24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/11

Εισηγητής:

ο κ. Joost VAN IERSEL

1.1.

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα γνώσεων αιχμής και ταλαντούχων ατόμων, σε μια ανοικτή κοινωνία προσανατολισμένη στη γνώση. Τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαδικασία αυτή. Εάν κάθε κράτος μέλος δρα μεμονωμένα, το αποτέλεσμα θα είναι πάντοτε κατώτερο του επιδιωκόμενου.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι εθνικές αρμοδιότητες και οι αρμοδιότητες της ΕΕ θα πρέπει να ασκούνται από κοινού και να βελτιώνονται, με σκοπό τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι έννοιες του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και του επιχειρηματικού πανεπιστημίου μπορούν, επίσης, να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες για τη βελτίωση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

1.3.

Η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, εξακολουθούν να υφίστανται πολλά εμπόδια και περιορισμοί που, συν τοις άλλοις, παρεμποδίζουν την αποτελεσματική συμμετοχή της ΕΕ στις σχετικές προσπάθειες. Διαφορετικοί πολιτισμοί, εδραιωμένα συμφέροντα, έλλειψη οικονομικών πόρων και δημογραφικές εξελίξεις καθιστούν συχνά δύσκολη την κατάλληλη ανταπόκριση σε δυναμικές προκλήσεις, όπως η παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες και η κινητικότητα.

1.4.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οφείλουν να λειτουργούν ως κινητήριες δυνάμεις και να επιταχύνουν τη διαδικασία εκσυγχρονισμού της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο από πλευράς εκπαίδευσης όσο και από πλευράς έρευνας και καινοτομίας. Τα πανεπιστήμια έχουν αυτόνομη αποστολή που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Η επικουρικότητα και η ποικιλομορφία των πανεπιστημίων δεν επιτρέπουν μια ενιαία προσέγγιση. Ωστόσο, μια στρατηγική καθοδήγηση και στήριξη σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά στη βελτίωση των συνθηκών.

1.5.

Έχει πρωτεύουσα σημασία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει και να προωθήσει το πρόγραμμα της διαδικασίας μετασχηματισμού των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων σε, παράλληλες με τα θεσμικά όργανα, κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, και προώθησης της ευημερίας των πολιτών.

1.6.

Θα πρέπει να συμπεριληφθεί ρητή αναφορά στον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αφενός, στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) και, αφετέρου, στις ειδικές συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ).

1.7.

Η ΕΕ πρέπει να αποδείξει τη δέσμευσή της έναντι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου), του «Erasmus+», του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», των περιφερειακών ταμείων και του ταμείου συνοχής, καθώς και μέσω της βελτίωσης της διασυνοριακής κινητικότητας σπουδαστών και διδασκόντων.

1.8.

Οι συζητήσεις και τα σχέδια τόσο εντός των χωρών και των πανεπιστημίων όσο και μεταξύ τους, θα πρέπει να συνδυάζονται με στρατηγικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να ενισχυθεί κάθε ποιοτική πτυχή των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Οι βέλτιστες πρακτικές θα πρέπει να διαδίδονται συστηματικά.

1.9.

Για άλλη μια φορά, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αναπτύξουν πραγματική αυτονομία, λογοδοσία και διαφάνεια ως βασικές προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό τους (1). Οι προϋποθέσεις αυτές δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς κατάλληλη και επαρκή χρηματοδότηση.

1.10.

Σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής, ο μετασχηματισμός των πανεπιστημίων είναι μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία. Τα πανεπιστήμια πρέπει να υιοθετήσουν ανοικτή στάση απέναντι στις ανάγκες της κοινωνίας και πρέπει να αναπτύξουν επαφές με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έννοια του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και το μοντέλο της «τριπλής έλικας» και της «τετραπλής έλικας» (2). Στόχος είναι το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η διεύρυνση της πρόσβασης, η έμφαση στο περιφερειακό πλαίσιο, η ενσωμάτωση των ιδεών όλων των (δυνητικών) ενδιαφερόμενων φορέων σε προγράμματα και η έξυπνη και προσαρμοσμένη στα τελευταία δεδομένα σχέση μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης.

1.12.

Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο έχει πολλά κοινά στοιχεία με το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο. Δίνει έμφαση στην αυτόνομη αποστολή του και είναι ανοικτό στην αγορά εργασίας και σε εκπαιδευτικά προγράμματα και σε έρευνα και καινοτομία που μπορούν να ωφελήσουν την κοινωνία. Οι πλατφόρμες ενδιαφερόμενων φορέων (3) μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες στον από κοινού προσδιορισμό των απαιτήσεων. Εξίσου επωφελείς μπορεί να αποδειχθούν και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) μεταξύ πανεπιστημίων και κοινωνικών ομάδων κάθε είδους.

1.13.

Προτεραιότητα θα πρέπει να παραμείνει η διαφύλαξη του επιπέδου της διδασκαλίας και η κατάλληλη προετοιμασία για την εξεύρεση θέσης εργασίας, ανεξάρτητα από την εξειδίκευση των (κορυφαίων) πανεπιστημίων. Πρέπει, επίσης, να επιβραβεύεται η αριστεία στη διδασκαλία.

1.14.

Η Επιτροπή θα πρέπει να διαδραματίσει ενθαρρυντικό ρόλο στο πλαίσιο των διασυνοριακών σχεδίων γόνιμων ανταλλαγών μεταξύ πανεπιστημίων, ακαδημαϊκού προσωπικού και φοιτητών, καθώς και στην προώθηση ενός ανοικτού πνεύματος έναντι του κόσμου, όπως και στην ανάπτυξη, ενδεχομένως, μέσων —όπως το εργαλείο κατάταξης των πανεπιστημίων «U-Multirank»— για τους φοιτητές και άλλους ενδιαφερόμενους.

2.1.

Οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των πανεπιστημίων στην Ευρώπη οφείλονται σε εξαιρετικά διαφορετικές παραδόσεις και πολιτισμούς (4). Το 1999 η διαδικασία της Μπολόνια εγκαινίασε μια επιτυχημένη πορεία εκσυγχρονισμού των προγραμμάτων σπουδών.

2.2.

Από το 2008 και μετά η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ανάγκασε τα πανεπιστήμια να επαναξιολογήσουν τις δραστηριότητές τους ακόμη πιο προσεκτικά και να αναζητήσουν νέες πηγές χρηματοδότησης και νέους τρόπους βέλτιστης χρήσης των πόρων. Αυτό οδήγησε σε αύξηση του ανταγωνισμού για την εξασφάλιση των λιγοστών πόρων. Η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης αποτελεί πραγματικό πρόβλημα για πολλά πανεπιστήμια και αποτελεί εμπόδιο για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού.

2.3.

Ο βαθύς και δυναμικός μετασχηματισμός στον οποίο υποβάλλεται η κοινωνία ως συνέπεια της παγκοσμιοποίησης και των νέων τεχνολογιών αφήνει το στίγμα του στα πανεπιστήμια. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία βρίσκονται στο επίκεντρο της βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης, αλλά οι χρηματοδοτικοί περιορισμοί και η διαδικασία μετασχηματισμού αποκαλύπτουν επίσης σημαντικές ελλείψεις.

2.4.

Μια βασική πτυχή αυτής της πραγματικότητας είναι η έλλειψη αυτονομίας, λογοδοσίας και διαφάνειας. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών (5).

2.5.

Οι βέλτιστες πρακτικές καταδεικνύουν ότι η αναθεώρηση των δομών και των προγραμμάτων σπουδών, καθώς και η αύξηση της διαφάνειας και η ενίσχυση της συνεργασίας, έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας και των αποτελεσμάτων.

2.6.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα πρέπει, σήμερα, να είναι προσιτή σε όλα τα ταλαντούχα άτομα. Μια αυξανόμενη συσχέτιση μεταξύ πρόσβασης και κοινωνικοοικονομικού πλαισίου θέτει σε κίνδυνο την αρχή της ισότητας. Επιπλέον, σε ορισμένες χώρες, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν εγγυάται, σε καμία περίπτωση, μια ασφαλή θέση εργασίας. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι νέοι με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν προστατεύτηκαν καθόλου από την ανεργία.

2.7.

Οι δημογραφικές τάσεις είναι αρνητικές για τις (ολοένα πιο) αραιοκατοικημένες και λιγότερο ανταγωνιστικές περιοχές. Η εξέλιξη αυτή έχει συχνά σοβαρές συνέπειες για την προσέλκυση διδασκόντων και σπουδαστών, καθώς και για την ποιότητα των διδασκόντων και σπουδαστών που τελικώς προσελκύονται. Ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων». Νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια στις χώρες αυτές, χωρίς επαρκή διασφάλιση ποιότητας, αποφέρουν μη ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την έλλειψη χρηματοδότησης υπέρ της παραδοσιακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

2.8.

Η επιθυμία για στενότερες σχέσεις μεταξύ πανεπιστημίων και κοινωνίας βρίσκεται στο επίκεντρο συζητήσεων σχετικά με τον ρόλο των πανεπιστημίων στην κοινωνία και με τη δυνατότητα σύναψης συμμαχιών με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως επιχειρήσεις, κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

2.9.

Συχνά διαπιστώνεται μια οδυνηρά αισθητή αναντιστοιχία μεταξύ δεξιοτήτων των πτυχιούχων και αναγκών της αγοράς εργασίας, μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Οι επιχειρήσεις εκφράζουν παράπονα για την έλλειψη επαγγελματιών υψηλής ειδίκευσης, ιδίως στα τεχνικά επαγγέλματα και στις ΤΠΕ. Οι ταχύτατες μεταβολές στις οποίες υπόκειται η παγκόσμια βάση γνώσεων έχουν ως αποτέλεσμα να πρέπει, σήμερα περισσότερο από ποτέ, να διαθέτουν οι σπουδαστές το κατάλληλο σύνολο δεξιοτήτων του 21ου αιώνα προκειμένου να μπορούν να επικαιροποιούν συστηματικά τις γνώσεις τους.

2.10.

Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιοποίηση πιέζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση να προσαρμόσει και να βελτιώσει τις υπάρχουσες μεθοδολογίες. Νέες μορφές διδασκαλίας και μάθησης αρχίζουν να εδραιώνονται, συμπεριλαμβανομένης της μάθησης με επίκεντρο τον σπουδαστή, καθώς και επιγραμμικά μαθήματα. Ωστόσο, οι πανεπιστημιουπόλεις θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις τοπικές και περιφερειακές κοινότητες ως τόποι συνάντησης με σκοπό την παροχή εκπαίδευσης, τη διεξαγωγή έρευνας και τη δικτύωση.

2.11.

Οι φοιτητές και το πανεπιστημιακό και λοιπό διδακτικό προσωπικό χαρακτηρίζονται από ολοένα μεγαλύτερη κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Στα πανεπιστήμια που βρίσκονται υψηλά στην κατάταξη, βρίσκεται σε εξέλιξη μια «μάχη για την προσέλκυση ταλέντων», αλλά η γενική τάση είναι ευρύτερη. Η ποιότητα και η ελκυστικότητα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων είναι βασικοί παράγοντες προσέλκυσης φοιτητών από το εξωτερικό, πράγμα που εμπλουτίζει την εκπαίδευση και την έρευνα και συμβάλλει στην ανάπτυξη δικτύων μακράς διάρκειας.

2.12.

Στην προσπάθειά τους για περισσότερα αποτελέσματα, τα (κορυφαία) πανεπιστήμια συχνά τονίζουν ότι πρωταρχική αποστολή τους είναι η παραγωγή ερευνητικού έργου, οι δε δημοσιονομικοί κανονισμοί υποστηρίζουν αυτή την επιλογή. Ο προσανατολισμός κυρίως στην έρευνα τείνει, εντούτοις, να κλονίσει τη βέλτιστη ισορροπία και αλληλεπίδραση μεταξύ έρευνας και διδασκαλίας.

3.1.

Η μετατροπή των πανεπιστημίων σε κόμβους γνώσης στους κόλπους της κοινωνίας ως αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος της ΕΕ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας συζήτησης σχετικά με τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πάνω στα οποία θα πρέπει να βασίζονται οι τρέχουσες πρακτικές.

3.2.

Παρόλο που υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις, μια κοινή τάση φαίνεται να είναι το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις απόψεις και τα συμφέροντα των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και των σπουδαστών, καθώς και σε θέματα όπως η γόνιμη αλληλεπίδραση έρευνας και εκπαίδευσης, η στενότερη συνεργασία και η διεθνοποίηση.

3.3.

Για τα περισσότερα πανεπιστήμια πρόκειται για μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία. Δεν είναι εύκολο μεγάλα ιδρύματα με παράδοση να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Επιπλέον, σε πολλές χώρες, υφιστάμενες (πολιτικές) διαδικασίες διορισμού τόσο διοικητών όσο και καθηγητών και ερευνητών εμποδίζουν την πραγματοποίηση αλλαγών. Στην περίπτωση αυτή, είναι σπάνιες οι ανεξάρτητες προσεγγίσεις εκ μέρους και εντός πανεπιστημίων. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η διατήρηση ενός ανοικτού πνεύματος πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

3.4.

Έρευνα υψηλής ποιότητας, καθώς και καλύτερα καταρτισμένα άτομα υψηλής ειδίκευσης, είναι απαραίτητα για την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Η κρίση είχε αρνητικές επιπτώσεις στα αποτελέσματα των κέντρων γνώσεων, ενώ οι αναλύσεις αποδεικνύουν ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ, αφενός, ερευνητικής αριστείας και παιδείας και, αφετέρου, οικονομικής απόδοσης.

3.5.

Τα πανεπιστήμια δεν απευθύνονται πλέον στα ανώτατα κλιμάκια της κοινωνίας. Ο αριθμός και το μέγεθός τους έχει αυξηθεί δραματικά. Το τοπίο έχει σημαντικά διαφοροποιηθεί: υπάρχουν περισσότερες κατηγορίες —π.χ. τόσο πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών όσο και ερευνητικά πανεπιστήμια, τόσο περιφερειακά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όσο και εθνικά και διεθνή πανεπιστήμια—, καθώς και μεγαλύτερος, πλέον, αριθμός σχολών, ιδίως στους οικονομικούς και τεχνικούς κλάδους κ.λπ.

3.6.

Η διεύρυνση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί, δικαίως, πολιτική προτεραιότητα σε όλη την Ευρώπη. Στην ΕΕ, το 40 % της επόμενης γενιάς θα πρέπει να είναι σε θέση να αποκτήσει πανεπιστημιακό πτυχίο. Επιπλέον, τα προγράμματα σπουδών, τα μαθησιακά εργαλεία (η χρήση σύγχρονων μέσων στη μεικτή μάθηση κ.λπ.), η σχέση μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης, καθώς και άλλες πτυχές, όπως η διεθνοποίηση και το δημόσιο συμφέρον, δεν παρουσιάζουν καμία ομοιότητα με το πώς ήταν στο παρελθόν. Οι μέθοδοι διαχείρισης πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα.

3.7.

Τα αυτόνομα, υπεύθυνα και διαφανή πανεπιστήμια πρέπει να μπορούν να ενεργούν όσο το δυνατό πιο ελεύθερα μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο που ενθαρρύνει τις δυνάμεις από τη βάση προς την κορυφή και τον ανταγωνισμό ως σημαντική συνεισφορά σε μια ευρύτερη συμμετοχή και έξυπνη εξειδίκευση.

3.8.

Μια ανοικτή στάση, που θα περιλαμβάνει σαφή προσέγγιση με τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, μπορεί να στηρίξει τα πανεπιστήμια ως κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και κοινωνικής συνοχής.

3.9.

Για την οικονομική βιωσιμότητα των τοπικών και των περιφερειακών κοινωνιών, οι έννοιες του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και του επιχειρηματικού πανεπιστημίου μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες. Οι έννοιες αυτές απαιτούν τόσο φιλόδοξη προσέγγιση όσο και στενή συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων, των ενδιαφερόμενων φορέων και των δημόσιων αρχών.

4.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έννοια του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου (6). Πρόκειται για μια έννοια που υπερβαίνει τη διδασκαλία, την ακαδημαϊκή έρευνα και τη γνώση. Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο αναπτύσσει ενεργό συνεργασία με το κοινό και με τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο —σε όλα τα επίπεδα. Κάθε πανεπιστήμιο μπορεί να προσθέσει στις επιδόσεις του μια διάσταση «προσφορά στο κοινωνικό σύνολο», αναλαμβάνοντας τον ρόλο τόσο του σταθμού παραγωγής πνευματικού έργου για την κοινωνία όσο και υποσταθμού αναμετάδοσης, προσαρμόζοντας εξαιρετικές ιδέες από τον μη ακαδημαϊκό χώρο στο δικό του συγκεκριμένο πλαίσιο.

4.2.

Οι διεργασίες αυτές λαμβάνουν χώρα σε όλη την Ευρώπη —μέσω έρευνας προσανατολισμένης στη ζήτηση, μάθησης που βασίζεται στην επίλυση προβλημάτων, συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και τοπικών κοινοτήτων, σχολείων, νοσοκομείων, επιχειρήσεων κ.λπ. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά στον τομέα της δημιουργίας υποδομής (7).

4.3.

Σε περιφερειακό επίπεδο, τα πανεπιστήμια μπορούν να υποστηρίξουν μια ολιστική προσέγγιση και να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στη συσπείρωση των ενδιαφερομένων για την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων. Ένα καλά σχεδιασμένο κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο μπορεί, επίσης, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της παραγωγής των περιφερειών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

4.4.

Η μορφή του μοντέλου ποικίλλει από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο. Εκτός από τα πανεπιστήμια που επηρεάζονται άμεσα από λιγότερο εύπορες περιοχές με χαμηλή οικονομική επίδοση και/ή δημογραφικά προβλήματα, τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ένα πανεπιστήμιο ως «κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο» καλύπτουν μια πολύ ευρύτερη ομάδα. Σήμερα, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια παγκοσμίου κύρους και όσα έχουν παρόμοιες φιλοδοξίες προσελκύονται, δικαίως, ολοένα και περισσότερο από την ενασχόληση με τα κοινά.

4.5.

Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο προτείνει ένα μοντέλο για τα πανεπιστήμια εκείνα που επιθυμούν να χαράξουν μια πορεία πέρα από απαρχαιωμένες μεθόδους διαχείρισης ή παραδοσιακές προσεγγίσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση των ταλαντούχων νέων, οι οποίοι θα πρέπει να καλούνται να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της προσωπικής συμβολής τους στην εθνική ή περιφερειακή οικονομία. Η εμβάθυνση της συνεργασίας με τους αρμόδιους φορείς σε όλες τις περιφέρειες πρέπει να αποτελεί τη μέθοδο που θα προωθεί το ανοικτό πνεύμα και τον εκσυγχρονισμό.

4.6.

Στο πλαίσιο των Διακηρύξεων του Lund και της Ρώμης (8), οι αντίστοιχες Προεδρίες του Συμβουλίου ορθά υιοθέτησαν παρόμοια προσέγγιση, υπογραμμίζοντας την ανάγκη η έρευνα να εστιάζει στις μείζονες προκλήσεις της εποχής μας, να υπερβαίνει τις άκαμπτες θεματικές προσεγγίσεις και να προβλέπει τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Όσον αφορά τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ένωσης Καινοτομίας, κεντρικός στόχος είναι η προώθηση υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας, που θα εκτείνεται σε όλες τις αντίστοιχες πολιτικές και δραστηριότητες. Οι αρχές αυτές αποτελούν, επίσης, προτεραιότητες του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζοντας 2020».

4.7.

Παράλληλα με το μοντέλο της «τριπλής έλικας» —που προϋποθέτει τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ιδιωτικού τομέα και δημόσιων αρχών—, υπάρχει και το μοντέλο της «τετραπλής έλικας», με βάση το οποίο αναπτύσσονται, επίσης, επαφές με τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνία των πολιτών. Το μοντέλο αυτό δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αίσθηση του τόπου και στην αίσθηση του σκοπού, είναι διαφανές και προβλέπει τη λογοδοσία απέναντι στα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύτερο κοινό. Παρέχει μια νέα ευκαιρία στην κοινωνία των πολιτών να συμμετάσχει στο σχετικό έργο.

4.8.

Μια ειδική ομάδα που χρειάζεται προσοχή είναι οι απόφοιτοι. Μπορούν να γίνουν περισσότερα στην Ευρώπη για τη συμμετοχή των αποφοίτων στις προσπάθειες βελτίωσης των αποτελεσμάτων και της εικόνας των πανεπιστημίων. Ως προς το συγκεκριμένο θέμα, η Ευρώπη θα μπορούσε να υιοθετήσει το παράδειγμα της συνήθους πρακτικής στις ΗΠΑ.

4.9.

Οι απόφοιτοι πρέπει να θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της πανεπιστημιακής κοινότητας. Μπορούν να αποτελέσουν τους πρεσβευτές ενός πανεπιστημίου —σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο—, καθώς και βασικοί παράγοντες της συζήτησης σχετικά με τα προγράμματα σπουδών, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο κατά τις περιόδους δυναμικών αλλαγών. Μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη συζήτηση σχετικά με την ισορροπία μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης, καθώς και μεταξύ έρευνας και αγοράς. Ένας ειδικός στόχος θα μπορούσε να είναι η χρήση αποφοίτων ως συμβούλων για τους νέους πτυχιούχους —κυρίως σπουδαστές πρώτης γενιάς—, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από ξένο περιβάλλον.

4.10.

Η μεγαλύτερη κινητικότητα των αποφοίτων έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση επιτυχημένων διεθνών δικτύων, τα οποία μπορούν να αποδειχθούν εξίσου επωφελή για τα πανεπιστήμιά τους και για τη βιομηχανία.

5.1.

«Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο» έχει πολλά κοινά στοιχεία με το λεγόμενο «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο». Τα πανεπιστήμια δεν είναι εταιρείες. Έχουν αυτόνομη αποστολή δημοσίου συμφέροντος, συγκεκριμένα οφείλουν να παρέχουν εκπαίδευση, να διεξάγουν έρευνα (ανώτατου επιπέδου) και να προωθούν τη χρήση της γνώσης από την κοινωνία εν γένει. Το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο εστιάζει σε δύο τομείς: στην καθοδήγηση και διαχείριση του ιδρύματος και στην προαγωγή των επιχειρηματικών δεξιοτήτων και του πνεύματος πρωτοβουλίας των σπουδαστών.

5.2.

Η διασύνδεση της αγοράς εργασίας με τα προγράμματα σπουδών και η προώθηση της έρευνας και καινοτομίας που είναι επωφελής για την κοινωνία αποτελούν πολύ σημαντικά στοιχεία του. Η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση με τον ιδιωτικό τομέα σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που τίθενται στην κοινωνία.

5.3.

Η νοοτροπία των στεγανών δεν είναι πλέον χρήσιμη. Η τεχνολογική δυναμική και οι προκλήσεις σε επίπεδο κοινωνίας απαιτούν συνεχείς αναπροσαρμογές. Η πλευρά της ζήτησης χαρακτηρίζεται από ολοένα μεγαλύτερη περιπλοκότητα και απαιτεί διεπιστημονικές και υπερεπιστημονικές ικανότητες και ετοιμότητα απέναντι στις νέες εξελίξεις. Εκτός από επαγγελματικά προσόντα, αυτό προϋποθέτει, επίσης, την ανάγκη ανάπτυξης δεξιοτήτων. Οι πλατφόρμες ενδιαφερόμενων μερών, που συνδέονται με τα πανεπιστήμια, μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες στην περίπτωση του από κοινού καθορισμού απαιτήσεων. Το διδακτικό προσωπικό πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένο γι’ αυτό το δυναμικό πλαίσιο. Οι επιχειρηματικές δεξιότητες (9) θα πρέπει επίσης να διδάσκονται σε παντός είδους ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

5.4.

Αντίστοιχα, οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με τη συμμετοχή πανεπιστημίων και συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, όπως επιχειρηματικοί κύκλοι και όμιλοι του τομέα της υγείας, μπορεί να αποδειχθούν εξίσου επωφελείς.

5.5.

Ένα πολύτιμο έργο για τα πανεπιστήμια θα μπορούσε να είναι η δημιουργία «εκπαιδευτικών αξιακών αλυσίδων», σε συνεργασία με επιχειρηματικούς τομείς. Δύο είναι οι κύριοι σκοποί των αλυσίδων αυτών:

5.6.

Ομοίως, συμφωνίες επιδόσεων, όπως εφαρμόζονται σε ορισμένα κράτη μέλη, θα ενισχύσουν την εξειδίκευση των πανεπιστημίων, το προφίλ και την εικόνα τους. Μπορούν να έχουν έναν ευρύ διεθνή, καθώς και περιφερειακό, προσανατολισμό, και να βελτιώσουν τις φιλοδοξίες και την ποιότητα τόσο των προγραμμάτων όσο και των σπουδαστών. Για να επιτευχθεί αυτό, έχει ουσιαστική σημασία να υπάρχει σταθερή δέσμευση και από τις δύο πλευρές (κυβερνήσεις και φορείς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης).

5.7.

Η καινοτομία θα πρέπει να επηρεάζει τόσο την έρευνα και την εκπαίδευση, όσο και τη διακυβέρνηση. Ένα επιτυχές παράδειγμα βελτίωσης από τη βάση προς την κορυφή είναι το HEInnovate, ένα ανεξάρτητο διαδικτυακό εργαλείο αυτοαξιολόγησης, που αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (10). Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω χρήση του μέσου αυτού.

5.8.

Πανεπιστημιακά προγράμματα με διεθνή προβολή, καθώς και ένα ευρύ φάσμα ανταγωνιστικών διαδικτυακών μαθημάτων, είναι διαθέσιμα στους φοιτητές που επιθυμούν να έχουν μεγαλύτερη κινητικότητα. Η συγκρισιμότητα και η διαφάνεια θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό και τη σύγκλιση όσον αφορά τις επιδόσεις. Εργαλεία διαφάνειας, όπως το U-Multirank στην ΕΕ, έχουν μεγάλες δυνατότητες, και τα πανεπιστήμια πρέπει να εξετάσουν τους τρόπους αποτελεσματικότερης χρήσης αυτού του είδους εργαλείων.

5.9.

Θα πρέπει να παρέχεται σε όλα τα ταλαντούχα άτομα η ευκαιρία να εγγράφονται σε προγράμματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα συστήματα καταβολής διδάκτρων διαδίδονται ολοένα και περισσότερο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι σπουδαστές να αντιμετωπίζουν την εκπαίδευση που τους παρέχεται με πιο κριτικό πνεύμα. Οποιασδήποτε μορφής κοινωνική επιλογή εξαιτίας της απαίτησης καταβολής διδάκτρων θα πρέπει να αποκλείεται. Η υποστήριξη των σπουδαστών (με βάση το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο) πρέπει να εξασφαλίζει σε όλους δίκαιη πρόσβαση στην κατάλληλη εκπαίδευση. Επιπλέον, δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση των συστημάτων καταβολής διδάκτρων για την αντικατάσταση υφιστάμενης δημόσιας χρηματοδότησης.

5.10.

Εξάλλου, οι δημογραφικές εξελίξεις απαιτούν να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων στις περιφέρειες, ειδικά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της μελλοντικής βιωσιμότητας των εν λόγω περιοχών.

5.11.

Όταν ένα θέμα αφορά τόσο τους σπουδαστές όσο και τις επιχειρήσεις, η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η έρευνα πρέπει να διασυνδέονται στενά. Τα μοντέλα χρηματοδότησης τείνουν, ωστόσο, να ευνοούν τα αποτελέσματα της έρευνας, με αποτέλεσμα να έχει περιοριστεί σήμερα το πανεπιστημιακό διδακτικό προσωπικό που πραγματικά παρέχει διδασκαλία.

5.12.

Τα πανεπιστήμια πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων με πανεπιστημιακά πτυχία (bachelor’s) και μεταπτυχιακά διπλώματα (master’s), ακόμη και με διδακτορικό, καλύπτουν θέσεις εργασίας στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις, εκτός ακαδημαϊκού πλαισίου. Κατά συνέπεια, η τήρηση των εκπαιδευτικών προτύπων και η κατάλληλη προετοιμασία των σπουδαστών για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αποτελούν προτεραιότητα, ανεξάρτητα από την εξειδίκευση ενός (κορυφαίου) πανεπιστημίου. Από την άποψη αυτή, οι ΗΠΑ αποτελούν ένα παράδειγμα που η Ευρώπη δεν θα πρέπει να μιμηθεί (11). Η λύση που χρειάζεται η Ευρώπη είναι η επιδίωξη αριστείας και ισότητας.

5.13.

Η ψηφιοποίηση αποτελεί μια αλλαγή προτύπου που επηρεάζει δραστικά τη διδασκαλία και τη (μεικτή (12)) μάθηση, τις δεξιότητες των διδασκόντων και των σπουδαστών και τις δομές διακυβέρνησης. Απαιτείται, πλέον, περισσότερος δυναμισμός και ευελιξία σε όλα τα επίπεδα. Από την άποψη αυτή, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του ιδιωτικού τομέα είναι, επίσης, επωφελής, αν όχι απαραίτητη.

6.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι όλα τα πιο πάνω θέματα, όπως και το ζήτημα του εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εμφανίζονται ολοένα συχνότερα στην ατζέντα της ΕΕ. Θα ήταν σκόπιμο να βρεθεί μια κοινή προσέγγιση που να εξασφαλίζει την επιτυχή ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του ευρωπαϊκού ερευνητικού χώρου.

6.2.

Η ύπαρξη ανοικτών πανεπιστημίων με διαφάνεια, σε συνδυασμό με μια σαφώς καθορισμένη ευρωπαϊκή κατευθυντήρια στρατηγική, θα είναι εξαιρετικά επωφελής για την ενιαία αγορά και για τον εκσυγχρονισμό μιας ευπροσάρμοστης ευρωπαϊκής κοινωνίας στην παγκόσμια σκηνή. Εν προκειμένω, η ελεύθερη κυκλοφορία των σπουδαστών, των ερευνητών και της γνώσης είναι καθοριστικής σημασίας.

6.3.

Η δέσμευση της ΕΕ έναντι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ξεκίνησε με την προώθηση της επιστημονικής έρευνας μέσω διαδοχικών προγραμμάτων-πλαισίων. Παράλληλα, η δέσμευση της ΕΕ στον τομέα της εκπαίδευσης διευρύνεται. Στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης τονίζεται η ανάγκη να εξακολουθήσουν να καλύπτονται οι δαπάνες που συνδέονται με την προώθηση της ανάπτυξης, μεταξύ των οποίων και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

6.4.

Δύο από τους πέντε κύριους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» συνδέονται άμεσα με την τριτοβάθμια εκπαίδευση: ο στόχος της επένδυσης σε Ε&Α και ο στόχος που αναφέρεται στην εκπαίδευση. Η επίτευξή τους προϋποθέτει τη δέσμευση αρκετών επιτρόπων. Το 2014 οι συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) αποκάλυψαν ότι περίπου τα μισά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, όπως αναντιστοιχία δεξιοτήτων και αδυναμία κάλυψης των αναγκών της αγοράς εργασίας, καθώς και μια συνεχιζόμενη έλλειψη συνεργασίας μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων ή άλλων ενδιαφερόμενων φορέων.

6.5.

Οι ΣΑΧ υπογραμμίζουν ότι είναι απαραίτητο να επιλυθεί το ζήτημα της απασχολησιμότητας και να καλυφθούν οι ανάγκες του ιδιωτικού τομέα και των σπουδαστών/πτυχιούχων ως μελλοντικών εργαζομένων (ή εργοδοτών), και να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα, μέσω μιας αποτελεσματικότερης συνεργασίας μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην άποψη ότι πρέπει να παρακολουθείται πιο αποτελεσματικά η συνέχεια που δίδεται στις ΣΑΧ, και τα αποτελέσματα να συζητούνται ανοικτά από την Επιτροπή και το Συμβούλιο.

6.6.

Ωστόσο, ενώ έχει αναγνωριστεί η ανάγκη να είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση αυτόνομη και υπεύθυνη, πολιτικές δυνάμεις σε ορισμένα κράτη μέλη ζητούν περισσότερη ρύθμιση, πράγμα που οδηγεί σε περιορισμό της αυτονομίας. Στις περιπτώσεις αυτές, γίνεται επίκληση της αρχής της επικουρικότητας και, κατά συνέπεια, εμποδίζεται η εναρμόνιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό θίγονται τα συμφέροντα των φοιτητών και της κοινωνίας στο σύνολό της.

6.7.

Θα πρέπει να καθιερωθούν προσόντα υψηλότερου επιπέδου και ευρύτερου φάσματος εντός και εκτός της ΕΕ. Αυτό συνεπάγεται γόνιμες και αμοιβαίες διασυνοριακές ανταλλαγές μεταξύ πανεπιστημίων, διδασκόντων και φοιτητών, καθώς και άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προς τον κόσμο. Εάν το Συμβούλιο, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή αναλάμβαναν μια τέτοια δέσμευση, οι επιδόσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα βελτιώνονταν, μέσω της καλύτερης κατανομής και του συντονισμού των εθνικών και ενωσιακών αρμοδιοτήτων.

6.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει συνεχώς τη ζωτική σημασία των προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ. Η διασυνοριακή έρευνα ενισχύει την απόδοση των επενδύσεων, τα προγράμματα της ΕΕ ενθαρρύνουν την έμφαση σε βασικές τεχνολογίες και στρατηγικά θέματα, η διακρατική χρηματοδότηση οδηγεί σε υψηλότερες αποδόσεις και οι ευρωπαϊκές επιστημονικές συμμαχίες δίνουν πραγματική ώθηση στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Για τον σκοπό αυτό, οι νέες γνώσεις πρέπει, συν τοις άλλοις, να μπορούν να διαδίδονται ευρύτερα, κυρίως μέσω διεπαφών ανοικτής πρόσβασης.

6.9.

Στο πλαίσιο του έβδομου προγράμματος-πλαισίου (ΠΠ 7) και —από το 2014 και μετά— του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας στηρίζει με επιτυχία, μέσω ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων, την έρευνα υψηλής ποιότητας. Ωστόσο, διαρθρωτικά εμπόδια εξακολουθούν να εμποδίζουν τη διασυνοριακή κινητικότητα των ερευνητών, των πανεπιστημιακών και των φοιτητών.

6.10.

Όλο και περισσότερο, οι επιδόσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας αξιολογούνται και κοινοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα πανεπιστήμια συνεργάζονται και ανταγωνίζονται σε διεθνή κλίμακα, συμμετέχοντας σε κοινά ερευνητικά προγράμματα, επιδιώκοντας την αριστεία, ολοένα δε περισσότερο προσελκύουν φοιτητές και προσλαμβάνουν προσωπικό από χώρες εκτός της ΕΕ. Πρόκειται για σημαντικό θέμα, όμως οι εθνικοί κανόνες και η έλλειψη κινήτρων μπορούν να αναστείλουν την πρόοδο στον τομέα αυτό. Οι διεθνείς μετρήσεις αποδεικνύουν ότι το χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων με τις βέλτιστες επιδόσεις και των υπολοίπων διευρύνεται στην Ευρώπη.

6.11.

Πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να ενθαρρυνθούν άριστοι ερευνητές από ολόκληρη την Ευρώπη να λάβουν μέρος σε κοινά έργα. Οι θύλακοι αριστείας σε ολόκληρη την Ευρώπη πρέπει να διασυνδεθούν και να συμμετέχουν στα άριστα ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα.

6.12.

Η κινητικότητα μεταξύ πανεπιστημιακών και σπουδαστών στην Ευρώπη είναι περιορισμένη, η δε διασυνοριακή κυκλοφορία εξακολουθεί να προσκρούει σε τεχνητά εμπόδια. Επείγει να εξασφαλιστούν ισότιμες συνθήκες εργασίας για τους ερευνητές και τους πανεπιστημιακούς, καθώς και μεγαλύτερη σύγκλιση των προγραμμάτων και των τίτλων σπουδών στην Ευρώπη.

6.13.

Οι ανεπαρκείς στατιστικές θα πρέπει να βελτιωθούν και να αξιοποιούνται καλύτερα, προκειμένου να μετράται ο βαθμός κινητικότητας και να υποστηρίζεται η κινητικότητα.

6.14.

Το άνοιγμα και ο εκσυγχρονισμός των πανεπιστημίων, καθώς και η πολιτισμική διαφοροποίηση, λόγω της αυξανόμενης διεθνοποίησης, αποτελούν υγιές φαινόμενο. Επιπλέον, οι σπουδαστές —με την υποστήριξη των διαρκώς ενημερωμένων μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μέσων διαφάνειας (όπως το «U-Multirank»), και λόγω της εξειδίκευσης των πανεπιστημίων— ενθαρρύνονται να προβαίνουν σε συγκεκριμένες επιλογές. Εάν δοθούν ρεαλιστικές λύσεις σε επίπεδο ΕΕ, αυτό θα τους βοηθήσει.

6.15.

Η ανάπτυξη στενότερης συνεργασίας μεταξύ εκείνων που επιθυμούν την προώθηση της αριστείας μπορεί να δείξει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Ένα παράδειγμα είναι η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ των χωρών της Μπενελούξ σχετικά με την αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση των τίτλων σπουδών. Πρόκειται για ένα αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός (13). Εάν συνεχιστεί η τάση για αμοιβαία αναγνώριση των πανεπιστημιακών πτυχίων και των διαφόρων διπλωμάτων του τομέα των επιστημών, οι φραγμοί μεταξύ πανεπιστημίων θα μειωθούν και θα αναπτυχθούν ανοικτές ανταλλαγές.

6.16.

Τα κατάλληλα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας πρέπει να διεθνοποιηθούν, θα πρέπει δε να διαθέτουν σαφείς δυνατότητες διασύνδεσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη να αναγνωρίζονται οι αποφάσεις διαπίστευσης. Κάθε πρωτοβουλία στον τομέα αυτό πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη (14). Μια διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης πρέπει, κανονικά, να καταλήγει, σταδιακά, σε πανευρωπαϊκή διαπίστευση, πράγμα που, πιο συγκεκριμένα, θα έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια με χαμηλές επιδόσεις.

6.17.

Οι πρακτικές αυτού του είδους είναι επωφελείς τόσο για την κινητικότητα όσο και για την απασχολησιμότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με την καθιέρωση ενιαίου πτυχίου για αρκετά πανεπιστήμια, τα κοινά προγράμματα μεταξύ πανεπιστημίων θα αποβούν πολύ ελκυστικότερα. Θα πρέπει, επίσης, να εξεταστεί η περίπτωση να υποστηρίζονται οι αδελφοποιήσεις ιδρυμάτων. Η επιτόπου ανταλλαγή διοικητικών και διδακτικών πρακτικών μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της ποιότητας.

6.18.

Βασική προϋπόθεση για τη διεθνοποίηση είναι η χρήση κοινών γλωσσών. Η γνώση (άνω των δύο) γλωσσών είναι επιθυμητή για πολιτιστικούς και οικονομικούς λόγους. Η αγγλική γλώσσα θα μπορούσε να υιοθετηθεί ως η σημερινή κοινή γλώσσα (lingua franca). Η πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων είναι εξαιρετικά αργή. Ίσως είναι σκόπιμο να καταστεί υποχρεωτική για τους σπουδαστές η γνώση μίας ξένης γλώσσας.

6.19.

Το πρόγραμμα «Erasmus+» έχει μεγάλη επιτυχία και αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τη διευκόλυνση της κινητικότητας. Είναι επίσης ευπρόσδεκτο από τις επιχειρήσεις. Είναι, δε, ιδιαίτερα συμβατό με την κατευθυντήρια αρχή της Επιτροπής να προωθείται η ανάπτυξη και η απασχόληση. Η χρηματοδότηση του προγράμματος θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη ζήτηση. Τυχόν νομικοί περιορισμοί στις ανταλλαγές σπουδαστών πρέπει να αρθούν.

6.20.

Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία εστιάζουν δικαίως στην καινοτομία και στους παράγοντες ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας. Η Επιτροπή πρέπει να διαδραματίζει καθοδηγητικό ρόλο στη βελτίωση της συμμετοχής των πανεπιστημίων σε περιφερειακά προγράμματα.

6.21.

Κατά κανόνα, τα πανεπιστήμια είναι ανεξάρτητα από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, μολονότι υπάρχουν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις. Αυτές πρέπει να επισημαίνονται. Το πρόγραμμα των ΕΔΕΤ αποτελεί, επίσης, ιδιαίτερα θετικό παράγοντα, καθώς συνδέει την έρευνα που διεξάγεται μέσω στρατηγικών RIS3 (15) με τα περιφερειακά προγράμματα της ΕΕ, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που ευνοεί την καινοτομία.

6.22.

Τα πανεπιστήμια οφείλουν να είναι ενημερωμένα ως προς τις RIS3 και την εφαρμογή τους σε διάφορα επίπεδα. Από κοινού με τις ενδιαφερόμενες περιφερειακές αρχές, θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην εφαρμογή του προγράμματος.

6.23.

Δυστυχώς, για λόγους που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση, τα πανεπιστήμια εξακολουθούν να μην κάνουν επαρκή χρήση του προγράμματος των ΕΔΕΤ. Πρέπει να αναζητηθούν συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων της ΕΕ (ΕΔΕΤ, «Ορίζοντας 2020» και «Erasmus +»), μολονότι τείνουν να προσκρούουν σε αντιφατικές προϋποθέσεις.