(1)

Ο κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 2821/71 αναθέτει στην Επιτροπή την εξουσία να εκδίδει κανονισμούς σχετικούς με την εφαρμογή του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών, αποφάσεων και εναρμονισμένων πρακτικών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 101 παράγραφος 1 της Συνθήκης και αφορούν την έρευνα και ανάπτυξη προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών μέχρι το στάδιο της βιομηχανικής εφαρμογής και την εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων, περιλαμβανομένων των διατάξεων περί δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

(2)

Το άρθρο 179 παράγραφος 2 της Συνθήκης καλεί την Ένωση να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στην ενασχόλησή τους με την έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη υψηλής ποιότητας και να ενισχύει τις προσπάθειες που καταβάλλουν για τη μεταξύ τους συνεργασία. Η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (3).

(3)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1217/2010 της Επιτροπής (4) καθορίζει κατηγορίες συμφωνιών έρευνας και ανάπτυξης τις οποίες η Επιτροπή θεωρεί ότι πληρούν κατά κανόνα τις προϋποθέσεις του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης. Η ισχύς του εν λόγω κανονισμού λήγει την 30ή Ιουνίου 2023. Με βάση τη συνολικά θετική εμπειρία από την εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού και τα αποτελέσματα της αξιολόγησής του, κρίνεται σκόπιμο να εκδοθεί νέος κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία.

(4)

Ο παρών κανονισμός έχει ως στόχο να διευκολύνει την έρευνα και την ανάπτυξη και συγχρόνως να προστατεύει αποτελεσματικά τον ανταγωνισμό. Ο παρών κανονισμός αποσκοπεί επίσης στην παροχή επαρκούς ασφάλειας δικαίου στις επιχειρήσεις. Κατά την προσπάθεια επίτευξης των στόχων αυτών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη απλούστευσης της διοικητικής εποπτείας και του νομοθετικού πλαισίου στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.

(5)

Όταν η ισχύς των μερών στην αγορά δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο, μπορεί κατά κανόνα να θεωρηθεί δεδομένο, για την εφαρμογή του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης, ότι οι θετικές συνέπειες των συμφωνιών έρευνας και ανάπτυξης υπερτερούν των τυχόν αρνητικών συνεπειών για τον ανταγωνισμό.

(6)

Για την εφαρμογή του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης με έκδοση κανονισμού δεν είναι αναγκαίο να ορισθούν οι συμφωνίες εκείνες που δύνανται να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 101 παράγραφος 1 της Συνθήκης. Κατά την ατομική αξιολόγηση των συμφωνιών σύμφωνα με το άρθρο 101 παράγραφος 1 της Συνθήκης, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διάφορες παράμετροι, ιδίως δε η διάρθρωση της σχετικής αγοράς.

(7)

Η συνεργασία όσον αφορά την έρευνα και ανάπτυξη, από κοινού ή αμειβόμενη, και την εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων είναι πολύ πιθανό να προωθήσει την τεχνική και οικονομική πρόοδο εάν τα μετέχοντα μέρη συνεισφέρουν στη συνεργασία με συμπληρωματικές δεξιότητες, περιουσιακά στοιχεία ή δραστηριότητες.

(8)

Θεωρείται ότι οι καταναλώτριες και οι καταναλωτές ωφελούνται σε γενικές γραμμές από την αύξηση του όγκου και της αποτελεσματικότητας της έρευνας και ανάπτυξης, μέσω της εισαγωγής νέων ή βελτιωμένων προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών, μέσω της ταχύτερης κυκλοφορίας των εν λόγω προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών, ή μέσω της μείωσης των τιμών συνεπεία νέων ή βελτιωμένων προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών.

(9)

Η από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων μπορεί να λαμβάνει διάφορες μορφές, όπως είναι η παραγωγή και διανομή προϊόντων, η εφαρμογή τεχνολογιών ή διαδικασιών, ή η εκχώρηση ή χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας ή η κοινοποίηση της τεχνογνωσίας που απαιτείται για την εν λόγω παραγωγή ή εφαρμογή, οι οποίες συμβάλλουν ουσιαστικά στην τεχνική ή οικονομική πρόοδο.

(10)

Προκειμένου να δικαιολογείται η απαλλαγή που θεσπίζει ο παρών κανονισμός, η από κοινού εκμετάλλευση πρέπει να αφορά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων αγαθών και υπηρεσιών), τεχνολογίες ή διαδικασίες ως προς τα οποία είναι απολύτως αναγκαία η χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας και ανάπτυξης.

(11)

Επιπλέον, όλα τα μέρη θα πρέπει να συμφωνούν, στη συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης, να έχουν πλήρη πρόσβαση στα τελικά αποτελέσματα της από κοινού έρευνας και ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και της τεχνογνωσίας που ενδέχεται να προκύψουν, με σκοπό την περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη και με σκοπό την εκμετάλλευση, μόλις καταστούν διαθέσιμα τα τελικά αποτελέσματα. Η πρόσβαση στα αποτελέσματα γενικά δεν θα πρέπει να υπόκειται σε περιορισμούς όσον αφορά τη χρήση των αποτελεσμάτων για σκοπούς περαιτέρω έρευνας και ανάπτυξης. Εντούτοις, στην περίπτωση που τα μετέχοντα μέρη, σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, περιορίζουν τα δικαιώματά τους εκμετάλλευσης, ιδίως όταν ασκούν εξειδικευμένες δραστηριότητες στο πλαίσιο της εκμετάλλευσης, η πρόσβαση στα αποτελέσματα προς τον σκοπό της εκμετάλλευσης είναι δυνατό να περιορίζεται αντίστοιχα. Επίσης, όταν στις εργασίες έρευνας και ανάπτυξης μετέχουν πανεπιστημιακοί φορείς, ερευνητικά ιδρύματα ή επιχειρήσεις οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης με τη μορφή εμπορικών υπηρεσιών χωρίς να δραστηριοποιούνται κατά κανόνα στην εκμετάλλευση αποτελεσμάτων, δύνανται να συμφωνούν ότι τα αποτελέσματα της έρευνας και ανάπτυξης θα χρησιμοποιηθούν μόνο για σκοπούς περαιτέρω έρευνας και ανάπτυξης.

(12)

Ανάλογα με τις ικανότητες και τις εμπορικές ανάγκες τους, τα μέρη ενδέχεται να έχουν άνιση συνεισφορά στη συνεργασία τους στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, για να αποτυπώνονται και να αντισταθμίζονται οι διαφορές στην αξία ή τη φύση των συνεισφορών των μερών, κάθε συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης επί της οποίας εφαρμόζεται η απαλλαγή που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό μπορεί να προβλέπει ότι το ένα μέρος αποζημιώνει κάποιο άλλο μέρος για την πρόσβαση που αποκτά στα αποτελέσματα με σκοπό την περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη ή εκμετάλλευση. Εντούτοις, η αποζημίωση δεν θα πρέπει να είναι τόσο υψηλή ώστε να εμποδίζεται εκ των πραγμάτων η εν λόγω πρόσβαση.

(13)

Όταν η συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης δεν προβλέπει από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων, τα μέρη θα πρέπει να προβλέπουν στη συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης ότι θα παρέχουν αμοιβαία πρόσβαση στην προϋπάρχουσα τεχνογνωσία εκάστου μέρους εάν η τεχνογνωσία αυτή είναι απολύτως αναγκαία για τους σκοπούς της εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων από τα άλλα μέρη. Οποιαδήποτε αποζημίωση χρεώνεται (π.χ. τέλη άδειας εκμετάλλευσης) δεν θα πρέπει να τόσο υψηλή ώστε εκ των πραγμάτων να εμποδίζει την πρόσβαση των άλλων μερών στη σχετική τεχνογνωσία.

(14)

Η απαλλαγή που θεσπίζεται βάσει του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να περιορίζεται σε συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης οι οποίες δεν παρέχουν στις μετέχουσες επιχειρήσεις τη δυνατότητα να καταργήσουν τον ανταγωνισμό σε σημαντικό τμήμα της αγοράς των συγκεκριμένων προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να προβλεφθεί ότι η παρούσα απαλλαγή κατά κατηγορία δεν καλύπτει τις συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστών το συνολικό μερίδιο των οποίων στην αγορά προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών που είναι δυνατόν να βελτιωθούν, υποκατασταθούν ή αντικατασταθούν από τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας και ανάπτυξης υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο κατά τον χρόνο σύναψης της συμφωνίας.

(15)

Όταν ένα μέρος χρηματοδοτεί πολλά έργα έρευνας και ανάπτυξης τα οποία εκτελούν ανταγωνιστές σε σχέση με τα ίδια προϊόντα, τεχνολογίες ή διαδικασίες, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να προκύψουν περιοριστικά αποτελέσματα αρνητικά για τον ανταγωνισμό, ιδίως στην περίπτωση που το εν λόγω μέρος αποκτά αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων έναντι τρίτων μερών. Ως εκ τούτου, όσον αφορά τις συμφωνίες αμειβόμενης έρευνας και ανάπτυξης, το ευεργέτημα της απαλλαγής που θεσπίζει ο παρών κανονισμός θα πρέπει να περιορίζεται σε συμφωνίες βάσει των οποίων το συνολικό μερίδιο αγοράς όλων των μερών που ενέχονται στις συνδεδεμένες συμφωνίες, δηλαδή του χρηματοδοτούντος μέρους και όλων των μερών που πραγματοποιούν έρευνα και ανάπτυξη, δεν υπερβαίνει ένα ορισμένο επίπεδο.

(16)

Ωστόσο, η απαλλαγή που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό δεν θα πρέπει να υπόκειται σε όριο μεριδίου αγοράς όταν τα μετέχοντα στη συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης μέρη δεν είναι ανταγωνιζόμενες επιχειρήσεις όσον αφορά προϊόντα, τεχνολογίες ή διαδικασίες που μπορούν να βελτιωθούν, να υποκατασταθούν ή να αντικατασταθούν από τα προϊόντα, τις τεχνολογίες ή τις διαδικασίες που προκύπτουν από τη συμφωνία. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για συμφωνίες που αφορούν την ανάπτυξη προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών που θα δημιουργούσαν εντελώς νέα ζήτηση, ή που αφορούν έρευνα και ανάπτυξη που δεν συνδέεται στενά με συγκεκριμένο προϊόν, τεχνολογία ή διαδικασία ή δεν στοχεύει ακόμη σε συγκεκριμένο στόχο.

(17)

Σε περίπτωση υπέρβασης του ορίου μεριδίου αγοράς που τίθεται με τον παρόντα κανονισμό ή μη πλήρωσης άλλων όρων του παρόντος κανονισμού, δεν θα πρέπει να θεωρείται κατά τεκμήριο ότι οι συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 101 παράγραφος 1 της Συνθήκης ή ότι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι αναγκαίο να διενεργείται ατομική αξιολόγηση της συμφωνίας έρευνας και ανάπτυξης δυνάμει του άρθρου 101 της Συνθήκης.

(18)

Προκειμένου να διασφαλίζεται η διατήρηση συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού κατά την από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από την από κοινού ή αμειβόμενη έρευνα και ανάπτυξη, θα πρέπει να προβλεφθεί ότι η απαλλαγή κατά κατηγορία παύει να ισχύει όταν το άθροισμα των μεριδίων που τα μετέχοντα μέρη κατέχουν στην αγορά των προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών που αποτελούν καρπό της έρευνας και ανάπτυξης υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Ωστόσο, η απαλλαγή θα πρέπει να εξακολουθεί να εφαρμόζεται, ανεξάρτητα από το ύψος των μεριδίων αγοράς των μερών, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μετά την έναρξη της από κοινού εκμετάλλευσης, ούτως ώστε να υπάρξει χρόνος για τη σταθεροποίηση των μεριδίων αγοράς των μερών, ιδίως μετά την εισαγωγή στην αγορά ενός εντελώς νέου προϊόντος, αλλά και για να διασφαλιστεί ελάχιστη χρονική περίοδος απόδοσης επί των σχετικών επενδύσεων.

(19)

Η απαλλαγή που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε συμφωνίες οι οποίες περιέχουν περιορισμούς που δεν είναι απολύτως αναγκαίοι για την επίτευξη των θετικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν από συμφωνία έρευνας και ανάπτυξης. Καταρχήν, το ευεργέτημα της απαλλαγής που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό δεν θα πρέπει να ισχύει για συμφωνίες που προβλέπουν ορισμένους σοβαρούς περιορισμούς του ανταγωνισμού, όπως είναι οι περιορισμοί της ελευθερίας των μερών να υλοποιούν έρευνα και ανάπτυξη σε τομέα που δεν συνδέεται με την εκάστοτε συμφωνία, ο προκαθορισμός τιμών έναντι τρίτων μερών, οι περιορισμοί επί του όγκου παραγωγής ή επί των πωλήσεων και οι περιορισμοί της ελευθερίας πραγματοποίησης παθητικών πωλήσεων των προϊόντων, των τεχνολογιών ή των διαδικασιών που προκύπτουν από την από κοινού ή αμειβόμενη έρευνα και ανάπτυξη, τούτο δε ανεξάρτητα από το μερίδιο αγοράς των μερών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι περιορισμοί του πεδίου χρήσης δεν αποτελούν ούτε περιορισμούς επί του όγκου παραγωγής ή επί των πωλήσεων, ούτε γεωγραφικούς περιορισμούς ή περιορισμούς ως προς τους πελάτες.

(20)

Τα όρια μεριδίου αγοράς, η μη απαλλαγή ορισμένων συμφωνιών και οι προϋποθέσεις που προβλέπονται από τον παρόντα κανονισμό εξασφαλίζουν εν γένει ότι οι συμφωνίες στις οποίες εφαρμόζεται η απαλλαγή κατά κατηγορία δεν παρέχουν στα μετέχοντα μέρη τη δυνατότητα να καταργήσουν τον ανταγωνισμό για σημαντικό μέρος των εν λόγω προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών.

(21)

Οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ επιχειρήσεων οι οποίες δεν είναι ανταγωνιζόμενοι προμηθευτές προϊόντων, τεχνολογιών ή διαδικασιών δυνάμενων να βελτιωθούν, να υποκατασταθούν ή να αντικατασταθούν από τα αποτελέσματα της έρευνας και ανάπτυξης και που πληρούν τις προϋποθέσεις του παρόντος κανονισμού δεν καθιστούν αδύνατη την ανάπτυξη αποτελεσματικού ανταγωνισμού από πλευράς καινοτομίας παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Για τον λόγο αυτό, τέτοιου είδους συμφωνίες ενδείκνυται να τυγχάνουν του ευεργετήματος της απαλλαγής που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό, ανεξαρτήτως μεριδίου αγοράς, το δε ζήτημα των σχετικών εξαιρετικών περιπτώσεων θα πρέπει να ρυθμιστεί με την πρόβλεψη δυνατότητας ανάκλησης του ευεργετήματος της απαλλαγής που θεσπίζει ο παρών κανονισμός. Η απαλλαγή των εν λόγω συμφωνιών δυνάμει του παρόντος κανονισμού γίνεται με την επιφύλαξη της αξιολόγησης από πλευράς ανταγωνισμού των συμφωνιών έρευνας και ανάπτυξης που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του παρόντος κανονισμού ή των συμφωνιών για τις οποίες έχει ανακληθεί το ευεργέτημα της απαλλαγής που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό.

(22)

Ο παρών κανονισμός θα πρέπει να προσδιορίζει συνήθεις περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να θεωρηθεί σκόπιμη η ανάκληση του ευεργετήματος της απαλλαγής που θεσπίζεται με τον παρόντα κανονισμό, σύμφωνα με το άρθρο 29 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2003 του Συμβουλίου (5).

(23)

Επειδή οι συμφωνίες έρευνας και ανάπτυξης έχουν συχνά μακροχρόνιο χαρακτήρα, ιδιαίτερα οσάκις η συνεργασία εκτείνεται και στην εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων, η διάρκεια ισχύος του παρόντος κανονισμού θα πρέπει να καθοριστεί σε 12 έτη,

α)

τον περιορισμό της ελευθερίας των μερών να διεξάγουν έρευνα και ανάπτυξη ανεξάρτητα ή σε συνεργασία με τρίτα μέρη:

β)

τον περιορισμό του όγκου της παραγωγής ή των πωλήσεων, με εξαίρεση:

γ)

τον προκαθορισμό των τιμών κατά την πώληση σε τρίτους των αναφερόμενων στη σύμβαση προϊόντων ή κατά την παραχώρηση σε τρίτους αδειών εκμετάλλευσης των αναφερόμενων στη σύμβαση τεχνολογιών, με εξαίρεση τον προκαθορισμό των τιμών που χρεώνονται σε άμεσους πελάτες ή τον προκαθορισμό των αμοιβών για τις άδειες εκμετάλλευσης που χρεώνονται σε άμεσους αδειοδόχους, οσάκις η από κοινού εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων:

δ)

τον περιορισμό της γεωγραφικής περιοχής ή της πελατείας στην οποία τα μέρη δύνανται να διενεργούν παθητικές πωλήσεις των αναφερόμενων στη σύμβαση προϊόντων ή να παραχωρούν άδειες εκμετάλλευσης των αναφερόμενων στη σύμβαση τεχνολογιών, με εξαίρεση την υποχρέωση παραχώρησης αποκλειστικής άδειας εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και ανάπτυξης σε άλλο μετέχον μέρος·

ε)

τον περιορισμό των ενεργητικών πωλήσεων των αναφερόμενων στη σύμβαση προϊόντων ή των αναφερόμενων στη σύμβαση τεχνολογιών σε γεωγραφικές περιοχές ή πελάτες που δεν έχουν παραχωρηθεί αποκλειστικά σε ένα από τα μέρη στο πλαίσιο εξειδίκευσης κατά την εκμετάλλευση·

στ)

την υποχρέωση να μην υπάρχει ανταπόκριση στη ζήτηση από πελάτες στις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές των μερών ή από πελάτες που έχουν με άλλο τρόπο κατανεμηθεί μεταξύ των μερών στο πλαίσιο εξειδίκευσης κατά την εκμετάλλευση, σε περίπτωση που οι εν λόγω πελάτες πρόκειται να εμπορευθούν τα αναφερόμενα στη σύμβαση προϊόντα σε άλλες γεωγραφικές περιοχές εντός της εσωτερικής αγοράς·

ζ)

την υποχρέωση να καθίσταται δυσχερής για τους χρήστες ή τους μεταπωλητές η απόκτηση των αναφερόμενων στη σύμβαση προϊόντων από άλλους μεταπωλητές εντός της εσωτερικής αγοράς.