31.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 77/148

1.1

Στο παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο του νέου αιώνα, η σχέση μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, πρέπει να εξελιχθεί σημαντικά, αντλώντας διδάγματα από το παρελθόν, και να τείνει προς μια ισότιμη εταιρική σχέση από άποψη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Πράγματι, ύστερα από δεκαετίες συνεργασίας και αναπτυξιακής βοήθειας, η έσχατη ένδεια της Αφρικής επιδεινώνεται και βαθαίνει: οι καρποί μιας οικονομικής μεγέθυνσης με κακό προσανατολισμό και ανεπαρκή δημιουργία θέσεων απασχόλησης κατανέμονται άνισα εντείνοντας τις ανισότητες· άνω του 55 % του πληθυσμού της υποσαχάριας Αφρικής ζει με λιγότερο από 1 δολάριο ημερησίως· σχεδόν 70 % του συνολικού αριθμού των θέσεων απασχόλησης είναι θέσεις άτυπης εργασίας, απασχόληση για λόγους επιβίωσης, και άνω του 57 % εξ αυτών απασχολούνται στη γεωργία. Η κατάσταση αυτή παραπέμπει σε μια εικόνα δραματικής έλλειψης αξιοπρεπών και παραγωγικών θέσεων απασχόλησης.

1.2

Το διακύβευμα είναι σημαντικό, κυρίως όσον αφορά την ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση της αφρικανικής ηπείρου, αλλά και την ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου και της ικανότητάς της να οικοδομήσει διαρκή βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση.

1.3

Οι αναπτυξιακές πολιτικές που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι σήμερα με βάση τις διάφορες συμφωνίες που έχουν συναφθεί (Λομέ, Γιαουντέ, Κοτονού), καθώς και η χρηματοδότηση των πολιτικών αυτών, δεν επέφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα, κυρίως όσον αφορά τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων απασχόλησης. Με βάση τα προλεχθέντα, και δεδομένου ότι η κατάσταση δεν μπορεί να παραμείνει αυτή που είναι σήμερα και ότι οι όροι πρέπει να αλλάξουν, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επιτυχία της διάσκεψης κορυφής ΕΕ/Αφρικής που πραγματοποιήθηκε στη Λισαβόνα στις 8 και 9 Δεκεμβρίου 2007.

1.3.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ειδικότερα την ικανοποίησή της για τη συνεκτίμηση, με διατομεακό τρόπο, του ζητήματος της απασχόλησης.

1.4

Πράγματι, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ανάπτυξη της αξιοπρεπούς απασχόλησης αποτελεί το μέσο-κλειδί για τη μείωση των ανισοτήτων και της φτώχειας, της κοινωνικής ένταξης, της δημιουργίας μιας αξιοπρεπούς ζωής, στοιχείων αναγκαίων για τη εξάλειψη των εξτρεμισμών και των συγκρούσεων και, επομένως, για την απαραίτητη σταθερότητα των κρατών.

1.5

Για την ανάπτυξη της αξιοπρεπούς απασχόλησης, η ΕΟΚΕ κρίνει αναγκαία τη δρομολόγηση σχετικής δράσης, ενεργώντας βάσει των παραμέτρων που αναφέρονται στα επόμενα σημεία, οι οποίες, μολονότι εγγενώς διαφορετικές, συνδέονται μεταξύ τους με έντονες συνέργειες που τους προσδίδουν μια αμοιβαία δραστικότητα και συνιστούν συνολικά μια πολιτική.

1.5.1

Η οικονομική μεγέθυνση που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων δεν δημιουργεί πολλές θέσεις απασχόλησης. Πρέπει να αναπροσανατολιστεί προς προϊόντα πρώτης μεταποίησης ή τελικά προϊόντα. Οι επενδύσεις πρέπει να έχουν αυτόν τον σκοπό και να στοχεύουν τομείς με υψηλή προστιθέμενη αξία.

1.5.2

Ο ιδιωτικός τομέας, και μέσω αυτού οι ΜΜΕ, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Η ΕΕ πρέπει να καταστήσει την ανάπτυξη των ΜΜΕ έναν από τους άξονες της πολιτικής συνεργασίας της.

1.5.3

Η παρούσα αύξηση της τιμής των πρώτων υλών είναι ένα ακόμη στοιχείο το οποίο πρέπει να οδηγήσει στο να καταστεί η γεωργία στρατηγική προτεραιότητα της ανάπτυξης. Αντιπροσωπεύοντας σημαντικό ποσοστό της επικράτειας και του αγροτικού πληθυσμού, πρέπει να συμβάλει στην επισιτιστική αυτάρκεια, στην ανάπτυξη μεταποιητικής βιομηχανίας και, ταυτόχρονα, στην αναχαίτιση της εγκατάλειψης της υπαίθρου.

Πρέπει να προγραμματισθεί μια βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη γεωργική πολιτική λαμβάνοντας μέριμνα ώστε να διατεθεί ο απαραίτητος προϋπολογισμός για την υλοποίησή της. Η επεξεργασία της εν λόγω πολιτικής πρέπει να πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με τις γεωργικές οργανώσεις.

1.5.4

Η ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων αποτελεί αναπόφευκτο παράγοντα κάθε αναπτυξιακής στρατηγικής. Επομένως, πρέπει να αναλυθούν οι ανάγκες σε θέσεις απασχόλησης και η αγορά εργασίας, να διενεργηθούν προβλέψεις και να προβλεφθούν οι σημαντικές προκλήσεις που συνδέονται με την καταλληλότητα απασχόλησης-κατάρτισης.

1.5.5

Παρότι η περιφερειακή και υποπεριφερειακή οικονομική ολοκλήρωση σημείωσε σημαντική πρόοδο, το εμπορικό δυναμικό δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμη. Πρέπει, ειδικότερα, να συντονισθούν τα μέτρα που λήφθηκαν για την εναρμόνιση των τελωνειακών διαδικασιών, να αναπτυχθούν οι υποδομές, να εξασφαλισθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών κλπ. Ως προς αυτό, η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί, έως τώρα, οι περιφερειακές διαπραγματεύσεις των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης, ένας από τους στόχους των οποίων είναι η περιφερειακή ολοκλήρωση.

1.5.6

Ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να συνοδεύει και να βελτιώνει κάθε αναπτυξιακή πολιτική, ιδίως μέσω διαπραγματεύσεων συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Επομένως, πρέπει να δημιουργηθούν ή να αναπτυχθούν ισχυρές και ανεξάρτητες οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων.

1.5.7

Η συμμετοχή των μη κρατικών φορέων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της απασχόλησης και πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της κοινής στρατηγικής ΕΕ/Αφρικής. Για τον σκοπό αυτό, οι εν λόγω μη κρατικοί φορείς πρέπει να συμμετέχουν στην επεξεργασία και στην υλοποίηση των εθνικών και περιφερειακών ενδεικτικών προγραμμάτων.

1.5.8

Η «χρηστή διακυβέρνηση» αποτελεί προϋπόθεση για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Από την άποψη αυτή, είναι ουσιώδους σημασίας για την απασχόληση. Πρέπει να εξετασθεί συνολικά, ιδίως όσον αφορά τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των συνδικαλιστικών ελευθεριών, των κανόνων εργασίας και την πάταξη της διαφθοράς. Στο τελευταίο αυτό σημείο, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εξαρτήσουν τις οικονομικές ενισχύσεις τους από την ανιχνευσιμότητα της χρήσης τους.

2.1

Με επιστολή της 11ης Ιουλίου 2007, ο κ. Louis MICHEL, αρμόδιος Επίτροπος για την ανάπτυξη και την ανθρωπιστική βοήθεια, ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση με θέμα τα διάφορα ζητήματα που προκύπτουν από την ανακοίνωση με τίτλο «Από το Κάιρο στη Λισαβόνα — Στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ — Αφρικής», και ιδίως εκείνα που αφορούν τους τρόπους μείωσης του ελλείμματος θέσεων απασχόλησης στην Αφρική.

2.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την εν λόγω αίτηση, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο των αναπτυξιακών πολιτικών που εφαρμόζονται στην Αφρική εδώ και δεκαετίες και θέτει ταυτόχρονα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον όπως διαγράφεται ιδίως μέσω των αποφάσεων της διάσκεψης κορυφής ΕΕ/Αφρικής, οι οποίες περιέχονται στη δήλωση με τίτλο «Η στρατηγική εταιρική σχέση» και συνοδεύονται από ένα «Πρώτο σχέδιο δράσης» (2008-2010) για την υλοποίησή της.

2.3

Ζητώντας από την ΕΟΚΕ να καταρτίσει γνωμοδότηση σχετικά με το θέμα της απασχόλησης, η Επιτροπή δείχνει ότι επέλεξε να καταστήσει την απασχόληση ουσιώδη στόχο της αναπτυξιακής πολιτικής της. Αυτό αποδεικνύεται επίσης όταν η Επιτροπή αναφέρει ότι οι οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην εξάλειψη της φτώχειας μέσω της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων απασχόλησης. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός αυτό.

Η παρούσα γνωμοδότηση, αφού εξετάσει εν συντομία τις πολιτικές του παρελθόντος και τα αποτελέσματά τους, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της Αφρικής σήμερα καθώς και τις μελλοντικές πολιτικές, θα επιδιώξει να αναδείξει τις βασικές δράσεις που πρέπει να δρομολογηθούν, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, με στόχο τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων απασχόλησης. Η έρευνα αυτή θα διενεργηθεί υπό το φως των κατευθυντήριων γραμμών και του σχεδίου δράσης που αποφασίσθηκαν στη διάσκεψη κορυφής ΕΕ/Αφρικής, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 8 και 9 Δεκεμβρίου 2007 στη Λισαβόνα. Για τον σκοπό αυτό, θα στηριχθεί, ειδικότερα, στις προηγούμενες εργασίες της ΕΟΚΕ σχετικά με την ανάπτυξη της Αφρικής (1).

3.1

Η αφρικανική ήπειρος είναι πολυσύνθετη. Αποτελείται από κράτη που διαφέρουν συχνά από άποψη ιστορίας, πολιτισμού, εθνότητας, πλούτου (μεταλλεύματα, πετρέλαιο, διαμάντια κλπ.), κλίματος ή ακόμη και δημοκρατίας, χρηστής διακυβέρνησης και σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, κλπ. Αυτό συνεπάγεται ποικιλία οικονομικών και κοινωνικών επιπέδων. Επομένως, είναι επικίνδυνο να εκτιμηθεί, να εξετασθεί, με συνολικό και μονολιθικό τρόπο. Παρ' όλα αυτά υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και πρωτίστως οι σχέσεις με την Ευρώπη, παρελθοντικές ή μελλοντικές, ή ακόμη μια κοινή ιστορία που προδιαγράφει ένα κοινό μέλλον, στο πλαίσιο μιας κοινής δυναμικής αλλαγής.

3.2

Πράγματι, στο παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο του νέου αιώνα, η σχέση μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής πρέπει να εξελιχθεί σημαντικά, αντλώντας διδάγματα από το παρελθόν. Πρέπει να βασισθεί στη συνειδητοποίηση της αναγκαίας οικοδόμησης ενός αμοιβαίου μέλλοντος, το οποίο θα πρέπει να βασισθεί περισσότερο στα κοινά διακυβεύματα και στους κοινούς κινδύνους και σε μια λογική αμοιβαίων συμφερόντων παρά σε μια πρόσκαιρα κοινή ιστορία, τη συμπόνια ή την αφοσίωση, με κίνδυνο να τεθούν κάποιοι εταίροι, σε καθεμία από τις δύο ηπείρους, ενώπιον των αντιφάσεών τους.

3.3

Το διακύβευμα είναι σημαντικό. Σε απόσταση δεκαπέντε χιλιομέτρων από το ευρωπαϊκό έδαφος, η αφρικανική ήπειρος συγκεντρώνει στο έδαφός της όλους τους «μεγάλους κινδύνους» του σύγχρονου κόσμου: ανεξέλεγκτη μετανάστευση, αναδυόμενες επιδημίες, κλιματικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, απειλή τρομοκρατίας κλπ. Όμως, είναι επίσης η ήπειρος με το σημαντικότερο δυναμικό, είτε πρόκειται για τους φυσικούς πόρους είτε για την προβλέψιμη ζήτηση στους τομείς της κατανάλωσης και των επενδύσεων.

3.4

Βεβαίως, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ακόμη ο πρώτος οικονομικός εταίρος και ο πρώτος χορηγός βοήθειας της αφρικανικής ηπείρου. Όμως, το ιστορικό αυτό μονοπώλιο καταρρίπτεται πλέον με την επίθεση των «αναδυόμενων χρηματοδοτών», της Κίνας, κατά πρώτον, αλλά και της Ινδίας, των μεγάλων χωρών της Λατινικής Αμερικής και των μοναρχικών καθεστώτων του Περσικού κόλπου, ακόμη και του Ιράν, καθώς και από την επάνοδο των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες ενδιαφέρονται να διαφυλάξουν την ασφάλεια των ενεργειακών εφοδιασμών τους, να αντιμετωπίσουν την απειλή της τρομοκρατίας, να διευρύνουν το πεδίο της μάχης για τις χριστιανικές αξίες και τη δημοκρατία και να αντιμετωπίσουν την κινεζική διείσδυση που τις ανησυχεί (2).

3.5

Όμως, είναι σαφές ότι πλέον η ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου, όπως και η ικανότητά της να διατηρήσει μια οικονομική μεγέθυνση με διαρκή βιωσιμότητα, θα εξαρτηθούν, με στενό και άμεσο τρόπο, από την ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση της αφρικανικής ηπείρου. Η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, μια νησίδα ευημερίας σε απόσταση μόλις δεκαπέντε χιλιομέτρων από μια ήπειρο που χαρακτηρίζεται από αθλιότητα. Διακυβεύεται η βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι πλέον η Αφρική είναι το «σύνορό της».

3.6

«Η στρατηγική της Ευρώπης έναντι της Αφρικής χαρακτηρίσθηκε για πολύ καιρό από μια ασύμμετρη σχέση χορηγού βοήθειας-δικαιούχου σε συνδυασμό με μια ψεύτικη καλή ιδεολογική συνείδηση καθώς και με μια μονομερή θεώρηση των συμφερόντων μας. Αυτή η απαρχαιωμένη, μη ρεαλιστική, θεώρηση υπήρξε ιδιαίτερα επιζήμια. Πρέπει να γυρίσουμε σελίδα προς όφελος μιας νέας αντίληψης για την εταιρική σχέση, μεταξύ ισότιμων εταίρων από άποψη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, εφαρμόζοντας μια λογική κοινών συμφερόντων που θα στηρίζεται σε παραμέτρους όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η χρηστή οικονομική, δημοσιονομική και κοινωνική διαχείριση, η μεταφορά τεχνολογίας κλπ.» (3).

3.6.1

Συνεπώς, η εν λόγω στρατηγική, η οποία βασίζεται σε μια ασύμμετρη σχέση «χορηγού βοήθειας-δικαιούχου» ή «χρηματοδότη — δικαιούχου» και συγκεκριμενοποιείται ειδικότερα στο περιεχόμενο των διαφόρων συμφωνιών που διείπαν ή διέπουν τις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Αφρικής, εν όψει της σημερινής οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της Αφρικής, είναι μια «αποτυχία»  (4). Επομένως, οι όροι πρέπει να αλλάξουν.

Η στρατηγική αυτή δημιούργησε μια κατάσταση εξάρτησης, ιδίως οικονομικής, για τα κράτη της Αφρικής, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να υπονομευθεί ο αναγκαίος δυναμισμός για μια θετική είσοδο στην παγκόσμια οικονομία.

3.6.1.1

Πράγματι, ύστερα από δεκαετίες αναπτυξιακής βοήθειας εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολλών κρατών μελών (συχνά πρώην αποικιοκρατικές χώρες), διεθνών οργανισμών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η έσχατη ένδεια της Αφρικής επιδεινώνεται και βαθαίνει.

3.6.1.2

Ενώ αναδυόμενες χώρες ή περιφέρειες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η νοτιοανατολική Ασία, η Βραζιλία, γίνονται οικονομικές δυνάμεις και εντάσσονται στο διεθνές εμπόριο, η Αφρική, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν καταφέρνει να βγει από το τέλμα.

3.6.1.3

Γιατί μια χώρα όπως η Νότια Κορέα, η οποία ζούσε, πριν από μόλις μερικά χρόνια, «για το ρύζι και από το ρύζι», έγινε ένας από τους παγκόσμιους ηγέτες της κατασκευής ηλεκτρονικών ειδών και της ναυπηγικής, των υπηρεσιών πληροφορικής, της κατασκευής αυτοκινήτων … και όχι η Αφρική;

3.6.1.4

Η Ευρώπη παραμένει ακόμη ο πρώτος εισαγωγέας αφρικανικών προϊόντων. Ωστόσο, ύστερα από σχεδόν 25 έτη ασύμμετρων τελωνειακών δασμών, ο όγκος των εξαγωγών των αφρικανικών χωρών προς την ΕΕ μειώθηκε με περισσότερο από 50 %, από 8 % το 1975 σε 2,8 % το 2000, σε σχέση με τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου. Η προτίμηση αυτή όσον αφορά τους τελωνειακούς δασμούς δεν ήταν επαρκής. Η απουσία ανταγωνιστικότητας των αφρικανικών προϊόντων έπληξε τις εξαγωγικές δυνατότητες εξαγωγής της Αφρικής προς την Ευρώπη.

3.6.1.5

Οι καρποί της οικονομικής μεγέθυνσης, οι οποίοι οφείλονται κυρίως στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, κατανέμονται άνισα εντείνοντας τις ανισότητες, καθιστώντας τους φτωχούς εξίσου, ή ακόμη και περισσότερο φτωχούς, και τους πλούσιους ακόμη πιο πλούσιους. Όλα αυτά απέχουν πολύ από τη χρηστή οικονομική διαχείριση που λαμβάνει υπόψη δεοντολογικούς προβληματισμούς. Πολλοί Αφρικανοί καταγγέλλουν την κατάσταση αυτή:

4.1

Οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν έως τώρα και οι χρηματοδοτήσεις που διατέθηκαν για αυτές δεν πέτυχαν πάντοτε τα επιθυμητά αποτελέσματα, ιδίως όσον αφορά τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων απασχόλησης. Κάνοντας τη διαπίστωση αυτή, και δεδομένου ότι η κατάσταση δεν μπορεί να παραμείνει ως έχει, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την επιτυχία της διάσκεψης κορυφής της Λισαβόνας, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 8 και 9 Δεκεμβρίου 2007. Εκφράζει την ικανοποίησή της για την πολιτική βούληση που επέτρεψε τη συμπλήρωση, ακόμη και τον ανασχεδιασμό με τον αναπροσανατολισμό τους, των συνεργασιών και ταυτόχρονα των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο ηπείρων.

4.2

Πράγματι, επτά έτη μετά τη διάσκεψη κορυφής του Καΐρου, η διάσκεψη κορυφής της Λισαβόνας έθεσε τις βάσεις για μια νέα ισότιμη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ Αφρικής και Ευρωπαϊκής Ένωσης, βασισμένη σε κοινές αξίες, αρχές και συμφέροντα, για την από κοινού αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων στη διεθνή σκηνή: ειρήνη και ασφάλεια, διακυβέρνηση και δικαιώματα του ανθρώπου, μετανάστευση, ενέργεια και κλιματική αλλαγή, εμπόριο, υποδομές και ανάπτυξη.

4.3

Η πρωτοτυπία και η καινοτομία της εν λόγω στρατηγικής, πέρα από το περιεχόμενό της, έγκεινται στη θέσπιση, παράλληλα με τη διακήρυξη μιας επιχειρησιακής φάσης, οκτώ σχεδίων δράσης προτεραιότητας (πρβλ. παράρτημα I της παρούσας γνωμοδότησης), τα οποία αποτελούν ένα είδος οδικού χάρτη ή σχεδίου εργασίας προκειμένου να μετουσιωθεί με συγκεκριμένους όρους η υλοποίηση των στρατηγικών επιλογών και προτεραιοτήτων που προσδιορίζονται από τις δύο ηπείρους. Η πρόοδος της υλοποίησης των οκτώ αυτών σχεδίων, εξαιρετικά φιλόδοξων ως προς τα πρότυπα της συμφωνίας της Κοτονού, θα αξιολογηθεί κατά την επόμενη διάσκεψη κορυφής που θα πραγματοποιηθεί το 2012.

4.4

Η ΕΟΚΕ αξιολογεί ως θετικό το γεγονός ότι, πέρα από τις δηλώσεις αρχών που είναι οπωσδήποτε σημαντικές, αποφασίσθηκε μια αρχιτεκτονική εργασίας, η οποία θα επιτρέψει την επιχειρησιακή και συγκεκριμένη μετουσίωσή τους, καθιστώντας, ειδικότερα, δυνατή την αξιολόγηση της υλοποίησής τους ήδη από το 2010.

4.5

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι καθεμία από τις οκτώ εταιρικές σχέσεις, υπό μορφή σχεδίων δράσης, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της αξιοπρεπούς απασχόλησης, από τη στιγμή που θα πραγματοποιηθεί αυτή η πολιτική επιλογή και στον βαθμό που θα συνοδεύονται από συγκεκριμένες πολιτικές απασχόλησης (πρβλ. ενότητα 7).

4.6

Ωστόσο, πέρα από τις γραπτές δηλώσεις, η θετική βούληση που εκδηλώθηκε και από τις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια της διάσκεψης κορυφής δεν αρκεί για να κρύψει ορισμένες δυσκολίες και ορισμένα εμπόδια που κατήγγειλαν αφρικανοί αρμόδιοι. Άφησαν να εννοηθεί ότι η νέα στρατηγική, όσο καινοτόμος και αν είναι για τη δημιουργία μιας ισορροπημένης εταιρική σχέσης, δεν μπορεί εξαλείψει την αίσθηση ότι ακόμη και σήμερα πρόκειται για σχέσεις μεταξύ κυρίων και υποτελών:

Ο δρόμος φαίνεται ότι θα είναι ακόμη μακρύς και σπαρμένος με εμπόδια, μέχρι να κερδίσουν το στοίχημά τους και τα δύο μέρη αφού πρώτα αποκαταστήσουν τη χαμένη εμπιστοσύνη.

4.6.1

Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ εκτιμά, στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης εταιρικής σχέσης, ότι είναι πρωτίστως αρμοδιότητα των αφρικανικών κυβερνήσεων να αναλάβουν την ευθύνη της χρηστής διακυβέρνησης, της πάταξη της διαφθοράς και του προσανατολισμού των άμεσων ή ξένων επενδύσεων για τη μείωση της φτώχειας στη χώρα τους. Αυτή η ανάληψη ευθύνης, η οποία ενισχύει την κυριαρχία τους, είναι αναπόδραστη προϋπόθεση για την ανανέωση μιας εταιρικής σχέσης. Έτσι, η ουσιαστική αρχή της προσχώρησης στην ισορροπημένη αυτή εταιρική σχέση μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Αφρικής είναι καθοριστική και αποκτά όλη της τη σημασία στην πορεία προς την ανάπτυξη της αξιοπρεπούς απασχόλησης.

4.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ικανοποίηση τη θέση που δίνεται στην κοινωνία των πολιτών, τόσο από θεσμική άποψη (σχέσεις μεταξύ της ΕΟΚΕ της ΕΕ και του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου (ECOSOC) της Αφρικανικής Ένωσης) (7) όσο και σε σχέση με το σύνολο των μη κρατικών φορέων (ΜΚΦ) που απαρτίζουν την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών (8). Από την άποψη αυτή, προκειμένου να συγκεκριμενοποιηθεί και να μετουσιωθεί σε πράξη η δεδηλωμένη βούληση, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, έχοντας κατά νου τον κίνδυνο της αποτυχίας, οι δυσκολίες που αντιμετωπίσθηκαν κατά την εφαρμογή της συμφωνίας της Κοτονού.

Συνολικά, η ΕΟΚΕ εγκρίνει τον προσανατολισμό προς την πρόοδο που έχει δοθεί στη στρατηγική ΕΕ-Αφρικής για το σύνολο της ηπείρου.

5.1

Το άρθρο 55 της στρατηγικής ΕΕ-Αφρικής ορίζει: «Τα ζητήματα απασχόλησης, και ιδίως η κοινωνική ασφάλιση, οι ανεπαρκείς δυνατότητες απασχόλησης και η προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας στην Αφρική θα εξετασθούν από κοινού, δίνοντας προτεραιότητα στη δημιουργία χρήσιμων θέσεων απασχόλησης στην επίσημη οικονομία, στη βελτίωση των κακών συνθηκών διαβίωσης και εργασίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα για την αξιοπρεπή εργασία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, και στην ένταξη της άτυπης οικονομίας στην επίσημη οικονομία …».

5.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ρητή συμπερίληψη του ζητήματος της αξιοπρεπούς απασχόλησης στη στρατηγική ΕΕ-Αφρικής, στο βαθμό που θεωρεί ότι η ανάπτυξη της απασχόλησης, από ποσοτική αλλά και ποιοτική άποψη, αποτελεί βασικό μοχλό της μείωσης των ανισοτήτων και της φτώχειας αλλά και της κοινωνικής ένταξης που είναι αναγκαίες για την εξάλειψη των εξτρεμισμών και των συγκρούσεων και, επομένως, για την αναγκαία σταθερότητα των κρατών.

7.1.1

Όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση, το 2006 υπήρξε πολύ αποδοτικό για την Αφρική με ποσοστό 6,3 % στη βόρεια Αφρική και 4,8 % στην υποσαχάρια Αφρική, με έντονες διαφορές μεταξύ των χωρών.

7.1.2

Τα αριθμητικά αυτά στοιχεία είναι σημαντικά, ιδίως συγκρινόμενα με τα αποτελέσματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά λόγω της στασιμότητας, ή ακόμη και της υποχώρησης, της παραγωγικότητας, των κακώς προσανατολισμένων επενδύσεων, της μικρής προστιθέμενης αξίας στο μεγαλύτερο μέρος των βιομηχανικών ή γεωργικών παραγωγών, της δημογραφικής έκρηξης και του τεράστιου ελλείμματος αξιοπρεπών θέσεων απασχόλησης, θα απαιτούνταν διψήφια οικονομική μεγέθυνση για να επιτευχθεί ταυτόχρονα ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των θέσεων απασχόλησης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, θα απαιτούνταν οικονομική μεγέθυνση τουλάχιστον 9 % για να αρχίσει η θετική αξιολόγηση των στόχων της χιλιετίας, οι οποίοι, ωστόσο, δεν περιλαμβάνουν δυστυχώς, στόχους που αφορούν την απασχόληση.

7.1.3

Η οικονομική μεγέθυνση έχει πενιχρά αποτελέσματα όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, επειδή η προέλευσή της έχει κακό προσανατολισμό. Προέρχεται κυρίως από την αύξηση της εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου —που χαρακτηρίζεται, συχνά, από συνθήκες εργασίας που αγγίζουν τα όρια του απαράδεκτου— της οποίας η κερδοφορία έφτασε στα ύψη πρόσφατα, ιδίως στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη, λόγω της αύξησης της τιμής του βαρελιού του αργού πετρελαίου. Εκτός από το γεγονός ότι η κατάσταση αυτή είναι τυχαία, καθώς εξαρτάται από τη διακύμανση των τιμών, δεν δημιουργεί πρόσθετες θέσεις εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους φυσικούς πόρους, στον βαθμό που κατά κανόνα εξάγονται σε ακατέργαστη μορφή. Επιπλέον, όταν η μεσαία τάξη συσσωρεύει κέρδη από την ανάκαμψη της δραστηριότητας, καταναλώνει γενικά εισαγόμενα προϊόντα. Έτσι και η κατανάλωση αυτή δεν έχει αντίκτυπο στην τοπική απασχόληση.

7.1.4

Τα κέρδη που αποκομίζονται από την άντληση αργού πετρελαίου, τα οποία δεν ξέρουμε ακόμη πού και πώς χρησιμοποιούνται, πρέπει να επενδύονται στην κατασκευή προϊόντων μεταποίησης υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία θα παράγουν μια οικονομική μεγέθυνση πλούσια σε θέσεις απασχόλησης. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους φυσικούς ή γεωργικούς πόρους, οι οποίοι μπορεί να ευνοήσουν την ανάπτυξη μιας βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής στο πλαίσιο μιας δομημένης, χρηματοδοτούμενης γεωργικής πολιτικής στην οποία θα δοθεί προτεραιότητα (πρβλ. σημείο 7.4 και παράρτημα IV της γνωμοδότησης αυτής).

7.1.5

Μια οικονομική μεγέθυνση που να δημιουργεί βέλτιστο αριθμό θέσεων απασχόλησης δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα της απλής εκμετάλλευσης των πρώτων υλών ή των παραδοσιακών και μαζικών γεωργικών παραγωγών (ζαχαροκάλαμο, βαμβάκι, μπανάνα, αραχίδα, κακάο κλπ.). Πρέπει να προέλθει επίσης από την ανάπτυξη μιας μεταποιητικής βιομηχανίας, η οποία θα παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, πράγμα το οποίο θα αποτελέσει μακροπρόθεσμα το καλύτερο μέσο για την αποφυγή της υποβάθμισης των όρων των συναλλαγών, για τη συμμετοχή στην υποπεριφερειακή, περιφερειακή και παγκόσμια οικονομία με σκοπό την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της για τη μετάβαση προς μια νέα φάση ανάπτυξης.

7.2.1.1

Καταρχάς, πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε τομείς με υψηλή προστιθέμενη αξία και (ή) υψηλή παραγωγική ικανότητα, οι οποίοι εμφανίζουν μεγάλες δυνατότητες δημιουργίας θέσεων απασχόλησης: υποδομές, βιώσιμη γεωργία και βιώσιμη ανάπτυξη, διατήρηση του περιβάλλοντος, πολιτιστική βιομηχανία, μεταφορές, αλιεία, δασική εκμετάλλευση, τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ), βιομηχανία (πρώτη μεταποίηση και τελικά προϊόντα). Πρέπει επίσης να πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε τομείς που συμβάλλουν στη συγκρότηση κατάλληλου πλαισίου για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ). Πρέπει να επιδιωχθεί η δημιουργία ενός αγαθού κύκλου: ενδογενείς επενδύσεις — παραγωγή — εμπόριο — κέρδη … νέες ενδογενείς επενδύσεις …

7.2.1.2

Οι ενδογενείς επενδύσεις, ή ακόμη η κινητοποίηση εσωτερικών χρηματοδοτικών πόρων, θα επιτρέψουν στην Αφρική να καθορίσει η ίδια τις αναπτυξιακές προτεραιότητές της σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην περίπτωση των ΑΞΕ.

7.2.1.3

Πού θα βρεθούν τα κεφάλαια για τις ενδογενείς αυτές επενδύσεις;

Οι βελτιώσεις αυτές μπορούν να συμβάλουν συνολικά στην ποσοτική και ποιοτική ενίσχυση των κρατικών πολιτικών:

Με αυτές τις προοπτικές και με την πραγματοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, ιδίως στον χρηματοπιστωτικό και τον δημοσιονομικό τομέα, η Αφρική θα μπορούσε να επιτύχει την κινητοποίηση πολύ περισσότερων εσωτερικών πόρων για τη χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων της επιλογής της.

7.2.2.1

Ενώ οι ροές των μέσων ετήσιων ΑΞΕ με προορισμό την Αφρική διπλασιάσθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, φθάνοντας τα 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, σε σχέση με τη δεκαετία του 1970, αυξήθηκαν σημαντικά και ανήλθαν σε 6,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στη δεκαετία του 1990, και σε 13,8 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ κατά την περίοδο 2000-2003. Παρ' όλα αυτά, η ήπειρος αντιπροσωπεύει μόλις 2 έως 3 % των παγκόσμιων ροών, οι οποίες κορυφώθηκαν σε ποσοστό 6 % στα μέσα της δεκαετίας του 1970, και σε λιγότερο από 9 % των ροών που προορίζονται για τις αναπτυσσόμενες χώρες σε σχέση με το πρώην ανώτερο επίπεδο του 28 % το 1976.

7.2.2.2

Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ροών ΑΞΕ που προορίζονται για την Αφρική είναι το ενδιαφέρουν που προκαλούν οι φυσικοί πόροι. Έτσι εξηγείται η άνιση κατανομή των ΑΞΕ στην ήπειρο. Είκοσι τέσσερις χώρες της Αφρικής, οι οποίες είναι ταξινομημένες ως εξαρτώμενες από το πετρέλαιο και τα μεταλλεύματα, έλαβαν κατά μέσο όρο τα τρία τέταρτα των ροών ΑΞΕ κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας.

7.2.2.3

Οι ΑΞΕ πρέπει να αναπροσανατολιστούν κυρίως προς τους μεταποιητικούς τομείς που διασφαλίζουν μεγάλη διαφοροποίηση ανταγωνιστικών παραγωγών, οι οποίες θα διευκολυνθούν από τις μεταφορές τεχνολογίας. Για την προσέλκυση διαφοροποιημένων ΑΞΕ, και για να είναι αυτές αποτελεσματικές, η Αφρική πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειές της προκειμένου να δημιουργήσει ένα γενικό ευνοϊκό και ελκυστικό πλαίσιο. Πράγματι, οι ΑΞΕ μπορούν να υπάρξουν και να συμβάλουν στην ανάπτυξη, μόνον εφόσον πληρούνται εκ των προτέρων ορισμένες προϋποθέσεις: ποιότητα του οικονομικού ιστού και των υποδομών, μέγεθος της οικείας αγοράς —εξ ου και η σημασία της περιφερειακής ολοκλήρωσης— κατάρτιση του εργατικού δυναμικού (πρβλ. «Οι ανθρώπινοι πόροι»), ενίσχυση και σταθερότητα της δημόσιας εξουσίας και χρηστή διακυβέρνηση. Επιπλέον, για να είναι αποδοτικές, οι ΑΞΕ πρέπει να συνδέονται με ένα όραμα για την εθνική οικονομία και με την ένταξή της στην υποπεριφερειακή, περιφερειακή και παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Για τον σκοπό αυτό, χρειάζεται η χάραξη μιας πραγματικής εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης όπως συνέβηκε στη νοτιοανατολική Ασία στη δεκαετία 1970-1980.

7.2.2.4

Ωστόσο, οι ΑΞΕ δεν μπορούν να επιλύσουν όλα τα προβλήματα και κυρίως δεν μπορούν να διασφαλίσουν χρηστή διακυβέρνηση, δημοκρατία, κράτος δικαίου, σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και να καταπολεμήσουν τη διαφθορά και τη διαρροή κεφαλαίων. Έχοντας υπόψη τη διαπίστωση αυτή, είναι σκόπιμο να υπογραμμισθεί ότι οι ΑΞΕ που προέρχονται από την Κίνα αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια λόγω, ειδικότερα, σημαντικών διπλωματικών προσπαθειών με αποκορύφωμα τη διάσκεψη κορυφής Κίνας-Αφρικής. Οι κινεζικές ΑΞΕ επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στις εξορυκτικές βιομηχανίες, προκειμένου να εξασφαλίσουν τις αναγκαίες πρώτες ύλες για την ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας.

7.2.2.5

Οι σινοαφρικανικές εμπορικές συναλλαγές εικοσαπλασιάστηκαν σε δέκα έτη, από 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 1998 σε 55 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2006. Όμως, από την άποψη των αφρικανικών συμφερόντων, η κινεζική μέθοδος εγείρει πολλά ερωτήματα. Ενισχύει συχνά κυβερνήσεις των οποίων οι πολιτικοί προσανατολισμοί δεν στοχεύουν στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τη μείωση της φτώχειας (13). Από την άποψη αυτή, η σύγκρουση στο Νταρφούρ είναι αποκαλυπτική, όπως και η κινεζική στάση στη Ζιμπάμπουε. Επιπλέον, σε επίπεδο ανάπτυξης, η μέθοδος της Κίνας είναι επικίνδυνη. (πρβλ. Παράρτημα III της παρούσας γνωμοδότησης)

7.2.2.6

Όσον αφορά τις επενδύσεις στην Αφρική, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν έντονη παρουσία. Για τη διεύρυνση της, μπορούν να εξετασθούν τα ακόλουθα ενδεχόμενα:

—

να επιτευχθεί εμβάθυνση της περιφερειακής ολοκλήρωσης (πρβλ. σημείο 7.8), προκειμένου να ξεπερασθεί η στενότητα των τοπικών αγορών·

—

να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος, να αυξηθεί η αξιοπιστία των δικαστηρίων, να προσαρμοσθούν οι υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των άυλων (υποδομές επικοινωνίας), στις ανάγκες τους·

—

να διευρυνθούν οι οικονομικές δυνατότητες (πρβλ. σημείο 7.2.1: ενδογενείς επενδύσεις) για την ίδρυση και τη χρηματοδότησή τους. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει, ειδικότερα, να βελτιωθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον —με την καθιέρωση, παραδείγματος χάρη, ενισχύσεων για την αγορά και την εμπορία αγαθών—, να παρασχεθεί συνδρομή στις ΜΜΕ ώστε να πληρούν τις απαιτήσεις του επίσημου χρηματοπιστωτικού συστήματος, και να διευρυνθεί η προσφορά χρηματοδοτήσεων μέσω μεγαλύτερης προσφυγής στον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα·

—

η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καταστήσει την ανάπτυξη των ΜΜΕ έναν από τους άξονες της πολιτικής συνεργασίας της στην Αφρική. Μέσω των κρατών μελών και των επιχειρήσεών τους, πρέπει να ευνοήσει και να προωθήσει την ίδρυση ΜΜΕ, ειδικότερα:

—

ευνοώντας τις επενδύσεις με φορολογικά κίνητρα (εκπτώσεις φόρων, επιδοτούμενα δάνεια, ρόλος της ΕΤΕ, κλπ.)· μέσω συστηματικών μεταφορών τεχνολογίας (τεχνογνωσία, μεταφορά γνώσεων) που θα μπορούσαν στη συνέχεια να οδηγήσουν στην κατάρτιση προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης. Κάθε ευρωπαϊκή επιχείρηση που υπογράφει μια σύμβαση προμήθειας εξοπλισμού, βιομηχανικών προϊόντων κλπ. πρέπει να δεσμεύεται να μεταφέρει την τεχνολογία της (αυτό γίνεται ήδη με την Κίνα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, της αεροναυπηγικής κλπ. Γιατί όχι και με την Αφρική σε λιγότερο εξειδικευμένα προϊόντα; Παρότι τα οικονομικά διακυβεύματα είναι μικρότερα.)·

—

μέσω του πολλαπλασιασμού και της δημιουργίας «φυτωρίων» επιχειρήσεων, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί περιλαμβάνοντας στις καταρτίσεις μέριμνα για την καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος·

—

μέσω της ανάπτυξης κοινοπραξιών ή κοινών επιχειρήσεων που θα συνδυάζουν αφρικανικά και ευρωπαϊκά στοιχεία (κεφάλαια, εργατικό δυναμικό, διεύθυνση κλπ.).