(1)

Μετά τη λήξη της χρηματοδοτικής συνδρομής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας στις 20 Αυγούστου 2018, με την εκτελεστική απόφαση (ΕΕ) 2018/1192 της Επιτροπής (2) ενεργοποιήθηκε ενισχυμένη εποπτεία για την Ελλάδα για περίοδο έξι μηνών, από τις 21 Αυγούστου 2018.

(2)

Η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει τις βασικές θεσμικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις μεσοπρόθεσμα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση και η πλήρης αποτελεσματικότητά τους, με βάση τον μεγάλο αριθμό μέτρων που υλοποίησε η εν λόγω χώρα στο πλαίσιο του προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, («το πρόγραμμα»). Για τον σκοπό αυτό, η Ελλάδα έχει αναλάβει δέσμευση, στο πλαίσιο της Ευρωομάδας, να συνεχίσει και να ολοκληρώσει όλες τις βασικές μεταρρυθμίσεις που εγκρίθηκαν δυνάμει του προγράμματος, καθώς και να διασφαλίσει τους στόχους των σημαντικών μεταρρυθμίσεων που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος και των προγενέστερων αυτού προγραμμάτων.

(3)

Η Ελλάδα έχει επίσης δεσμευτεί να εφαρμόσει ειδικές δράσεις στους τομείς των δημοσίων οικονομικών και των δημοσιονομικών-διαρθρωτικών πολιτικών, της κοινωνικής μέριμνας, της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, των αγορών εργασίας και προϊόντων, της ιδιωτικοποίησης και της δημόσιας διοίκησης. Οι εν λόγω ειδικές δράσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται σε παράρτημα της δήλωσης της Ευρωομάδας της 22ας Ιουνίου 2018, θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση δυνητικών πηγών οικονομικών δυσκολιών της Ελλάδας.

(4)

Από το 2010, η Ελλάδα έχει λάβει σημαντικό ποσό χρηματοδοτικής συνδρομής, με αποτέλεσμα οι εκκρεμείς υποχρεώσεις της Ελλάδας έναντι των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας να ανέρχονται στο συνολικό ποσό των 243 700 εκατ. EUR. Η Ελλάδα έχει λάβει χρηματοδοτική στήριξη από τους ευρωπαίους εταίρους της με ευνοϊκούς όρους, ενώ το 2012 εγκρίθηκαν ειδικά μέτρα για την αναδιάταξη χρέους σε πιο βιώσιμη βάση και εκ νέου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας το 2017. Στις 22 Ιουνίου 2018, επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία στην Ευρωομάδα για την επιβολή πρόσθετων μέτρων ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την επέκταση των μέσων σταθμισμένων ληκτοτήτων κατά 10 επιπλέον έτη, την αναβολή καταβολής τόκων και χρεολυσίων κατά 10 επιπλέον έτη, καθώς και την εφαρμογή άλλων μέτρων για το χρέος. Δύο πρόσθετα μέτρα (η κατάργηση της προσαύξησης επιτοκίου - «step-up interest rate margin» - που αφορά τη δόση για την επαναγορά χρέους του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας από το 2018 και η επαναφορά της μεταβίβασης ισοδύναμων ποσών προς τα έσοδα που πραγματοποιήθηκαν από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ από την κατοχή κρατικών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου με βάση τη συμφωνία για τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία και το πρόγραμμα για τις αγορές τίτλων) μπορούν να συμφωνούνται σε εξαμηνιαία βάση στην Ευρωομάδα μετά από θετική έκθεση στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας όσον αφορά τη συμμόρφωση της Ελλάδας προς τις μεταπρογραμματικές της δεσμεύσεις πολιτικής.

(5)

Το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας είναι θετικό από το 2016. Η Ελλάδα αναμένεται να έχει επιτύχει τον στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5 % του ΑΕΠ το 2018 και προβλέπεται να επιτύχει τον στόχο μεσοπρόθεσμα. Η εξωτερική καθαρή δανειοδότηση ήταν θετική το 2015 και στη συνέχεια παρουσίασε μόνο μικρά ελλείμματα. Η οικονομία συνέχισε να ανακάμπτει, εμφανίζοντας εκτιμώμενο ρυθμό ανάπτυξης 2,0 % το 2018, ενώ η ανεργία βρίσκεται σε πτωτική πορεία. Η Ελλάδα δρομολόγησε ευρύ πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας στο πλαίσιο των προγραμμάτων χρηματοδοτικής συνδρομής και εξακολούθησε να λαμβάνει μέτρα στον τομέα αυτό από τον Αύγουστο του 2018.

(6)

Ωστόσο, παρά τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές, συσσωρευμένες από το παρελθόν, ανισορροπίες και ευπάθειες. Ειδικότερα, όπως προκύπτει επίσης από την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης της Επιτροπής του 2019, η οποία συντάχθηκε δυνάμει των άρθρων 3 και 4 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3), η Ελλάδα αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα. Το δημόσιο χρέος εκτιμάται να έχει ανέλθει στο 182,8 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2018, που είναι το υψηλότερο στην Ένωση. Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση ανερχόμενη στο – 140,5 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2017, παραμένει επίσης πολύ υψηλή· επιπλέον, παρά το σχεδόν ισοσκελισμένο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το αποτέλεσμα αυτό εξακολουθεί να είναι ανεπαρκές για τη στήριξη μιας μείωσης της μεγάλης καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης σε συνετά επίπεδα με ικανοποιητικό ρυθμό. Ενώ η ανεργία συνέχισε να μειώνεται από το ανώτατο επίπεδο του 27,9 % το 2013, εξακολουθεί να παραμένει υψηλή ανερχόμενη σε 18,6 % τον Οκτώβριο του 2018. Η μακροχρόνια ανεργία (13,5 % το τρίτο τρίμηνο του 2018) και η ανεργία των νέων (39,1 % τον Νοέμβριο του 2018) παραμένουν επίσης σε πολύ υψηλά επίπεδα. Το επιχειρηματικό περιβάλλον και το δικαστικό σύστημα εξακολουθούν να χρειάζονται σημαντική πρόσθετη βελτίωση, καθώς η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί κατά πολύ των ορίων της βέλτιστης επίδοσης σε αρκετούς τομείς των διαρθρωτικών συνιστωσών των κύριων δεικτών συγκριτικών επιδόσεων (π.χ. χρόνος για την έκδοση δικαστικής απόφασης, εκτέλεση συμβάσεων, κτηματολόγιο, αφερεγγυότητα κ.λπ.).

(7)

Ενώ ο τραπεζικός τομέας συνεχίζει να διαθέτει επαρκή κεφαλαιοποίηση, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις που συνδέονται με τη μεγάλη συσσώρευση μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και τη χαμηλή κερδοφορία, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυροί δεσμοί με το Δημόσιο. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2018, το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων εξακολουθούσε να είναι πολύ υψηλό, ανερχόμενο σε 84,7 δισεκατ. ευρώ ή 46,7 % των συνολικών ανοιγμάτων εντός ισολογισμού. Η Ελλάδα έχει θεσπίσει βασικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του προγράμματος και προτίθεται να αναπτύξει βραχυπρόθεσμα νέα εργαλεία προκειμένου να ενισχύσει το πλαίσιο για τη διευθέτηση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και με τον τρόπο αυτό να διευκολύνει την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών. Παρά ταύτα, θα απαιτηθούν συνεχείς προσπάθειες για να μειωθεί σε βιώσιμα επίπεδα ο δείκτης έκθεσης σε μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα και να δοθεί η δυνατότητα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να εκπληρώνουν ανά πάσα στιγμή τα καθήκοντα διαμεσολάβησης και διαχείρισης κινδύνων.

(8)

Μετά τον αποκλεισμό της από τη λήψη δανείων στη χρηματοπιστωτική αγορά από το 2010, η Ελλάδα άρχισε να ανακτά πρόσβαση στην αγορά από τον Ιούλιο του 2017 μέσω εκδόσεων κρατικών ομολόγων. Η Ελλάδα πραγματοποίησε επιτυχή έκδοση ομολόγων τον Ιανουάριο του 2019, η οποία αποτέλεσε την πρώτη έκδοση μετά την έξοδο από το πρόγραμμα. Ωστόσο, οι όροι δανειοληψίας της Ελλάδας παραμένουν εύθραυστοι στο πλαίσιο των εξωτερικών οικονομικών κινδύνων και των εγχώριων προκλήσεων όσον αφορά τη στήριξη της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων μεσοπρόθεσμα.

(9)

Η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη της αξιολόγηση στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας για την Ελλάδα στις 21 Νοεμβρίου 2018. Η αξιολόγηση, την οποία εκπόνησε η Επιτροπή και αποτυπώθηκε στην ανακοίνωσή της, περιέγραψε την πρόοδο στις γενικές και ειδικές δεσμεύσεις της Ελλάδας για μεταρρυθμίσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωομάδας και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων έχει προχωρήσει, αλλά απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την εκπλήρωση των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων της Ελλάδας (4).

(10)

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εξακολουθούν να πληρούνται οι όροι που δικαιολογούν τη θέση σε ενισχυμένη εποπτεία, σύμφωνα με το άρθρο 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 472/2013. Ειδικότερα, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κινδύνους όσον αφορά τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, οι οποίοι, αν υλοποιηθούν, θα μπορούσαν να έχουν δυσμενείς δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Εάν επέλθουν τυχόν δευτερογενείς συνέπειες, θα μπορούσαν να είναι έμμεσες, επηρεάζοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών, και, ως εκ τούτου, το κόστος αναχρηματοδότησης για τράπεζες και εκδότες του δημοσίου σε άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ.

(11)

Συνεπώς, μεσοπρόθεσμα, η Ελλάδα χρειάζεται να συνεχίσει τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των πηγών ή των δυνητικών πηγών δυσκολιών και την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη μιας ισχυρής και βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης, προκειμένου να ελαφρυνθούν οι κληροδοτημένες συνέπειες διαφόρων παραγόντων. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνεται η σοβαρή και παρατεταμένη ύφεση κατά τη διάρκεια της κρίσης· το μέγεθος της δανειακής επιβάρυνσης της Ελλάδας· οι ευπάθειες του χρηματοπιστωτικού της τομέα· η συνεχιζόμενη σχετικά έντονη αλληλεξάρτηση μεταξύ του χρηματοπιστωτικού τομέα και των ελληνικών δημόσιων οικονομικών, μεταξύ άλλων μέσω κρατικής ιδιοκτησίας· ο κίνδυνος μετάδοσης σοβαρών εντάσεων σε οποιονδήποτε από τους εν λόγω τομείς σε άλλα κράτη μέλη, καθώς και η έκθεση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ στα ελληνικά κρατικά ομόλογα.

(12)

Για να αντιμετωπιστούν οι υπολειπόμενοι κίνδυνοι και να παρακολουθείται η εκπλήρωση των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί, κρίνεται αναγκαίο και σκόπιμο να παραταθεί η ενισχυμένη εποπτεία για την Ελλάδα σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 472/2013.

(13)

Με επιστολή που εστάλη στις 14 Φεβρουαρίου 2019, δόθηκε στην Ελλάδα η δυνατότητα να διατυπώσει τις απόψεις της σχετικά με την εκτίμηση της Επιτροπής. Στην απάντησή της στις 15 Φεβρουαρίου 2019, η Ελλάδα συμφώνησε σε γενικές γραμμές με την εκτίμηση της Επιτροπής σχετικά με τις οικονομικές προκλήσεις που η ίδια αντιμετωπίζει· η εν λόγω εκτίμηση αποτελεί τη βάση για την παράταση της ενισχυμένης εποπτείας.

(14)

Η Ελλάδα θα συνεχίσει να λαμβάνει τεχνική στήριξη στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (όπως ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2017/825 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, μεταξύ άλλων για τη συνέχιση και την ολοκλήρωση βασικών μεταρρυθμίσεων σύμφωνα με τις δεσμεύσεις πολιτικής που παρακολουθούνται στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας.

(15)

Η Επιτροπή προτίθεται να συνεργαστεί στενά με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας για την εφαρμογή της ενισχυμένης εποπτείας, στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης,