4)

2.2.1.2

Dan it-tnaqqis fl-attività agrikola għandu riperkussjonijiet mhux biss għas-settur agrikolu iżda wkoll għall-manteniment ta' riżorsi naturali, il-ħarsien tal-kwalità tal-ħajja ta' dawk li jgħixu fil-bliet u amministrazzjoni bilanċjata ta' l-art.

2.2.1.3

Mill-perspettiva ta' Ewropa bilanċjata u sostenibbli, il-KESE jenfasiżża l-ħtieġa li jissaħħaħ in-network attiv u b'saħħitu ta' “bliet intermedjarji”, definit mhux tant skond id-daqs demografiku tagħhom iżda skond ir-rwol tagħhom bħala medjatur bejn żoni rurali u urbani fil-qasam ta' l-influenza tagħhom.

2.2.1.4

Network ta' bliet bħal dan hu possibbli biss jekk ikun imdawwar b'żoni agrikoli u naturali, fil-qosor, żoni peri-urbani li jistgħu jaġixxu bħala żoni mewwieta bejn żoni mibnijin u bħala kurituri bejn żoni naturali, li jtejbu u jikkonsolidaw il-personalità tal-bliet, iħarsu d-diversità bioloġika u jagħmlu possibbli l-produzzjoni agrikola mingħajr telf.

2.2.2.1

Fil-perspettiva tal-KESE, l-ewwel strument essenzjali għandu jkun għarfien soċjali, politiku u amministrattiv li dawn iż-żoni rurali/urbani (i.e. peri-urbani) bl-attività agrikola qed jiffaċċjaw diffikultajiet speċifiċi u għandhom rwol ewlieni fir-relazzjoni bejn il-belt u l-kampanja.

2.2.2.2

L-għarfien ta' żoni agrikoli peri-urbani u l-attività agrikola pprattikata fihom hija kondizzjonali fuq (a) studju tal-problemi kemm iffaċċjati kif ukoll maħluqa minn dawn iż-żoni u (b) analiżi sħiħa tal-valuri differenti (ilma, pajsaġġi, biodiversità, arkitettura, sistema agrikola, eċċ.) u tar-rwol ekonomiku, ambjentali u soċjali li huma msejħa li kollhom b' riżultat ta' dawn il-valuri.

2.2.3.1

Is-soċjetà għandha bżonn tifhem illi l-art hija għajn naturali limitat u wirt komuni li hija diffiċli li tiġi rkuprata la darba tinqered. Għal din ir-raġuni, it-tkabbir urban ċentripetali ('l ġewwa) għandu jiġi mħeġġeġ permezz ta' programmi maħsuba biex jirrestawraw u jerġgħu jqajjmu żoni urbani degradati u żoni industrijali obsoleti, minħabba li dan irażżan it-telf ta' aktar art lill-kostruzzjoni, u permezz ta' leġislazzjoni speċifika biex tieqaf l-ispekulazzjoni fir-raba' fuq il-periferija ta' ħafna bliet Ewropej.

2.2.3.2

Biex jiġi żgurat li dawn iż-żoni jingħataw għarfien soċjali, politiku u amministrattiv fl-Ewropa kollha, il-KESE jipproponi illi għandha tingħata spinta lill-azzjoni Ewropea f'żoni agrikoli peri-urbani u l-attività agrikola pprattikata fihom. Tali azzjoni għandha tagħraf ukoll il-valuri u r-rwoli ta' tali żoni u tipprepara t-triq biex kull pajjiż jabbozza leġislazzjoni speċifika dwar il-protezzjoni u l-iżvilupp tagħhom, ibbażat fuq kriterji fundamentali komuni.

2.3.1

Il-KESE jemmen li biex jiġu mħarsa ż-żoni agrikoli peri-urbani mhuwiex biżżejjed illi l-politiċi u soċjetà in ġenerali sempliċement jitkellmu dwar l-idea li jiġu ppreservati dawn iż-żoni; huwa wkoll imperattiv li l-iStati Membri kollha għandhom u japplikaw strumenti għall-amministrazzjoni ta' art agrikola peri-urbana sabiex tiġi mrażżna l-ispekulazzjoni li tirriżulta fl-abbandun ta' din l-art.

2.3.2

Fil-perspettiva tal-KESE, għandhom jinħolqu strumenti għall-amministrazzjoni ta' l-art, li jkunu msejsa fuq dawn is-sitt kolonni:

2.3.3

Fil-qosor, l-għan huwa li jintużaw l-ippjanar reġjonali, l-ippjanar urban, l-istrumenti dwar l-użu ta' l-art, il-provvediment ta' fondi muniċipali u studji dwar l-impatt agrikollu għall-ħarsien ta' żoni agrikoli peri-urbani mit-talba kostanti tal-belt għall-art (għat-tkabbir urban, żvilupp industrijali u terzjarju, u infrastrutturi tal-komunikazzjoni u ta' l-enerġija) u biex titrażżan id-degradazzjoni ta' l-art li tista' tintuża biex tiddiskredita u tiġġustifika l-fatt li jisparixxu ż- żoni agrikoli peri-urbani.

2.4.1

Fil-perspettiva tal-KESE, l-iżvilupp dinamiku u sostenibbli ta' l-agrikoltura peri-urbana u ż-żoni fejn tiġi pprattikata jista' jiġi żgurat biss billi jiġu permessi l-awtoritajiet li jkollhom rwol essenzjali, li jinkorpora l-elementi bħall-amministrazzjoni inter-muniċipali kif ukoll l-ippjanar supra-muniċipali.

2.4.2

Għal dan l-iskop, iż-żoni peri-urbani jeħtieġu li jiltaqgħu u jistabbilixxu organu li l-għan fundamentali tiegħu huwa mhux biess li jħares iżda wkoll illi jerġa jagħti l-ħajja liż-żoni agrikoli u l-attività kulturali peremezz ta' pjanijiet supra-muniċipali għall-konservazzjoni, l-użu u l-amministrazzjoni ta' l-art.

2.4.3

L-involviment tal-bdiewa f'dan il-korp jiżgura li hija partnership ġenwina, li tippermettihom jippromwovi l-għanijiet tagħhom fost il-gruppi lokali (il-pubbliku ġenerali u l-politiċi) u imsieħba oħrajn interessati (universitajiet, ambjentalisti, eċċ) u jintlaħaq ftehim dwar kif għandhom jiġu amministrati l-ftehim agrikoli.

2.4.4

L-amministraturi taż-żoni peri-urbani għandu jkollhom mod konservattiv kif joqorbu lejn il-kwistjoni tal-valuri rappreżentati miż-żoni agrikoli peri-urbani, iżda mod progressiv kif joqorbu lejn il-proposti dwar kif għandu jiġi żviluppat ir-rwol ta' dawn iż-żoni, bl-adozzjoni ta' attitudni pożittiva, immaġinattiva u kreattiva. Għandhom ukoll jirregolaw l-użu ta' l-art b'mod strinġenti f'dawn iż-żoni. Fil-qosor, għandhom jużaw kriterji ta' sostenibbilità.

2.4.5

Mod ibbażat fuq is-sussidjarjetà kif wieħed joqrob lejn l-amministrazzjoni taż- żoni agrikoli peri-urbani huwa essenzjali biex jhiġi assigurat illi l-awtoritajiet u l-bdiewa jintrabtu illi jħarsu u jiżiluppaw dawn iż-żoni, fi kliem ieħor kuntratt għall-amministrazzjoni agrikola sostenibbli bejn l-amministrazzjoni pubblika u l-bdiewa.

2.4.6

L-amministrazzjoni għanda tkun bażata fuq “network ta' kooperazzjoni” bejn dawk interessati fil-qasam pubbliku u privat li huma involuti fl-amministrazzjoni, u mmexxija minn “organu parteċipatorju u maniġerjali”. Dan għandu jiġbor l-għanijiet u l-interessi komuni u jistiga azzjonijiet speċifiċi mfassla għaż-żona partikolari u r-riżorsi nazzjonali tagħha (eż., promozzjoni tal-prodotti tagħha, l-użu ta' teknoloġiji informatiċi u ta' komunikazzjoni, l-inkoraġġiment ta' l-edukazzjoni ambjentali, il-preservazzjoni tal-kampanja, eċċ). Fil-qosor, organu li jwaqqaf il-kundizzjonijiet ġenerali, jissorvelja l-applikazzjoni tagħhom u jinkoraġġixxi l-miżuri biex jassisti u t-tisħiħ ta' żoni peri-urbani.

2.4.7

Hija kwistjoni li qieħed joqrob lejn il-kwistjoni kif propost fil-Konferenza ta' Salzburg, inklużi ż-żoni bl-agrikoltura peri-urbana, fejn ġie enfasiżżat illi “Il-politika tal-futur għandha tqiegħed fiċ-ċentru l-appoġġ ta'; l-UE għar-raba' permezz ta' partnerships lokali tat-tip magħrufa bħala bottom-up” [u] “Għandha tingħata aktar responsabbilità għal partnerships ta' programmi biex jiddefinixxu u joħolqu strateġiji komprensivi bażati fuq għanijiet u riżultati definiti b' mod ċar” (sitt u seba' prinċipji tal-Konklużjonijiet tal-Konferenza ta' Salzburg) (5).

2.4.8

Minbarra l- “kuntratti għal amministrazzjoni agrikola sostenibbli”, għandha tingħata konsiderazzjoni wkoll għall-proġetti ta' l-amministrazzjoni supra-muniċipali li, minħabba l-karatteristiċi speċifiċi taż-żoni agrikoli (żoni rurali-urbani), għandhom jiġu ppreżentati bħala proġetti “rurali-urbani” bejn l-amministrazzjonijiet u l-organi tal-ġestjoni li jħarsu u jiġbru ż-żoni agrikoli u jiġġeneraw id-dħul bil-ħidma flimkien tal-bliet u tal-kampanja. Huwa imperattiv illi xi ftit mid-dħul derivat mill-benefiċċji mhux agrikoli ġġenerati miż-żoni agrikolu jmorru lura għand il-komunità tal-biedja.

2.4.9

Dawn il-“proġetti rurali-urbani” għandhom jiġu mħeġġa mill-organu parteċipatorju u maniġerjali għaż-żoni agrikoli peri-urbani u bażat fuq kriterji minn diversi setturi, inklużi prodotti li jirrispondu għat-talbiet tal-konsumatur, l-elementi ambjentali li jillimitaw l-impatt ta' attività produttiva fuq l-ambjent u joħolqu u jmantnu l-panorama, u elementi soċjali li jirrispondu għall-ħtiġiet urbani, bħall-użu taż-żoni agrikoli għal attivitajiet fuq barra u edukazzjonali.

2.4.10

Qabel ma l-organi maniġerjali għaż-żoni agrikoli peri-urbani jabbozzaw proġetti u kuntratti rurali-urban għall-amministrazzjoni agrikola, il-partijiet involuti fl-amministrazzjoni ta' dawn iż-żoni (i.e. l-awtoritajiet, partikolarment awtoritajiet lokali, u s-settur tal-biedja) għandhom l-ewwel jabbozzaw u japprovaw ftehim istituzzjonali dwar il-ħtieġa għal stil integrat ta' amministrazzjoni.

2.4.11

Din ir-rabta istituzzjonali mill-awtoritajiet lokali u supra-lokali tista' ssegwi serje ta' prinċipji ġenerali stabbiliti f'“Karta dwar l-agrikoltura peri-urbana”.

2.4.12

Biex din il-karta tiġi kkonsolidata aktar u biex tiġi msaħħa r-rabta reċiproka, jista' jiġi abbozzat u addottat ukoll “pjan ta' amministrazzjoni u żvilupp sostenibbli” li jistabbilixxi l-prinċipji, il-gwidi strateġiċi u l-miżuri speċifiċi sabiex jitħarsu l-valuri u jiġu żviluppati r-rwoli ta' żona agrikola peri-urbana speċifika.

3.1

Dawn il-proġetti rurali-urbani u d-dokumenti dwar ir-rabtiet reċiproċi għandhom jiġu bażati fuq il-kriterji stabbiliti minn patt bejn il-belt u l-kampanja operat mill-organi amministrattivi u bl-arranġamenti għall-promozzjoni tal-parteċipazzjoni tal-pubbliku ġenrerali u l-komunità tal-bdiewa. Dawn il-patti jeħgtieġu li jintlaħqu dawn l-għanijiet:

3.2

Biex jintlaħqu dawn l-għanijiet, huwa essenzjali dan li ġej:

3.3

Minħabba s-sitwazzjoni prekarja li qed tiffaċċja liż-żoni agrikoli peri-urbani ġeneralment, il-KESE jemmen li huwa essenzjali li jiġi stabbilit osservatorju Ewropew għall-agrikoltura peri-urbana li mhux biss għandu perspettiva Ewropea dwar iż-żoni agrikoli peri-urbani u l-attività agrikola pprattikata fihom, iżda wkoll li jaġixxi bħala ċentru ta' riferenza għas-sorveljanza, l-analiżi u tqajjim tal-għarfien dwar is-sitwazzjoni ta' l-agrikoltura peri-urbana fl-Ewropa u post fejn l-awtoritajiet lokali u reġjonali u organizzazzjonijiet differenti Ewropej jistgħu jiltaqgħu biex jiddiskutu l-kwistjoni, u jipproponu inizjattivi għall-konservazzjoni u l-iżvilupp ta' dawn iż-żoni per-urbani u l-agrikoltura tagħhom.