Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα «Ασφαλή και βιώσιμα χημικά προϊόντα για ένα περιβάλλον χωρίς τοξικές ουσίες στις πόλεις και τις περιφέρειες της Ευρώπης»

(2021/C 300/07)

Εισηγητής: Adam STRUZIK (PL/EPP), περιφερειάρχης Μαζοβίας Έγγραφο αναφοράς: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων — Για ένα περιβάλλον χωρίς τοξικές ουσίες COM(2020) 667 final

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Η σημασία της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα

1.

επικροτεί και υποστηρίζει θερμά τα βήματα που οδηγούν στην εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα, δεδομένου ότι οι χημικές ουσίες κυριαρχούν σχεδόν στο σύνολο της αγοράς παραγωγής προϊόντων και έχουν θεμελιώδη σημασία στην καθημερινή μας ζωή. Τονίζει ότι οι δραστηριότητες αυτές έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τη δημόσια υγεία, την προστασία του περιβάλλοντος και την οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ασφαλών και βιώσιμων χημικών ουσιών·

2.

αντιλαμβάνεται την προστιθέμενη αξία της στρατηγικής ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού τομέα των χημικών προϊόντων, αξιοποίησης της καθοριστικής σημασίας των χημικών ουσιών στη διασφάλιση της κλιματικής ουδετερότητας, της επίτευξης των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού, της εκπλήρωσης των φιλοδοξιών της κυκλικής οικονομίας, της υποστήριξης του σχεδίου ανάκαμψης και ενεργειακής μετάβασης και της ενσωμάτωση διαφόρων πτυχών της διαχείρισης του τομέα των χημικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας, της ενεργειακής απόδοσης, των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, της επιστήμης και της καινοτομίας·

3.

επισημαίνει ότι η κρίση COVID-19 έχει αποδείξει την τρωτότητα των κοινωνιών μας και την ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς τους έναντι οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών κλυδωνισμών. Επιβεβαιώνει τη σημασία του νέου μέσου ανάκαμψης της ΕΕ στο ενωσιακό εγχείρημα, ενώ παράλληλα ανοίγει τον δρόμο για μια πιο δίκαιη οικολογική μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον·

4.

θεωρεί ότι η τεχνολογική κυριαρχία και ένα ανθεκτικό και βιώσιμο ευρωπαϊκό δίκτυο αξίας, καθώς και κλειστές ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας, είναι θεμελιώδους σημασίας, ιδίως για την υλοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας και της ενεργειακής μετάβασης. Επισημαίνει ότι, για να επιτευχθούν βιώσιμες λύσεις, η μετεγκατάσταση της παραγωγής ή της χρήσης ουσιών που ρυθμίζονται στην ΕΕ θα πρέπει να αποφεύγεται σε τρίτες χώρες στις οποίες δεν διασφαλίζονται συγκρίσιμα υψηλά πρότυπα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος: μόνον μέσω ελκυστικών και σταθερών συνθηκών πλαισίωσης μπορούν να διατηρηθούν ή να ανακτηθούν τα επίπεδα προστιθέμενης αξίας και παραγωγής στις ευρωπαϊκές περιφέρειες και να ολοκληρωθούν οι αλυσίδες αξίας·

5.

ζητεί να αναγνωριστεί η σημασία της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με σκοπό να συνδεθούν αποτελεσματικά οι στόχοι και οι επιδιώξεις της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα με την οικολογική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Υπογραμμίζει ότι το ευρύ φάσμα θεμάτων που καλύπτουν οι επιδιώξεις της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα επιτρέπει την ενσωμάτωση νέων και υφιστάμενων σχεδίων στον τομέα των χημικών προϊόντων, καθώς και την επινόηση και εφαρμογή μέτρων που θα καθιστούν δυνατή τη δέουσα συνεκτίμηση των αναγκών της τοπικής αγοράς και τα οποία θα συμπληρώνουν τις εθνικές προσπάθειες σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας·

6.

υπογραμμίζει ότι τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελούν ευκαιρία για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, όσον αφορά επίσης την εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα. Οι δράσεις αυτές πρέπει να υποστηρίζονται από κατάλληλα ρυθμιστικά πλαίσια και πόρους, με την πλήρη συμμετοχή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στον καθορισμό και την εφαρμογή των σχεδίων και με την παροχή σε αυτούς άμεσης πρόσβασης σε κονδύλια της ΕΕ·

7.

εφιστά την προσοχή σε μια σειρά νομικών, οικονομικών και τεχνικών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης στον χειρισμό των χημικών προϊόντων. Ένα συνεκτικό, προβλέψιμο και απλουστευμένο νομικό πλαίσιο θα συμβάλει στην ενιαίο τρόπο της αξιολόγησης και της διαχείρισης των χημικών προϊόντων σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Αυτό θα περιορίσει την εμφάνιση και άλλων νομικών κενών («παραθυράκια») μεταξύ της ΕΕ και άλλων περιοχών. Επιπλέον, οι επιχορηγήσεις και η τεχνική βοήθεια θα δώσουν τη δυνατότητα στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να υποστηρίζουν επενδύσεις που σχετίζονται με την ανάπτυξη, την εμπορευματοποίηση, την υλοποίηση και τη διάδοση ασφαλών και βιώσιμων ουσιών, υλικών και προϊόντων·

8.

επιδοκιμάζει τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποστηρίξει την έρευνα και την καινοτομία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης προηγμένων υλικών για τις ανάγκες των τομέων της ενέργειας, των κατασκευών, των μετακινήσεων, της υγείας, της γεωργίας και των ηλεκτρονικών, προς όφελος της οικολογικής μετάβασης, της έρευνας, της ανάπτυξης και της εφαρμογής παραγωγικών διαδικασιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών για υλικά και χημικά προϊόντα περιορισμένου περιβαλλοντικού αντικτύπου, καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα —συμπεριλαμβανομένων όσων βασίζονται σε πιο αποτελεσματική χρήση των χημικών ουσιών και άλλων πόρων— και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων και των εκπομπών ρύπων (1)·

Η συνέπεια της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα με τομείς που θίγονται σε άλλα έγγραφα της ΕΕ

9.

επικροτεί το γεγονός ότι, δεδομένων των πολυάριθμων μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, η στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων συνδέεται στενά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η εφαρμογή ολοκληρωμένης νομοθεσίας για τη χημική βιομηχανία μπορεί να συμβάλει στην εμπέδωση της διαφάνειας στην εφαρμογή τους και στην αποτελεσματικότητα της επιβολής τους. Η θέσπιση νέων απαιτήσεων και περιορισμών όσον αφορά τη χρήση χημικών ουσιών σε καταναλωτικά προϊόντα —συμπεριλαμβανομένων των απορρυπαντικών, των καλλυντικών και των υλικών που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα— θα λειτουργήσουν ευεργετικά για το περιβάλλον και την υγεία των καταναλωτών. Ωστόσο, η σταθερότητα και η αποτελεσματικότητα των σχεδιαζόμενων αλλαγών στον τομέα των χημικών προϊόντων θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από τη συμβατότητα με τις λύσεις που έχουν ήδη δοθεί, καθώς και το χρονικό διάστημα και τα μέσα που έχουν διατεθεί για την εφαρμογή τους·

10.

ζητεί μια σαφή και συνεπή πολιτική για τη διασφάλιση, τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό και σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσων και πόρων για την προώθηση της κυκλικής βιομηχανίας, από τον σχεδιασμό λύσεων έως την εφαρμογή βιώσιμης παραγωγής, διανομής, χρήσης, ανακύκλωσης, ανάκτησης και διάθεσης των χημικών προϊόντων, με παράλληλο σεβασμό του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας· για τον σκοπό αυτόν, ζητεί μεγαλύτερη κανονιστική σαφήνεια όσον αφορά τη διεπαφή μεταξύ χημικών ουσιών — προϊόντων — αποβλήτων (διεπαφή CPW), ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί η κυκλικότητα σε όλα τα κράτη μέλη·

Ο ιδιαίτερος ρόλος των περιφερειών και των τοπικών αρχών

11.

εκφράζει το ζωηρό ενδιαφέρον και την προθυμία των περιφερειών και των τοπικών αρχών να αναλάβουν δράση με σκοπό την ασφαλέστερη παραγωγή και την πιο βιώσιμη χρήση των χημικών προϊόντων. Οι δραστηριότητες αυτές θα πρέπει να υποστηρίζονται από κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο και πόρους μέσω της πλήρους πρόσβασης στη γνώση και της εγγυημένης διάθεσης οικονομικών πόρων στις εν λόγω αρχές. Επιπροσθέτως, οι αρχές μπόρεσαν να λάβουν πληροφορίες σχετικές με τις δυσκολίες και τα προβλήματα υλοποίησης και εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας·

12.

δεδομένης της στενής σχέσης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με τους κατοίκους τους, καθώς και της άμεσης γνώσης των ιδιαιτεροτήτων της εκάστοτε περιφέρειας, επισημαίνει τις δυνατότητες προετοιμασίας και διεξαγωγής εκστρατειών για την ευαισθητοποίηση του κοινού όσον αφορά τις επιδιώξεις και τις αρχές της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα. Η άμεση συνεργασία μεταξύ των τοπικών αρχών και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιφέρειά τους επιτρέπει τη στάθμιση, σε πρακτικό επίπεδο, των προβλημάτων που ανακύπτουν από την εφαρμογή των θεσπισθέντων κανόνων. Είναι σημαντικό τόσο οι τοπικές αρχές, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την άμεση εφαρμογή του νόμου, όσο και οι αρχές επιβολής του, να διαθέτουν τα κατάλληλα νομικά μέσα για την εποπτεία και τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τον νόμο·

13.

επισημαίνει ότι οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα. Δεδομένης της άμεσης γνώσης των ιδιαιτεροτήτων της εκάστοτε περιφέρειας, υπογραμμίζει τη σημασία της συμμετοχής των οργανισμών αυτών στη διεξαγωγή ενημερωτικής εκστρατείας (με αποδέκτες, μεταξύ άλλων, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους κατοίκους / πολίτες), της ενθάρρυνσης συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας να αντικαταστήσουν τα επιβλαβή χημικά προϊόντα με εναλλακτικές ουσίες, καθώς και της προσπάθειας μέσω του σχεδιασμού να παράγουν ασφαλή και βιώσιμα χημικά προϊόντα και υλικά·

14.

θεωρεί σημαντικό οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, κατά την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων, να ζητούν τα προϊόντα και τα αγαθά να περιέχουν ασφαλείς χημικές ουσίες, συμβάλλοντας έτσι στη σταδιακή κατάργηση ανεπιθύμητων προϊόντων και αγαθών·

15.

τονίζει την ιδιαίτερη σημασία της καινοτομίας και της επενδυτικής ικανότητας των ΜΜΕ για ασφαλή και βιώσιμη παραγωγή και χρήση των υλικών, το δυναμικό των οποίων μπορεί να αξιοποιηθεί επαρκώς μέσω της στήριξης και του διαλόγου σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο. Ειδικότερα, οι ΜΜΕ προσφέρουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες για καινοτόμα ειδικά προϊόντα και εξειδικευμένα προϊόντα και τις προσαρμόζουν στις αντίστοιχες εκάστοτε ανάγκες. Δεδομένου ότι χρειάζονται μάλλον μικρές ποσότητες και μεγάλη ποικιλία χημικών ουσιών, οι ΜΜΕ είναι πιθανότερο να επηρεαστούν από το γεγονός ότι οι καθιερωμένες διαδικασίες για κάθε ουσία είναι πολύ δαπανηρές και χρονοβόρες και απαιτούν πληροφορίες ή συνεργασία από τους προκαταχωρίζοντες, τους κατόχους αδειών, τους προμηθευτές και τους πελάτες. Η διαπεριφερειακή υποστήριξη μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη εν προκειμένω·

16.

ζητεί οι απαιτήσεις να είναι κατανοητές, διαφανείς και διαχειρίσιμες για τις τοπικές αρχές και τις ΜΜΕ και να συνεπάγονται εύλογο διοικητικό φόρτο. Υπενθυμίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι πολλές σημαντικές πληροφορίες εξακολουθούν να είναι διαθέσιμες μόνο στα αγγλικά και ότι αυτό το γλωσσικό εμπόδιο αποτελεί πρόβλημα·

Οργάνωση της εφαρμογής της στρατηγικής

17.

θεωρεί ότι προϋπόθεση της επιτυχούς εφαρμογής της στρατηγικής για τις χημικά προϊόντα είναι οι σχετικές προσπάθειες να σχεδιαστούν από τη βάση προς την κορυφή και να κατανεμηθούν δίκαια μεταξύ των περιοχών της ΕΕ, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, με την παράλληλη εξασφάλιση της απαραίτητης ευελιξίας με γνώμονα τη σχέση κόστους-οφέλους·

18.

τονίζει την ανάγκη εκπόνησης ενός σχεδίου εφαρμογής της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα, το οποίο θα ενισχύει την ασφάλεια των υπόχρεων μερών, θα ελαχιστοποιεί τους κινδύνους που ανακύπτουν από τις διαδικασίες εφαρμογής της και θα επιτρέπει τη συνεχή παρακολούθηση της προόδου και την κατάλληλη αντίδραση στις απειλές·

19.

ταυτόχρονα, επισημαίνει ότι η λειτουργικότητα και η δραστικότητα ορισμένων χημικών ουσιών που απαιτούνται για συγκεκριμένες χρήσεις είναι συχνά άρρηκτα συνδεδεμένες με τις επικίνδυνες ιδιότητές τους. Ως εκ τούτου, είναι επίσης αναγκαίο να συμπεριληφθούν και να προωθηθούν διαδικασίες και τεχνολογίες που επιτρέπουν την ασφαλή χρήση των επικίνδυνων ουσιών καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, διασφαλίζοντας την ορθή διαχείρισή τους ως αποβλήτων στο τέλος της διάρκειας της ενεργού ζωής τους. Οι ειδικοί μη αποδεκτοί κίνδυνοι πρέπει να προσδιορίζονται και να αποκλείονται·

20.

επισημαίνει ότι η εφαρμογή της στρατηγικής προϋποθέτει ευπροσάρμοστες και ρηξικέλευθες λύσεις, καθώς και νέα επιχειρηματικά μοντέλα με σκοπό την εισαγωγή και την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών. Με τον τρόπο αυτό θα ανοικοδομηθεί η οικονομία, θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και θα εφαρμοστούν λύσεις για την αναβάθμιση της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος μέσω: — της κυκλικής οικονομίας και των βιώσιμων γεωργοβιομηχανικών συστημάτων, — της εξεύρεσης λύσεων αειφόρου βιολογικής προέλευσης, — της άσκησης πολιτικών για την υγεία και το περιβάλλον, — της μετάβασης στη βιώσιμη γαλάζια οικονομία, — της χρήσης της ψηφιακής συνδεσιμότητας και των ψηφιακών οικοσυστημάτων ως τεχνολογικού συμπληρώματος· — της βιώσιμης και δίκαιης μετάβασης και της δημιουργία θέσεων εργασίας, με παράλληλη επιδότηση έργων σύμφωνα με τις αρχές της στρατηγικής·

21.

συνιστά να ζητείται η γνώμη των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης κατά την κατάρτιση εθνικών σχεδίων στρατηγικών και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας. Προτρέπει δε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αξιοποιήσει την πείρα που έχει αποκτηθεί μέσω του δικτύου περιφερειακών κόμβων της ΕτΠ·

22.

ενθαρρύνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις ρυθμιστικές αρχές των χημικών προϊόντων (ECHA, αρχές των κρατών μελών), καθώς και τις ομάδες εμπειρογνωμόνων (π.χ. την επιτροπή αξιολόγησης κινδύνων / RAC) να διευκολύνουν τη μεγαλύτερη διαδικαστική διαφάνεια και τις επιστημονικές ανταλλαγές με τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και περιφέρειες με στόχο την εξεύρεση πρακτικών και βιώσιμων λύσεων και, επίσης, καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία που προκύπτουν από την εν λόγω στρατηγική θα συμμορφώνονται με το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας (Better Regulation) της Επιτροπής και, ως εκ τούτου, θα υπόκεινται πάντοτε στην ανάλογη εκτίμηση αντικτύπου. Αυτό είναι ιδιαίτερα αναγκαίο στις εκτιμήσεις επιπτώσεων και στον προσδιορισμό και τον ορισμό των «βασικών κοινωνικών χρήσεων», οι οποίες δεν πρέπει να οδηγούν στον αποκλεισμό ασφαλών χρήσεων των ουσιών χωρίς επαρκή αιτιολόγηση. Ζητεί να εξεταστεί κατά πόσον πριν από οποιαδήποτε απόφαση εγγραφής μιας ουσίας στον κατάλογο υποψήφιων ουσιών (για την υποχρέωση αδειοδότησης) θα πρέπει να προηγείται ανάλυση επιλογών διαχείρισης κινδύνων (RMOA)·

23.

αναγνωρίζει τις μεγάλες δυνατότητες του γεωργικού, του κλωστοϋφαντουργικού, του ηλεκτρονικού και του κατασκευαστικού τομέα όσον αφορά την εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα. Οι τομείς αυτοί αποτελούν σημαντικό παράγοντα στο σύνολο της διαδικασίας και συμβάλλουν στην ανάπτυξη βιώσιμων και ασφαλών χημικών προϊόντων λόγω της εκτεταμένης χρήσης τους στις δραστηριότητές τους·

24.

επισημαίνει ότι η γεωργοκτηνοτροφική βιομηχανία αποτελεί σημαντικό αποδέκτη χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και των λιπασμάτων, τα οποία επηρεάζουν άμεσα την ανθρώπινη υγεία και την κατάσταση του περιβάλλοντος. Στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνεται η δέσμευση για την ανάπτυξη της παραγωγής βιολογικών τροφίμων, η οποία, κατά συνέπεια, θα μειώσει τη χρήση χημικών ουσιών στον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα. Ως προς τούτο, τονίζεται η ανάγκη αναζήτησης καινοτόμων λύσεων ως ευκαιρίας για τους επιστήμονες να αναπτύξουν χημικά προϊόντα από υλικά βιολογικής προέλευσης·

Συνδρομή μέσω κανονιστικών μέτρων

25.

υπενθυμίζει την ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, από την οποία προκύπτει ότι η ανεπαρκής εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ είναι συχνότερα συνέπεια αναποτελεσματικού συντονισμού μεταξύ των τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών. Τούτο οφείλεται στην έλλειψη διοικητικής ικανότητας, την ανεπαρκή χρηματοδότηση, την ανεπάρκεια γνώσης, δεδομένων και των μηχανισμών συμμόρφωσης, καθώς και με την έλλειψη σύζευξης των πολιτικών. Συνεπώς, επισημαίνει ότι πρέπει να καλυφθούν τα κενά στις υφιστάμενες πολιτικές και νομοθεσίες, να ληφθεί μέριμνα για τη συνέπεια των πολιτικών και την κανονιστική σταθερότητα και να διατεθούν κονδύλια για την προσαρμογή των επιχειρηματιών στις νέες απαιτήσεις και την επιμόρφωση του διοικητικού προσωπικού·

26.

επισημαίνει ότι οι αλλαγές που εφαρμόζονται παρέχουν στους οργανισμούς περιφερειακής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης πραγματικά νομικά μέσα για την προστασία των περιοχών και των κατοίκων τους από τους κινδύνους που ενέχουν τόσο η χρήση χημικών προϊόντων όσο και από τους κινδύνους που συνδέονται με τη διαχείριση επικίνδυνων χημικών προϊόντων κατά τον μετασχηματισμό του τομέα των χημικών προϊόντων·

27.

κρίνει αναγκαίο να επανεξεταστούν και να ενισχυθούν τόσο ο κανονισμός για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς χημικών ουσιών (REACH) όσο και ο κανονισμός CLP (κανονισμός για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων), και η διεπαφή τους με τη νομοθεσία για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (OSH), καθώς και να απλουστευτούν οι σχετικές διαδικασίες. Εφιστά την προσοχή στην ανάγκη διαβούλευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή του κανονισμού REACH και της νομοθεσίας OSH πριν από τη θέσπιση νέας νομοθεσίας. Οι νέοι κανόνες θα πρέπει να συμπληρώνουν την ισχύουσα νομοθεσία και να την καθιστούν πιο αποτελεσματική όσον αφορά την εφαρμογή και την επιβολή της μέσω καθιερωμένων και λειτουργικών διαδικασιών·

28.

επισημαίνει την ανάγκη να καταστούν αυστηρότερες οι απαιτήσεις του κανονισμού REACH για την ασφαλή χρήση των ανακτημένων ουσιών που διατίθενται στην αγορά·

29.

τονίζει την ανάγκη να χρησιμοποιηθεί ένα ενιαίο μέσο για τον συντονισμό της δημόσιας δράσης. Τούτο θα εγγυάται την πρόσβαση σε επικαιροποιημένο σύνολο πληροφοριών σχετικών με τις προγραμματισμένες και εν εξελίξει πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς της νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα·

Ενίσχυση των ελέγχων και της επιβολής των κανόνων

30.

σημειώνει ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια ισχυρή και συντονισμένη πολιτική επιβολής, ιδίως όσον αφορά τις εισαγωγές, μεταξύ άλλων μέσω διαδικτυακών πωλήσεων, οι οποίες αντιστοιχούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων μη συμμόρφωσης με τους κανόνες περί ουσιών στα προϊόντα·

31.

επισημαίνει την ανάγκη παρακολούθησης και αναφοράς των νομοθετικών αλλαγών. Σε αυτή τη βάση θα πρέπει να υπάρχει αντίδραση, έλεγχος και επιβολή της συμμόρφωσης με αυτές, καθώς και να λαμβάνονται διορθωτικά μέτρα·

32.

τονίζει ότι πρέπει να ενισχυθούν η εποπτεία και η εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας. Η συνεπής και απλουστευμένη νομοθεσία που διέπει την αγορά της ΕΕ θα έχει αντίκτυπο σε μια ενιαία και συντονισμένη πολιτική ελέγχου και επιβολής·

33.

επισημαίνει ότι οι διαδικασίες έγκρισης που προβλέπονται στο σύστημα θα πρέπει να ισχύουν και για τους παραγωγούς εκτός ΕΕ ομοίως με τους Ευρωπαίους παραγωγούς. Ως εκ τούτου, η στρατηγική θα πρέπει να επικεντρωθεί στη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού για όλους τους ενδιαφερομένους. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί ένα σύστημα στο οποίο όλοι οι επιχειρηματίες, τόσο από τις αγορές των κρατών μελών της ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες, θα είναι ίσοι ενώπιον του νόμου, κάτι που θα εγγυάται την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων·

Καινοτομία και ανταγωνιστικότητα

34.

τονίζει ότι πρέπει να μετασχηματιστούν οι διαδικασίες παραγωγής της χημικής βιομηχανίας, με σκοπό την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητα έως το έτος 2050. Η ενεργειακή μετάβαση του βιομηχανικού κλάδου θα συνεπάγεται συχνά ριζικό εκσυγχρονισμό ή πλήρη αντικατάσταση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων, (κάτι που μπορεί να είναι προβληματικό), με παράλληλη εφαρμογή της καινοτομίας για ασφαλείς και βιώσιμες χημικές ουσίες. Ωστόσο, τα ζητούμενα της κλιματικής ουδετερότητας και οι ρηξικέλευθες λύσεις μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων·

35.

εφιστά την προσοχή στην ανάγκη προστασίας της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων, όσον αφορά την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν θα πρέπει να συνεκτιμάται η εισαγωγή ενιαίων αρχών και πλαισίων από τις αρμόδιες αρχές, π.χ. με την ανάπτυξη αξιόπιστων κανόνων και τη μέριμνα για την προστασία των εμπορικά ευαίσθητων πληροφοριών που κατέχουν·

36.

συνιστά στις αλλαγές στην εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα να λαμβάνεται υπόψη ο χρόνος που απαιτείται για την προσαρμογή ή τον μετασχηματισμό των εγκαταστάσεων και τη διαχείριση επικίνδυνων χημικών ουσιών που αποσύρονται από την αγορά της ΕΕ. Τα μέτρα που λαμβάνονται ενδέχεται να επηρεάσουν τους επόμενους χρήστες χημικών ουσιών και τα επιχειρηματικά μοντέλα τους. Εν προκειμένω, κατά την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του συνόλου της βιομηχανίας ως προς την εναλλακτική αντικατάσταση των σταδιακά αποσυρόμενων πρώτων υλών / προϊόντων, καθώς και τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου με τη συμμετοχή των οργανισμών περιφερειακής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης·

37.

φρονεί ότι η έγκριση ουσιών βάσει της νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα θα πρέπει να συγχρονίζεται καλύτερα με τους κύκλους επενδύσεων και καινοτομίας, ιδίως για σύνθετα προϊόντα, καθώς και με το χρονικό διάστημα που απαιτείται για τις εγκρίσεις προϊόντων και υλικών και τις εκδόσεις αδειών για τις εγκαταστάσεις·

38.

επισημαίνει τη σημασία των προσπαθειών ανάπτυξης της επιστημονικής γνώσης όσον αφορά την παρουσία επικίνδυνων χημικών ουσιών στο φυσικό περιβάλλον (μεταξύ άλλων στο έδαφος, τον αέρα, το πόσιμο νερό, την πανίδα, τη χλωρίδα και τα τρόφιμα), την προέλευση και τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία· ως εκ τούτου, επικροτεί την πρόθεση που εκφράζεται στη στρατηγική να ενισχυθεί η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»·

Η αλυσίδα ροής των ουσιών

39.

τονίζει την ανάγκη να υποστηριχθούν οι προσπάθειες διαφόρων τομέων και επιχειρήσεων για την αντικατάσταση των δυνητικά επικίνδυνων ουσιών μέσω της προαγωγής της έρευνας και της ανάπτυξης, της επένδυσης σε βιώσιμες χημικές ουσίες και της τεχνολογικής καινοτομίας·

40.

επισημαίνει την ανάγκη διάδοσης και εισαγωγής νέων προδιαγραφών και πιστοποιήσεων σχετικών με τα βιώσιμα χημικά προϊόντα. Η εφαρμογή περιβαλλοντικών κριτηρίων από τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές μπορεί να επηρεάσει τα παρεχόμενα κίνητρα και την προώθηση βιώσιμων προϊόντων·

41.

υποστηρίζει την εφαρμογή της έννοιας της βιωσιμότητας από το στάδιο του σχεδιασμού των ουσιών. Τα προϊόντα που περιέχουν βιώσιμες ουσίες θα πρέπει να είναι πλήρως ανακυκλώσιμα έτσι ώστε να παρέχουν ασφαλή πρώτη ύλη για περαιτέρω παραγωγή. Η διαδικασία παραγωγής συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με τη διαδικασία σχεδιασμού και ανάπτυξης του προϊόντος. Εάν ληφθεί υπόψη η προοπτική του κύκλου ζωής ενός προϊόντος ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού, η αειφόρος παραγωγή θα ενισχύσει τη δημιουργία βιώσιμων προϊόντων, μειώνοντας ή εξαλείφοντας τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την κοινωνία. Στόχος είναι η χημική βιομηχανία να έχει χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές, να είναι ενεργειακά αποδοτική, ασφαλής για την παραγωγή και τη χρήση, αλλά και ανταγωνιστική και να μπορεί να αντεπεξέρχεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει·

42.

επισημαίνει ότι η εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας. Η χημική ανακύκλωση αποτελεί ευκαιρία για τον τομέα των χημικών προϊόντων, καθότι συντελεί στην ελάττωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και στην ανακάλυψη καινοτόμων λύσεων στη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών σε προϊόντα, καθώς και στη δυνατότητα παραγωγής ανακυκλώσιμων υλικών υψηλής ποιότητας. Υπογραμμίζει, ως προς αυτό, την ανάγκη να υπαχθεί ο τομέας αυτός σε ειδικό καθεστώς υποστήριξης για την ενθάρρυνση της χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών·

43.

τονίζει τη σημασία της ανάγκης διαχείρισης των αποβλήτων που προκύπτουν από την απόσυρση ορισμένων ουσιών ή προϊόντων από την αγορά της ΕΕ. Το ζητούμενο αυτό δεν αφορά μόνο τα οικονομικά ζητήματα, αλλά και το περιβαλλοντικό κόστος. Σε αυτά τα ζητήματα, η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει τόσο τις περιφερειακές και τις τοπικές αρχές όσο και τις επιχειρήσεις στην αλλαγή τρόπου λειτουργίας και στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεών τους, καθώς και να επενδύσει στη βιώσιμη καινοτομία για τον καθαρισμό των ροών αποβλήτων, την αύξηση της ανακύκλωσης και τη μείωση της υγειονομικής ταφής, ιδίως δε των πλαστικών και των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων·

Αξιολόγηση των χημικών ουσιών και πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες

44.

τονίζει τη σημασία της διαπεριφερειακής συνεργασίας έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια συνεπής πολιτική για την προώθηση ασφαλών χημικών προϊόντων και να ενισχυθεί η ασφαλής τους χρήση και η προώθηση της κυκλικής παραγωγής·

45.

υπογραμμίζει τη σημασία της ασφάλειας των προϊόντων, ιδίως δε της αποφυγής χρήσης δυνητικά επικίνδυνων ουσιών και της εξασφάλισης εύκολης πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικές με τη χημική σύνθεση ενός προϊόντος καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του·

46.

ως προς τούτο, εφιστά την προσοχή στο δικαίωμα της πληροφόρησης έτσι ώστε οι καταναλωτές να είναι ενήμεροι όταν κάνουν τις επιλογές τους. Υπενθυμίζει ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη θέσπιση αποτελεσματικών απαιτήσεων πληροφόρησης και τη διασφάλιση της ιχνηλασιμότητας της παρουσίας επικίνδυνων ουσιών από το σημείο παραγωγής του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένης της βάσης δεδομένων για ουσίες η παρουσία των οποίων σε προϊόντα προκαλεί ανησυχία (SCIP) που διατηρεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA), καθώς και της καθιέρωσης διαβατηρίων προϊόντων·

47.

υπογραμμίζει την ανάγκη δημιουργίας μιας πλήρως διασυνδεδεμένης και διεπιστημονικής βάσης δεδομένων της ΕΕ για τη χημική ασφάλεια από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων. Τα μέτρα αυτά θα εξασφαλίσουν την καθιέρωση ενιαίας και διαφανούς προσέγγισης για τις χημικές ουσίες, καθώς και για την εκτίμηση της επικινδυνότητάς τους. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι υπάρχουν ακριβείς και σαφείς ορισμοί και κριτήρια με γνώμονα την καλή κατανόηση της χρήσης χημικών ουσιών και της δυνητικής έκθεσης σε αυτές, καθώς και με βάση αξιόπιστα και επικαιροποιημένα επιστημονικά στοιχεία·

48.

στην εκτίμηση της βιωσιμότητας ενός προϊόντος πρέπει να συνυπολογίζεται ο πλήρης κύκλος ζωής του και να περιλαμβάνει το υψηλότερο δυνατό βαθμό κυκλικότητας, συμπεριλαμβανομένης της αποδοτικότητας των πόρων, της χρήσης ενέργειας, υδάτων και γης, καθώς και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων. Συν τοις άλλοις, θα πρέπει να βασίζεται στις μεθοδολογίες εκτίμησης της βιωσιμότητας των προϊόντων, τις οποίες έχουν ήδη αρχίσει να προετοιμάζουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες χημικών προϊόντων. Επισημαίνει δε ότι η εκτίμηση αυτή μπορεί επίσης να αποτελέσει πρωταρχική πηγή πληροφοριών κατά τη λήψη εναλλακτικών αποφάσεων·

Βιοοικονομία

49.

εφιστά την προσοχή στη σημασία της συνεργασίας μεταξύ του βιομηχανικού με τον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα. Ο δεύτερος αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την παραγωγή και τη χρήση ουσιών βιολογικής προέλευσης, με ιδιαίτερη προσοχή στο δυναμικό της βιομάζας ως πρώτης ύλης στην παραγωγή χημικών προϊόντων. Ταυτόχρονα, η δραστική μείωση των φυτοφαρμάκων, των εντομοκτόνων και άλλων αγροχημικών ουσιών, σύμφωνα με τους στόχους που καθορίζονται στη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» είναι ζητούμενο καίριας σημασίας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη μείωση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος·

50.

υπογραμμίζει τη σημασία του υδρογόνου στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και στην ανάπτυξη της καινοτομίας. Οι τεχνολογίες υδρογόνου αποτελούν προτεραιότητα για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, βασικό στοιχείο του μετασχηματισμού της χημικής βιομηχανίας, και η εφαρμογή τους απαιτεί την ανάπτυξη συνεπούς και απλουστευμένης νομοθεσίας και χρηματοδότηση·

51.

αναγνωρίζει τις δυνατότητες του υδρογόνου, το οποίο μπορεί να καταστεί βασικό στοιχείο του μετασχηματισμού της χημικής βιομηχανίας, μίας από τις πλέον ενεργειοβόρες. Ωστόσο, τονίζει ότι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του προϋποθέτει χρηματοδοτική στήριξη·

Εξασφάλιση ικανοτήτων

52.

το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί σημαντικό τομέα για την εφαρμογή της στρατηγικής για τα χημικά προϊόντα. Εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να διασφαλιστεί η συνέχεια του προσωπικού σε σχέση με την ψηφιακή και οικολογική μετάβαση, καθώς και με τον μετασχηματισμό και επανασχεδιασμό του συγκεκριμένου πεδίου. Είναι επίσης σημαντικό να προβλεφθεί επαρκής χρόνος για την κατάλληλη εκπαίδευση των εργαζομένων στη διαχείριση χημικών ουσιών. Η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και η επανειδίκευση των εργαζομένων είναι ζητούμενα καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας·

53.

επιδοκιμάζει τη δυνατότητα χρηματοδότησης με κονδύλια της ΕΕ για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανεκπαίδευση των εργαζομένων που απασχολούνται στην παραγωγή και τη χρήση χημικών προϊόντων (2). Τα μέτρα αυτά θα δημιουργήσουν νέες οικονομικές ευκαιρίες, προωθώντας παράλληλα την κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα, ιδίως στις πλέον ευάλωτες περιοχές, και θα συμβάλουν στην επίτευξη της οικολογικής μετάβασης·

54.

επισημαίνει ότι η ορθή αξιολόγηση των κινδύνων, η ιεράρχηση των μέτρων, η αναζήτηση ασφαλών και βιώσιμων ουσιών και υλικών και η συζήτηση επί των αντίστοιχων πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων απαιτούν πολύ σύνθετες γνώσεις, εξειδικευμένη εμπειρογνωσία και αφιέρωση χρόνου εκ μέρους των επιχειρήσεων και των αρχών, ενώ εφιστά συγχρόνως την προσοχή στη διαρκή ανάγκη για ενημέρωση, παροχή συμβουλών και περαιτέρω κατάρτιση·

Συνδρομή μέσω οικονομικών μέτρων

55.

ζητεί τη δημιουργία ενός δημοσιονομικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τον μετασχηματισμό της βιομηχανίας με την πρόκριση ασφαλών και βιώσιμων χημικών προϊόντων και υλικών, με την ενθάρρυνση της αλλαγής συμπεριφοράς και την παράλληλη εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια αγορά. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη διασφάλιση μιας βιώσιμης μετάβασης ικανής να στηρίξει την κοινωνική και οικονομική συνοχή·

56.

στο πλαίσιο της κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία COVID-19, και η οποία έχει σημαντικό αντίκτυπο στα οικονομικά και τη λειτουργία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ζητεί από την ΕΕ να παρέχει τη δυνατότητα άμεσης χρηματοδότησης έργων που υποστηρίζουν τα βιώσιμα χημικά προϊόντα. Συν τοις άλλοις, η ΕΕ θα πρέπει να παράσχει πρόσθετη αρωγή στις περιφέρειες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο·

57.

επισημαίνει την ανάγκη παροχής νομικών και χρηματοδοτικών μέσων για την προώθηση και την υποστήριξη σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο καινοτόμων λύσεων που συμβάλλουν στην ανάδειξη μιας νέας γενιάς χημικών προϊόντων και στην οικολογική μετάβαση της χημικής βιομηχανίας·

58.

υποστηρίζει την εγκαθίδρυση ειδικού ταμείου με αποστολή τη βιολογικού χαρακτήρα εποπτεία των ανθρώπινων και περιβαλλοντικών ελέγχων σε επίπεδο ΕΕ ως μέρος του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

---

(1)  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων — Για ένα περιβάλλον χωρίς τοξικές ουσίες.

(2)  Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων — Για ένα περιβάλλον χωρίς τοξικές ουσίες.