ANNESS I

Lista tar-Regolamenti tan-NU/KEE applikabbli fuq bażi obbligatorja

Regolament tan-NU/KEE Nru.	Suġġett	Serje ta’ emendi	Ir-referenza tal-ĠU	Applikabbiltà
41	L-emissjonijiet tal-ħsejjes mill-muturi	04	ĠU L 317, 14.11.2012, p. 1.	L3e, L4e

Nota ta’ spjegazzjoni:

Il-fatt li sistema jew komponent hija jew huwa inkluż/a f’din il-lista ma jagħmilx l-installazzjoni tagħha/tiegħu obbligatorja. Madankollu, għal ċerti komponenti, ġew stipulati rekwiżiti tal-installazzjoni obbligatorja f’annessi oħrajn ta' dan ir-Regolament.

ANNESS II

Rekwiżiti tat-test tat-tip I: emissjonijiet mill-egżost wara li l-magna tinxtegħel kiesħa

Numru tal-Appendiċi	Titolu tal-Appendiċi	Paġna
1	Is-simboli użati fl-Anness II	74
2	Il-fjuwils ta’ referenza	78
3	Is-sistema tad-dinamometru tax-xażi	85
4	Is-sistema ta’ dilwizzjoni tal-egżost	91
5	Il-klassifikazzjoni tal-massa tal-inerzja ekwivalenti u r-reżistenza tal-mixi	103
6	Iċ-ċikli tas-sewqan għat-testijiet tat-tip I	106
7	It-testijiet fit-triq ta’ vetturi tal-kategorija L mgħammra b’rota waħda fuq il-fus motorizzat jew b’roti doppji għad-determinazzjoni tas-settings tal-bank tat-test	153
8	It-testijiet fit-triq ta’ vetturi tal-kategorija L mgħammra b’żewġ roti jew aktar fuq il-fus motorizzat għad-determinazzjoni tas-settings tal-bank tat-test	160
9	Nota ta’ spjegazzjoni dwar il-proċedura tat-tibdil tal-gerijiet għal test tat-tip I	168
10	Testijiet tal-approvazzjoni tat-tip ta’ apparat sostitut għall-kontroll tat-tniġġis għall-vetturi tal-kategorija L bħala unità teknika separata	174
11	Il-proċedura tat-test tat-tip I għall-vetturi ibridi tal-kategorija L	178
12	Il-proċedura tat-test tat-tip I għall-vetturi tal-kategorija L b’karburant ta’ LPG, NG/bijometanu, fleksfjuwil H2NG jew idroġenu	189
13	Il-proċedura tat-test tat-tip I għall-vetturi tal-kategorija L mgħammra b’sistema b'riġenerazzjoni perjodika	193

1.   Introduzzjoni u skop

1.1.

Dan l-Anness jistabbilixxi l-proċedura għat-testijiet tat-tip I, kif imsemmi fil-Parti A tal-Anness V tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013.

1.2.

Dan l-Anness jipprovdi metodu armonizzat għad-determinazzjoni tal-livelli ta’ emissjonijiet ta’ sustanzi gassużi li jniġġsu u materja partikulata, l-emissjonijiet ta’ dijossidu tal-karbonju u ssir referena għalih fl-Anness VII għad-determinazzjoni tal-konsum tal-fjuwil, tal-konsum tal-enerġija u tal-medda elettrika ta’ vettura tal-kategorija L fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013, li huma rappreżentattivi għat-tħaddim tal-vettura fid-dinja reali.

1.1.1.

Id-“WMTC, stadju 1” kien introdott fil-leġiżlazzjoni tal-UE dwar l-approvazzjoni tat-tip fl-2006 u, minn hemm ’il quddiem, ippermetta lill-manifatturi juru l-prestazzjoni tal-emissjonijiet tat-tip ta’ mutur tal-kategorija L3e billi jużaw iċ-ċiklu dinji armonizzat tal-ittestjar tal-muturi (WMTC) stabbilit fil-GTR Nru. 2 tan-Nazzjonijiet Uniti bħala test alternattiv tat-tip I għall-użu taċ-Ċiklu Ewropew tas-Sewqan (EDC) konvenzjonali stabbilit fil-Kapitolu 5 tad-Direttiva 97/24/KE.

1.1.2.

Id-“WMTC, stadju 2” huwa ugwali għad-“WMTC, stadju 1” b’titjib addizzjonali fil-qasam tal-preskrizzjonijiet tal-gerxift u għandu jintuża bħala test obbligatorju tat-tip I intiż sabiex japprova l-vetturi tas-(sub-)kategoriji L3e, L4e, L5e-A u L7e-A konformi mal-Euro 4.

1.1.3.

Id-“WMTC rivedut” jew id-“WMTC, stadju 3” huwa ugwali għad-“WMTC, stadju 2” għall-muturi tal-kategorija L3e, iżda jinkludi wkoll ċikli ta’ sewqan imfassla apposta għall-vetturi tas-(sub-)kategoriji l-oħrajn kollha, u jintuża bħala test tat-tip I intiż sabiex japprova l-vetturi tal-kategorija L konformi mal-Euro 5.

1.2.

Ir-riżultati jistgħu jifformaw il-bażi għal-limitazzjoni tas-sustanzi gassużi li jniġġsu, tad-dijossidu tal-karbonju u għall-konsum tal-fjuwil, il-konsum tal-enerġija u l-medda elettrika indikati mill-manifattur skont il-proċeduri tal-approvazzjoni tat-tip tal-prestazzjoni ambjentali.

2.   Rekwiżiti ġenerali

2.1.

Il-komponenti li kapaċi jaffettwaw l-emissjoni ta’ sustanzi f’forma ta’ gass li jniġġsu, l-emissjonijiet tad-dijossidu tal-karbonju u l-konsum tal-fjuwil għandhom jiġu ddisinjati, mibnija u armati b’tali mod li jagħmluha possibbli li l-magna, fl-użu normali tagħha, minkejja l-vibrazzjonijiet li tista’ tkun soġġetta għalihom, tkun konformi mad-disposizzjonijiet ta’ dan l-Anness. Nota 1: Is-simboli użati fl-Anness II huma miġbura fil-qosor fl-Appendiċi 1.

2.2.

Kwalunkwe strateġija moħbija li “ttejjeb” is-sistema tal-motopropulsjoni (il-powertrain) tal-vettura li tħaddem iċ-ċiklu tat-test rilevanti tal-emissjonijiet fil-laboratorju b’mod vantaġġjuż, li tnaqqas l-emissjonijiet mill-egżost u li taħdem b’mod differenti ħafna taħt il-kondizzjonijiet tad-dinja reali, titqies bħala strateġija ta’ tbagħbis u hija pprojbita, sakemm il-manifattur ma jkunx iddokumentaha u ddikjaraha għas-sodisfazzjon tal-awtorità tal-approvazzjoni.

3.   Ir-rekwiżiti tal-prestazzjoni

Ir-rekwiżiti tal-prestazzjoni applikabbli għall-approvazzjoni tat-tip tal-UE huma msemmija fil-Partijiet A, B u C tal-Anness VI tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013.

4.   Il-kondizzjonijiet tat-test

4.1.   Kamra tat-testijiet u żona tal-immersjoni

4.1.1.   Kamra tat-testijiet

Il-kamra tat-testijiet bid-dinamometru tax-xażi u l-apparat għall-ġbir tal-kampjun tal-gass għandu jkollha temperatura ta’ 298,2 ± 5 K (25 ± 5 °C). It-temperatura tal-kamra għandha titkejjel fil-viċinanza ta’ apparat li jitfa’ arja li tkessaħ il-vettura (fann) qabel u wara t-test tat-tip I.

4.1.2.   Żona tal-immersjoni

Iż-żona tal-immersjoni għandu jkollha temperatura ta’ 298,2 ± 5 K (25 ± 5 °C) u tkun tali li l-vettura tat-test, li għandha tkun prekondizzjonata, tkun tista’ tiġi pparkjata skont il-punt 5.2.4. ta’ dan l-Anness.

4.2.   Il-vettura tat-test

4.2.1.   Ġenerali

Il-komponenti kollha tal-vettura tat-test għandhom ikunu konformi ma’ dawk tas-serje tal-produzzjoni jew, jekk il-vettura tkun differenti mis-serje tal-produzzjoni, għandha tingħata deskrizzjoni sħiħa fir-rapport tat-test. Meta jiġu biex jagħżlu l-vettura tat-test, il-manifattur u s-servizz tekniku għandhom jaqblu għas-sodisfazzjon tal-awtorità tal-approvazzjoni dwar liema vettura tal-oriġini ttestjata hija rappreżentattiva tal-familja tal-propulsjoni tal-vettura relatata kif stipulat fl-Anness XI.

4.2.2.   Running-in

Il-vettura għandha tiġi ppreżentata f’kondizzjoni mekkanika tajba, tkun saritilha manutenzjoni u użata b'mod xieraq. Għandu jkun sarilha r-running-in u tkun misjuqa għal mill-inqas 1,000 km qabel it-test. Il-magna, is-sistema tal-mototrasmissjoni u l-vettura għandhom ikunu ġew ippreparati sewwa skont ir-rekwiżiti tal-manifattur.

4.2.3.   Aġġustamenti

Il-vettura tat-test għandha tiġi aġġustata skont ir-rekwiżiti tal-manifattur, pereżempju fir-rigward tal-viskożità taż-żjut, jew, jekk tkun differenti mis-serje tal-produzzjoni, għandha tingħata deskrizzjoni sħiħa fir-rapport tat-test. Fil-każ tal-vetturi “four by four”, il-fus li fuqu jitwassal l-aktar torque baxx jista’ jiġi diżattivat sabiex ikun jista’ jsir l-ittestjar fuq dinamometru b’xażi standard.

4.2.4.   Il-massa tat-test u d-distribuzzjoni tat-tagħbija

Il-massa tat-test, inklużi l-massa tas-sewwieq u l-istrumenti, għandhom jitkejlu qabel jibdew it-testijiet. It-tagħbija għandha tiġi distribwita fuq ir-roti skont l-istruzzjonijiet tal-manifattur.

4.2.5.   It-tajers

It-tajers għandhom ikunu ta’ tip speċifikat bħala apparat oriġinali mill-manifattur tal-vettura. Il-pressjonijiet tat-tajers għandhom jiġu aġġustati skont l-ispeċifikazzjonijiet tal-manifattur jew skont dawk li huma daqs il-veloċità tal-vettura waqt it-test tat-triq u l-veloċità tal-vettura miksuba fuq id-dinamometru tax-xażi. Il-pressjoni tat-tajers għandha tiġi indikata fir-rapport tat-test.

4.3.   Sub-klassifikazzjoni tal-vetturi tal-kategorija L

Il-figura 1-1 tipprovdi ħarsa ġenerali grafika lejn is-sub-klassifikazzjoni tal-vetturi tal-kategorija L f’termini tal-kapaċità tal-magna u l-veloċità massima tal-vettura, jekk din tkun soġġetta għal test ambjentali tat-tipi I, VII u VIII, kif indikat min-numri tas-(sub-)kategorija fil-partijiet tal-graffs. Il-valuri numeriċi tal-kapaċità tal-magna u l-veloċità massima tal-vettura ma għandhomx jiġu mqarrba ’l fuq jew ’l isfel.

Figura 1-1

Sub-klassifikazzjoni tal-vetturi tal-kategorija L għat-testijiet ambjentali, test tat-tipi I, VII u VIII

4.3.1.   Kategorija 1

Il-vetturi tal-kategorija L li jissodisfaw l-ispeċifikazzjonijiet li ġejjin jappartjenu għall-kategorija 1:

Tabella 1-1

il-kriterji tas-sub-klassifikazzjoni għall-vetturi tal-kategorija L

kapaċità tal-magna < 150 cm3 u vmax< 100 km/h

kategorija 1

4.3.2.   Kategorija 2

Il-vetturi tal-kategorija L li jissodisfaw l-ispeċifikazzjonijiet li ġejjin jappartjenu għall-kategorija 2 u għandhom jiġu sub-klassifikati fi:

Tabella 1-2

il-kriterji tas-sub-klassifikazzjoni għall-vetturi tal-kategorija L tal-kategorija 2

Kapaċità tal-magna < 150 cm3 u 100 km/h ≤ vmax< 115 km/h jew kapaċità tal-magna ≥150 cm3 u vmax< 115 km/h	sub-kategorija 2-1
115 km/h ≤ vmax< 130 km/h	sub-kategorija 2-2

4.3.3.   Kategorija 3

Il-vetturi tal-kategorija L li jissodisfaw l-ispeċifikazzjonijiet li ġejjin jappartjenu għall-kategorija 3 u għandhom jiġu sub-klassifikati fi:

Tabella 1-3

il-kriterji tas-sub-klassifikazzjoni għall-vetturi tal-kategorija L tal-kategorija 3

130 ≤ vmax< 140 km/h	sub-kategorija 3-1
vmax ≥ 140 km/h jew kapaċità tal-magna > 1 500  cm3	sub-kategorija 3-2

4.3.4.   WMTC, il-partijiet taċ-ċiklu tat-test

Iċ-ċiklu tat-test tad-WMTC (il-mudelli tal-veloċità tal-vettura) għat-testijiet ambjentali tat-tipi I, VII u VIII jikkonsisti minn sa tliet partijiet, kif stabbilit fl-Appendiċi 6. Skont il-kategorija L tal-vetturi soġġetta għad-WMTC stipulata fil-punt 4.5.4.1. u l-klassifikazzjoni tagħha f’termini tal-kapaċità volumetrika tal-magna u l-veloċità massima tad-disinn tal-vettura skont il-punt 4.3, għandhom jitħaddmu l-partijiet li ġejjin taċ-ċiklu tat-test tad-WMTC:

Tabella 1-4

Il-partijiet taċ-ċiklu tat-test tad-WMTC għall-vetturi tal-kategorija L tal-klassijiet 1.2 u 3

Is-(sub-)kategorija tal-vettura tal-kategorija L	Il-partijiet applikabbli tad-WMTC kif speċifikat fl-Appendiċi 6
Kategorija 1:	il-parti 1, il-veloċità mnaqqsa tal-vettura f’kondizzjoni kiesħa, segwita mill-parti 1, il-veloċità mnaqqsa tal-vettura f’kondizzjoni sħuna.
Il-kategorija 2 hija subdiviża fi:
Sub-kategorija 2-1:	il-parti 1, il-veloċità mnaqqsa tal-vettura f’kondizzjoni kiesħa, segwita mill-parti 2, il-veloċità mnaqqsa tal-vettura f’kondizzjoni sħuna.
Sub-kategorija 2-2:	il-parti 1, f’kondizzjoni kiesħa, segwita mill-parti 2, f’kondizzjoni sħuna.
Il-kategorija 3 hija subdiviża fi:
Sub-kategorija 3-1:	il-parti 1, f’kondizzjoni kiesħa, segwita mill-parti 2, f’kondizzjoni sħuna, segwita mill-parti 3, il-veloċità mnaqqsa tal-vettura f’kondizzjoni sħuna.
Sub-kategorija 3-2:	il-parti 1, f’kondizzjoni kiesħa, segwita mill-parti 2, f’kondizzjoni sħuna, segwita mill-parti 3, f’kondizzjoni sħuna.

4.4.   Speċifikazzjoni tal-fjuwil ta’ referenza

Għat-testijiet għandhom jintużaw il-fjuwils ta’ referenza xierqa, kif speċifikat fl-Appendiċi 2. Għall-finijiet tal-kalkolazzjoni msemmija fil-punt 1.4 tal-Appendiċi 1 tal-Anness VII, għall-fjuwils likwidi, għandha tintuża d-densità mkejla f’288,2 K (15 °C).

4.5.   Test tat-tip I

4.5.1.   Is-sewwieq

Is-sewwieq tat-test għandu jkollu massa ta’ 75 kg ± 5 kg.

4.5.2.   L-ispeċifikazzjonijiet u s-settings tal-bank tat-test

4.5.2.1.   Id-dinamometru għandu jkollu romblu wieħed għall-vetturi tal-kategorija L b’żewġ roti b’dijametru ta’ mill-inqas 400 mm. Dinamometru ta’ xażi mgħammar b’rombli doppji huwa permess meta jiġu ttestjati triċikli b’żewġ roti fuq quddiem jew kwadriċikli.

4.5.2.2.   Id-dinamometru għandu jkun mgħammar b’apparat li jkejjel id-dawriet tar-romblu sabiex titkejjel id-distanza proprja vvjaġġata.

4.5.2.3.   Għandhom jintużaw il-flywheels tad-dinamometru jew mezzi oħrajn għas-simulazzjoni tal-inerzja, kif speċifikat fil-punt 5.2.2.

4.5.2.4.   Ir-rombli tad-dinamometru tax-xażi għandhom ikunu nodfa, nexfin u mingħajr affarijiet li jwasslu biex it-tajer jiġi jiżloq.

4.5.2.5.   L-ispeċifikazzjonijiet tal-fann għat-tkessiħ, kif ġej:

4.5.2.5.1.

Matul it-test, għandu jitpoġġa apparat li jitfa’ arja li tkessaħ (fann) b’veloċitajiet varjabbli quddiem il-vettura, sabiex jibgħat l-arja li tkessaħ fil-vettura b’mod li jiġu simulati l-kondizzjonijiet operattivi attwali. Il-veloċità ta’ dan l-apparat għandha tkun tali li, fil-firxa operattiva ta’ 10 sa 50 km/h, il-veloċità lineari tal-arja fil-fetħa ta’ dan l-apparat tkun ta’ ±5 km/h tal-veloċità korrispondenti tar-romblu. Fil-firxa ta’ aktar minn 50 km/h, il-veloċità lineari tal-arja għandha tkun f’medda ta’ ± 10 fil-mija. F’veloċitajiet tar-romblu ta’ inqas minn 10 km/h, il-veloċità tal-arja tista’ tkun żero.

4.5.2.5.2.

Il-veloċità tal-arja msemmija fil-punt 4.5.2.5.1. għandha tiġi ddeterminata bħala l-valur medju ta’ disa’ punti ta’ kejl li jinsabu fiċ-ċentru ta’ kull rettangolu li jaqsam il-fetħa tal-apparat li jitfa’ l-arja f’disa’ żoni (li jaqsmu kemm in-naħat vertikali kif ukoll dawk orizzontali tal-fetħa tal-apparat fi tliet partijiet indaqs). Il-valur f’kull wieħed mid-disa’ punti għandu jkun fil-medda ta’ 10 fil-mija tal-medja tad-disa’ valuri.

4.5.2.5.3.

Il-fetħa tal-apparat li jitfa’ l-arja għandu jkollha żona trasversali ta’ mill-inqas 0.4 m2, filwaqt li l-qiegħ tal-fetħa tal-apparat għandu jkun bejn 5 u 20 cm ’il fuq mil-livell tal-art. Il-fetħa tal-apparat li jitfa’ l-arja għandha tkun perpendikulari għall-assi lonġitudinali tal-vettura, bejn 30 u 45 cm quddiem ir-rota ta’ quddiem tagħha. L-apparat li jintuża biex ikejjel il-veloċità lineari tal-arja għandu jkun ippożizzjonat bejn 0 u 20 cm mill-iżbokk tal-arja.

4.5.2.6.   Ir-rekwiżiti ddettaljati rigward l-ispeċifikazzjonijiet tal-bank tat-test huma elenkati fl-Appendiċi 3.

4.5.3.   Sistema għall-kejl tal-gass tal-egżost

4.5.3.1.   L-apparat għall-ġbir tal-gass għandu jkun apparat ta’ tip magħluq li jkun jista’ jiġbor il-gassijiet kollha tal-egżost fil-fetħiet tal-egżost tal-vettura, bil-kondizzjoni li jissodisfa l-kondizzjoni tal-kontropressjoni ta’ ± 125 mm H2O. Tista’ tintuża sistema miftuħa jekk jiġi kkonfermat li nġabru l-gassijiet kollha tal-egżost. Il-ġbir tal-gass għandu jkun tali li ma jkun hemm ebda kondensazzjoni li tkun tista’ timmodifika b’mod apprezzabli n-natura tal-gassijiet tal-egżost fit-temperatura tat-test. Eżempju ta’ apparat għall-ġbir tal-gass huwa muri fil-Figura 1-2:

Figura 1-2

Apparat għat-teħid ta’ kampjuni tal-gassijiet u għall-kejl tal-volum tagħhom

4.5.3.2.   Għandu jitpoġġa tubu li jgħaqqad l-apparat mas-sistema ta’ kampjunar tal-gass tal-egżost. Dan it-tubu u l-apparat għandhom ikunu magħmula minn azzar li ma jissaddadx (stainless steel), jew minn xi materjal ieħor li ma jaffettwax il-kompożizzjoni tal-gassijiet miġbura u li jkun jiflaħ għat-temperatura ta’ dawn il-gassijiet.

4.5.3.3.   Waqt it-test għandu jitħaddem apparat għat-trasferiment tas-sħana li jkun kapaċi jillimita l-varjazzjoni tat-temperatura tal-gassijiet dilwiti fid-daħla tal-pompa għal ± 5 K. Dan l-apparat għat-trasferiment tas-sħana għandu jkun mgħammar b’sistema ta’ tisħin minn qabel li tkun kapaċi ġġib l-apparat għat-trasferiment tas-sħana fit-temperatura tat-tħaddim tiegħu (bit-tolleranza ta’ ± 5 K) qabel jibda t-test.

4.5.3.4.   Għandha tintuża pompa volumetrika sabiex tiġbed it-taħlita tal-egżost dilwit. Din il-pompa għandha tkun mgħammra b’mutur li jkollu bosta veloċitajiet uniformi strettament ikkontrollati. Il-kapaċità tal-pompa għandha tkun kbira biżżejjed sabiex tiżgura d-dħul tal-gassijiet tal-egżost. Barra minn hekk, jista’ jintuża wkoll apparat li juża venturi bil-fluss kritiku (CFV).

4.5.3.5.   Għandu jintuża apparat (T) għar-reġistrazzjoni kontinwa tat-temperatura tat-taħlita tal-egżost dilwit li tidħol fil-pompa.

4.5.3.6.   Għandhom jintużaw żewġ gauges, l-ewwel wieħed sabiex jiżgura d-dipressjoni tal-pressjoni tat-taħlita tal-egżost dilwit li tidħol fil-pompa relattiva għall-pressjoni atmosferika u t-tieni wieħed sabiex ikejjel il-varjazzjoni tal-pressjoni dinamika tal-pompa volumetrika.

4.5.3.7.   Għandha titpoġġa sonda qrib l-apparat għall-ġbir tal-gass, iżda barra minnu, sabiex tiġbor kampjuni tan-nixxiegħa tal-arja ta' dilwizzjoni permezz ta’ pompa, filtru u apparat li jikkalkula l-fluss b’rati ta’ fluss kostanti matul it-test.

4.5.3.8.   Għandha tintuża sonda kampjunarja li tkun tħares ’il fuq fil-fluss tat-taħlita tal-egżost dilwit tal-pompa volumetrika sabiex tiġbor kampjuni tat-taħlita tal-egżost dilwit permezz ta’ pompa, filtru u apparat li jikkalkula l-fluss b’rati ta’ fluss kostanti matul it-test. Ir-rata minima tal-fluss tal-kampjun fl-apparat għat-teħid tal-kampjuni muri hawn fil-Figura 1-2 u fil-punt 4.5.3.7. għandha tkun ta’ mill-inqas 150 litru/hr.

4.5.3.9.   Għandhom jintużaw valvi bi tliet direzzjonijiet fuq is-sistema tal-kampjunar deskritta fil-punti 4.5.3.7. u 4.5.3.8. sabiex il-kampjuni jitwasslu jew fil-boroż rispettivi tagħhom jew inkella barra minnhom waqt it-test.

4.5.3.10.   Boroż għall-ġbir li ma joħroġx il-gass minnhom

4.5.3.10.1.   Il-boroż għall-ġbir tat-taħlita tal-arja ta' dilwizzjoni u tal-egżost dilwit għandhom ikunu ta’ kapaċità suffiċjenti li ma jimpedux il-fluss tal-kampjun normali u ma għandhomx ibiddlu n-natura tas-sustanzi li jniġġsu kkonċernati.

4.5.3.10.2.   Il-boroż għandu jkollhom apparat li jingħalaq waħdu b’mod awtomatiku u għandhom jinqaflu faċilment u b’mod issikkat mas-sistema tat-teħid tal-kampjuni jew mas-sistema li twettaq l-analiżi fl-aħħar tat-test.

4.5.3.11.   Għandu jintuża apparat li jkejjel id-dawriet sabiex jgħodd id-dawriet tal-pompa volumetrika waqt it-test.

Nota 2: Għandha tingħata attenzjoni lill-metodu tal-konnessjoni u lill-materjal jew lill-konfigurazzjoni tal-partijiet tal-konnessjoni, minħabba li kull parti (pereżempju l-adapter u l-coupler) tas-sistema tat-teħid tal-kampjuni tista’ tisħon ħafna. Jekk il-kejl ma jkunx jista’ jsir b’mod normali minħabba ħsara kkawżata mis-sħana fis-sistema tat-teħid tal-kampjuni, jista’ jintuża apparat awżiljarju ta’ tkessiħ, diment li ma jiġux affettwati l-gassijiet tal-egżost.

Nota 3: B’apparat ta’ tip miftuħ, hemm riskju li l-gass ma jinġabarx kollu u li jkun hemm tnixxija ta’ gass fil-kompartiment tat-test. Ma għandu jkun hemm ebda tnixxija matul il-perjodu tat-teħid tal-kampjuni.

Nota 4: Jekk matul iċ-ċiklu tat-test tintuża rata ta’ fluss minn kampjunar kostanti tal-volum (CVS) li tinkludi l-veloċitajiet baxxi u għoljin kollha f’daqqa (jiġifieri ċ-ċikli tal-partijiet 1, 2 u 3), għandha tingħata attenzjoni speċjali għar-riskju ogħla ta’ kondensazzjoni tal-ilma fil-medda ta’ veloċità għolja.

4.5.3.12.   Apparat għall-kejl tal-emissjonijiet tal-massa tal-materja partikulata

4.5.3.12.1   Speċifikazzjoni

4.5.3.12.1.1.   Ħarsa ġenerali lejn is-sistema

4.5.3.12.1.1.1.   L-unità kampjunarja tal-materja partikulata għandha tikkonsisti f’sonda kampjunarja fil-mina ta' dilwizzjoni, tubu għat-trasferiment tal-partikoli, kontenitur tal-filtru, pompa bi fluss parzjali u regolaturi li jirregolaw ir-rata tal-fluss u unitajiet għall-kejl.

4.5.3.12.1.1.2.   Huwa rrakkomandat li jitpoġġa preklassifikatur tad-daqs ta’ partikula (pereżempju ċiklun jew impakter) fil-parti ta’ fuq tal-kontenitur tal-filtru. Madankollu, huwa aċċettabbli li tintuża sonda kampjunarja bħala apparat xieraq għall-klassifikazzjoni tad-daqs, kif muri fil-Figura 1-6.

4.5.3.12.1.2.   Rekwiżiti ġenerali

4.5.3.12.1.2.1.   Is-sonda kampjunarja għall-fluss tal-gass tat-test għall-materja partikulata għandha titqiegħed fit-tratt tad-dilwizzjoni b’tali mod li jkun jista’ jittieħed kampjun rappreżentattiv tal-fluss tal-gass mit-taħlita omoġenja ta’ arja/egżost.

4.5.3.12.1.2.2.   Ir-rata tal-fluss tal-kampjun tal-materja partikulata għandha tkun proporzjonali għall-fluss totali tal-gass tal-egżost dilwit fil-mina tad-dilwizzjoni fi ħdan tolleranza ta’ ±5 fil-mija tar-rata tal-fluss tal-kampjun tal-materja partikulata.

4.5.3.12.1.2.3.   Il-gass tal-egżost dilwit miġbur fil-kampjun għandu jinżamm f’temperatura ta’ inqas minn 325,2 K (52 °C) f’distanza ta’ 20 cm ’il fuq jew ’l isfel mill-wiċċ tal-filtru tal-materja partikulata, għajr fil-każ ta’ test ta’ riġenerazzjoni, fejn it-temperatura għandha tkun inqas minn 465,2 K (192 °C).

4.5.3.12.1.2.4.   Il-kampjun tal-materja partikulata għandu jinġabar fuq filtru wieħed li jkun immuntat f’kontenitur għall-fluss tal-gass tal-egżost dilwit miġbur fil-kampjun.

4.5.3.12.1.2.5.   Il-partijiet kollha tas-sistema ta' dilwizzjoni u tas-sistema tat-teħid tal-kampjuni mill-pajp tal-egżost sal-kontenitur tal-filtru, li huma f’kuntatt mal-gass tal-egżost mhux maħdum u dilwit, għandhom jiġu ddisinjati b’tali mod li jnaqqsu d-depożitu jew it-tibdil tal-materja partikulata. Il-partijiet kollha għandhom isiru minn materjal li jgħaddi d-dawl minnu li ma jirreaġixxix mal-komponenti tal-gass tal-egżost, u għandhom ikunu marbuta elettrikament mal-art bil-għan li jiġu evitati effetti elettrostatiċi.

4.5.3.12.1.2.6.   Jekk ma jkunx possibbli li jagħmlu tajjeb għall-varjazzjonijiet fir-rata tal-fluss, għandu jkun hemm dispożizzjoni għal skambjatur tas-sħana u għal apparat li jikkontrolla t-temperatura kif speċifikat fl-Appendiċi 4 sabiex ikun żgurat li r-rata tal-fluss fis-sistema tkun kostanti u r-rata kampjunarja tkun proporzjonali bl-istess mod.

4.5.3.12.1.3.   Rekwiżiti speċifiċi

4.5.3.12.1.3.1.   Sonda kampjunarja tal-materja partikulata (PM)

4.5.3.12.1.3.1.1.   Is-sonda kampjunarja għandha tagħti l-istess prestazzjoni ta’ klassifikazzjoni tad-daqs tal-partikoli deskritta fil-punt 4.5.3.12.1.3.1.4. Huwa rrakkomandat li din il-prestazzjoni tinkiseb permezz tal-użu ta’ sonda miftuħa u bit-tarf jaqta’ li tħares direttament fid-direzzjoni tal-fluss flimkien ma’ preklassifikatur (ċiklun, impakter, eċċ.). Inkella, tista’ tintuża sonda kampjunarja addattata, bħal dik indikata fil-Figura 1-1, bil-kondizzjoni li din tikseb il-prestazzjoni tal-klassifikazzjoni minn qabel deskritta fil-punt 4.5.3.12.1.3.1.4.

4.5.3.12.1.3.1.2.   Is-sonda kampjunarja għandha tiġi installata qrib il-linja tan-nofs tal-mina, bejn 10 u 20 dijametru tal-mina ’l isfel mid-daħla tal-gass tal-egżost lejn il-mina u għandu jkollha dijametru intern ta’ mill-inqas 12-il mm.

Jekk jittieħdu aktar minn kampjun simultanju wieħed minn sonda kampjunarja waħda, il-fluss li jittieħed minn dik is-sonda għandu jinqasam f’sottoflussi identiċi sabiex jiġu evitati l-artifatti kampjunarji.

Jekk jintużaw diversi sondi, kull sonda għandha tkun bit-tarf jaqta’, miftuħa u tħares direttament fid-direzzjoni tal-fluss. Is-sondi għandhom ikunu spazjati b’mod indaqs madwar l-assi lonġitudinali ċentrali tal-mina tad-dilwizzjoni, bl-ispazji ta’ bejn is-sondi jkunu ta’ mill-inqas 5 cm.

4.5.3.12.1.3.1.3.   Id-distanza mill-ponta kampjunarja sa fejn huwa mwaħħal il-filtru għandha tkun mill-inqas ħames dijametri tas-sonda, iżda ma għandhiex tkun aktar minn 1 020 mm.

4.5.3.12.1.3.1.4.   Il-preklassifikatur (eż. ċiklun, impakter, eċċ.) għandu jitqiegħed ’il fuq mill-assemblaġġ tal-kontenitur tal-filtru. Il-preklassifikatur b’dijametru tal-partikoli fil-punt tal-qtugħ ta’ 50 fil-mija għandu jkun bejn 2.5 μm u 10 μm bir-rata tal-fluss volumetriku magħżula għat-teħid tal-kampjuni tal-emissjonijiet tal-massa tal-materja partikulata. Il-preklassifikatur għandu jippermetti li mill-inqas 99 fil-mija tal-konċentrazzjoni tal-massa ta’ 1 μm partikoli li jidħlu fil-preklassifikatur jgħaddu mill-ħruġ tal-preklassifikatur bir-rata tal-fluss volumetriku magħżula għat-teħid tal-kampjuni tal-emissjonijiet tal-massa tal-materja partikulata. Madankollu, sonda kampjunarja, li taġixxi bħala apparat addattat għall-klassifikazzjoni tad-daqs, bħal dik murija fil-Figura 1-6, hija aċċettabbli bħala alternattiva għal preklassifikatur separat.

4.5.3.12.1.3.2.   Il-pompa tal-kampjun u l-miter tal-fluss

4.5.3.12.1.3.2.1.   L-unità li tkejjel il-kampjun tal-fluss tal-gass għandha tkun magħmula minn pompi, regolaturi li jirregolaw il-fluss tal-gass u unitajiet għall-kejl tal-fluss.

4.5.3.12.1.3.2.2.   It-temperatura tal-fluss tal-gass fil-miter tal-fluss ma għandhiex titla’ jew tinżel b’aktar minn ±3 K, għajr waqt it-testijiet ta’ riġenerazzjoni fuq vetturi mgħammra b’mekkaniżmi b'riġenerazzjoni perjodika wara t-trattament. Barra minn hekk, ir-rata tal-massa tal-fluss fil-kampjun għandha tibqa’ proporzjonali għall-fluss totali tal-gass tal-egżost dilwit fi ħdan tolleranza ta’ ± 5 fil-mija tar-rata tal-massa tal-fluss fil-kampjun ta’ materja partikulata. Jekk il-volum tal-fluss jinbidel b’mod mhux aċċettabbli minħabba li l-filtru jitgħabba żżejjed, it-test għandu jitwaqqaf. Meta t-test jiġi ripetut, ir-rata tal-fluss għandha titnaqqas.

4.5.3.12.1.3.3.   Il-filtru u l-kontenitur tal-filtru

4.5.3.12.1.3.3.1.   Il-valv għandu jitqiegħed ’l isfel mill-filtru fid-direzzjoni tal-fluss. Il-valv għandu jaġixxi malajr biżżejjed biex jinfetaħ u jingħalaq f’ħin ta’ sekonda mill-bidu u mit-tmiem tat-test.

4.5.3.12.1.3.3.2.   Huwa rrakkomandat li l-massa miġbura fuq il-filtru b’dijametru ta’ 47 mm (Pe) tkun ≥ 20 μg u li t-tagħbija tal-filtru għandha tiġi mmassimizzata skont ir-rekwiżiti tal-punti 4.5.3.12.1.2.3. u 4.5.3.12.1.3.3.

4.5.3.12.1.3.3.3.   Għal test partikolari, il-veloċità fil-wiċċ tal-filtru tal-gass għandha tiġi stabbilita għal valur waħdieni fi ħdan il-medda ta’ 20 cm/s sa 80 cm/s, sakemm is-sistema tad-dilwizzjoni ma tkunx qiegħda titħaddem bi fluss kampjunarju proporzjonali għar-rata tal-fluss tas-CVS.

4.5.3.12.1.3.3.4.   Il-filtri tal-fajber tal-ħġieġ miksija bil-florokarbonju jew il-filtri tal-membranu miksija fil-florokarbonju huma meħtieġa. It-tipi kollha ta’ filtri għandu jkollhom effiċjenza tal-ġbir ta’ 0,3 μm DOP (dioktilftalat) jew PAO (polialfaolefin) CS 68649-12-7 jew CS 68037-01-4 ta’ mill-inqas 99 fil-mija f’veloċità fil-wiċċ tal-filtru tal-gass ta’ 5,33 cm/s.

4.5.3.12.1.3.3.5.   Id-disinn tal-assemblaġġ tal-kontenitur tal-filtru għandu jkun tali li jipprovdi distribuzzjoni ta’ fluss uniformi tul l-istain area tal-filtru. L-istain area tal-filtru għandha tkun mill-inqas 1 075 mm2.

4.5.3.12.1.3.4.   Il-miżien u l-kompartiment għall-użin tal-filtru

4.5.3.12.1.3.4.1.   Il-miżien tal-mikrogrammi użat biex jiddetermina l-piż ta’ filtru għandu jkollu preċiżjoni (devjazzjoni standard) ta’ 2 μg u riżoluzzjoni ta’ 1 μg jew aħjar.

Huwa rakkomandat li l-miżien tal-mikrogrammi jiġi ċċekkjat fil-bidu ta’ kull sessjoni ta’ użin billi jintiżen piż wieħed ta’ referenza ta’ 50 mg. Dan il-piż għandu jintiżen tliet darbiet u mbagħad jittieħed ir-riżultat medju. Jekk ir-riżultat medju tal-piżijiet ikun ± 5 μg tar-riżultat mis-sessjoni tal-użin preċedenti, imbagħad is-sessjoni tal-użin u l-miżien jitqiesu bħala validi.

Iċ-ċejmber (jew kamra) tal-użin għandha tissodisfa l-kondizzjonijiet li ġejjin waqt l-operazzjonijiet kollha tal-użin u tal-kondizzjonar tal-filtri:

—	It-temperatura għandha tinżamm f’295,2 ± 3 K (22 ± 3 °C);

—	L-umdità relattiva għandha tinżamm f’45 ± 8 fil-mija;

—	It-temperatura li fiha tissawwar in-nida għandha tinżamm f’282,7 ± 3 K (9,5 ± 3 °C).

Huwa rrakkomandat li l-kondizzjonijiet tat-temperatura u tal-umdità jiġu rreġistrati flimkien mal-piżijiet tal-filtri ta’ referenza u tal-kampjuni.

4.5.3.12.1.3.4.2.   Korrezzjoni għall-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma

Il-piżijiet kollha tal-filtri għandhom jiġu kkoreġuti għaż-żamma tal-filtru f’wiċċ l-ilma fl-arja.

Il-korrezzjoni għall-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma tiddependi mid-densità tal-filtru għat-teħid tal-kampjuni, mid-densità tal-arja u mid-densità tal-piż tal-kalibrazzjoni użata għall-kalibrazzjoni tal-miżien. Id-densità tal-arja hija dipendenti fuq il-pressjoni, it-temperatura u l-umdità.

Huwa rakkomandat li t-temperatura u l-punt li fih tissawwar in-nida tal-ambjent tal-użin jiġu kkontrollati għal 295,2 K ± 1 K (22 °C ±1 °C) u 282,7 ± 1 K (9,5 ± 1 °C) rispettivament. Madankollu, ir-rekwiżiti minimi msemmija fil-punt 4.5.3.12.1.3.4.1 ukoll iwasslu għal korrezzjoni aċċettabbli għall-effetti tal-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma. Il-korrezzjoni għall-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma għandha tiġi applikata kif ġej:

Ekwazzjoni 2-1

fejn

mcorr	=	il-massa tal-PM ikkoreġuta għall-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma
muncorr	=	il-massa tal-PM mhux ikkoreġuta għall-kapaċità taż-żamma f’wiċċ l-ilma
ρair	=	id-densità tal-arja fl-ambjent tal-miżien
ρweight	=	id-densità tal-piż tal-kalibrar użat għall-miżien span
ρmedia	=	id-densità tal-mezz (filtru) għat-teħid tal-kampjuni ta’ PM b’filtru tal-fajber tal-ħġieġ miksi bit-Teflon (pereżempju; TX40): ρmedia = 2,300 kg/m3

ρair tista’ tiġi kkalkolata kif ġej:

Ekwazzjoni 2-2:

fejn:

Pabs	=	il-pressjoni assoluta fl-ambjent tal-miżien
Mmix	=	il-massa molari tal-arja fl-ambjent tal-miżien (28.836 gmol–1)
R	=	il-kostanti tal-gass molari (8.314 Jmol–1K–1)
Tamb	=	it-temperatura ambjentali assoluta fl-ambjent tal-miżien.

L-ambjent tal-kompartiment (jew kamra) għandu jkun ħieles minn kwalunkwe kontaminanti ambjentali (bħal trab) li jista’ jaqa’ fuq il-filtri tal-materja partikulata waqt l-istabbilizzazzjoni tagħhom.

Id-devjazzjonijiet limitati mit-temperatura tal-kamra tal-użin u l-ispeċifikazzjonijiet tal-umdità huma permessibbli sakemm it-tul ta’ żmien totali tagħhom ma jaqbiżx it-30 minuta fi kwalunkwe perjodu wieħed ta’ kondizzjonar tal-filtru. Il-kamra tal-użin għandha tissodisfa l-ispeċifikazzjonijiet meħtieġa qabel ma l-persunal jidħol fil-kamra tal-użin. Matul l-operazzjoni tal-użin ma tista’ ssir l-ebda devjazzjoni mill-kondizzjonijiet speċifikati.

4.5.3.12.1.3.4.3.   L-effetti tal-elettriċità statika għandhom jiġu nullifikati. Dan jista’ jinkiseb permezz tal-grounding tal-miżien billi jitqiegħed fuq pjanċa antistatika u n-newtralizzazzjoni tal-filtri tal-materja partikulata billi jintiżnu permezz ta’ newtralizzatur Polonium jew permezz ta’ xi apparat b’effett simili. B’mod alternattiv, in-nullifikazzjoni tal-effetti statiċi tista’ tinkiseb permezz tal-ekwalizzazzjoni taċ-ċarġ statiku.

4.5.3.12.1.3.4.4.   Filtru tat-test għandu jitneħħa mill-kompartiment mhux aktar kmieni minn siegħa qabel jibda t-test.

4.5.3.12.1.4.   Deskrizzjoni tas-sistema rrakkomandata

Il-Figura 1-3 hija tpinġija skematika tas-sistema rrakkomandata għat-teħid tal-kampjuni ta’ materja partikulata. Billi diversi konfigurazzjonijiet jistgħu jagħtu riżultati ekwivalenti, il-konformità eżatta ma’ din il-figura mhijiex essenzjali. Jistgħu jintużaw komponenti addizzjonali bħal strumenti, valvi, solenojdi, pompi u swiċċijiet sabiex jagħtu informazzjoni addizzjonali u jikkoordinaw il-funzjonijiet tas-sistema tal-komponenti. Komponenti oħrajn li mhumiex meħtieġa sabiex tinżamm il-preċiżjoni ma’ konfigurazzjonijiet ta’ sistemi oħrajn jistgħu jiġu esklużi jekk l-esklużjoni tagħhom tkun ibbażata fuq ġudizzju inġineristiku tajjeb.

Figura 1-3

Sistema għat-teħid tal-kampjuni ta’ materja partikulata

Kampjun tal-gass tal-egżost dilwit jittieħed mill-mina ta' dilwizzjoni (DT) bi fluss sħiħ permezz tas-sonda tat-teħid tal-kampjuni tal-materja partikulata (PSP) u t-tubu tat-trasferiment tal-materja partikulata (PTT) bl-użu tal-pompa (P). Il-kampjun jiġi mgħoddi mill-preklassifikatur tad-daqs tal-partikoli (PCF) u mill-kontenituri tal-filtru (FH) li jkun fihom il-filtri għat-teħid tal-kampjuni tal-materja partikulata. Ir-rata tal-fluss għat-teħid tal-kampjuni tiġi stabbilita mill-kontrollur tal-fluss (FC).

4.5.4.   Skedi tas-sewqan

4.5.4.1.   Iċ-ċikli tat-test

Iċ-ċikli tat-test (il-mudelli tal-veloċità tal-vettura) għat-test tat-tip I jikkonsistu minn tliet partijiet, kif stipulat fl-Appendiċi 6. Skont is-(sub-)kategorija tal-vettura, għandhom jitwettqu l-partijiet li ġejjin taċ-ċiklu tat-test:

Tabella 1-5

Ċiklu tat-test tat-tip I applikabbli għall-vetturi konformi mal-Euro 4

Kategorija tal-vettura	Isem il-kategorija tal-vettura	Ċiklu tat-test konformi mal-Euro 4
L1e-A	Rota motorizzata	ECE R47
L1e-B	Moped b’żewġ roti
L2e	Moped bi tliet roti
L6e-A	Quad ħafif għat-triq
L6e-B	Kwadrimobbli ħafif
L3e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajr side-car	WMTC, stadju 2
L4e
L5e-A	Triċiklu
L7e-A	Quad tqil għat-triq
L5e-B	Triċiklu kummerċjali	ECE R40
L7e-B	Quad tqil adatt għal kull xorta ta’ terren
L7e-C	Kwadrimobbli tqil

Tabella 1-6

Ċiklu tat-test tat-tip I applikabbli għall-vetturi konformi mal-Euro 5

Kategorija tal-vettura	Isem il-kategorija tal-vettura	Ċiklu tat-test konformi mal-Euro 5
L1e-A	Rota motorizzata	WMTC rivedut
L1e-B	Moped b’żewġ roti
L2e	Moped bi tliet roti
L6e-A	Quad ħafif għat-triq
L6e-B	Kwadrimobbli ħafif
L3e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajr side-car
L4e
L5e-A	Triċiklu
L7e-A	Quad tqil għat-triq
L5e-B	Triċiklu kummerċjali
L7e-B	Quad tqil adatt għal kull xorta ta’ terren
L7e-C	Kwadrimobbli tqil

4.5.4.2.   It-tolleranzi tal-veloċitajiet tal-vetturi

4.5.4.2.1.   It-tolleranza tal-veloċità tal-vettura fi kwalunkwe ħin partikolari fuq iċ-ċikli tat-test preskritti fil-punt 4.5.4.1. hija definita permezz ta’ limiti superjuri jew inferjuri. Il-limitu superjuri huwa 3.2 km/h ogħla mill-ogħla punt fuq it-traċċa f’ħin ta’ sekonda tal-ħin mogħti. Il-limitu inferjuri huwa 3.2 km/h aktar baxx mill-aktar punt baxx fuq it-traċċa f’ħin ta’ sekonda tal-ħin mogħti. Il-varjazzjonijiet fil-veloċità tal-vetturi ogħla mit-tolleranzi stabbiliti (bħalma jista’ jkun hemm waqt it-tibdiliet tal-ger) huma aċċettabbli, diment li jdumu inqas minn żewġ sekondi f’kull okkażjoni. Veloċitajiet tal-vetturi aktar baxxi minn dawk preskritti huma aċċettabbli, diment li l-vettura titħaddem bil-qawwa massima disponibbli matul tali okkorrenzi. Il-Figura 1-4 turi l-firxa ta’ tolleranzi ta’ veloċitajiet tal-vetturi aċċettabbli għal punti tipiċi.

Figura 1-4

It-traċċa tas-sewwieqa, il-firxa permessibbli

4.5.4.2.2.   Jekk il-kapaċità tal-aċċellerazzjoni tal-vettura ma tkunx suffiċjenti għat-twettiq tal-fażijiet tal-aċċellerazzjoni jew jekk il-veloċità massima tad-disinn tal-vettura tkun aktar baxxa mill-veloċità regolari preskritta fil-limiti tat-tolleranzi preskritti, il-vettura għandha tinstaq bl-aċċelleratur miftuħ kompletament sakemm tintlaħaq il-veloċità stabbilita jew bil-veloċità massima tad-disinn tagħha li tista’ tintlaħaq bl-aċċelleratur miftuħ kompletament waqt dak il-ħin li l-veloċità stabbilita taqbeż il-veloċità massima tad-disinn tal-vettura. Fiż-żewġ każijiet, il-punt 4.5.4.2.1. mhuwiex applikabbli. Iċ-ċiklu tat-test għandu jkompli għaddej b’mod normali meta l-veloċità stabbilita terġa’ tkun aktar baxxa mill-veloċità massima tad-disinn tal-vettura.

4.5.4.2.3.   Jekk il-perjodu ta’ deċellerazzjoni jkun iqsar minn dak preskritt għall-fażi korrispondenti, il-veloċità stabbilita għandha tiġi rrestawrata permezz ta' perjodu ta’ tħaddim b'veloċità kostanti jew perjodu ta' tħaddim tal-magna mhux ingranata li jibqa' għaddej sat-tħaddim sussegwenti b'veloċità kostanti jew bil-magna mhux ingranata. F’każijiet bħal dawn, il-punt 4.5.4.2.1. mhuwiex applikabbli.

4.5.4.2.4.   Minbarra dawn l-eċċezzjonijiet, id-devjazzjonijiet tal-veloċità tar-romblu mill-veloċità stabbilita taċ-ċikli għandhom jissodisfaw ir-rekwiżiti deskritti fil-punt 4.5.4.2.1. Jekk le, ir-riżultati tat-test ma għandhomx jintużaw għal analiżi ulterjuri u t-test ikun irid isir mill-ġdid.

4.5.5.   Il-preskrizzjonijiet għat-tibdil tal-ger għad-WMTC preskritt fl-Appendiċi 6

4.5.5.1.   Vetturi tat-test bi trasmissjoni awtomatika

4.5.5.1.1.   Vetturi mgħammra bi transfer cases, sprockets multipli, eċċ., għandhom jiġu ttestjati fil-konfigurazzjoni rrakkomandata mill-manifattur għall-użu fit-triq jew fl-awtostrada.

4.5.5.1.2.   It-testijiet kollha għandhom isiru bit-trasmissjonijiet awtomatiċi fuq id-“Drive” (l-ogħla ger). It-trasmissjonijiet awtomatiċi b’konvertitur tal-klaċċ u t-torque jistgħu jinbidlu bħat-trasmissjonijiet manwali fuq it-talba tal-manifattur.

4.5.5.1.3.   Il-modalitajiet “idle” għandhom isiru bit-trasmissjonijiet awtomatiċi fuq id-“Drive” u bir-roti bbrejkjati.

4.5.5.1.4.   It-trasmissjonijiet awtomatiċi għandhom jinbidlu b’mod awtomatiku permezz tas-sekwenza normali tal-gerijiet. Il-konvertitur tal-klaċċ u t-torque, jekk ikun applikabbli, għandu jaħdem taħt il-kondizzjonijiet tad-dinja reali.

4.5.5.1.5.   Il-modalitajiet tad-deċellerazzjoni għandhom isiru bil-ger billi jintużaw il-brejkijiet jew il-pedala tal-aċċelleratur, skont kif ikun meħtieġ, sabiex tinżamm il-veloċità mixtieqa.

4.5.5.2.   Vetturi tat-test bi trasmissjoni manwali

4.5.5.2.1   Rekwiżiti obbligatorji

4.5.5.2.1.1.   L-ewwel pass — Il-kalkolazzjoni tal-veloċitajiet wara tibdil fil-gerijiet

Il-veloċitajiet wara tibdil għal ger ogħla (v1→2 u vi→i+1) espressi f’km/h waqt il-fażijiet tal-aċċellerazzjoni għandhom jiġu kkalkolati bl-użu tal-formuli li ġejjin:

Ekwazzjoni 2-3:

Ekwazzjoni 2-4:

, i = 2 to ng -1

fejn:

“i” huwa n-numru tal-ger (≥ 2)

“ng” huwa n-numru totali ta’ gerijiet ’il quddiem

“Pn” hija l-qawwa nominali espressa f’kW

“mk” hija l-massa ta’ referenza espressa f’kg

“nidle” hija l-veloċità bil-magna mhux ingranata f’min–1

“s” hija l-veloċità nominali tal-magna f’min–1

“ndvi” huwa l-proporzjon bejn il-veloċità tal-magna f’min–1 u l-veloċità tal-vettura espressa f’km/h bil-ger “i”

4.5.5.2.1.2.   Il-veloċitajiet wara tibdil għal ger aktar baxx (vi→i–1) espressi f’km/h waqt il-fażijiet ta’ veloċità regolari jew deċellerazzjoni bir-raba’ ger għal ng għandhom jiġu kkalkolati bl-użu tal-formula li ġejja:

Ekwazzjoni 2-5:

, i = 4 to ng

fejn

“i” huwa n-numru tal-ger (≥ 4)

“ng” huwa n-numru totali ta’ gerijiet ’il quddiem

“Pn” hija l-qawwa nominali espressa f’kW

“mk” hija l-massa ta’ referenza espressa f’kg

“nidle” hija l-veloċità bil-magna mhux ingranata f’min–1

“s” hija l-veloċità nominali tal-magna f’min–1

“ndvi–2” huwa l-proporzjon bejn il-veloċità tal-magna f’min–1 u l-veloċità tal-vettura espressa f’km/h fuq il-ger i–2

Il-veloċità wara tibdil għal ger aktar baxx, mit-tielet ger għat-tieni ger (v3→2), għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-6:

fejn:

“Pn” hija l-qawwa nominali espressa f’kW

“mk” hija l-massa ta’ referenza espressa f’kg

“nidle” hija l-veloċità bil-magna mhux ingranata f’min–1

“s” hija l-veloċità nominali tal-magna f’min–1

“ndv1” huwa l-proporzjon bejn il-veloċità tal-magna f’min–1 u l-veloċità tal-vettura espressa f’km/h fuq l-ewwel ger

Il-veloċità wara tibdil għal ger aktar baxx, mit-tieni ger għall-ewwel ger (v2→1), għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-7:

fejn:

“ndv2” huwa l-proporzjon bejn il-veloċità tal-magna f’min–1 u l-veloċità tal-vettura espressa f’km/h fuq it-tieni ger

Billi l-fażijiet tal-cruising huma definiti permezz tal-indikatur tal-fażi, jistgħu jiġu rreġistrati żidiet żgħar fil-veloċità u jista’ jkun xieraq li l-ger jinqaleb għal wieħed aktar għoli. Il-veloċitajiet wara tibdil għal ger aktar għoli (v1→2, v2→3 u vi→i+1), espressi f’km/h, matul il-fażijiet tal-cruising, għandhom jiġu kkalkolati bl-użu tal-ekwazzjonijiet li ġejjin:

Ekwazzjoni 2-7:

Ekwazzjoni 2-8:

Ekwazzjoni 2-9:

, i = 3 to ng

4.5.5.2.1.3.   It-tieni pass — L-għażla tal-gerijiet għal kull kampjun taċ-ċiklu

Sabiex jiġu evitati interpretazzjonijiet differenti tal-fażijiet ta’ aċċellerazzjoni, deċellerazzjoni, veloċità regolari u waqfien, l-indikaturi korrispondenti jiġu miżjuda mal-mudell tal-veloċità tal-vettura bħala partijiet integrali taċ-ċikli (ara t-tabelli fl-Appendiċi 6).

Il-ger xieraq għal kull kampjun imbagħad għandu jiġi kkalkolat skont il-firxiet ta’ veloċitajiet tal-vetturi li jirriżultaw mill-ekwazzjonijiet tal-bidla fil-veloċità msemmija fil-punt 4.5.5.2.1.1. u l-indikaturi tal-fażijiet għall-partijiet taċ-ċiklu adegwati għall-vettura tat-test, kif ġej:

L-għażla tal-gerijiet għall-fażijiet ta’ waqfien: Għall-aħħar ħames sekondi ta’ fażi ta’ waqfien, il-liver tal-gerijiet għandu jitpoġġa fuq l-ewwel ger mingħajr ma l-klaċċ ikun imdaħħal. Għall-parti preċedenti ta’ fażi ta’ waqfien, il-liver tal-gerijiet għandu jitpoġġa fuq il-modalità newtrali jew il-klaċċ ma jkunx imdaħħal.

L-għażla tal-gerijiet għall-fażijiet ta’ aċċellerazzjoni:   l-ewwel ger, jekk v ≤ v1→2   it-tieni ger, jekk v1→2 < v ≤ v2→3   it-tielet ger, jekk v2→3 < v ≤ v3→4   ir-raba’ ger, jekk v3→4 < v ≤ v4→5   il-ħames ger, jekk v4→5 < v ≤ v5→6   is-sitt ger, jekk v > v5→6

L-għażla tal-gerijiet għall-fażijiet ta’ deċellerazzjoni jew veloċità regolari (cruising):   l-ewwel ger, jekk v < v2→1   it-tieni ger, jekk v < v3→2   it-tielet ger, jekk v3→2 ≤ v < v4→3   ir-raba’ ger, jekk v4→3 ≤ v < v5→4   il-ħames ger, jekk v5→4 ≤ v < v6→5   is-sitt ger, jekk v ≥ v4→5

Il-klaċċ ma għandux ikun imdaħħal, jekk:

(a)	il-veloċità tal-vettura taqa’ taħt l-10 km/h, jew

(b)	il-veloċità tal-magna taqa’ taħt ;

(c)	ikun hemm riskju ta’ twaqqif ħesrem tal-magna matul il-fażi tat-test ta’ startjar fil-kesħa.

4.5.5.2.3.   It-tielet pass — Korrezzjonijiet skont rekwiżiti addizzjonali

4.5.5.2.3.1.   L-għażla tal-gerijiet għandha tiġi mmodifikata skont ir-rekwiżiti li ġejjin:

(a)

ebda tibdil ta’ gerijiet waqt tranżizzjoni minn fażi ta’ aċċellerazzjoni għal fażi ta’ deċellerazzjoni. Il-ger li jkun intuża għall-aħħar sekonda tal-fażi ta’ aċċellerazzjoni għandu jinżamm għall-fażi ta’ deċellerazzjoni ta’ wara sakemm il-veloċità ma taqax taħt veloċità ta’ tibdil għal ger aktar baxx;

(b)	il-gerijiet ma għandhomx jinbidlu b’aktar minn ger wieħed ’il fuq jew ger wieħed ’l isfel, ħlief mit-tieni ger għall-modalità newtrali waqt deċellerazzjonijiet sakemm il-vettura titwaqqaf;

(c)

il-bidliet tal-gerijiet ’il fuq jew ’l isfel sa erba’ sekondi jinbidlu mill-ger ta’ qabel, jekk il-gerijiet ta’ qabel u ta’ wara jkunu identiċi, pereżempju; 2 3 3 3 2 għandhom jinbidlu minn 2 2 2 2 2, u 4 3 3 3 3 4 għandhom jinbidlu minn 4 4 4 4 4 4. Fil-każijiet ta’ ċirkostanzi konsekuttivi, il-ger li jdum jintuża l-aktar jieħu preċedenza, pereżempju; 2 2 2 3 3 3 2 2 2 2 3 3 3 għandhom jinbidlu minn 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3. Jekk jintużaw għall-istess ħin, serje ta’ gerijiet sussegwenti għandhom jieħdu preċedenza fuq serje ta’ gerijiet preċedenti, pereżempju; 2 2 2 3 3 3 2 2 2 3 3 3 għandhom jinbidlu minn 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3;

(d)	ebda waqgħa fil-gerijiet waqt fażi ta’ aċċellerazzjoni.

4.5.5.2.2.   Dispożizzjonijiet fakultattivi

L-għażla tal-gerijiet tista’ tiġi mmodifikata skont id-dispożizzjonijiet li ġejjin:

L-użu ta’ gerijiet aktar baxxi minn dawk stabbiliti mir-rekwiżiti deskritti fil-punt 4.5.5.2.1. huwa permess fi kwalunkwe fażi taċ-ċiklu. Ir-rakkomandazzjonijiet tal-manifatturi għall-użu tal-gerijiet għandhom jiġu segwiti jekk ma jirriżultawx f’gerijiet ogħla minn dawk stabbiliti mir-rekwiżiti tal-punt 4.5.5.2.1.

4.5.5.2.3.   Dispożizzjonijiet fakultattivi

Nota 5: Il-programm li jintuża għall-kalkolazzjoni u li jinstab fuq is-sit elettroniku tan-Nazzjonijiet Uniti fuq l-URL li jidher hawn taħt jista’ jintuża bħala mezz ta’ għajnuna għall-għażla tal-gerijiet:

http://live.unece.org/trans/main/wp29/wp29wgs/wp29grpe/wmtc.html

L-ispjegazzjonijiet tal-approċċ u l-istrateġija tat-tibdil tal-gerijiet, flimkien ma’ eżempju ta’ kif issir il-kalkolazzjoni huma mogħtija fl-Appendiċi 9.

4.5.6.   Is-settings tad-dinamometru

Għandha tiġi pprovduta deskrizzjoni sħiħa tad-dinamometru tax-xażi u tal-istrumenti skont l-Appendiċi 6. Il-qisien għandhom jittieħdu skont il-preċiżjonijiet speċifikati fil-punt 4.5.7. Il-forza tar-reżistenza tal-mixi għall-issettjar tad-dinamometru tax-xażi tista’ tittieħed jew mill-kejl ta’ deċellerazzjoni libera fit-triq jew inkella minn tabella tar-reżistenza tal-mixi, b’referenza għall-Appendiċi 5 jew 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fus motorizzat u b’referenza għall-Appendiċi 8 għal vettura b’żewġ roti jew aktar fuq il-fusien motorizzati.

4.5.6.1.   L-issettjar tad-dinamometru tax-xażi meħud mill-kejl ta’ deċellerazzjoni libera fit-triq

Sabiex tintuża din l-alternattiva, il-kejl ta’ deċellerazzjoni libera fit-triq għandu jitwettaq kif speċifikat fl-Appendiċi 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fus motorizzat u fl-Appendiċi 8 għal vettura b’żewġ roti jew aktar fuq il-fusien motorizzati.

4.5.6.1.1.   Ir-rekwiżiti għat-tagħmir

L-istrumentazzjoni għall-kejl tal-veloċità u l-ħin għandu jkollha l-preċiżjonijiet speċifikati fil-punt 4.5.7.

4.5.6.1.2.   Issettjar tal-massa tal-inerzja

4.5.6.1.2.1.   Il-massa ta' inerzja mi ekwivalenti għad-dinamometru tax-xażi għandha tkun il-massa ta' inerzja ekwivalenti tat-torn, mfi, l-eqreb lejn il-massa tal-vettura waqt li tkun qiegħda taħdem u l-eqreb lejn il-massa tas-sewwieq (75 kg). B’mod alternattiv, il-massa tal-inerzja ekwivalenti mi tista’ tittieħed mill-Appendiċi 5.

4.5.6.1.2.2.   Jekk il-massa ta’ referenza mref ma tistax tkun daqs il-massa tal-inerzja ekwivalenti tat-torn mi, sabiex il-forza tar-reżistenza tal- mixi mixtieqa F* tkun daqs il-forza tar-reżistenza tal- mixi FE (li għandha tkun issettjata għad-dinamometru tax-xażi), il-ħin ikkoreġut tad-deċellerazzjoni libera ΔTroad jista’ jiġi aġġustat skont il-proporzjon tal-massa totali tal-ħin tad-deċellerazzjoni libera mixtieq ΔTroad fis-sekwenza li ġejja:

Ekwazzjoni 2-10:

Ekwazzjoni 2-11:

Ekwazzjoni 2-12:

Ekwazzjoni 2-13:

flimkien ma’

fejn:

mr1 tista’ titkejjel jew tiġi kkalkolata, f’kilogrammi, kif xieraq. Bħala alternattiva, mr1 tista’ tiġi kkalkolata bħala f perċentwali ta’ m.

4.5.6.2.   Il-forza tar-reżistenza tal-mixi meħuda minn tabella tar-reżistenza tal-mixi

4.5.6.2.1.   Id-dinamometru tax-xażi jista’ jiġi ssettjat bl-użu tat-tabella tar-reżistenza tal-mixi minflok permezz tal-forza tar-reżistenza tal-mixi miksuba mill-metodu ta’ deċellerazzjoni libera. F’dan il-metodu tat-tabella, id-dinamometru tax-xażi għandu jiġi ssettjat permezz tal-massa fi stat ta’ tħaddim, irrispettivament mill-karatteristiċi partikolari tal-vettura tal-kategorija L.

Nota 6: Għandha tingħata attenzjoni fl-applikazzjoni ta’ dan il-metodu għall-vetturi tal-kategorija L b’karatteristiċi straordinarji.

4.5.6.2.2.   Il-massa tal-inerzja tat-torn ekwivalenti mfi għandha tkun il-massa tal-inerzja ekwivalenti mi speċifikata fl-Appendiċi 5, 7 jew 8, fejn applikabbli. Id-dinamometru tax-xażi għandu jiġi ssettjat permezz tar-reżistenza għad-dawrien tar-roti mhux misjuqa (a) u l-koeffiċjent ta’ ġibda ajrudinamika (b) speċifikati fl-Appendiċi 5 jew jiġi stabbilit skont il-proċeduri stipulati fl-Appendiċi 7 jew 8, rispettivament.

4.5.6.2.3   Il-forza tar-reżistenza tal-mixi fuq id-dinamometru tax-xażi FE għandha tiġi stabbilita bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-14:

4.5.6.2.4.   Il-forza tar-reżistenza tal-mixi mixtieqa F* għandha tkun daqs il-forza tar-reżistenza tal-mixi miksuba mit-tabella tar-reżistenza tal-mixi FT, minħabba li l-korrezzjoni għall-kondizzjonijiet ambjentali standard mhijiex neċessarja.

4.5.7.   Il-preċiżjoni tal-kejl

Il-kejl għandu jsir bl-użu ta’ apparat li jissodisfa r-rekwiżiti tal-preċiżjoni indikati fit-Tabella 1-7:

Tabella 1-7

Il-preċiżjoni meħtieġa tal-kejl

Il-fatturi li jridu jitkejlu	Il-valur tal-kejl	Riżoluzzjoni
a) Il-forza tar-reżistenza tal-mixi, F	+ 2 fil-mija	—
b) Il-veloċità tal-vettura (v1, v2)	± 1 fil-mija	0,2  km/h
c) Intervall tal-veloċità ta’ deċellerazzjoni libera ( )	± 1 fil-mija	0,1  km/h
d) deċellerazzjoni libera għan-niżla (Δt)	± 0.5 fil-mija	0,01  s
e) Il-massa totali tal-vettura (mk + mrid)	± 0.5 fil-mija	1,0  kg
f) Il-veloċità tar-riħ	± 10 fil-mija	0,1  m/s
g) Id-direzzjoni tar-riħ	—	5 deg.
h) It-temperaturi	± 1 K	1  K
i) Il-pressjoni barometrika	—	0,2  kPa
j) Id-distanza	± 0.1 fil-mija	1  m
k) Il-ħin	± 0.1 s	0,1 s

5.   Il-proċeduri tal-ittestjar

5.1.   Deskrizzjoni tat-test tat-tip I

Il-vettura tat-test għandha tkun soġġetta, skont il-kategorija tagħha, għar-rekwiżiti tat-test tat-tip I kif speċifikat f'dan il-punt 5.

5.1.1.   It-test tat-tip I (il-verifikazzjoni tal-emissjoni medja ta’ sustanzi f’forma ta’ gass li jniġġsu, l-emissjonijiet tas-CO2 u l-konsum tal-fjuwil f’ċiklu ta’ sewqan karatteristiku)

5.1.1.1.   It-test għandu jitwettaq permezz tal-metodu deskritt fil-punt 5.2. Il-gassijiet għandhom jinġabru u jiġu analizzati permezz tal-metodi preskritti.

5.1.1.2.   Numru ta’ testijiet

5.1.1.2.1.   In-numru ta’ testijiet għandu jiġi stabbilit kif muri fil-figura 1-5. Ri1 sa Ri3 jiddeskrivu r-riżultati tal-kejl finali għall-ewwel test (Nru. 1) sat-tielet test (Nru. 3) u s-sustanza f’forma ta’ gass li tniġġes, l-emissjoni tad-dijossidu tal-karbonju, il-konsum tal-fjuwil/enerġija jew il-medda elettrika kif stipulat fl-Anness VII. “Lx” tirrappreżenta l-valuri ta’ limitu L1 sa L5 kif definiti fil-Partijiet A, B u C tal-Anness VI tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013.

5.1.1.2.2.   F’kull test, għandhom jiġu stabbiliti l-mases tal-monossidu tal-karbonju, tal-idrokarbur, tal-ossidi tan-nitroġenu, tad-dijossidu tal-karbonju, kif ukoll il-fjuwil ikkonsmat waqt it-test. Il-massa tal-materja partikulata għandha tiġi stabbilita biss għal dawn is-(sub-)kategoriji msemmija fil-Partijiet A u B tal-Anness VI tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013 (ara n-noti ta’ spjegazzjoni 8 u 9 fl-aħħar tal-Anness VIII ta' dak ir-Regolament).

Figura 1-5

Flowchart għan-numru ta’ testijiet tat-tip I

5.2.   Testijiet tat-tip I

5.2.1.   Ħarsa ġenerali

5.2.1.1.   It-test tat-tip I jikkonsisti f’sekwenzi preskritti tat-tħejjija tad-dinamometru, l-alimentazzjoni, l-ipparkjar u l-kondizzjonijiet tat-tħaddim.

5.2.1.2.   It-test huwa ddisinjat biex jiddetermina l-emissjonijiet tal-idrokarbur, tal-monossidu tal-karbonju, tal-ossidi tan-nitroġenu, tad-dijossidu tal-karbonju u tal-massa tal-materja partikulata, jekk applikabbli, il-konsum tal-fjuwil/enerġija, kif ukoll il-medda elettrika waqt is-simulazzjoni tat-tħaddim fid-dinja reali. It-test jikkonsisti fl-istartjar tal-magna u t-tħaddim tal-vettura tal-kategorija L fuq dinamometru tax-xażi, permezz ta’ ċiklu ta’ sewqan speċifikat. Parti proporzjonali mill-emissjonijiet tal-egżost dilwit tinġabar kontinwament għall-analiżi sussegwenti bl-użu ta’ sistema kampjunarja ta’ volum kostanti – CVS (dilwizzjoni varjabbli).

5.2.1.3.   Għajr f’każijiet ta’ ħsara jew falliment tal-komponenti, is-sistemi kollha għall-kontroll tal-emissjonijiet li jiġu installati fuq jew inkorporati f’vettura tal-kategorija L soġġetta għal test għandhom ikunu qegħdin jiffunzjonaw matul il-proċeduri kollha.

5.2.1.4.   Għandhom jitkejlu l-konċentrazzjonijiet fl-isfond għall-kostitwenti tal-emissjonijiet kollha li jkunu ġew imkejla. L-ittestjar tal-egżost jirrekjedi t-teħid ta’ kampjuni u l-analiżi tal-arja ta' dilwizzjoni.

5.2.1.5.   Il-kejl tal-massa tal-materja partikulata fl-isfond

Il-livell tal-materja partikulata fl-isfond tal-arja ta' dilwizzjoni jista’ jiġi ddeterminat billi l-arja ta' dilwizzjoni ffiltrata tiġi mgħoddija mill-filtru tal-materja partikulata. Dan għandu jittieħed mill-istess punt bħall-kampjun tal-materja partikulata, jekk ikun applikabbli kejl tal-massa tal-materja partikulata skont l-Anness VI(A) tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013. Jista’ jsir kejl wieħed qabel jew wara t-test. Il-kejl tal-massa tal-materja partikulata jista’ jiġi kkoreġut billi titnaqqas il-kontribuzzjoni fl-isfond mis-sistema tad-dilwizzjoni. Il-kontribuzzjoni permessibbli fl-isfond għandha tkun ≤ 1 mg/km (jew il-massa ekwivalenti fuq il-filtru). Jekk il-kontribuzzjoni fl-isfond taqbeż dan il-livell, għandha tiġi applikata l-figura default ta’ 1 mg/km (jew il-massa ekwivalenti fuq il-filtru). Meta t-tnaqqis tal-kontribuzzjoni fl-isfond jagħti riżultat negattiv, ir-riżultat tal-massa tal-materja partikulata għandu jitqies bħala żero.

5.2.2.   Is-settings u l-verifikazzjoni tad-dinamometru

5.2.2.1.   It-tħejjija tal-vettura tat-test

5.2.2.1.1.   Il-manifattur għandu jipprovdi fittings u adapters addizzjonali, skont kif meħtieġ sabiex ikun jista’ jitbattal il-fjuwil fl-aktar punt baxx possibbli fit-tankijiet installati fuq il-vettura, kif ukoll sabiex ikun jista’ jinġabar kampjun tal-egżost.

5.2.2.1.2.   Il-pressjonijiet tat-tajers għandhom jiġu aġġustati skont l-ispeċifikazzjonijiet tal-manifattur għas-sodisfazzjon tas-servizz tekniku jew bil-għan li l-veloċità tal-vettura waqt it-test tat-triq u l-veloċità tal-vettura miksuba fuq id-dinamometru tax-xażi jkunu indaqs.

5.2.2.1.3.   Il-vettura tat-test għandha tkun imsaħħna fuq id-dinamometru tax-xażi fl-istess kondizzjoni li fiha kienet waqt it-test tat-triq.

5.2.2.2.   It-tħejjija tad-dinamometru, jekk is-settings jittieħdu mill-kejl ta’ deċellerazzjoni libera fit-triq

Qabel it-test, id-dinamometru tax-xażi għandu jissaħħan b’mod xieraq sal-forza stabbilizzata tal-frizzjoni Ff. It-tagħbija fuq id-dinamometru tax-xażi FE hija, minħabba l-għamla tiegħu, magħmula mit-telf totali ta’ frizzjoni Ff, jiġifieri s-somma tar-reżistenza frizzjonali li ddur tad-dinamometru tax-xażi, ir-reżistenza għad-dawrien tar-roti, ir-reżistenza frizzjonali tal-partijiet li jduru fis-sistema tal-motopropulsjoni tal-vettura u l-forza tal-ibbrejkjar tal-unità li tassorbi l-qawwa (pau) Fpau, kif muri fl-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-15:

Il-forza tar-reżistenza tal-mixi mixtieqa F* meħuda mill-Appendiċi 5 jew 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fus motorizzat u mill-Appendiċi 8 għal vettura b’żewġ roti jew aktar fuq il-fusien motorizzati, għandha tiġi riprodotta fuq id-dinamometru tax-xażi skont il-veloċità tal-vettura, jiġifieri:

Ekwazzjoni 2-16

It-telf totali tal-frizzjoni Ff fuq id-dinamometru tax-xażi għandu jitkejjel bl-użu tal-metodu msemmi fil-punt 5.2.2.2.1. jew 5.2.2.2.2.

5.2.2.2.1.   Tħaddim permezz ta’ dinamometru tax-xażi

Dan il-metodu japplika biss għal dinamometri tax-xażi li kapaċi jħaddmu vettura tal-kategorija L. Il-vettura tat-test għandha tinstaq b’mod stabbli permezz tad-dinamometru tax-xażi fil-veloċità tar-referenza v0 bis-sistema tal-mototrasmissjoni ingranata u bil-klaċċ mhux magħfus. It-telf totali ta’ frizzjoni Ff (v0) fil-veloċità ta’ referenza v0 huwa mogħti mill-forza tad-dinamometru tax-xażi.

5.2.2.2.2.   Deċellerazzjoni libera mingħajr assorbiment

Il-metodu użat għall-kejl tal-ħin tad-deċellerazzjoni libera huwa meqjus bħala l-metodu tad-deċellerazzjoni libera għall-kejl tat-telf totali tal-frizzjoni Ff. Id-deċellerazzjoni libera tal-vettura għandha ssir fuq id-dinamometru tax-xażi bil-proċedura deskritta fl-Appendiċi 5 jew 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fusien motorizzati u fl-Appendiċi 8 għal vettura mgħammra b’żewġ roti jew aktar fuq il-fus motorizzat, mingħajr ebda assorbiment mid-dinamometru tax-xażi. Għandu jitkejjel il-ħin tad-deċellerazzjoni libera Δti li jikkorrespondi għall-veloċità ta’ referenza v0. Il-kejl għandu jitwettaq mill-inqas tliet darbiet u l-ħin medju tad-deċellerazzjoni libera għandu jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-17:

5.2.2.2.3.   Telf totali tal-frizzjoni

It-telf totali tal-frizzjoni Ff(v0) fil-veloċità ta’ referenza v0 jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-18:

5.2.2.2.4.   Il-kalkolazzjoni tal-forza tal-unità tal-assorbiment tal-qawwa

Il-forza Fpau(v0) li għandha tiġi assorbita mid-dinamometru tax-xażi fil-veloċità ta’ referenza v0 tiġi kkalkolata bit-tnaqqis ta’ Ff(v0) mill-forza tar-reżistenza tal-mixi mixtieqa F*(v0), kif muri fl-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-19:

5.2.2.2.5.   Issettjar tad-dinamometru tax-xażi

Id-dinamometru tax-xażi, skont it-tip tiegħu, għandu jiġi ssettjat permezz ta’ wieħed mill-metodi deskritti fil-punti 5.2.2.2.5.1. sa 5.2.2.2.5.4. Il-metodu tal-issettjar magħżul għandu jiġi applikat għall-kejl tal-emissjonijiet tas-sustanza li tniġġes u tas-CO2, kif ukoll għall-kejl tal-effiċjenza tal-enerġija (il-konsum tal-fjuwil/enerġija u l-medda elettrika) kif stipulat fl-Anness VII.

5.2.2.2.5.1.   Dinamometru tax-xażi b’funzjoni poligonali

Fil-każ ta’ dinamometru tax-xażi b’funzjoni poligonali, fejn il-karatteristiċi tal-assorbiment jiġu stabbiliti permezz tal-valuri tat-tagħbija f’diversi punti ta’ veloċità, għandhom jintgħażlu mill-inqas tliet veloċitajiet speċifiċi, inkluża l-veloċità ta’ referenza, bħala punti ta’ ssettjar. F’kull punt ta’ ssettjar, id-dinamometru tax-xażi għandu jkun issettjat għall-valur Fpau (vj) miksub fil-punt 5.2.2.2.4.

5.2.2.2.5.2.   Dinamometru tax-xażi b’kontroll koeffiċjenti

Fil-każ ta’ dinamometru tax-xażi b’kontroll koeffiċjenti, fejn il-karatteristiċi ta’ assorbiment jiġu stabbiliti permezz ta’ koeffiċjenti speċifiċi ta’ funzjoni polinomjali, il-valur ta’ Fpau (vj) f’kull veloċità speċifikata għandu jiġi kkalkolat permezz tal-proċedura msemmija fil-punt 5.2.2.2.

Jekk wieħed jassumi li l-karatteristiċi tat-tagħbija huma:

Ekwazzjoni 2-20:

fejn:

il-koeffiċjenti a, b u c għandhom jiġu ddeterminati permezz tal-metodu ta’ regressjoni polinomjali.

Id-dinamometru tax-xażi għandu jiġi ssettjat għall-koeffiċjenti a, b u c miksuba permezz tal-metodu ta’ regressjoni polinomjali.

5.2.2.2.5.3.   Dinamometru tax-xażi b’digital setter poligonali F*

Fil-każ ta’ dinamometru tax-xażi b’digital setter poligonali, fejn jiġi inkorporat CPU fis-sistema, F*jiddaħħal direttament, u Δti, Ff u Fpau jiġu mkejla u kkalkolati awtomatikament sabiex id-dinamometru tax-xażi jiġi ssettjat għall-forza tar-reżistenza tal-mixi mixtieqa:

Ekwazzjoni 2-21:

F’dan il-każ, jiddaħħlu direttament wara xulxin diversi punti b’mod diġitali mis-sett ta’ informazzjoni F* j u vj, issir id-deċellerazzjoni libera u jitkejjel il-ħin tad-deċellerazzjoni libera Δtj. Wara li t-test tad-deċellerazzjoni libera jkun ġie ripetut diversi drabi, Fpau jiġi kkalkolat b’mod awtomatiku u jiġi ffissat f’intervalli ta’ veloċità ta’ 0.1 km/h għall-vetturi tal-kategorija L, fis-sekwenza li ġejja:

Ekwazzjoni 2-22:

Ekwazzjoni 2-23:

Ekwazzjoni 2-24:

5.2.2.2.5.4.   Dinamometru tax-xażi b’digital setter tal-koeffiċjenti f* 0, f* 2

Fil-każ ta’ dinamometru tax-xażi b’digital setter tal-koeffiċjenti, fejn jiġi inkorporat CPU fis-sistema, il-forza tar-reżistenza tal-mixi mixtieqa tiġi ssettjata b’mod awtomatiku fuq id-dinamometru tax-xażi.

F’dan il-każ, il-koeffiċjenti f* 0 u f* 2 jiddaħħlu direttament b’mod diġitali; issir id-deċellerazzjoni libera u jitkejjel il-ħin tad-deċellerazzjoni libera Δti. Fpau jiġi kkalkolat b’mod awtomatiku u jiġi ffissat f’intervalli ta’ veloċità ta’ 0,06 km/h għall-vetturi, fis-sekwenza li ġejja:

Ekwazzjoni 2-25:

Ekwazzjoni 2-26:

Ekwazzjoni 2-27:

5.2.2.2.6.   Verifika tas-settings tad-dinamometru

5.2.2.2.6.1.   Test ta’ verifika

Immedjatament wara s-setting inizjali, il-ħin tad-deċellerazzjoni libera ΔtE fuq id-dinamometru tax-xażi li jikkorrispondi għall-veloċità ta’ referenza (v0) għandu jitkejjel permezz tal-proċedura stipulata fl-Appendiċi 5 jew 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fusien motorizzati u fl-Appendiċi 8 għal vettura b’żewġ roti jew aktar fuq il-fusien motorizzati. Il-kejl għandu jsir mill-inqas tliet darbiet, filwaqt li l-ħin medju tad-deċellerazzjoni libera ΔtE għandu jiġi kkalkolat mir-riżultati. Il-forza tar-reżistenza tal-mixi ffissata fil-veloċità ta’ referenza FE (v0) fuq id-dinamometru tax-xażi tiġi kkalkolata bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-28:

5.2.2.2.6.2.   Kalkolazzjoni tal-iżball tas-setting

L-iżball tas-setting ε jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-29:

Id-dinamometru tax-xażi għandu jiġi aġġustat mill-ġdid jekk l-iżball tas-setting ma jissodisfax il-kriterji li ġejjin:

ε ≤ 2 fil-mija għal v0 ≥ 50 km/h

ε ≤ 3 fil-mija għal 30 km/h ≤ v0< 50 km/h

ε ≤ 10 fil-mija għal v0 < 30 km/h

Il-proċedura msemmija fil-punti 5.2.2.2.6.1. sa 5.2.2.2.6.2. għandha tiġi ripetuta sakemm l-iżball tas-setting jissodisfa l-kriterji. Is-setting tad-dinamometru tax-xażi u l-iżbalji osservati għandhom jiġu rreġistrati. Il-kampjuni tal-formoli tar-reġistrazzjoni huma pprovduti fil-mudell tar-rapport tat-test stipulat skont l-Artikolu 32(1) tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013.

5.2.2.3.   It-tħejjija tad-dinamometru, jekk is-settings jittieħdu minn tabella tar-reżistenza tal-mixi

5.2.2.3.1.   Il-veloċità speċifikata tal-vettura għad-dinamometru tax-xażi

Ir-reżistenza tal-mixi fuq id-dinamometru tax-xażi għandha tiġi vverifikata fil-veloċità speċifikata tal-vettura v. Għandhom jiġu vverifikati mill-inqas erba’ veloċitajiet speċifikati. Il-firxa tal-punti tal-veloċitajiet speċifikati tal-vetturi (l-intervall bejn il-punti minimi u massimi) għandha testendi waħda min-naħat tal-veloċità ta’ referenza jew il-firxa tal-veloċitajiet ta’ referenza, jekk ikun hemm aktar minn veloċità ta’ referenza waħda, b’mill-inqas Δv, kif definit fl-Appendiċi 5 jew 7 għal vettura mgħammra b’rota waħda fuq il-fus motorizzat u fl-Appendiċi 8 għal vettura b’żewġ roti jew aktar fuq il-fusien motorizzati. Il-punti tal-veloċitajiet speċifikati, inklużi l-punti tal-veloċità ta’ referenza, għandhom ikunu f’intervalli regolari ta’ mhux aktar minn 20 km/h minn xulxin.

5.2.2.3.2.   Verifika tad-dinamometru tax-xażi

5.2.2.3.2.1.   Immedjatament wara s-setting inizjali, għandu jitkejjel il-ħin tad-deċellerazzjoni libera fuq id-dinamometru tax-xażi li jikkorrispondi għall-veloċità speċifikata. Il-vettura ma għandhiex titpoġġa fuq id-dinamometru tax-xażi waqt il-kejl tal-ħin tad-deċellerazzjoni libera. Il-kejl tad-deċellerazzjoni libera għandu jibda meta l-veloċità tad-dinamometru tax-xażi taqbeż il-veloċità massima taċ-ċiklu tat-test.

5.2.2.3.2.2.   Il-kejl għandu jsir mill-inqas tliet darbiet u l-ħin medju tad-deċellerazzjoni libera ΔtE għandu jiġi kkalkolat mir-riżultati.

5.2.2.3.2.3.   Il-forza tar-reżistenza tal-mixi FE(vj) iffissata fil-veloċità speċifikata fuq id-dinamometru tax-xażi tiġi kkalkolata bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-30:

5.2.2.3.2.4.   L-iżball tas-setting error ε fil-veloċità speċifikata jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-31:

5.2.2.3.2.5.   Id-dinamometru tax-xażi għandu jiġi aġġustat mill-ġdid jekk l-iżball tas-setting ma jissodisfax il-kriterji li ġejjin:

ε ≤ 2 fil-mija għal v ≥ 50 km/h

ε ≤ 3 fil-mija għal 30 km/h ≤ v < 50 km/h

ε ≤ 10 fil-mija għal v < 30 km/h

5.2.2.3.2.6.   Il-proċedura deskritta fil-punti 5.2.2.3.2.1. sa 5.2.2.3.2.5. għandha tiġi ripetuta sakemm l-iżball tas-setting jissodisfa l-kriterji. Is-setting tad-dinamometru tax-xażi u l-iżbalji osservati għandhom jiġu rreġistrati.

5.2.2.4.   Is-sistema tad-dinamometru tax-xażi għandha tkun konformi mal-metodi ta’ kalibrazzjoni u verifika stipulati fl-Appendiċi 3.

5.2.3.   Kalibrazzjoni tal-analizzaturi

5.2.3.1.   Il-kwantità ta’ gass fil-pressjoni indikata kompatibbli mal-funzjonament tajjeb tal-apparat għandha tiġi injettata fl-analizzatur permezz tal-miter tal-fluss u l-valv intiż għat-tnaqqis tal-pressjoni mmontati fuq kull ċilindru tal-gass. L-apparat għandu jiġi aġġustat sabiex jindika bħala valur stabbilizzat il-valur imdaħħal fiċ-ċilindru tal-gass standard. Billi tibda mis-setting miksub biċ-ċilindru tal-gass tal-akbar kapaċità, għandha tiġi mpinġija kurva tad-devjazzjonijiet tal-apparat skont il-kontenut tad-diversi ċilindri standard użati. L-analizzatur ta’ jonizzazzjoni permezz ta’ fjamma għandu jiġi kkalibrat perjodikament, f’intervalli ta’ mhux aktar minn xahar, bl-użu ta’ taħlitiet ta’ arja/propan jew arja/hexane b’konċentrazzjonijiet nominali ta’ idrokarbur ugwali għal 50 fil-mija u 90 fil-mija ta’ skala sħiħa.

5.2.3.2.   L-analizzaturi tal-assorbiment tal-infrared mhux dispersiv għandhom jiġu ċċekkjati fl-istess intervalli bl-użu ta’ taħlitiet ta’ nitroġenu/CO u ta’ nitroġenu/CO2 f’konċentrazzjonijiet nominali ugwali għal 10, 40, 60, 85 u 90 fil-mija ta’ skala sħiħa.

5.2.3.3.   Għall-kalibrazzjoni tal-analizzatur tal-kimiluminexxenza tal-NOX, għandhom jintużaw taħlitiet ta’ nitroġenu/ossidu tan-nitroġenu (NO) b’konċentrazzjonijiet nominali ugwali għal 50 fil-mija u 90 fil-mija ta’ skala sħiħa. Il-kalibrazzjoni tat-tliet tipi ta’ analizzaturi kollha għandha tiġi ċċekkjata qabel kull serje ta’ testijiet, bl-użu ta’ taħlitiet tal-gassijiet, li jitkejlu f’konċentrazzjoni ugwali għal 80 fil-mija ta’ skala sħiħa. Jista’ jiġi applikat apparat għad-dilwizzjoni ta’ gass ta’ kalibrazzjoni f’konċentrazzjoni ta’ 100 fil-mija għall-konċentrazzjoni meħtieġa.

5.2.3.4.   Il-proċedura ta’ kontroll tar-rispons tal-idrokarbur permezz tad-ditekter ta’ jonizzazzjoni bil-fjamma msaħħna (FID) (analizzatur)

5.2.3.4.1.   Titjib fir-rispons tad-ditekter

L-FID għandu jiġi aġġustat skont l-ispeċifikazzjonijiet tal-manifattur. Sabiex jittejjeb ir-rispons, għandu jintuża propan fl-arja fuq l-aktar medda komuni tat-tħaddim.

5.2.3.4.2.   Kalibrazzjoni tal-analizzatur tal-idrokarbur

L-analizzatur għandu jiġi kkalibrat billi jintuża propan fl-arja u arja sintetika purifikata (ara l-punt 5.2.3.6.).

Għandha tiġi stabbilita kurva ta’ kalibrazzjoni kif deskritt fil-punt 5.2.3.1 sa 5.2.3.3.

5.2.3.4.3.   Il-fatturi tar-rispons ta’ idrokarbonji differenti u l-limiti rrakkomandati

Il-fattur tar-rispons (Rf) għal speċi ta’ idrokarbur partikolari huwa l-proporzjon tal-qari FID C1 għall-konċentrazzjoni fiċ-ċilindru tal-gass, espress bħala ppm C1.

Il-konċentrazzjoni tal-gass tat-test għandha tkun fuq livell li jagħti rispons ta’ madwar 80 fil-mija tal-iskala kollha tad-diflezzjoni għall-firxa tat-tħaddim. Il-konċentrazzjoni għandha tkun magħrufa għal preċiżjoni ta’ 2 fil-mija b’referenza għall-istandard gravimetriku espress fil-volum. Barra minn hekk, iċ-ċilindru tal-gass għandu jkun prekondizzjonat għal 24 siegħa f’temperatura bejn 293.2 K u 303.2 K (20 °C u 30 °C).

Il-fatturi tar-rispons għandhom jiġu ddeterminati meta jibda jaħdem l-analizzatur u minn hemm ’il quddiem f’intervalli kbar tal-manutenzjoni. Il-gassijiet tat-test li jridu jintużaw u l-fatturi tar-rispons irrakkomandati huma:

Metanu u arja purifikata: 1,00 < Rf < 1,15 jew 1,00 < Rf < 1,05 għall-vetturi li jieħdu l-NG/bijometanu

Propylene u arja purifikata: 0,90 < Rf < 1,00

Toluene u arja purifikata: 0,90 < Rf < 1,00

Dawn huma relattivi għal fattur tar-rispons (Rf) ta’ 1,00 għall-propan u għall-arja purifikata.

5.2.3.5.   Il-proċeduri tal-kalibrazzjoni u l-verifika tat-tagħmir għall-kejl tal-emissjonijiet tal-massa tal-materja partikulata

5.2.3.5.1.   Il-kalibrazzjoni tal-miter tal-fluss

Is-servizz tekniku għandu jassigura li jkun inħareġ ċertifikat tal-kalibrazzjoni għall-miter tal-fluss li juri l-konformità ma’ standard traċċabbli fi żmien perjodu ta’ 12-il xahar qabel it-test, jew minn mindu saret kwalunkwe tiswija jew bidla li tista’ tinfluwenza l-kalibrazzjoni.

5.2.3.5.2.   Il-kalibrazzjoni tal-miżien tal-mikrogrammi

Is-servizz tekniku għandu jassigura li jkun inħareġ ċertifikat tal-kalibrazzjoni għall-miżien tal-mikrogrammi li juri l-konformità ma’ standard traċċabbli fi żmien perjodu ta’ 12-il xahar qabel it-test.

5.2.3.5.3.   L-użin tal-filtru ta’ referenza

Sabiex jiġu ddeterminati l-piżijiet speċifiċi tal-filtru ta’ referenza, għandhom jintiżnu mill-inqas żewġ filtri ta’ referenza mhux użati fi żmien 8 sigħat, iżda preferibbilment fl-istess ħin li jintiżen il-filtru tal-kampjun. Il-filtri ta’ referenza għandhom ikunu tal-istess daqs u materjal bħall-filtru tal-kampjun.

Jekk il-piż speċifiku ta’ kwalunkwe filtru ta’ referenza jinbidel b’aktar minn ± 5 μg bejn il-piżijiet tal-filtru tal-kampjun, imbagħad il-filtru tal-kampjun u l-filtri ta’ referenza għandhom jiġu kkondizzjonati mill-ġdid fil-kamra tal-użin u jerġgħu jintiżnu.

Dan għandu jkun ibbażat fuq tqabbil tal-piż speċifiku tal-filtru ta’ referenza u l-medja tad-dawrien tal-piżijiet speċifiċi ta’ dak il-filtru.

Il-medja tad-dawrien għandha tiġi kkalkolata mill-piżijiet speċifiċi miġbura fil-perjodu minn meta l-filtri ta’ referenza tqiegħdu fil-kamra tal-użin. Il-perjodu medju għandu jkun ta’ bejn ġurnata waħda u 30 ġurnata.

Huwa permess li l-filtri tal-kampjun u ta’ referenza jintiżnu u jiġu kkondizzjonati għal aktar minn darba sakemm jgħaddi perjodu ta’ 80 siegħa wara l-kejl tal-gassijiet mit-test tal-emissjonijiet.

Jekk, f’dan il-perjodu, aktar minn nofs in-numru ta’ filtri ta’ referenza jilħqu l-kriterju ta’ ± 5 μg, l-użin tal-filtru tal-kampjun ikun jista’ jitqies bħala validu.

Jekk, fi tmiem dan il-perjodu, jiġu applikati żewġ filtri ta’ referenza u filtru wieħed jonqos milli jilħaq il-kriterju ta’ ± 5 μg, l-użin tal-filtru tal-kampjun ikun jista’ jitqies bħala validu taħt il-kondizzjoni li s-somma tad-differenzi assoluti bejn il-medji speċifiċi u l-medji tad-dawrien miż-żewġ filtri ta’ referenza ma tkunx aktar minn 10 μg.

Jekk ikun hemm inqas minn nofs il-filtri ta’ referenza li jilħqu l-kriterju ta’ ± 5 μg, il-filtru tal-kampjun għandu jiġi mwarrab u t-test tal-emissjonijiet jiġi ripetut. Il-filtri kollha ta’ referenza għandhom jitwarrbu u jinbidlu fi żmien 48 siegħa.

Fil-każijiet l-oħrajn kollha, il-filtri ta’ referenza għandhom jinbidlu mill-inqas kull 30 ġurnata u b’tali mod li ma jintiżen l-ebda filtru tal-kampjun mingħajr ma jiġi mqabbel ma’ filtru ta’ referenza li jkun ilu preżenti fil-kamra tal-użin għal mill-inqas ġurnata waħda.

Jekk il-kriterji tal-istabilità tal-kamra tal-użin spjegati fil-punt 4.5.3.12.1.3.4. ma jiġux issodisfati, iżda l-piżijiet tal-filtri ta’ referenza jissodisfaw il-kriterji elenkati fil-punt 5.2.3.5.3, il-manifattur tal-vettura għandu l-għażla li jaċċetta l-piżijiet tal-filtru tal-kampjun jew inkella li jħassar it-testijiet, jirranġa s-sistema tal-kontroll tal-kamra tal-użin u jerġa’ jagħmel it-test.

Figura 1-6

Il-konfigurazzjoni tas-sonda kampjunarja tal-materja partikulata

5.2.3.6.   Gassijiet ta’ referenza

5.2.3.6.1.   Gassijiet puri

Il-gassijiet puri li ġejjin għandhom ikunu disponibbli, jekk jista’ jkun, għall-kalibrazzjoni u t-tħaddim:

Nitroġenu purifikat: (purità: ≤ 1 ppm C1, ≤ 1 ppm CO, ≤ 400 ppm CO2, ≤ 0,1 ppm NO);

Arja sintetika purifikata: (purità: ≤ 1 ppm C1, ≤ 1 ppm CO, ≤ 400 ppm CO2, ≤ 0,1 ppm NO); kontenut ta’ ossiġenu bejn 18 u 21 fil-mija skont il-volum;

Ossiġenu purifikat: (purità > 99,5 fil-mija vol. O2);

Idroġenu purifikat (u taħlita li fiha l-ħiljum): (purità ≤ 1 ppm C1, ≤400 ppm CO2);

Monossidu tal-karbonju: (purità minima ta’ 99,5 fil-mija);

Propan: (purità minima ta’ 99.5 fil-mija).

5.2.3.6.2.   Il-kalibrazzjoni u l-gassijiet mifruxa

Għandhom ikunu disponibbli t-taħlitiet ta’ gassijiet li għandhom il-kompożizzjonijiet tekniċi li ġejjin:

(a)	C3H8 u l-arja sintetika purifikata (ara l-punt 5.2.3.5.1.);

(b)	CO u n-nitroġenu purifikat;

(c)	CO2 u n-nitroġenu purifikat;

(d)	NO u n-nitroġenu purifikat (l-ammont ta’ NO2 li jinsab f’dan il-gass ta’ kalibrazzjoni ma għandux jaqbeż il-5 fil-mija tal-kontenut ta’ NO).

Il-konċentrazzjoni vera ta’ gass ta’ kalibrazzjoni għandha tkun fi ħdan ± 2 % tal-figura msemmija.

5.2.3.6.   Il-kalibrazzjoni u l-verifika tas-sistema ta’ dilwizzjoni

Is-sistema ta’ dilwizzjoni għandha tiġi kkalibrata u vverifikata u għandha tkun konformi mar-rekwiżiti tal-Appendiċi 4.

5.2.4.   Il-prekondizzjonament tal-vettura tat-test

5.2.4.1.   Il-vettura tat-test għandha tiġi ttrasferita lejn iż-żona fejn sejjer isir it-test u għandhom jitwettqu l-operazzjonijiet li ġejjin:

—	It-tankijiet tal-fjuwil għandhom jiġu msoffija permezz tad-drain(s) tat-tankijiet tal-fjuwil ipprovduti u jiġi ċċarġjat skont ir-rekwiżit tal-fjuwil tat-test kif speċifikat fl-Appendiċi 2 għal nofs il-kapaċità tat-tankijiet.

—

Il-vettura tat-test għandha titqiegħed, billi tinstaq jew inkella billi tiġi imbottata, fuq dinamometru u mbagħad titħaddem permezz taċ-ċiklu tat-test applikabbli kif speċifikat għas-(sub-)kategorija tal-vetturi fl-Appendiċi 6. Il-vettura ma għandhiex bżonn tkun kiesħa u tista’ tintuża għall-issettjar tal-qawwa tad-dinamometru.

5.2.4.2.   Jistgħu jitwettqu ġirjiet ta’ prattika matul l-iskeda ta’ sewqan preskritta f’diversi punti tat-test, diment li ma jitteħidx kampjun tal-emissjonijiet, bil-għan li tinstab l-azzjoni minima tal-aċċelleratur sabiex tinżamm ir-relazzjoni xierqa bejn il-veloċità u l-ħin, jew sabiex ikunu jistgħu jsiru l-aġġustamenti fis-sistema kampjunarja.

5.2.4.3.   Fi żmien ħames minuti minn xħin jitlesta l-prekondizzjonament, il-vettura tat-test għandha titneħħa minn fuq id-dinamometru u tista’ tinstaq jew tiġi mbottata lejn iż-żona tal-immersjoni sabiex tiġi pparkjata. Il-vettura għandha tinħażen għal bejn sitt sigħat u 36 siegħa qabel it-test tat-tip I bi startjar fil-kesħa jew sakemm it-temperatura taż-żejt tal-magna TO jew it-temperatura tas-sustanza li tkessaħ TC jew it-temperatura tal-isparkplagg seat/gasket TP (din tapplika biss għal magna b’arja mkessħa) tkun daqs it-temperatura tal-arja fiż-żona tal-immersjoni fi ħdan 2 K.

5.2.4.4.   Bil-għan li titkejjel il-materja partikulata, bejn sitt sigħat u 36 siegħa qabel l-ittestjar, għandu jitwettaq iċ-ċiklu tat-test applikabbli mill-Parti A tal-Anness VI tar-Regolament (UE) Nru. 168/2013 fuq il-bażi tal-Anness IV ta' dak ir-Regolament. Id-dettalji tekniċi taċ-ċiklu tat-test applikabbli huma stipulati fl-Appendiċi 6 u ċ-ċiklu tat-test applikabbli għandu jintuża wkoll għall-prekondizzjonament tal-vettura. Għandhom jitwettqu tliet ċikli konsekuttivi. Is-setting tad-dinamometru għandu jkun kif indikat fil-punt 4.5.6.

5.2.4.5.   Fuq talba tal-manifattur, vetturi mgħammra b’magni bi tqabbid bl-isparkplaggs b’injezzjoni indiretta jistgħu jiġu prekondizzjonati b’ċiklu tas-sewqan wieħed tal-Ewwel Parti, ċiklu tas-sewqan wieħed tat-Tieni Parti u żewġ ċikli tas-sewqan tat-Tielet Parti, jekk applikabbli, mid-WMTC.

F’faċilità tat-testijiet fejn test fuq vettura li tarmi ammont baxx ta' materja partikulata baxxi tista’ tiġi kkontaminata minn residwu minn test preċedenti, huwa rrakkomandat li, sabiex l-apparat kampjunarju jkun soġġett għal prekondizzjonament, il-vettura li tarmi ammont baxx ta' materja partikulata għandha tgħaddi minn 20 minuta ta’ ċiklu ta’ sewqan fi stat stabbli u f’veloċità ta’ 120 km/h jew f’70% tal-veloċità massima tad-disinn tal-vetturi li mhumiex kapaċi jilħqu veloċità ta’ 120 km/h, segwiti minn tliet ċikli konsekuttivi tat-Tieni Parti jew tat-Tielet Parti tad-WMTC, jekk ikun fattibbli.

Wara dan il-prekondizzjonament, u qabel l-ittestjar, il-vetturi għandhom jinżammu f’kamra fejn it-temperatura tibqa’ relattivament kostanti bejn 293.2 K u 303.2 K (20 °C u 30 °C). Dan il-kondizzjonament għandu jitwettaq għal mill-inqas sitt sigħat u jissokta sakemm it-temperatura taż-żejt tal-magna u l-likwidu tat-tkessiħ, jekk ikun hemm, ikunu fi ħdan ± 2 K tat-temperatura tal-kamra.

Jekk ikun mitlub mill-manifattur, it-test għandu jitwettaq mhux aktar tard minn 30 siegħa wara li l-vettura tkun tħaddmet fit-temperatura normali tagħha.

5.2.4.6.   Il-vetturi mgħammra b’magna positive-ignition, li jieħdu LPG, NG/bijometanu, H2NG, idroġenu jew li huma mgħammra b’tali mod li jistgħu jieħdu petrol, NG/bijometanu, H2NG jew idroġenu bejn it-testijiet fuq l-ewwel fjuwil ta’ referenza f’forma ta’ gass u fuq it-tieni fjuwil ta’ referenza f’forma ta’ gass, għandhom jiġu prekondizzjonati it-test fuq it-tieni fjuwil ta’ referenza. Dan il-prekondizzjonament fuq it-tieni fjuwil ta’ referenza għandu jinvolvi ċiklu ta’ prekondizzjonament li jkun jikkonsisti f’ċiklu wieħed tal-Ewwel Parti, ċiklu wieħed tat-Tieni Parti u żewġ ċikli tat-Tielet Parti tad-WMTC, kif deskritt fl-Appendiċi 6. Fuq talba tal-manifattur u bil-kunsens tas-servizz tekniku, dan il-prekondizzjonament jista’ jiġi estiż. Is-setting tad-dinamometru għandu jkun kif indikat fil-punt 4.5.6 ta’ dan l-Anness.

5.2.5.   Testijiet tal-emissjonijiet

5.2.5.1.   Startjar u startjar mill-ġdid tal-magna

5.2.5.1.1.   Il-magna għandha tiġi startjata skont il-proċeduri tal-istartjar irrakkomandati mill-manifattur. Iċ-ċiklu tat-test għandu jibda meta tiġi startjata l-magna.

5.2.5.1.2.   Il-vetturi tat-test mgħammra b’ċowks awtomatiċi għandhom jitħaddmu skont l-istruzzjonijiet elenkati fl-istruzzjonijiet operattivi tal-manifattur jew fil-manwal tas-sid li jkopri l-issettjar taċ-ċowk u l-“kick-down” (twaqqigħ tal-ger) bil-magna kiesħa, mhux ingranata u rrevjata. Fil-każ tad-WMTC stabbilit fl-Appendiċi 6, it-trasmissjoni għandha titpoġġa fuq il-ger 15-il sekonda wara li tiġi startjata l-magna. Jekk ikun hemm bżonn, jistgħu jintużaw il-brejkijiet biex iżommu lir-roti milli jduru. Fil-każ taċ-ċikli bbażati fuq l-ECE R40 jew 47, it-trasmissjoni għandha titpoġġa fuq il-ger ħames sekondi qabel l-ewwel aċċellerazzjoni.

5.2.5.1.3.   Il-vetturi tat-test mgħammra b’ċowks manwali għandhom jitħaddmu skont l-istruzzjonijiet operattivi tal-manifattur jew skont il-manwal tas-sid. Meta jiġu pprovduti l-ħinijiet fl-istruzzjonijiet, jista’ jiġi speċifikat il-punt għat-tħaddim, fi 15-il sekonda mill-ħin irrakkomandat.

5.2.5.1.4.   Jekk ikun hemm bżonn, l-operatur jista’ juża ċ-ċowk, l-aċċelleratur, eċċ. sabiex iżomm il-magna għaddejja taħdem.

5.2.5.1.5.   Jekk l-istruzzjonijiet operattivi tal-manifattur jew il-manwal tas-sid ma jispeċifikaw ebda proċedura ta’ startjar tal-magna sħuna, il-magna (fil-każ ta’ magni awtomatiċi u biċ-ċowk manwali) għandha tiġi startjata billi l-aċċelleratur jinfetaħ madwar nofs triq u permezz tal-cranking tal-magna sakemm tistartja.

5.2.5.1.6.   Jekk, waqt l-istartjar fil-kesħa, il-vettura tat-test ma tistartjax wara għaxar sekondi mill-cranking jew wara għaxar ċikli tal-mekkaniżmu ta’ startjar manwali, il-cranking għandu jieqaf u għandha tiġi stabbilita r-raġuni wara n-nuqqas ta’ startjar tagħha. L-apparat li jkejjel id-dawriet fuq il-kampjunarju tal-volum kostanti għandu jintefa u l-valvi solenojdi tal-kampjun għandhom jitpoġġew fil-pożizzjoni ta’ “standby” waqt dan il-perjodu ta’ dijanjożi. Barra minn hekk, il-blower tas-CVS għandu jintefa jew inkella jiġi skonnettjat it-tubu tal-egżost mill-pajp tal-egżost waqt dan il-perjodu ta’ dijanjożi.

5.2.5.1.7.   Jekk in-nuqqas li l-vettura tistartja jkun dovut għal xi żball operattiv, il-vettura tat-test għandha tiġi skedata mill-ġdid sabiex tiġi ttestjata meta tistartja kiesħa. Jekk in-nuqqas li l-vettura tistartja jkun ikkawżat minn ħsara fil-vettura, tista’ tittieħed azzjoni korrettiva (wara l-provvedimenti ta’ manutenzjoni mhux skedata) li ddum inqas minn 30 minuta u t-test ikun jista’ jissokta. Is-sistema kampjunarja għandha tiġi attivata mill-ġdid fl-istess ħin hekk kif tibda ddur il-magna. Is-sekwenza tat-tajming tal-iskeda tas-sewqan għandha tibda meta tistartja l-magna. Jekk in-nuqqas li l-vettura tistartja jkun ikkawżat minn ħsara fil-vettura u, għalhekk, il-vettura ma tkunx tista’ tistartja, it-test għandu jiġi ddikjarat null, il-vettura għandha titneħħa minn fuq id-dinamometru, tittieħed azzjoni korrettiva (wara l-provvedimenti ta’ manutenzjoni mhux skedata) u l-vettura tiġi skedata mill-ġdid sabiex tiġi ttestjata. Barra minn hekk, għandhom jiġu rrapportati r-raġuni għall-ħsara (jekk jiġi stabbilit li hemm ħsara) u l-azzjoni korrettiva li tittieħed.

5.2.5.1.8.   Jekk il-vettura tat-test ma tistartjax waqt iċ-ċiklu tat-test ta’ startjar fis-sħana wara għaxar sekondi mill-cranking jew wara għaxar ċikli tal-mekkaniżmu ta’ startjar manwali, il-cranking għandu jitwaqqaf, it-test għandu jiġi ddikjarat null, il-vettura għandha titneħħa minn fuq id-dinamometru, tittieħed azzjoni korrettiva u l-vettura tiġi skedata mill-ġdid sabiex tiġi ttestjata. Barra minn hekk, għandhom jiġu rrapportati r-raġuni għall-ħsara (jekk jiġi stabbilit li hemm ħsara) u l-azzjoni korrettiva li tittieħed.

5.2.5.1.9.   Jekk il-magna “tixgħel b’mod falz”, l-operatur għandu jtenni l-proċedura tal-istartjar irrakkomandata (bħall-issettjar mill-ġdid taċ-ċowk, eċċ.)

5.2.5.2.   Tifi ħesrem (stalling)

5.2.5.2.1.   Jekk il-magna tieqaf ħesrem waqt il-perjodu tal-idling, hija għandha terġa’ tinxtegħel immedjatament u t-test jitkompla. Jekk il-magna ma tkunx tista’ tinxtegħel fil-ħin sabiex il-vettura tkun tista’ tagħmel l-aċċellerazzjoni li jmiss kif preskritt, l-indikatur tal-iskeda tas-sewqan għandu jitwaqqaf. Meta l-magna terġa’ tistartja, l-indikatur tal-iskeda tas-sewqan għandu jiġi attivat mill-ġdid.

5.2.5.2.2.   Jekk il-magna tieqaf ħesrem waqt modalità operattiva oħra għajr waqt l-idling, l-indikatur tal-iskeda tas-sewqan għandu jitwaqqaf, il-vettura tat-test tiġi startjata mill-ġdid u taċċellera sakemm tilħaq il-veloċità meħtieġa f’dak il-punt fl-iskeda tas-sewqan, u t-test ikun jista’ jitkompla. Waqt l-aċċellerazzjoni sa dan il-punt, it-tibdil tal-gerijiet għandu jsir skont il-punt 4.5.5.

5.2.5.2.3.   Jekk il-vettura tat-test ma tiġix startjata mill-ġdid f’ħin ta’ minuta, it-test għandu jiġi ddikjarat null, il-vettura għandha titneħħa minn fuq id-dinamometru, tittieħed azzjoni korrettiva u l-vettura tiġi skedata mill-ġdid sabiex tiġi ttestjata. Barra minn hekk, għandhom jiġu rrapportati r-raġuni għall-ħsara (jekk jiġi stabbilit li hemm ħsara) u l-azzjoni korrettiva li tittieħed.

5.2.6.   Struzzjonijiet tas-sewqan

5.2.6.1.   Il-vettura tat-test għandha tinstaq b’moviment minimu tal-aċċelleratur sabiex tinżamm il-veloċità mixtieqa. Ma huwa permess ebda użu simultanju tal-brejkijiet u tal-aċċelleratur.

5.2.6.2.   Jekk il-vettura tat-test ma tkunx tista’ taċċellera bir-rata speċifikata, hija għandha titħaddem bl-aċċelleratur miftuħ kompletament sakemm il-veloċità tar-romblu tilħaq il-valur preskritt għal dak il-ħin fl-iskeda tas-sewqan.

5.2.7.   Testijiet tad-dinamometru

5.2.7.1.   It-test komplut tad-dinamometru jikkonsisti minn partijiet konsekuttivi kif deskritt fil-punt 4.5.4.

5.2.7.2.   Għal kull test, għandhom jittieħdu l-passi li ġejjin:

(a)	qiegħed ir-roti tal-vettura fuq dinamometru mingħajr ma tistartja l-magna;

(b)	attiva l-fann li jkessaħ il-vettura;

(c)	għall-vetturi tat-test kollha, bil-valvi tas-selettur tal-kampjun fil-pożizzjoni “standby”, qabbad il-boroż evakwati li jiġbru l-kampjuni mas-sistemi li jiġbru kampjuni ta’ egżost li dilwit u ta’ arja ta' dilwizzjoni;

(d)

ixgħel is-CVS (jekk ma jkunx mixgħul diġà), il-pompi tal-kampjun u l-apparat li jkejjel it-temperatura. (L-iskambjatur tas-sħana tal-kampjunarju tal-volum kostanti, jekk jintuża, kif ukoll il-linji kampjunarji, għandhom jissaħħnu minn qabel għat-temperaturi operattivi rispettivi tagħhom qabel jibda t-test);

(e)

aġġusta r-rati tal-fluss tal-kampjun għar-rata ta’ fluss mixtieqa u ssettja l-mekkaniżmi li jkejlu l-fluss tal-gass għal żero; — Għat-teħid ta’ kampjuni f’forma ta’ gass fil-borża (minbarra l-idrokarbur), ir-rata minima ta’ fluss hija ta’ 0.08 litri fis-sekonda; — Għat-teħid ta’ kampjuni ta’ idrokarbur, ir-rata minima ta’ fluss mid-detezzjoni ta’ jonizzazzjoni ta’ fjamma (FID) (jew mid-detezzjoni ta’ jonizzazzjoni bil-fjamma msaħħna (HFID) fil-każ ta’ vetturi li jaħdmu bil-metanol) hija ta’ 0.031 litri fis-sekonda;

(f)	waħħal it-tubu flessibbli tal-egżost mal-pajpijiet tal-egżost tal-vettura;

(g)	ixgħel l-apparat li jkejjel il-fluss tal-gass, qiegħed il-valvi li jagħżlu l-kampjun sabiex jiddirezzjonaw il-fluss tal-kampjun fil-borża kampjunarja “mhux permanenti” tal-egżost, il-borża kampjunarja “mhux permanenti” tal-arja ta' dilwizzjoni, dawwar iċ-ċavetta u startja l-magna;

(h)	poġġi t-trasmissjoni fuq ger;

(i)	ibda l-aċċellerazzjoni inizjali tal-vettura tal-iskeda tas-sewqan;

(j)	ħaddem il-vettura skont iċ-ċikli tas-sewqan speċifikati fil-punt 4.5.4.;

(k)	fi tmiem l-ewwel parti jew l-ewwel parti tat-test f’kondizzjoni kiesħa, ixgħel fl-istess ħin il-flussi tal-kampjun mill-ewwel boroż u poġġi l-kampjuni fit-tieni sett ta’ boroż, itfi l-apparat li jkejjel il-fluss tal-gass Nru. 1 u ixgħel l-apparat li jkejjel il-fluss tal-gass Nru. 2;

(l)

fil-każ ta’ vetturi li kapaċi jitħaddmu fit-tielet parti tad-WMTC, fi tmiem it-tieni parti, ixgħel fl-istess ħin il-flussi tal-kampjun mit-tieni sett ta’ boroż u poġġi l-kampjuni fit-tielet sett ta’ boroż, itfi l-apparat li jkejjel il-fluss tal-gass Nru. 2 u ixgħel l-apparat li jkejjel il-fluss tal-gass Nru. 3;

(m)

qabel tibda parti ġdida, irreġistra d-dawriet imkejla tar-romblu jew tax-xaft u ssettja mill-ġdid l-apparat li jgħodd id-dawriet jew aqleb għat-tieni apparat li jgħodd id-dawriet. Mill-aktar fis possibbli, ittrasferixxi l-kampjuni tal-egżost u tal-arja ta' dilwizzjoni lejn is-sistema analitika u pproċessa l-kampjuni skont il-punt 6 sabiex tikseb qari stabbilizzat tal-kampjun tal-borża tal-egżost fuq l-analizzaturi kollha f’20 minuta mit-tmiem tal-fażi tal-ġbir tal-kampjuni tat-test;

(n)	itfi l-magna żewġ sekondi wara t-tmiem tal-aħħar parti tat-test;

(o)	immedjatament wara t-tmiem tal-perjodu tat-teħid tal-kampjuni, itfi l-fann li jkessaħ;

(p)	itfi l-kampjunarju tal-volum kostanti (CVS) jew il-venturi bi fluss kritiku (CFV) jew aqla’ t-tubu tal-egżost mill-pajpijiet tal-egżost tal-vettura;

(q)	aqla’ t-tubu tal-egżost mill-pajpijiet tal-egżost tal-vettura u neħħi l-vettura minn fuq id-dinamometru;

(r)	għal raġunijiet ta’ tqabbil u analiżi, għandhom jiġu mmonitorjati kemm id-dejta dwar l-emissjonijiet sekonda b’sekonda (tal-gass dilwiti, kif ukoll ir-riżultati miksuba mill-boroż.

6.   Analiżi tar-riżultati

6.1.   Testijiet tat-tip I

6.1.1.   Analiżi tal-emissjonijiet tal-egżost u tal-konsum tal-fjuwil

6.1.1.1.   Analiżi tal-kampjuni fil-boroż

L-analiżi għandha tibda mill-aktar fis possibbli, u fi kwalunkwe każ mhux aktar tard minn 20 minuta wara t-tmiem tat-testijiet, bil-għan li jiġu ddeterminati:

—	il-konċentrazzjonijiet ta’ idrokarbonji, monossidu tal-karbonju, ossidi tan-nitroġenu u dijossidu tal-karbonju fil-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni fil-borża/boroż B;

—	il-konċentrazzjonijiet ta’ idrokarbonji, monossidu tal-karbonju, ossidi tan-nitroġenu u dijossidu tal-karbonju fil-kampjun tal-gassijiet tal-egżost dilwiti fil-borża/boroż A.

6.1.1.2.   Il-kalibrazzjoni tal-analizzaturi u r-riżultati tal-konċentrazzjoni

L-analiżi tar-riżultati għandha ssir fil-passi li ġejjin:

(a)	qabel kull analiżi ta’ kampjun, il-firxa tal-analizzatur li tkun ser tintuża għal kull sustanza li tniġġes għandha tiġi ssettjata għal żero bil-gass żero addattat;

(b)	l-analizzaturi għandhom jiġu ssettjati għall-kurvi tal-kalibrazzjoni permezz tal-gassijiet span ta’ konċentrazzjonijiet nominali ta’ 70 sa 100 fil-mija tal-firxa;

(c)	imbagħad, iż-żerijiet tal-analizzaturi jiġu vverifikati mill-ġdid. Jekk il-qari jkun differenti b’aktar minn 2 fil-mija tal-firxa minn dik stabbilita fil-punt (b) hawn fuq, il-proċedura tiġi ripetuta;

(d)	il-kampjuni jiġu analizzati;

(e)	wara l-analiżi, il-punti żero u span jiġu vverifikati mill-ġdid bl-użu tal-istess gassijiet. Jekk il-qari jkun fi ħdan 2 fil-mija ta’ dak imsemmi fil-punt (c) hawn fuq, l-analiżi titqies bħala aċċettabbli;

(f)	fil-punti kollha ta’ din it-taqsima, ir-rati tal-fluss u l-pressjonijiet tal-gassijiet differenti għandhom ikunu l-istess bħal dawk użati waqt il-kalibrazzjoni tal-analizzaturi;

(g)	il-figura adottata għall-konċentrazzjoni ta’ kull sustanza li tniġġes imkejla fil-gassijiet hija dik li tinqara wara l-istabbilizzazzjoni fuq l-apparat tal-kejl.

6.1.1.3.   Il-kejl tad-distanza koperta

Id-distanza (S) tabilħaqq koperta għal parti mit-test għandha tiġi kkalkolata permezz tal-multiplikazzjoni tan-numru ta’ dawriet li jinqraw mill-kalkolatur kumulattiv (ara l-punt 5.2.7.) biċ-ċirkonferenza tar-romblu. Din id-distanza għandha tiġi espressa f’km.

6.1.1.4.   Id-determinazzjoni tal-kwantità ta’ gass li joħroġ

Ir-riżultati tat-test irrapportati għandhom jinħadmu għal kull test u għal kull parti miċ-ċiklu bl-użu tal-formuli li ġejjin. Ir-riżultati kollha tat-testijiet tal-emissjonijiet għandhom jiġu mqarrba, bl-użu tal-“metodu ta’ tqarrib” f’ASTM E 29-67, għan-numru ta’ postijiet deċimali indikati bl-espressjoni tal-istandard applikabbli għal tliet figuri sinjifikanti.

6.1.1.4.1.   Il-volum totali ta’ gass dilwit

Il-volum totali ta’ gass dilwit, espress f’m3/parti miċ-ċiklu, aġġustat għall-kondizzjonijiet ta’ referenza ta’ 273,2 K (0 °C ) u 101,3 kPa, jiġi kkalkolat permezz ta’

Ekwazzjoni 2-32:

fejn:

V0 huwa l-volum ta’ gass spostat mill-pompa P matul dawra waħda, espress f’m3/dawra. Dan il-volum huwa funzjoni tad-differenzi bejn is-sezzjonijiet fid-dħul u fl-iżbokk tal-pompa;

N huwa n-numru ta’ dawriet li tagħmel il-pompa P waqt kull parti tat-test;

Pa hija l-pressjoni ambjentali espressa f’kPa;

Pi hija s-sottopressjoni medja waqt il-parti tat-test fis-sezzjoni tad-dħul tal-pompa P, espressa f’kPa;

TP hija t-temperatura (espressa f’K) tal-gassijiet dilwiti waqt il-parti tat-test, imkejla fis-sezzjoni tad-dħul tal-pompa P.

6.1.1.4.2.   Idrokarbonji (HC)

Il-massa tal-idrokarbonji mhux maħruqa li joħorġu permezz tal-egżost tal-vettura matul it-test għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-formula li ġejja:

Ekwazzjoni 2-33:

fejn:

HCm hija l-massa tal-idrokarbonji li joħorġu waqt il-parti tat-test, espressa f’mg/km;

S hija d-distanza definita fil-punt 6.1.1.3.;

V huwa l-volum totali, definit fil-punt 6.1.1.4.1.;

dHC hija d-densità tal-idrokarbonji fit-temperatura u l-pressjoni ta’ referenza (273,2 K u 101,3 kPa); dHC 631·103 mg/m3 għall-petrol (E5) (C1H1.89O0.016); = 932·103 mg/m3 għall-etanol (E85) (C1H2.74O0.385); = 622·103 mg/m3 għad-diżil (B5)(C1Hl.86O0.005); = 649·103 mg/m3 għal-LPG (C1H2.525); = 714·103 mg/m3 għall-NG/bijogass (C1H4); = mg/m3 għall-H2NG (fejn (espressa f’volum %)).

HCc hija l-konċentrazzjoni tal-gassijiet dilwiti, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm) ta’ karbonju ekwivalenti (pereżempju; il-konċentrazzjoni fi propan immultiplikata bi tlieta), ikkoreġuta sabiex tittieħed f’kunsiderazzjoni l-arja ta' dilwizzjoni permezz tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-34:

fejn:

HCe hija l-konċentrazzjoni ta’ idrokarbonji, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm) ta’ karbonju ekwivalenti, fil-kampjun tal-gassijiet dilwiti miġbura fil-borża/boroż A;

HCd hija l-konċentrazzjoni ta’ idrokarbonji, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm) ta’ karbonju ekwivalenti, fil-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni miġbura fil-borża/boroż B;

DF huwa l-koeffiċjent definit fil-punt 6.1.1.4.7.

Il-konċentrazzjoni tal-idrokarbonji li mhumiex metanu (NMHC) tiġi kkalkolata kif ġej:

Ekwazzjoni 2-35

fejn

CNMHC	=	il-konċentrazzjoni kkoreġuta ta’ NMHC fil-gass tal-egżost dilwit, espressa f’ppm ta’ karbonju ekwivalenti;
CTHC	=	il-konċentrazzjoni tal-idrokarbonji totali (THC) fil-gass tal-egżost dilwit, espressa f’ppm ta’ karbonju ekwivalenti u kkoreġuta bl-ammont ta’ THC fl-arja ta' dilwizzjoni;
CCH4	=	il-konċentrazzjoni ta’ metanu (CH4) fil-gass tal-egżost dilwit, espressa f’ppm ta’ karbonju ekwivalenti u kkoreġuta bl-ammont ta’ CH4 fl-arja ta' dilwizzjoni;

Rf CH4 huwa l-fattur tar-rispons tal-FID għall-metanu kif definit fil-punt 5.2.3.4.1.

6.1.1.4.3.   Monossidu tal-karbonju (CO)

Il-massa tal-monossidu tal-karbonju li joħroġ permezz tal-egżost tal-vettura matul it-test għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-formula li ġejja:

Ekwazzjoni 2-36:

fejn:

COm hija l-massa tal-monossidu tal-karbonju li joħroġ waqt il-parti tat-test, espressa f’mg/km;

S hija d-distanza definita fil-punt 6.1.1.3.;

V huwa l-volum totali definit fil-punt 6.1.1.4.1.;

dCO hija d-densità tal-monossidu tal-karbonju ( mg/m3) fit-temperatura u l-pressjoni ta’ referenza (273,2 K u 101,3 kPa);

COc hija l-konċentrazzjoni tal-gassijiet dilwiti, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm) ta’ monossidu tal-karbonju, ikkoreġuta sabiex tittieħed f’kunsiderazzjoni l-arja ta' dilwizzjoni permezz tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-37:

fejn:

COe hija l-konċentrazzjoni ta’ monossidu tal-karbonju, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm), fil-kampjun tal-gassijiet dilwiti miġbura fil-borża/boroż A;

COd hija l-konċentrazzjoni ta’ monossidu tal-karbonju, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm), fil-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni miġbura fil-borża/boroż B;

DF huwa l-koeffiċjent definit fil-punt 6.1.1.4.7.

6.1.1.4.4.   Ossidi tan-nitroġenu (NOx)

Il-massa tal-ossidi tan-nitroġenu li joħorġu permezz tal-egżost tal-vettura matul it-test għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-formula li ġejja:

Ekwazzjoni 2-38:

fejn:

NOxm hija l-massa ta’ ossidi tan-nitroġenu li joħorġu waqt il-parti tat-test, espressa f’mg/km;

S hija d-distanza definita fil-punt 6.1.1.3.;

V huwa l-volum totali definit fil-punt 6.1.1.4.1.;

dNO2 hija d-densità tal-ossidi tan-nitroġenu fil-gassijiet tal-egżost, bis-suppożizzjoni li dawn sejrin ikunu fil-forma ta’ ossidu nitriku, mg/m3 fit-temperatura u l-pressjoni ta’ referenza (273,2 K u 101,3 kPa);

NOxc hija l-konċentrazzjoni tal-gassijiet dilwiti, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm), ikkoreġuta sabiex tittieħed f’kunsiderazzjoni l-arja ta' dilwizzjoni permezz tal-ekwazzjoni li ġejja: Ekwazzjoni 2-39: fejn:   NOxe hija l-konċentrazzjoni ta’ ossidi tan-nitroġenu, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm) ta’ ossidi tan-nitroġenu, fil-kampjun tal-gassijiet dilwiti miġbura fil-borża/boroż A;   NOxd hija l-konċentrazzjoni ta’ ossidi tan-nitroġenu, espressa f’partijiet għal kull miljun (ppm), fil-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni miġbura fil-borża/boroż B;   DF huwa l-koeffiċjent definit fil-punt 6.1.1.4.7.;

Kh huwa l-fattur ta’ korrezzjoni tal-umdità, ikkalkolat bl-użu tal-formula li ġejja: Ekwazzjoni 2-40: fejn: H hija l-umdità assoluta fi grammi ta’ ilma għal kull kg ta’ arja xotta: Ekwazzjoni 2-41: fejn:   U hija l-umdità bħala perċentwal;   Pd hija l-pressjoni saturata tal-ilma fit-temperatura tat-test, espressa f’kPa;   Pa hija l-pressjoni atmosferika espressa f’kPa.

6.1.1.4.5.   Il-massa tal-materja partikulata

L-emissjoni tal-materja partikulata Mp (mg/km) tiġi kkalkolata permezz tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-42:

fejn il-gassijiet tal-egżost jintefgħu ’l barra mill-mina;

Ekwazzjoni 2-43:

fejn il-gassijiet tal-egżost jiġu rritornati lejn il-mina;

fejn:

Vmix	=	il-volum V tal-gassijiet tal-egżost dilwiti taħt kondizzjonijiet standard;
Vep	=	il-volum tal-gass tal-egżost li jgħaddi mill-filtru tal-materja partikulata taħt kondizzjonijiet standard;
Pe	=	il-massa tal-materja partikulata miġbura mill-filtru/i;
S	=	hija d-distanza definita fil-punt 6.1.1.3.;
Mp	=	l-emissjoni tal-materja partikulata f’mg/km.

Fejn tintuża l-korrezzjoni għal-livell tal-materja partikulata fl-isfond mis-sistema tad-dilwizzjoni, din għandha tiġi ddeterminata skont il-punt 5.2.1.5. F’dan il-każ, il-massa tal-materja partikulata (mg/km) għandha tiġi kkalkolata kif ġej:

Ekwazzjoni 2-44:

fejn il-gassijiet tal-egżost jintefgħu ’l barra mill-mina;

Ekwazzjoni 2-45:

fejn il-gassijiet tal-egżost jiġu rritornati lejn il-mina;

fejn:

Vap	=	il-volum tal-arja maqbuda fil-mina li tgħaddi mill-filtru tal-materja partikulata fl-isfond taħt kondizzjonijiet standard;
Pa	=	il-massa tal-materja partikulata miġbura mill-filtru fl-isfond;
DF	=	il-fattur tad-dilwizzjoni kif iddeterminat fil-punt 6.1.1.4.7.

Meta l-applikazzjoni ta’ korrezzjoni fl-isfond tirriżulta f’massa negattiva ta’ materja partikulata (f’mg/km), ir-riżultat għandu jitqies bħala massa ta’ materja partikulata f’żero mg/km.

6.1.1.4.6.   Dijossidu tal-karbonju (CO2)

Il-massa tad-dijossidu tal-karbonju li joħroġ permezz tal-egżost tal-vettura matul it-test għandha tiġi kkalkolata bl-użu tal-formula li ġejja:

Ekwazzjoni 2-46:

fejn:

CO2 m hija l-massa ta’ dijossidu tal-karbonju li joħroġ waqt il-parti tat-test, espressa fi g/km;

S hija d-distanza definita fil-punt 6.1.1.3.;

V huwa l-volum totali definit fil-punt 6.1.1.4.1.;

dCO2 hija d-densità tal-monossidu tal-karbonju, g/m3 fit-temperatura u l-pressjoni ta’ referenza (273,2 K u 101,3 kPa);

CO2c hija l-konċentrazzjoni tal-gassijiet dilwiti, espressa bħala perċentwal tad-dijossidu tal-karbonju ekwivalenti, ikkoreġuta sabiex tittieħed f’kunsiderazzjoni l-arja ta' dilwizzjoni permezz tal-ekwazzjoni li ġejja:

Ekwazzjoni 2-47:

fejn:

CO2e hija l-konċentrazzjoni ta’ dijossidu tal-karbonju espressa bħala perċentwal tal-kampjun tal-gassijiet dilwiti miġbura fil-borża/boroż A;

CO2d hija l-konċentrazzjoni ta’ dijossidu tal-karbonju espressa bħala perċentwal tal-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni miġbura fil-borża/boroż B;

DF huwa l-koeffiċjent definit fil-punt 6.1.1.4.7.

6.1.1.4.7.   Il-fattur ta’ dilwizzjoni (DF)

Il-fattur ta’ dilwizzjoni jiġi kkalkolat kif ġej:

Għal kull fjuwil ta’ referenza, minbarra l-idroġenu: Ekwazzjoni 2-48:

Għal fjuwil bil-kompożizzjoni CxHyOz, il-formula ġenerali hija: Ekwazzjoni 2-49:

Għall-H2NG, il-formula hija: Ekwazzjoni 2-50:

Għall-idroġenu, il-fattur ta’ dilwizzjoni jiġi kkalkolat kif ġej: Ekwazzjoni 2-51:

Għall-fjuwils ta’ referenza inklużi fl-Appendiċi x, il-valuri ta’ “X” huma kif ġej: Tabella 1-8 Il-fattur “X” fil-formuli għall-kalkolazzjoni tad-DF Fjuwil X Petrol (E5) 13,4 Diżil (B5) 13,5 LPG 11,9 NG/bijometanu 9,5 Etanol (E85) 12,5 Idroġenu 35,03 F’dawn l-ekwazzjonijiet: CCO2 = il-konċentrazzjoni ta’ CO2 fil-gass tal-egżost dilwit fil-borża kampjunarja, espressa fil-mija tal-volum, CHC = il-konċentrazzjoni ta’ HC fil-gass tal-egżost dilwit fil-borża kampjunarja, espressa f’ppm ta’ karbonju ekwivalenti, CCO = il-konċentrazzjoni ta’ CO fil-gass tal-egżost dilwit fil-borża kampjunarja, espressa f’ppm, CH2O = il-konċentrazzjoni ta’ H2O fil-gass tal-egżost dilwit fil-borża kampjunarja, espressa fil-mija tal-volum, CH2O-DA = il-konċentrazzjoni ta’ H2O fl-arja użata għad-dilwizzjoni, espressa fil-mija tal-volum, CH2 = il-konċentrazzjoni ta’ idroġenu fil-gass tal-egżost dilwit fil-borża kampjunarja, espressa f’ppm, A = il-kwantità ta’ NG/bijometanu fit-taħlita ta’ H2NG, espressa fil-mija tal-volum.

6.1.1.5.   Il-ponderazzjoni tar-riżultati tat-test tat-tip I

6.1.1.5.1.   Bil-kejl ripetut (ara l-punt 5.1.1.2.), għandha tittieħed il-medja tar-riżultati tal-emissjonijiet ta’ sustanza li tniġġes (mg/km) u tas-CO2 miksuba permezz tal-metodu ta’ kalkolazzjoni deskritt fil-punt 6.1.1., kif ukoll tal-konsum tal-fjuwil/enerġija u l-medda elettrika stabbiliti skont l-Anness VII għal kull parti taċ-ċiklu.

6.1.1.5.1.1   Il-ponderazzjoni tar-riżultati miċ-ċikli tat-test skont ir-regolament Nru. 40 u r-regolament Nru. 47 tan-NU/KEE

Ir-riżultat (medju) tal-fażi kiesħa taċ-ċiklu tat-test skont ir-regolament Nru. 40 u tar-regolament Nru. 47 tan-NU/KEE jissejjaħ R1; ir-riżultat (medju) tal-fażi sħuna taċ-ċiklu tat-test skont ir-regolament Nru. 40 u tar-regolament Nru. 47 tan-NU/KEE jissejjaħ R2. Bl-użu ta’ dawn ir-riżultati tal-emissjonijiet ta’ sustanza li tniġġes (mg/km) u tas-CO2 (g/km), ir-riżultat finali R, skont il-kategorija tal-vettura kif definit fil-punt 6.3., għandu jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjonijiet li ġejjin:

Ekwazzjoni 2-52:

fejn:

w1	=	il-fattur tal-ponderazzjoni f’fażi kiesħa
w2	=	il-fattur tal-ponderazzjoni f’fażi sħuna

6.1.1.5.1.2   Il-ponderazzjoni tar-riżultati tad-WMTC

Ir-riżultat (medju) tal-Parti 1 jew tal-Parti 1 bil-veloċità mnaqqsa tal-vettura jissejjaħ R1, ir-riżultat (medju) tal-Parti 2 jew tal-Parti 2 bil-veloċità mnaqqsa tal-vettura jissejjaħ R2 u r-riżultat (medju) tal-Parti 3 jew tal-Parti 3 bil-veloċità mnaqqsa tal-vettura jissejjaħ R3. Bl-użu ta’ dawn ir-riżultati tal-emissjonijiet (mg/km) u l-konsum tal-fjuwil (litri/100 km), ir-riżultat finali R, skont il-kategorija tal-vettura kif definit fil-punt 6.1.1.6.2., għandu jiġi kkalkolat bl-użu tal-ekwazzjonijiet li ġejjin:

Ekwazzjoni 2-53:

fejn:

w1	=	il-fattur tal-ponderazzjoni f’fażi kiesħa
w2	=	il-fattur tal-ponderazzjoni f’fażi sħuna

Ekwazzjoni 2-54:

fejn:

wn

=

il-fattur tal-ponderazzjoni fil-fażi n (n=1, 2 jew 3)

6.1.1.6.2.   Għal kull kostitwent tal-emissjoni ta’ sustanza li tniġġes, għandhom jintużaw il-fatturi tal-ponderazzjoni tal-emissjoni tad-dijossidu tal-karbonju murija fit-Tabelli 1-9 (Euro 4) u 1-10 (Euro 5).

Tabella 1-9

Iċ-ċikli tat-test tat-tip I (applikabbli wkoll għat-testijiet tat-tip VII u tat-tip VIII) għall-vetturi tal-kategorija L konformi mal-Euro 4, l-ekwazzjonijiet tal-ponderazzjoni u l-fatturi tal-poderazzjoni applikabbli

Kategorija tal-vettura	Isem il-kategorija tal-vettura	Ċiklu tat-test	Ekwazzjoni numru#	Fatturi tal-ponderazzjoni
L1e-A	Rota motorizzata	ECE R47	2-52	w1 = 0,30 w2 = 0,70
L1e-B	Moped b’żewġ roti
L2e	Moped bi tliet roti
L6e-A	Quad ħafif għat-triq
L6e-B	Kwadrimobbli ħafif
L3e L4e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajrha vmax < 130 km/h	WMTC, stadju 2	2-53	w1 = 0,30 w2 = 0,70
L5e-A	Triċiklu vmax < 130 km/h
L7e-A	Quad tqil għat-triq vmax < 130 km/h
L3e L4e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajrha vmax ≥ 130 km/h	WMTC, stadju 2	2-54	w1 = 0,25 w2 = 0,50 w3 = 0,25
L5e-A	Triċiklu vmax ≥ 130 km/h
L7e-A	Quad tqil għat-triq vmax ≥ 130 km/h
L5e-B	Triċiklu kummerċjali	ECE R40	2-52	w1 = 0,30 w2 = 0,70
L7e-B	Vetturi adatti għal kull xorta ta’ terren
L7e-C	Kwadrimobbli tqal

Tabella 1-10

Iċ-ċikli tat-test tat-tip I (applikabbli wkoll għat-testijiet tat-tip VII u tat-tip VIII) għall-vetturi tal-kategorija L konformi mal-Euro 5, l-ekwazzjonijiet tal-użin u l-fatturi tal-użin applikabbli

Kategorija tal-vettura	Isem il-kategorija tal-vettura	Ċiklu tat-test	Ekwazzjoni #	Fatturi tal-ponderazzjoni
L1e-A	Rota motorizzata	WMTC, stadju 3	2-53	w1 = 0,50 w2 = 0,50
L1e-B	Moped b’żewġ roti
L2e	Moped bi tliet roti
L6e-A	Quad ħafif għat-triq
L6e-B	Kwadrimobbli ħafif
L3e L4e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajrha vmax < 130 km/h		2-53	w1 = 0,50 w2 = 0,50
L5e-A	Triċiklu vmax < 130 km/h
L7e-A	Quad tqil għat-triq vmax < 130 km/h
L3e L4e	Mutur b’żewġ roti bis-side-car u mingħajrha vmax ≥ 130 km/h		2-54	w1 = 0,25 w2 = 0,50 w3 = 0,25
L5e-A	Triċiklu vmax ≥ 130 km/h
L7e-A	Quad tqil għat-triq vmax ≥ 130 km/h
L5e-B	Triċiklu kummerċjali		2-53	w1 = 0,30 w2 = 0,70
L7e-B	Vetturi adatti għal kull xorta ta’ terren
L7e-C	Kwadrimobbli tqal

7.   Ir-rekords meħtieġa

L-informazzjoni li ġejja għandha tiġi rreġistrata fir-rigward ta’ kull test:

(a)	in-numru tat-test;

(b)	l-identifikazzjoni tal-vettura, tas-sistema jew tal-komponent;

(c)	id-data u l-ħin tal-ġurnata għal kull parti mill-iskeda tat-test;

(d)	l-operatur tal-istrument;

(e)	is-sewwieq jew l-operatur;

(f)

il-vettura tat-test: il-marka, in-numru ta’ identifikazzjoni tal-vettura, is-sena tal-mudell, it-tip ta’ sistema tal-mototrasmissjoni / trasmissjoni, il-qari tal-odometru fil-bidu tal-prekondizzjonament, il-kapaċità volumetrika tal-magna, il-familja tal-magna, is-sistema għall-kontroll tal-emissjonijiet, il-veloċità rrakkomandata tal-magna mhux ingranata, il-kapaċità nominali tat-tank tal-fjuwil, it-tagħbija inerzjali, il-massa ta’ referenza rreġistrata f’0 km u l-pressjoni tat-tajers tar-roti;

(g)

in-numru tas-serje tad-dinamometru: bħala alternattiva għar-reġistrazzjoni tan-numru tas-serje, tista’ tintuża referenza għal numru ta’ ċellola tat-test tal-vettura, bl-approvazzjoni minn qabel tal-Amministrazzjoni, diment li r-reġistri taċ-ċellola tat-test juru l-informazzjoni rilevanti tal-istrument;

(h)

l-informazzjoni rilevanti kollha tal-istrument, bħat-tuning, il-gain, in-numru tas-serje, in-numru tad-ditekter, il-medda. Bħala alternattiva, tista’ tintuża referenza għal numru ta’ ċellola tat-test tal-vettura, bl-approvazzjoni minn qabel tal-Amministrazzjoni, diment li r-rekords dwar il-kalibrazzjoni taċ-ċellola tat-test juru l-informazzjoni rilevanti tal-istrument;

(i)	iċ-ċarts tar-rikorder: l-identifikazzjoni tal-punt żero, il-proċedura tal-kalibrazzjoni, il-gass tal-egżost u t-traċċi tal-kampjun tal-arja ta' dilwizzjoni;

(j)

il-pressjoni barometrika taċ-ċellola tat-test, it-temperatura ambjentali u l-umdità; Nota 7: Jista’ jintuża barometru ta’ laboratorju ċentrali; diment li jintwera li l-pressjonijiet barometriċi taċ-ċellola tat-test individwali huma fi ħdan ± 0,1 fil-mija tal-pressjoni barometrika fil-pożizzjoni tal-barometru ċentrali.

(k)	il-pressjoni tat-taħlita tal-egżost u tal-arja ta' dilwizzjoni li tidħol fl-apparat li jkejjel is-CVS, iż-żieda tal-pressjoni tul l-apparat u t-temperatura fil-bokka. It-temperatura għandha tiġi rreġistrata kontinwament jew b’mod diġitali sabiex jiġu ddeterminati l-varjazzjonijiet fit-temperatura;

(l)	in-numru ta’ dawriet tal-pompa volumetrika akkumulati matul kull fażi tat-test waqt li jkunu qegħdin jinġabru l-kampjuni tal-egżost. In-numru ta’ metri kubi standard imkejla permezz ta’ venturi bi fluss kritiku (CFV) matul kull fażi tat-test għandu jkun ir-rekord ekwivalenti għal CFV-CVS;

(m)	l-umdità tal-arja ta' dilwizzjoni. Nota 8: Jekk il-kolonni tal-kondizzjonament ma jintużawx, dan il-kejl jista’ jitħassar. Jekk il-kolonni tal-kondizzjonament jintużaw u tittieħed l-arja ta' dilwizzjoni miċ-ċellola tat-test, l-umdità ambjentali tista’ tintuża għal dan il-kejl;

(n)	id-distanza tas-sewqan għal kull parti tat-test, ikkalkolata mid-dawriet imkejla tar-romblu jew tax-xaft;

(o)	il-mudell proprju tal-veloċità tar-romblu għat-test;

(p)	l-iskeda tal-użu tal-gerijiet għat-test;

(q)	ir-riżultati tal-emissjonijiet tat-test tat-tip I għal kull parti tat-test u r-riżultati mkejla totali tat-test;

(r)	il-valuri tal-emissjonijiet sekonda b’sekonda tat-testijiet tat-tip I, jekk jitqiesu bħala meħtieġa;

(s)	ir-riżultati tal-emissjonijiet tat-test tat-tip II (ara l-Anness III).