Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με την εξασφάλιση παγκόσμιου ελάχιστου επιπέδου φορολογίας των πολυεθνικών ομίλων στην Ένωση»

[COM(2021) 823 final — 2021/0433 (CNS)]

(2022/C 290/09)

Εισηγητής:	ο κ. Krister ANDERSSON
Συνεισηγητής:	ο κ. Petru Sorin DANDEA

Αίτηση γνωμοδότησης	Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 10.2.2022
Νομική βάση	Άρθρο 115 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	3.3.2022
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	23.3.2022
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	568
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	197/1/5

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η πρόταση της Επιτροπής αποσκοπεί στη μεταφορά των πρότυπων κανόνων GloBE που περιλαμβάνονται στον πυλώνα 2 του χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου των ΟΟΣΑ/G20 στην ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρετίζει το γεγονός ότι οι εργασίες της Επιτροπής ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις διεθνείς συζητήσεις και συμφωνίες και υποστηρίζει σθεναρά τους στόχους της Επιτροπής.

1.2.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι «[η] αποτελεσματικότητα και ο δίκαιος χαρακτήρας της μεταρρύθμισης για τη θέσπιση παγκόσμιου ελάχιστου φόρου εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή της σε παγκόσμιο επίπεδο». Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντικό οι διαπραγματεύσεις να είναι επιτυχείς και να ολοκληρωθούν εγκαίρως. Η κοινή παγκόσμια εφαρμογή, χωρίς κανονιστικό υπερθεματισμό, είναι απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα των κανόνων και τη μη στρέβλωση του ανταγωνισμού.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί σθεναρά με την Επιτροπή ότι είναι «επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή των πρότυπων κανόνων του ΟΟΣΑ στην ΕΕ» και ότι «αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν η νομοθεσία θεσπιστεί κεντρικά και μεταφερθεί με ομοιόμορφο τρόπο».

1.4.

Μολονότι πρέπει ήδη να διεξάγονται τεχνικές συζητήσεις και προπαρασκευαστικές εργασίες σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο ΟΟΣΑ εξακολουθεί να εργάζεται για την κατάρτιση περαιτέρω λεπτομερών κανόνων και την αποσαφήνιση ορισμών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επομένως να εστιάσουν την προσοχή τους και να συμπεριλάβουν όλες τις συστάσεις και τα αποτελέσματα των εργασιών από τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις του ΟΟΣΑ.

1.5.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει κάθε προσπάθεια που αποσκοπεί στη μείωση του κόστους συμμόρφωσης για τις ευρωπαϊκές εταιρείες και τις φορολογικές αρχές κατά τον σχεδιασμό του νέου συστήματος. Η πλήρης εφαρμογή του πυλώνα 2 θα είναι περίπλοκη και θα απαιτήσει πολύ χρόνο και σημαντική προσπάθεια, τόσο από τις εταιρείες όσο και από τις φορολογικές αρχές. Τους επόμενους μήνες, ο ΟΟΣΑ αναμένεται να παρουσιάσει σημαντικούς κανόνες, μεταξύ άλλων σχετικά με τους ασφαλείς λιμένες και τη διοικητική απλούστευση των διαδικασιών υποβολής, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στην ομαλή εφαρμογή του νέου φορολογικού καθεστώτος τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τις φορολογικές αρχές. Οι εν λόγω κανόνες θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην οδηγία.

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι ειδικές φορολογικές διατάξεις που θεσπίζονται από τα κοινοβούλια των κρατών μελών ως εκούσια κίνητρα για επενδύσεις και προσπάθειες αύξησης της απασχόλησης δεν θα πρέπει να εξουδετερώνονται από τους πρότυπους κανόνες. Είναι σημαντικό να προωθηθεί η επίτευξη μιας πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης οικονομίας, και οι φόροι θα πρέπει να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο εν προκειμένω.

1.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να συμπεριληφθεί στην οδηγία μια διάταξη που να επιτρέπει την εφαρμογή της οδηγίας για την επίλυση διαφορών, τουλάχιστον μεταξύ των κρατών μελών, για διαφορές που σχετίζονται με τον πυλώνα 2.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επιβολή κυρώσεων για μη συμμόρφωση και καλεί τα κράτη μέλη να διενεργούν ενδελεχείς φορολογικούς ελέγχους προκειμένου να διασφαλίζουν την πλήρη συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας.

1.9.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την αναθεώρηση του καταλόγου μη συνεργάσιμων τρίτων χωρών της ΕΕ σε σχέση με τη δέσμη φορολογικών μέτρων.

1.10.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η δίκαιη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών αποτελεί μακροχρόνιο αίτημα των πολιτών και αναμένει την ταχεία επίτευξη συμφωνίας για τον πυλώνα 2 στην ΕΕ και παγκοσμίως.

2.   Ιστορικό και πρόταση της Επιτροπής

2.1.

Η πρόταση οδηγίας της Επιτροπής για ένα παγκόσμιο ελάχιστο επίπεδο φορολογίας των ομίλων πολυεθνικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποσκοπεί στη μεταφορά των πρότυπων κανόνων του ΟΟΣΑ για την εγχώρια εφαρμογή παγκόσμιου ελάχιστου φόρου [χωρίς αποκλεισμούς πλαίσιο του ΟΟΣΑ (Πρότυποι κανόνες)] στην ΕΕ με ενιαίους κανόνες και εφαρμογή (1).

2.2.

Οι μακραίωνοι εθνικοί και διεθνείς φορολογικοί κανόνες δεν είναι πλέον κατάλληλοι για ορισμένα από τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που εφαρμόζονται σήμερα. Πολυάριθμες εταιρείες δεν έχουν φυσική παρουσία σε πολλές χώρες και δεν καταβάλλουν φόρους εισοδήματος εταιρειών στις εν λόγω δικαιοδοσίες στον ίδιο βαθμό με τις εταιρείες που έχουν φυσική παρουσία (2).

2.3.

Οι δημόσιοι προϋπολογισμοί βρέθηκαν υπό πίεση στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009. Οι παράγοντες αυτοί συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας διαδικασίας του ΟΟΣΑ για την αντιμετώπιση της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και της μετατόπισης των κερδών (BEPS).

2.4.

Τα μέλη του χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου των G20/ΟΟΣΑ, συνεχίζοντας το έργο του ΟΟΣΑ για την BEPS του 2015, συμφώνησαν σε μια λύση του προβλήματος του τρόπου αντιμετώπισης των αυξανόμενων φορολογικών προκλήσεων που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας.

2.5.

Η συμφωνηθείσα δέσμη περιλαμβάνει δύο πυλώνες που καλύπτουν εταιρείες σε όλους τους τομείς. Ο πυλώνας 2 αφορά ομίλους επιχειρήσεων με κύκλο εργασιών ομίλου τουλάχιστον 750 εκατ. ευρώ. Ο πυλώνας 1 επιβάλλει τη μερική ανακατανομή των δικαιωμάτων φορολόγησης των πλεοναζόντων κερδών στις δικαιοδοσίες της αγοράς και ο πυλώνας 2 θεσπίζει ελάχιστο πραγματικό φορολογικό συντελεστή ύψους 15 % (3). Οι πρότυποι κανόνες του ΟΟΣΑ αποτελούνται από 70 σελίδες εξαιρετικά περίπλοκων και τεχνικών κανόνων, συμπεριλαμβανομένων 10 σελίδων με ορισμούς για την υιοθέτηση «κοινής προσέγγισης» όσον αφορά την ελάχιστη παγκόσμια φορολογία.

2.6.

Ο πυλώνας 2 αποτελείται από δύο εγχώριους κανόνες: i) ο κανόνας σχετικά με τη συμπερίληψη του εισοδήματος (στο εξής: κανόνας IIR) και ii) ο μηχανισμός ασφαλείας του, ο κανόνας σχετικά με τις πληρωμές που υπόκεινται σε μειωμένη φορολόγηση (στο εξής: κανόνας UTPR), οι οποίοι είναι γνωστοί από κοινού ως παγκόσμιοι κανόνες κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης (στο εξής: GloBE), καθώς και ένας κανόνας βάσει σύμβασης — ο κανόνας για την υπαγωγή στον φόρο (στο εξής: κανόνας STTR).

2.7.

Η πρόταση απαιτεί από την τελική μητρική οντότητα να καταβάλλει τον συμπληρωματικό φόρο, δηλαδή το έλλειμμα για ολόκληρο τον όμιλο στη δικαιοδοσία στην οποία έχει τη φορολογική κατοικία της. Κατά συνέπεια, τα φορολογικά έσοδα θα εισπράττονται από την εν λόγω δικαιοδοσία, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η φορολόγηση και τα φορολογικά έσοδα εμπίπτουν στην αρμοδιότητα άλλης δικαιοδοσίας. Οι χώρες δεν υποχρεούνται να αυξήσουν τον φορολογικό συντελεστή τους μέχρι το ελάχιστο επίπεδο.

2.8.

Εάν η τελική μητρική οντότητα ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων βρίσκεται σε χώρα που δεν έχει θεσπίσει αποδεκτό κανόνα IIR, τίθεται σε εφαρμογή ο κανόνας UTPR, στο πλαίσιο του οποίου ζητείται από τις δικαιοδοσίες στις οποίες δραστηριοποιείται η εν λόγω πολυεθνική επιχείρηση να προβούν σε ισοδύναμη προσαρμογή, με στόχο την αναπροσαρμογή της φορολογικής υποχρέωσης των επιχειρήσεων του ομίλου κατά τρόπο ώστε να εισπράττεται ο συνολικός συμπληρωματικός φόρος.

2.9.

Η κατανομή του συνολικού συμπληρωματικού φόρου της δικαιοδοσίας βασίζεται στο μερίδιο της δικαιοδοσίας ως προς το σύνολο των εργαζομένων και των ενσώματων περιουσιακών στοιχείων του ομίλου σε δικαιοδοσίες που έχουν θεσπίσει διατάξεις UTPR.

2.10.

Ο υπολογισμός του συμπληρωματικού φόρου για κάθε δικαιοδοσία περιλαμβάνει εξαίρεση επί της ουσίας, η οποία επιτρέπει εν τέλει τη φορολόγηση συγκεκριμένου ποσού εισοδήματος κάτω από τον ελάχιστο πραγματικό συντελεστή. Το εξαιρούμενο εισόδημα ορίζεται αρχικά στο 10 % των τοπικών δαπανών μισθοδοσίας και στο 8 % της αξίας των ενσώματων περιουσιακών στοιχείων που χρησιμοποιούνται σε τοπικό επίπεδο και κατόπιν μειώνεται στο 5 % κάθε βάσης για χρονική περίοδο δέκα ετών.

2.11.

Οι πρότυποι κανόνες του ΟΟΣΑ χρησιμοποιούν χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς ως βάση για τον υπολογισμό των πραγματικών φορολογικών συντελεστών, με πολύπλοκες αναπροσαρμογές. Προβλέπουν επίσης τη δυνατότητα για μια δικαιοδοσία να θεσπίσει εγχώρια μέθοδο υπολογισμού του ελάχιστου συμπληρωματικού φόρου, στο πλαίσιο του οποίου ο συμπληρωματικός φόρος κατανέμεται στην λόγω δικαιοδοσία και εισπράττεται από αυτήν, με αποτέλεσμα κανένα φορολογικό έσοδο να μην μεταβιβάζεται εκτός αυτής της δικαιοδοσίας σε άλλη δικαιοδοσία.

2.12.

Ο ΟΟΣΑ έχει ήδη υποσχεθεί να κοινοποιήσει τις συνοδευτικές παρατηρήσεις για τους πρότυπους κανόνες κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 ώστε να διευκρινίσει την ερμηνεία των κανόνων και να διατυπώσει περαιτέρω κατευθύνσεις/διευκρινίσεις σχετικά με τους ασφαλείς λιμένες και τη διοικητική καθοδήγηση. Θα μπορούσαν δε να αναμένονται περαιτέρω διευκρινίσεις.

2.13.

Μια κοινή ερμηνεία των κανόνων σε παγκόσμια κλίμακα και μια ομοιόμορφη, ως προς τον χρόνο και το περιεχόμενο, εφαρμογή είναι υψίστης σημασίας για την αποφυγή στρεβλώσεων και τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, καθώς και για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας (4).

2.14.

Στηριζόμενη στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Φορολογία των επιχειρήσεων για τον 21ο αιώνα», η πρόταση της Επιτροπής περιέχει μόνο τους πρότυπους κανόνες GloBE που περιλαμβάνονται στον πυλώνα 2 του χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου των ΟΟΣΑ/G20. Ο πυλώνας 1 δεν έχει αναπτυχθεί στον ίδιο βαθμό με τον πυλώνα 2. Αυτό το μέρος της δέσμης μέτρων ενδέχεται επίσης να αποτελέσει αντικείμενο οδηγίας της ΕΕ (5).

2.15.

Το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ορίζεται με αναφορά στις συνιστώσες οντότητες που είναι εγκατεστημένες στην Ένωση και ανήκουν σε ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων ή εγχώριους ομίλους μεγάλης κλίμακας με ενοποιημένο εισόδημα ομίλου άνω των 750 εκατ. ευρώ σε τουλάχιστον δύο από τα τέσσερα προηγούμενα έτη.

2.16.

Η οδηγία προβλέπει ότι, σε περιπτώσεις στις οποίες η τελική μητρική οντότητα είναι εγκατεστημένη εκτός της ΕΕ σε δικαιοδοσία που δεν εφαρμόζει αποδεκτό κανόνα IIR, όλες οι συνιστώσες οντότητες σε δικαιοδοσίες με κατάλληλο πλαίσιο σχετικά με τον κανόνα UTPR θα υπόκεινται στον κανόνα UTPR. Στην περίπτωση αυτή, οι συνιστώσες οντότητες του ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες σε κράτος μέλος θα υπόκεινται σε συμπληρωματικό φόρο στο κράτος μέλος, ο οποίος καθορίζεται κατ’ αναλογία βάσει του τύπου δύο παραγόντων, ο οποίος υπολογίζεται σε σχέση με το εισόδημα χαμηλής φορολόγησης των συνιστωσών οντοτήτων του ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων.

2.17.

Η οδηγία περιλαμβάνει κανόνες για τον προσδιορισμό του «αποδεκτού εισοδήματος», δηλαδή του προσαρμοσμένου εισοδήματος που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό του πραγματικού φορολογικού συντελεστή. Για τον υπολογισμό του εν λόγω εισοδήματος, πρέπει να γίνεται αναφορά στο καθαρό λογιστικό εισόδημα ή ζημία της συνιστώσας οντότητας για το οικονομικό έτος. Για τη διαφορά μεταξύ της χρηματοοικονομικής και της φορολογικής λογιστικής γίνονται συγκεκριμένες προσαρμογές και είναι πολύ περίπλοκες. Οι κύριες προσαρμογές αφορούν τις απαιτήσεις σχετικά με τη χρονική στιγμή υποβολής της δήλωσης εσόδων/εξόδων, όμως, για παράδειγμα, δεν αναγνωρίζονται οι διατάξεις που προβλέπουν χαμηλή φορολογία για τα ευνοϊκά προς τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας φορολογικά καθεστώτα, ενώ αναγνωρίζεται η ταχύτερη απόσβεση των πάγιων στοιχείων ενεργητικού.

2.18.

Περιγράφονται κανόνες για τον υπολογισμό των «αναπροσαρμοσμένων καλυπτόμενων φόρων» μιας συνιστώσας οντότητας για ένα οικονομικό έτος. Η βασική αρχή για την επιβολή καλυπτόμενων φόρων είναι να ανατίθεται στη δικαιοδοσία στην οποία αποκτήθηκαν τα υποκείμενα κέρδη που υπόκεινται στους εν λόγω φόρους. Για να διασφαλιστεί η εν λόγω αρχή, η οδηγία προβλέπει επίσης ειδικούς κανόνες όσον αφορά τους διασυνοριακούς φόρους ή τις ροές εσόδων στην περίπτωση μόνιμης εγκατάστασης, διαφανούς οντότητας, ελεγχόμενης αλλοδαπής εταιρείας, υβριδικής οντότητας, ή τους φόρους επί μερισμάτων.

2.19.

Σύμφωνα με την οδηγία, ο πραγματικός συντελεστής ορίζεται ως ο λόγος των προσαρμοσμένων καλυπτόμενων φόρων των συνιστωσών οντοτήτων του ομίλου προς το προσαρμοσμένο εισόδημα που απόκτησαν οι εν λόγω οντότητες σε συγκεκριμένη δικαιοδοσία για το οικονομικό έτος. Σύμφωνα με την παγκόσμια συμφωνία και προκειμένου να διασφαλιστεί η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο, η οδηγία ορίζει τον ελάχιστο πραγματικό φορολογικό συντελεστή στο 15 % για τους σκοπούς των πρότυπων κανόνων GloBE.

2.20.

Προκειμένου να μειωθεί το κόστος συμμόρφωσης σε περιπτώσεις χαμηλού κινδύνου, εφαρμόζεται εξαίρεση σε ελάχιστα ποσά, σύμφωνα με μια προσέγγιση de minimis. Αυτό συμβαίνει όταν τα κέρδη των συνιστωσών οντοτήτων του ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων σε μια δικαιοδοσία δεν υπερβαίνουν το 1 εκατ. ευρώ και τα έσοδα είναι κάτω από 10 εκατ. ευρώ.

2.21.

Ειδικοί κανόνες ισχύουν για τις συγχωνεύσεις, τις εξαγορές, τις κοινοπραξίες και τους ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων πολλών μητρικών εταιρειών. Προβλέπουν την εφαρμογή ενός ενοποιημένου ορίου εσόδων στα μέλη του ομίλου που βρίσκονται σε διαδικασία συγχώνευσης ή διάσπασης. Όταν μια συνιστώσα οντότητα αποκτάται ή πωλείται από όμιλο πολυεθνικών επιχειρήσεων εντός του πεδίου εφαρμογής των κανόνων, η εν λόγω συνιστώσα οντότητα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μέλος και των δύο ομίλων κατά τη διάρκεια του έτους, με ορισμένες προσαρμογές στις αξίες των χαρακτηριστικών που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή των πρότυπων κανόνων GloBE (όπως καλυπτόμενοι φόροι, επιλέξιμη μισθοδοσία, επιλέξιμα ενσώματα περιουσιακά στοιχεία, ή αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις GloBE).

2.22.

Η οδηγία περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με τα καθεστώτα φορολογικής ουδετερότητας και τα φορολογικά συστήματα διανομής. Προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν ανεπιθύμητα αποτελέσματα, όπως μια δυσανάλογη συμπληρωματική φορολογική υποχρέωση λόγω του κανόνα UTPR σε όμιλο πολυεθνικών επιχειρήσεων, η οδηγία προβλέπει ειδικούς κανόνες για τον υπολογισμό του εισοδήματος της τελικής μητρικής οντότητας, όταν η εν λόγω οντότητα αποτελεί οντότητα μετακύλισης φόρου ή υπόκειται σε καθεστώς εκπίπτοντος μερίσματος (6).

2.23.

Η οδηγία υποχρεώνει μια συνιστώσα οντότητα ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένη σε κράτος μέλος να υποβάλει δήλωση πληροφοριών συμπληρωματικού φόρου, εκτός εάν η δήλωση υποβάλλεται από τον όμιλο πολυεθνικών επιχειρήσεων σε άλλη δικαιοδοσία, με την οποία το κράτος μέλος έχει συνάψει ειδική συμφωνία αρμόδιων αρχών ανταλλαγής πληροφοριών, που επιτρέπει την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την ετήσια φορολογική δήλωση. Η απαιτούμενη φορολογική δήλωση πρέπει να υποβάλλεται εντός 15 μηνών από τη λήξη του οικονομικού έτους στο οποίο αναφέρεται.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση οδηγίας της Επιτροπής που αποσκοπεί στη μεταφορά του πυλώνα 2 στο νομικό σύστημα της ΕΕ και στην εσωτερική αγορά. Η ΕΟΚΕ εκφράζει αμέριστη στήριξη και ικανοποίηση για το γεγονός ότι η Επιτροπή ευθυγραμμίζει το έργο της με τις διεθνείς συζητήσεις και συμφωνίες. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι εταιρείες που δεν υπερβαίνουν ορισμένα όρια δεν επηρεάζονται από τη συμφωνία, αλλά ότι οι κανόνες είναι γενικοί και, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, θα εφαρμοστούν σε εκατοντάδες εταιρείες. Κάθε όμιλος επιχειρήσεων που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της πρότασης μπορεί να έχει πολλές μόνιμες εγκαταστάσεις και θυγατρικές.

3.2.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, μεταξύ όλων των χωρών που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις για το χωρίς αποκλεισμούς πλαίσιο, τέσσερις χώρες δεν έχουν συμφωνήσει με τη δέσμη μέτρων, έναντι 137 χωρών που έχουν υπογράψει την παγκόσμια συμφωνία. Η οδηγία της ΕΕ για τη θέσπιση ελάχιστου φόρου μπορεί να παράσχει περαιτέρω αμυντικά μέτρα κατά των επιβλαβών πρακτικών BEPS και η ΕΟΚΕ υποστηρίζει, και υποστήριζε ανέκαθεν, τους στόχους του σχεδίου BEPS για τη διασφάλιση βιώσιμων δημόσιων οικονομικών στην ΕΕ.

3.3.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι «[η] αποτελεσματικότητα και ο δίκαιος χαρακτήρας της μεταρρύθμισης για τη θέσπιση παγκόσμιου ελάχιστου φόρου εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή της σε παγκόσμιο επίπεδο». Η ΕΟΚΕ θεωρεί πολύ σημαντικό οι διαπραγματεύσεις να είναι επιτυχείς και να ολοκληρωθούν εγκαίρως. Η κοινή παγκόσμια εφαρμογή είναι απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα των κανόνων και τη μη στρέβλωση του ανταγωνισμού.

3.4.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο πυλώνας 1 και ο πυλώνας 2 του χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου των ΟΟΣΑ/G20 πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ολοκληρωμένη και αμοιβαία συνεκτική δέσμη μέτρων. Η συνεπής εφαρμογή των δύο πυλώνων είναι υψίστης σημασίας. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να εντείνουν τις διαπραγματευτικές τους προσπάθειες μέσω του ΟΟΣΑ προκειμένου ο πυλώνας 1 να εφαρμοστεί παγκοσμίως το συντομότερο δυνατό.

3.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι είναι απαραίτητη η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ και ότι είναι «επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή των πρότυπων κανόνων του ΟΟΣΑ στην ΕΕ». Η ΕΟΚΕ συμφωνεί επίσης ότι αυτό «μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν θεσπιστεί νομοθεσία σε κεντρικό επίπεδο και μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο με ενιαίο τρόπο» (7). Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η οδηγία πρέπει να σέβεται τις θεμελιώδεις ελευθερίες, καθώς και τις υποχρεώσεις και τις αρμοδιότητες της Συνθήκης.

3.6.

Το γεγονός ότι όλα τα κράτη μέλη συμμετείχαν στις συζητήσεις του χωρίς αποκλεισμού πλαισίου του ΟΟΣΑ, ή συμφώνησαν έκτοτε ως προς την έκβασή του, διευκολύνει τη διαδικασία της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η δίκαιη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών αποτελεί μακροχρόνιο αίτημα των πολιτών και αναμένει την ταχεία συμφωνία για τον πυλώνα 2 στην ΕΕ και παγκοσμίως.

3.7.

Μολονότι πρέπει ήδη να διεξάγονται τεχνικές συζητήσεις και προπαρασκευαστικές εργασίες σε επίπεδο ΕΕ, η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο ΟΟΣΑ εξακολουθεί να εργάζεται για την κατάρτιση περαιτέρω λεπτομερών κανόνων και την αποσαφήνιση ορισμών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επομένως να εστιάσουν την προσοχή τους και να συμπεριλάβουν όλες τις συστάσεις και τα αποτελέσματα των εργασιών από τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις του ΟΟΣΑ καθώς η διαδικασία τροποποίησης ή αλλαγής της οδηγίας θα πρέπει να αποφευχθεί. Ομοίως, είναι σημαντικό η ΕΕ να εξετάσει προσεκτικά το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής από τις δικαιοδοσίες τρίτων χωρών.

3.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την επιλογή της Επιτροπής να βασιστεί στις εκτεταμένες προπαρασκευαστικές εργασίες που πραγματοποιούνται διεθνώς, αξιοποιώντας την εκτίμηση επιπτώσεων του ΟΟΣΑ για την εκπόνηση της υπό εξέταση πρότασης, χωρίς διπλασιασμό των εργασιών μέσω νέας εκτίμησης επιπτώσεων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ θα θεωρούσε ευπρόσδεκτη τη διενέργεια εκτίμησης επιπτώσεων για τα μέρη της οδηγίας που την καθιστούν συμβατή με το δίκαιο της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ ζητεί να διεξαχθεί σχετική ανάλυση και να καταστεί διαθέσιμη στο κοινό.

3.9.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει και κατανοεί την ανάγκη συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ. Η ευκολότερη μέθοδος, αλλά όχι κατ’ ανάγκη η μόνη, έγκειται στην επέκταση των διατάξεων IIR αποκλειστικά σε εγχώριες περιπτώσεις.

3.10.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι είναι επιθυμητό να περιλαμβάνεται περιορισμένος αριθμός φορολογουμένων και το όριο των 750 εκατ. ευρώ να συνάδει «με τους πρότυπους κανόνες του ΟΟΣΑ, καθώς και με τις απαιτήσεις που ορίζει το δίκαιο της ΕΕ» (8), τηρώντας έτσι την αρχή της αναλογικότητας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το όριο αυτό είναι σύμφωνο με τους κανόνες για την υποβολή εκθέσεων ανά χώρα, καθώς και με την οδηγία κατά της φοροαποφυγής (οδηγία ATAD).

3.11.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι ο ελάχιστος φορολογικός συντελεστής 15 % που συμφωνήθηκε στο χωρίς αποκλεισμούς πλαίσιο των ΟΟΣΑ/G20 για την BEPS «αντικατοπτρίζει την ισορροπία μεταξύ των συντελεστών φορολογίας εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο» (9). Είναι σημαντικό να τηρηθεί η συμφωνία που έχει συναφθεί από τις κυβερνήσεις και να μεταφερθούν οι κανόνες στο εθνικό δίκαιο, καθώς και να υποχρεωθούν οι εταιρείες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της να καταστούν υπόχρεες για την καταβολή του συμπληρωματικού φόρου. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης, με βάση τη συμφωνία του ΟΟΣΑ, τη συμπερίληψη της εξαίρεσης επί της ουσίας, όσον αφορά τις δαπάνες μισθοδοσίας και τα ενσώματα περιουσιακά στοιχεία και συμφωνεί με την εκτίμηση της Επιτροπής ότι «είναι απίθανο να αναπτυχθούν πρακτικές της BEPS» όταν ασκούνται πραγματικές οικονομικές δραστηριότητες (10).

3.12.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει κάθε δυνατή προσπάθεια που αποσκοπεί στη μείωση του κόστους συμμόρφωσης για τις ευρωπαϊκές εταιρείες και τις φορολογικές αρχές κατά τον σχεδιασμό του νέου συστήματος. Η πλήρης εφαρμογή του πυλώνα 2 θα είναι περίπλοκη και θα απαιτήσει πολύ χρόνο και μεγάλη προσπάθεια. Οι φορολογικές αρχές θα κληθούν να αναπτύξουν συστήματα και διαδικασίες για τον υπολογισμό και την είσπραξη των νέων φορολογικών υποχρεώσεων. Επιπλέον, θα χρειαστεί επαρκές και καταρτισμένο προσωπικό προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία εφαρμογή, παράλληλα με τη διάθεση πόρων για άλλες διεθνείς φορολογικές αρμοδιότητες, όπως οι συμφωνίες προκαθορισμένων τιμών (ΣΠΤ) και οι μηχανισμοί επίλυσης διαφορών. Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τις φορολογικές αρχές να ξεκινήσουν ή να προωθήσουν περαιτέρω αυτές τις προπαρασκευαστικές εργασίες, προκειμένου να επιτευχθεί το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής (Ιανουάριος 2023).

3.13.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να εφαρμοστεί η οδηγία για την επίλυση διαφορών στις διαφορές που αφορούν τον πυλώνα 2, τουλάχιστον μεταξύ κρατών μελών. Αυτοί οι νέοι κανόνες για την επίλυση φορολογικών διαφορών ισχύουν από την 1η Ιουλίου 2019. Καθορίζονται στην οδηγία (ΕΕ) 2017/1852 του Συμβουλίου (11) και επιφέρουν σημαντική βελτίωση στην επίλυση φορολογικών διαφορών, καθώς διασφαλίζουν ότι οι επιχειρήσεις και οι πολίτες μπορούν να επιλύουν διαφορές που σχετίζονται με την ερμηνεία και την εφαρμογή των φορολογικών συμβάσεων ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.

3.14.

Η EOKE υποστηρίζει, με βάση τη συμφωνία του ΟΟΣΑ, την εξαίρεση de minimis, σύμφωνα με την οποία η οντότητα ενός ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων εξαιρείται όταν τα κέρδη της οντότητας δεν υπερβαίνουν το 1 εκατ. ευρώ και τα έσοδα είναι κάτω από 10 εκατ. ευρώ. Το ανώτατο όριο μπορεί να χρειαστεί να αναθεωρηθεί με την πάροδο του χρόνου.

3.15.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό οι επικείμενοι κανόνες περί ασφαλούς λιμένα να παρουσιαστούν αρκετά έγκαιρα ενόψει της μεταφοράς τους στην τελική οδηγία. Αυτό είναι σημαντικό προκειμένου να αποφευχθεί η περιττή διοικητική επιβάρυνση των φορολογουμένων και των φορολογικών διοικήσεων.

3.16.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόθεση να προβλέπει η οδηγία τη διενέργεια αξιολόγησης των κριτηρίων ισοδυναμίας με τον κανόνα IIR από την Επιτροπή, μαζί με κατάλογο των δικαιοδοσιών τρίτων χωρών που πληρούν τα κριτήρια ισοδυναμίας. Ο εν λόγω κατάλογος θα τροποποιείται μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξης.

3.17.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την πρόθεση της γαλλικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ να ολοκληρώσει τις συζητήσεις, ει δυνατόν, πριν από τις επικείμενες γαλλικές εκλογές τον Απρίλιο του 2022. Η ΕΕ θα πρέπει να ενθαρρύνει τους εμπορικούς εταίρους της να είναι εξίσου φιλόδοξοι.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Είναι σημαντικό οι λοιπές φορολογικές διατάξεις που θεσπίζονται από τα κοινοβούλια των κρατών μελών ως εκούσια κίνητρα για επενδύσεις και προσπάθειες αύξησης της απασχόλησης να μην εξουδετερώνονται από τους πρότυπους κανόνες. Οι κανόνες που βρίσκονται σε ισχύ για μεγάλο χρονικό διάστημα, μεταξύ άλλων, όσον αφορά την ταχύτερη απόσβεση των παγίων επενδύσεων, τα κίνητρα για δραστηριότητες Ε&Α ή πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες για την προώθηση της ανάπτυξης μιας πιο πράσινης και περισσότερο ψηφιοποιημένης οικονομίας, δεν θα πρέπει να παρεμποδίζονται. Αυτό ισχύει τόσο για τις πρωτοβουλίες οικονομικής ανάκαμψης που σχετίζονται με την πανδημία, όσο και για τις μελλοντικές τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες θα πρέπει να ενθαρρύνονται.

4.2.

Η εφαρμογή των πρότυπων κανόνων GloBE στην ΕΕ θα επηρεάσει τις υφιστάμενες διατάξεις της οδηγίας κατά της φοροαποφυγής (ATAD) και, πιο συγκεκριμένα, τους κανόνες για τις ελεγχόμενες αλλοδαπές εταιρείες (ΕΑΕ), οι οποίοι ενδέχεται να αλληλεπιδρούν με τον κανόνα IIR που αποτελεί τον βασικό κανόνα του πυλώνα 2. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Φορολογία των επιχειρήσεων για τον 21ο αιώνα» (12) επισημαίνεται ότι οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να προβούν στη θέσπιση αποσπασματικών μέτρων κατά της φοροαποφυγής και της φoρoδιαφυγής και ότι τα εν λόγω μέτρα επέτειναν περαιτέρω την πολυπλοκότητα (13). Ακόμη και αν η τροποποίηση της οδηγίας ATAD (14) δεν είναι αναγκαία, η επανεξέταση της αποτελεσματικότητας και της διοικητικής επιβάρυνσης των συνδυασμένων κανόνων θα μπορούσε να αποδειχθεί επωφελής τόσο για τις φορολογικές διοικήσεις όσο και για τις επιχειρήσεις.

4.3.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η μεταφορά των πρότυπων κανόνων GloBE στην ΕΕ θα μπορούσε να προετοιμάσει το έδαφος για την έγκριση της εκκρεμούσας πρότασης σχετικά με την αναδιατύπωση της οδηγίας για τους τόκους και τα δικαιώματα.

4.4.

Η ΕΟΚΕ ζητεί τη στενή παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των κανόνων και των διοικητικών δαπανών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική χρήση φορολογικών αποφάσεων τύπου «tax ruling» εάν αυτές είναι επιζήμιες για τις διατάξεις της παγκόσμιας συμφωνίας.

4.5.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την επιβολή κυρώσεων για μη συμμόρφωση και καλεί τα κράτη μέλη να διενεργούν ενδελεχείς φορολογικούς ελέγχους προκειμένου να διασφαλίζουν την πλήρη συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας.

4.6.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την αναθεώρηση του καταλόγου μη συνεργάσιμων τρίτων χωρών της ΕΕ υπό το πρίσμα της εφαρμογής της συμφωνηθείσας δέσμης φορολογικών μέτρων του ΟΟΣΑ.

4.7.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να τονίσει ότι η δίκαιη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών αποτελεί μακροχρόνιο αίτημα των πολιτών και αναμένει την ταχεία επίτευξη συμφωνίας για τον πυλώνα 2 στην ΕΕ και παγκοσμίως.

---

(1)  Οδηγία του Συμβουλίου σχετικά με την εξασφάλιση παγκόσμιου ελάχιστου επιπέδου φορολογίας των πολυεθνικών ομίλων στην Ένωση, COM(2021) 823 final.

(2)  Ο βαθμός στον οποίο ορισμένες αποκαλούμενες «ψηφιακές» εταιρείες καταβάλλουν φόρο εταιρειών και οι χώρες στις οποίες καταβάλλουν τους εν λόγω φόρους αναλύθηκε, μεταξύ άλλων, από τον Matthias Bauer, στο έγγραφο με τίτλο «Digital Companies and their Fair Share of Taxes:Myths and Misconceptions» (Οι ψηφιακές επιχειρήσεις και το δίκαιο μερίδιο φόρων που τους αναλογεί: μύθοι και εσφαλμένες αντιλήψεις), ECIPE, Φεβρουάριος 2018, https://ecipe.org/publications/digital-companies-and-their-fair-share-of-taxes/?chapter=all.

(3)  OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project as Tax Challenges Arising from the Digitalisation of the Economy Global Anti-Base Erosion Model Rules (Pillar Two) Inclusive Framework on BEPS [Σχέδιο για τη διάβρωση της φορολογικής βάσης και τη μετατόπιση των κερδών των ΟΟΣΑ/G20 — Φορολογικές προκλήσεις που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας — Παγκόσμιοι πρότυποι κανόνες κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης (δεύτερος πυλώνας) — Χωρίς αποκλεισμούς πλαίσιο για την BEPS] https://www.oecd.org/tax/beps/tax-challenges-arising-from-the-digitalisation-of-the-economy-global-anti-base-erosion-model-rules-pillar-two.pdf. Για μια επισκόπηση, βλέπε επίσης τη δημοσίευση του Jefferson VanderWolk, του δικηγορικού γραφείου Squire Patton Boggs, με τίτλο Global Minimum Taxation for Large Multinationals («Παγκόσμια ελάχιστη φορολογία για μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις»), https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:6884197871441207296/.

(4)  Οι ΗΠΑ διαθέτουν το δικό τους παγκόσμιο φορολογικό καθεστώς ελάχιστου συντελεστή, το παγκόσμιο άυλο εισόδημα με χαμηλή φορολογία (Global Intangible Low Tax Income –GILTI), αλλά ο ισχύων νόμος δεν συνάδει, σύμφωνα με την Επιτροπή, με τη διάταξη IIR. Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε διαδικασία μεταρρύθμισης του καθεστώτος GILTI προκειμένου να το καταστήσουν συμβατό με τον πυλώνα 2. Ο ΟΟΣΑ θα συζητήσει με τις ΗΠΑ και τα μέλη του χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου σχετικά με τις προϋποθέσεις ισοδυναμίας του μεταρρυθμισμένου GILTI με τον πυλώνα 2. Έως ότου συμφωνηθούν οι εν λόγω προϋποθέσεις, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ενδέχεται να βρεθούν σε μειονεκτική θέση από άποψη ανταγωνισμού, ακόμη και αν η εφαρμογή του κανόνα UTPR παρέχει κάποια κάλυψη.

(5)  «Προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεπής εφαρμογή του σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων όσων δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ και δεν συμμετέχουν στο χωρίς αποκλεισμούς πλαίσιο, η Επιτροπή θα καταθέσει πρόταση οδηγίας για την εφαρμογή του Πυλώνα 1 στην ΕΕ». COM(2021) 251 final, σ. 9.

(6)  Όσον αφορά τις επενδυτικές οντότητες, προβλέπονται ειδικοί κανόνες για τον καθορισμό του πραγματικού φορολογικού συντελεστή, του συμπληρωματικού φόρου, την επιλογή μεταχείρισής τους ως φορολογικά διαφανών οντοτήτων και την επιλογή εφαρμογής μεθόδου φορολογητέας διανομής.

Όσον αφορά τα συστήματα φόρου διανομής, η οδηγία προβλέπει ότι, κατά ετήσια επιλογή της υποβάλλουσας οντότητας όσον αφορά τις συνιστώσες οντότητες που υπόκεινται σε επιλέξιμο φορολογικό σύστημα διανομής, ο φόρος τεκμαρτής διανομής περιλαμβάνεται στον υπολογισμό των προσαρμοσμένων καλυπτόμενων φόρων των σχετικών συνιστωσών οντοτήτων.

(7)  COM(2021) 823 final, σ. 3.

(8)  COM(2021) 823 final, σ. 3.

(9)  COM(2021) 823 final, σ. 16.

(10)  COM(2021) 823 final, σ. 16.

(11)  ΕΕ C 173 της 31.5.2017, σ. 29.

(12)  COM(2021) 251 final.

(13)  Βλ. γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Φορολογία των επιχειρήσεων για τον 21ο αιώνα». Δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί.

(14)  COM(2021) 823 final, σ. 2.