22.9.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 228/9

1.1

Η παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση αποτελεί την ανταπόκριση της ΕΟΚΕ στην πρόσκληση της τσεχικής Προεδρίας και επικεντρώνεται στις σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Στη γνωμοδότηση αυτή διατυπώνονται συστάσεις προς τις επιχειρήσεις, τις ενώσεις επιχειρήσεων, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία, καθώς και προς την Ε.Ε., και σκιαγραφούνται οι άξονες που πρέπει να τηρηθούν για την έναρξη του κοινωνικού διαλόγου και του διαλόγου των πολιτών με το σύνολο των ενδιαφερομένων θεσμών και φορέων.

1.2

Η προσέγγιση του θέματος στηρίζεται στα ακόλουθα δεδομένα:

1.3

Προβάλλονται διάφοροι μεθοδολογικοί άξονες προτεραιότητας:

Ένας γενικός προσανατολισμός στο πλαίσιο του ανταγωνισμού και υπέρ ενός πρότυπου εταιρικής σχέσης μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων παραγόντων.

1.4

Η ΕΟΚΕ προτείνει να οικοδομηθεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων με προοπτική την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η ευρωπαϊκή διάσταση, αλλά και για την κοινωνική πρόοδο. Η ΕΟΚΕ συνιστά την έναρξη μιας ευρωπαϊκής προσπάθειας που θα μπορούσε να ονομαστεί «Διαδικασία της Πράγας» αναφερόμενη στη διάσκεψη «Εταιρική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και εργοδοτών» που θα πραγματοποιηθεί στις 6 και 7 Απριλίου στην Πράγα με πρωτοβουλία της τσεχικής Προεδρίας. Αυτή θα μπορούσε να προσλάβει το σχήμα ενός αρκετά ευρέως ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς που θα επιτρέπει στους επιτόπιους φορείς να προωθήσουν σε τοπικό και εθνικό επίπεδο καινοτόμες δράσεις που αποσκοπούν στα ακόλουθα:

1.5

Η ΕΟΚΕ συνιστά να χρηματοδοτηθεί η διαδικασία από τώρα μέχρι το 2013 από τα διαρθρωτικά ταμεία και τα τρέχοντα προγράμματα (Leonardo, Grundtvig, Erasmus για τους φοιτητές, Erasmus για τους μαθητευόμενους, Erasmus για τους επιχειρηματίες, …), τα οποία θα πρέπει να προσαρμοστούν εάν είναι απαραίτητο. Τα διαρθρωτικά ταμεία πρέπει να είναι σε θέση να παρεμβαίνουν για την ενίσχυση της αρχικής κατάρτισης. Μετά το 2003 θα μπορούσε να προταθεί ένα ειδικό συμπληρωματικό πρόγραμμα.

2.1

Στο σύνολο της ευρωπαϊκής επικράτειας, η ανάπτυξη και η ποιότητα ζωής εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πολιτιστικό και επιστημονικό επίπεδο, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από την ποιότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων. Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι, στην Ευρώπη, η εταιρική σχέση επιχείρησης/εκπαίδευσης βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα σύνολο σημαντικών προβλημάτων, τα οποία συνδέονται:

Η εταιρική σχέση πρέπει επίσης να ενσωματώνει τα ακόλουθα:

2.2

Κατά παράδοση, η Ευρώπη στηριζόταν στις μακροπρόθεσμες προβλέψεις όσον αφορά τις επαγγελματικές δεξιότητες. Ωστόσο, σε μία ταχέως μεταβαλλόμενη παγκόσμια οικονομία, πρέπει να υπάρχει στενότερη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων όσον αφορά τις άμεσες και μελλοντικές απαιτήσεις της βιομηχανίας και ιδιαίτερα των ΜΜΕ.

2.3

Εδώ και καιρό υπάρχουν πολύ θετικές εμπειρίες, οι οποίες εγγράφονται στην αποστολή της τεχνικής, της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων που τους επιτρέπουν να συνυπάρχουν με το οικονομικό περιβάλλον μέσω πολλαπλών –τυπικών ή άτυπων– συμφωνιών, οι οποίες συνδέουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα με τις επιχειρήσεις και αντιστρόφως. Πέραν των καλών πρακτικών που παρατηρούνται σχεδόν παντού και χωρίς να θίγονται οι αρμοδιότητες κάθε πλευράς και ιδιαιτέρως εκείνες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που αφορούν την απονομή διπλωμάτων σε κατάσταση πλήρους αυτονομίας, υπάρχει έντονη φιλοδοξία για την οικοδόμηση βιώσιμων εταιρικών σχέσεων που αποσκοπούν στην επίτευξη συνεργιών, τη συσπείρωση δυνάμεων και ταλάντων με απώτερο στόχο την από κοινού ανεύρεση των κατάλληλων απαντήσεων στις οικονομικές και τις κοινωνικές ανάγκες.

Οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα επιδιώκουν προφανώς διαφορετικούς στόχους. Ωστόσο, με την προώθηση της ανταλλαγής πληροφοριών, τη σύναψη εταιρικών σχέσεων και την κατάρτιση κοινών σχεδίων, μπορούν να κατορθώσουν να εξασφαλίσουν με καλύτερο τρόπο την επιτυχία της αποστολής τους. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, αν όχι αιώνες, υπάρχουν σε πολλά κράτη μέλη παραδείγματα εναλλασσόμενης εκπαίδευσης και συστημάτων κατάρτισης σύμφωνα με τα οποία η εκπαίδευση πραγματοποιείται στο σχολείο και στην εταιρία (διττό σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης στη Γερμανία, apprentissage στη Γαλλία, apprenticeships στο Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.). Η εναλλασσόμενη εκπαίδευση απέδειξε την υψηλή προστιθέμενη αξία των συνεχών, διαρθρωμένων και ολοκληρωμένων εταιρικών σχέσεων.

2.4

Υπό ιδανικές συνθήκες, μια επιχείρηση συνεισφέρει γνώσεις σχετικά με τις ανάγκες της αγοράς, τόσο στο άμεσο μέλλον όσο και προορατικά, και παρέχει έτσι τη δυνατότητα καλύτερου προσανατολισμού της προσφοράς στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης. Αποτελεί δεξαμενή τεχνογνωσίας, επαγγελματικών προσόντων και τεχνικών μέσων.

2.5

Ομοίως, στον τομέα της εκπαίδευσης, υπάρχει συγκέντρωση τεχνικών και επιστημονικών γνώσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πρακτικά: προετοιμασία στο περιβάλλον εργασίας, ανάπτυξη νέων προσφορών και διαδικασιών καλλιέργειας προσόντων.

3.1

Παρά τις πολυάριθμες θετικές εμπειρίες, οι πρωτοβουλίες για τη σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και εργοδοτών παραμένουν ολιγάριθμες και συχνά περιορίζονται στην τεχνική και την επαγγελματική κατάρτιση. Ενόψει της οικονομικής κρίσης, «η αξιοποίηση του δυναμικού αυτών των εταιρικών σχέσεων» αποτελεί αναγκαιότητα, δεδομένου ότι η καλύτερη προσαρμογή της κατάρτισης στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και η καλύτερη αξιοποίηση των προσόντων και των ανθρώπινων πόρων στις επιχειρήσεις αποτελούν καθοριστικές προϋποθέσεις επιτυχούς ανάκαμψης.

3.2

Εξυπακούεται ότι το πλαίσιο της νέας αυτής ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης πρέπει να εμφανίζει πολυμορφία. Πρέπει να περιλαμβάνει, με εξατομικευμένο τρόπο, τους διάφορους εμπλεκόμενους παράγοντες:

3.3

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι επιχειρήσεις φέρουν μια κοινή ευθύνη, ιδίως στο επίπεδο των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους: να προτείνουν από κοινού διαύλους και προσφορές κατάρτισης.

3.4

Η επιχείρηση βρίσκεται αντιμέτωπη με την αναγκαιότητα να αποκτήσει μεγάλη ποικιλία προσόντων, τα οποία σχετίζονται με τις διάφορες διαστάσεις που καθορίζουν ή επηρεάζουν την οργάνωση, τη λειτουργία και την οικονομική της δραστηριότητα: τεχνολογική πρόοδος, διεθνοποίηση, αποϋλοποίηση των αγορών. Η επιχείρηση οφείλει, αφενός, να βρει στην αγορά εργασίας τις αντίστοιχες ικανότητες και, αφετέρου, να καλλιεργεί τα προσόντα των υπαλλήλων, αλλά και των σημερινών και των μελλοντικών στελεχών της ανάλογα με τις επαγγελματικές απαιτήσεις. Από την πλευρά τους, οι μισθωτοί βρίσκονται αντιμέτωποι με την αντίστοιχη αναγκαιότητα να αναπτύξουν την απασχολησιμότητά τους στα επαγγέλματά τους, να εξασφαλίσουν την επικύρωση των προσόντων που έχουν αποκτήσει μέσω διπλωμάτων αναγνωρισμένης αξίας τόσο εντός της επιχείρησης όσο και εκτός αυτής, στην ευρύτερη αγορά εργασίας.

3.5

Η δυναμική της εξέλιξης της εκπαίδευσης στην Ευρώπη κυριαρχείται σε μεγάλο βαθμό από δύο φαινόμενα: τη μαζικοποίηση και τη διαφοροποίηση της εκπαίδευσης. Η ταχεία αύξηση του αριθμού των μαθητών και των σπουδαστών τις τελευταίες δεκαετίες, είχε ταυτόχρονα ως αποτέλεσμα την έντονη διαφοροποίηση του πληθυσμού (ηλικιακές δομές, εκπαιδευτικό ιστορικό, κοινωνική προέλευση κλπ.), η οποία δημιούργησε με τη σειρά της την ανάγκη προσαρμοσμένων μεθόδων εργασίας και ειδικών χειρισμών.

3.6

Παρά τις σημερινές δυσχέρειες, οι δυνατότητες συνεργασίας για τον σκοπό αυτό είναι τεράστιες, και υπάρχουν τρεις πτυχές που πρέπει να τονιστούν στο συγκεκριμένο επίπεδο προσέγγισης του προβλήματος:

4.2.1

Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία δρομολογήθηκε με την ονομασία «διαδικασία της Μπολόνια» το 1999 από τους υπουργούς παιδείας και τους υπευθύνους των πανεπιστημίων 29 χωρών, οδήγησε σε μια σημαντική μεταρρύθμιση, η οποία συγκεντρώνει επίσημα 46 χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.

4.2.2

Στόχος είναι η σύσταση ενός ευρωπαϊκού χώρου κατάρτισης, ο οποίος θα επιτευχθεί κυρίως με την εναρμόνιση των πανεπιστημιακών τίτλων στην Ευρώπη: Πτυχίο/Bachelor - Master - Διδακτορικό, εναρμόνιση η οποία θα επιτρέψει κυρίως τη συγκρισιμότητα των σπουδών και, επομένως, την κυκλοφορία των σπουδαστών και την κινητικότητα προσώπων.

4.2.3

Πρέπει, όμως, να σημειωθεί:

4.3.1

Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε στην ΕΕ το 2002 και έχει στόχο να καταστούν τα συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) ποιοτικά σημεία αναφοράς. Έτσι, ενθαρρύνθηκαν έντονα δράσεις παρεμφερείς με τη διαδικασία της Μπολόνια, αλλά προσαρμοσμένες στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.

4.3.2

Τα προγράμματα Leonardo και Grundtvig, τα οποία επιτρέπουν καταρχάς την κινητικότητα προσώπων που επιθυμούν να αποκομίσουν επαγγελματική εμπειρία στην Ευρώπη και διευκολύνουν τις ανταλλαγές καλών πρακτικών μεταξύ φορέων που είναι αρμόδιοι για την κατάρτιση και, κατά δεύτερον, στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής διάστασης της εκπαίδευσης ενηλίκων και προσφέρουν στους ευρωπαίους πολίτες περισσότερες δυνατότητες να βελτιώνουν την κατάρτισή τους καθόλη τη διάρκεια του βίου τους, εξακολουθούν να είναι γνωστά σε έναν περιορισμένο κύκλο και δεν έχουν αναπτύξει την κρίσιμη μάζα που θα επέτρεπε την ανάπτυξη των στόχων τους. Χωρίς να αμφισβητούνται τα δεδομένα, στο μέλλον θα ήταν σκόπιμο να ενισχυθούν τα μέσα δράσης που διαθέτουν.

4.3.3

Η δήλωση του Συμβουλίου του Bordeaux (26/11/2008) ακολουθεί την κατεύθυνση της διαδικασίας της Κοπεγχάγης για την ενισχυμένη ευρωπαϊκή συνεργασία στο χώρο της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Επίσης, επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα κινητοποίησης των απαραίτητων δημοσίων και ιδιωτικών πόρων, και μάλιστα με την προσφυγή σε μέσα, όπως τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία, το ΕΤΠΑ και τα δάνεια της ΕΤΕ.

Διαπιστώνοντας τις υφιστάμενες ανεπάρκειες σε ό,τι αφορά στις δεξιότητες και την ανάγκη ανάπτυξης δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την πρόβλεψη των αναγκών, η δήλωση του Bordeaux προβλέπει την ευρύτερη δυνατή ανάπτυξη του συντελεστή επαγγελματική κατάρτιση και την παρέμβαση των κρατών μελών, της Επιτροπής και των κοινωνικών εταίρων.

5.1

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση για την πρόοδο του προγράμματος «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» (3), η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να αγνοήσει την υστέρησή της στον τομέα της εκπαίδευσης ούτε τη δυσκολία της να προτείνει στις επιχειρήσεις πρόσωπα που να διαθέτουν βασική κατάρτιση και επαρκή εξειδίκευση για την αντιμετώπιση των τεχνολογικών προκλήσεων και του σημερινού πλαισίου της παγκοσμιοποίησης. Για τον σκοπό αυτό, η ενδοευρωπαϊκή κινητικότητα αποτελεί αναγκαιότητα, όπως και η εκμάθηση ξένων γλωσσών στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την πολυγλωσσία. Επομένως, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το ενδιαφέρον για μια διασταυρούμενη προσέγγιση στο θέμα των σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αποτελεί αναγκαιότητα τόσο για την απόκριση στο πρόβλημα όσο, και κυρίως, για την κατάργηση του διαχωρισμού των εθνικών εκπαιδευτικών πολιτικών και την απελευθέρωση – επιτέλους - των δυνατοτήτων ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό.

5.2

Πρέπει να ενισχυθούν περισσότερο οι σχολές και τα πανεπιστήμια που επιχειρούν να μην περιορίζουν την προσφορά τους στην αρχική κατάρτιση, αλλά να χρησιμοποιούνται και ως ιδρύματα συνεχούς κατάρτισης. Για παράδειγμα, με εξαίρεση ορισμένα κράτη μέλη, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν είναι επιλέξιμα για τη χορήγηση οικονομικής συνδρομής στο πλαίσιο των διαρθρωτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων. Ωστόσο, οι εμπειρίες των χωρών στις οποίες υπάρχει η συγκεκριμένη δυνατότητα πρόσβασης δείχνουν ότι η εν λόγω πρωτοβουλία μπορεί να συμβάλει θετικά και σημαντικά στην σύσφιξη των σχέσεων με τις επιχειρήσεις, καθώς και στην αύξηση εν γένει της ποιότητας της προσφοράς εκπαίδευσης και κατάρτισης.

5.3

Το κυριότερο μειονέκτημα που καταλογίζεται στα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι η έλλειψη φιλοδοξίας λόγω των περιορισμένων προϋπολογισμών που διαθέτουν. Έτσι, αντί να προταθεί απλώς ένα ακόμη ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το οποίο θα παραμείνει γνωστό σε περιορισμένο κύκλο και θα αγγίξει ένα κοινό πολύ περιθωριακό και ελιτίστικο, θα έπρεπε μάλλον να υιοθετηθεί μια συστημική προσέγγιση βασισμένη σε μηχανισμούς πιο απλούς (όχι γραφειοκρατικούς, όπως συμβαίνει πάρα πολύ συχνά με τα ευρωπαϊκά προγράμματα) και πιο φιλόδοξους με:

5.4

Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνιστά τεράστιο πλεονέκτημα για την ανταλλαγή εμπειριών και την επέκταση των υφιστάμενων δυνατοτήτων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ευρύτερο και πλουσιότερο πλαίσιο για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και να προσφερθεί στις επιχειρήσεις μια εσωτερική αγορά που τους παρέχει δυνατότητες ανάπτυξης. Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Πράγας, η διάσκεψη «Εταιρική σχέση μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και εργοδοτών», που θα πραγματοποιηθεί στις 6 και 7 Απριλίου στην Πράγα με πρωτοβουλία της τσεχικής Προεδρίας, θα μπορούσε να προσφέρει μια πολιτική δυναμική και ένα λειτουργικό χάρτη πορείας που χρειάζονται.