11.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 340/1

1.

Στις 22 Ιουνίου 2017 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) υπέβαλε σύσταση σχετικά με την έκδοση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του άρθρου 22 του καταστατικού του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ/2017/18) (1). Στις 12 Ιουλίου 2017 το Συμβούλιο ζήτησε τη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την εν λόγω σύσταση.

2.

Η αρμοδιότητα της Επιτροπής για τη διατύπωση γνώμης βασίζεται στο άρθρο 129 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και στο άρθρο 40.1 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ.

3.

Η Επιτροπή εκφράζει όλως ιδιαιτέρως την ικανοποίησή της για την πρωτοβουλία της ΕΚΤ να συστήσει στη νομοθετική αρχή την τροποποίηση του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ προκειμένου να δώσει στην ΕΚΤ τη δυνατότητα να ρυθμίζει «συστήματα συμψηφισμού όσον αφορά χρηματοπιστωτικά μέσα» για τους σκοπούς της νομισματικής πολιτικής, δεδομένου ότι συμπληρώνει τη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (2) με την προσαρμογή του νομικού πλαισίου που ισχύει για την ΕΚΤ. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να ασκεί πλήρως τις αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί στις κεντρικές τράπεζες έκδοσης δυνάμει της προαναφερθείσας πρότασης της Επιτροπής σχετικά με συστήματα συμψηφισμού όσον αφορά χρηματοπιστωτικά μέσα εκφρασμένα σε ευρώ.

4.

Η Επιτροπή συμμερίζεται την άποψη της ΕΚΤ ότι οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι είναι πολύ σημαντικοί για την Ένωση, συμφωνεί δε με την ΕΚΤ ως προς τον αυξανόμενο διασυνοριακό χαρακτήρα και την αυξανόμενη συστημική σημασία του κεντρικού συμψηφισμού. Μετά την έκδοση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 και εξαιτίας, αφενός, παραγόντων που άπτονται της αγοράς και, αφετέρου, ρυθμιστικών παραγόντων, ο όγκος της δραστηριότητας των κεντρικών αντισυμβαλλομένων εντός της Ένωσης και παγκοσμίως έχει αυξηθεί ραγδαία σε κλίμακα και εύρος. Ο κεντρικός συμψηφισμός συμβάλλει στη μείωση του συστημικού κινδύνου μέσω στιβαρής διαχείρισης του κινδύνου αντισυμβαλλομένου, μεγαλύτερης διαφάνειας και αποδοτικότερης χρήσης των εξασφαλίσεων. Η υποχρεωτική κεντρική εκκαθάριση των τυποποιημένων εξωχρηματιστηριακών παραγώγων υπήρξε δέσμευση που ανέλαβαν οι ηγέτες της G20 ήδη από το 2009 και εφαρμόζεται τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και παγκοσμίως. Έκτοτε, έχει αυξηθεί το μερίδιο των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων που εκκαθαρίζονται σε κεντρικό επίπεδο, και η επέκταση αυτή προβλέπεται να διατηρηθεί κατά τα προσεχή έτη, με την εισαγωγή πρόσθετων υποχρεώσεων συμψηφισμού για άλλα είδη μέσων και την αύξηση του εκούσιου συμψηφισμού από τους αντισυμβαλλομένους που δεν υπόκεινται ακόμη σε υποχρέωση συμψηφισμού. Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, της 4ης Μαΐου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 με στοχευμένο τρόπο, με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αναλογικότητάς του, θα δημιουργήσει περαιτέρω κίνητρα για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους ώστε να προσφέρουν κεντρικό συμψηφισμό παραγώγων στους αντισυμβαλλομένους και θα διευκολύνει την πρόσβαση σε συμψηφισμό των μικρών χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών αντισυμβαλλομένων. Εξάλλου, οι αγορές συμψηφισμού είναι ενοποιημένες σε ολόκληρη την Ένωση, αλλά παρουσιάζουν υψηλή συγκέντρωση σε ορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, καθώς και υψηλό βαθμό διασύνδεσης. Αλλά αναπόφευκτα το αυξημένο μερίδιο κεντρικού συμψηφισμού σημαίνει ότι υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση κινδύνου στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους. Η Επιτροπή συμφωνεί ότι αυτό πρέπει να εξεταστεί δεόντως και έχει ήδη προτείνει κανονιστικά μέτρα για τον σκοπό αυτό.

5.

Η Επιτροπή συμφωνεί συνεπώς με την ΕΚΤ ότι η αυξανόμενη συστημική σημασία των κεντρικών αντισυμβαλλομένων ενέχει ενδεχομένως κινδύνους που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα συστήματα συμψηφισμού, που μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στην ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών και στην εφαρμογή της ενιαίας νομισματικής πολιτικής, επηρεάζοντας τελικά τον πρωταρχικό στόχο διατήρησης της σταθερότητας των τιμών.

6.

Η Επιτροπή συμφωνεί επίσης με την ΕΚΤ ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως κοινοποιήθηκε στις 29 Μαρτίου 2017, φέρνει την Ένωση αντιμέτωπη με μια πρόσθετη σημαντική πρόκληση, διότι οι απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 δεν θα ισχύουν πλέον για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους που είναι εγκατεστημένοι εκεί, θα αυξηθεί δε σημαντικά το ποσό των χρηματοπιστωτικών μέσων που εκφράζονται σε νομίσματα των κρατών μελών και τα οποία εκκαθαρίζονται σε τρίτες χώρες.

7.

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 127 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, πρωταρχικός στόχος του ΕΣΚΤ είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Το άρθρο 127 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι τα βασικά καθήκοντα του ΕΣΚΤ είναι, μεταξύ άλλων, να χαράζει και να εφαρμόζει τη νομισματική πολιτική της Ένωσης και να προωθεί την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών. Τα εν λόγω βασικά καθήκοντα ανακεφαλαιώνονται επίσης στο άρθρο 3 παράγραφος 1 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ. Τα καθήκοντα αυτά εξυπηρετούν τον πρωταρχικό στόχο του ΕΣΚΤ για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών· ως εκ τούτου η άσκησή τους πρέπει να συμβάλλει στην επίτευξη του εν λόγω στόχου.

8.

Το άρθρο 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, με τίτλο «Συστήματα συμψηφισμού και πληρωμών», προβλέπει ότι η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να παρέχουν διευκολύνσεις και ότι η ΕΚΤ μπορεί να θεσπίζει κανονισμούς με σκοπό την εξασφάλιση αποτελεσματικών και υγιών συστημάτων συμψηφισμού και πληρωμών, εντός της Ένωσης και με τρίτες χώρες. Το άρθρο 22 βρίσκεται στο κεφάλαιο IV του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ σχετικά με τις «Νομισματικές λειτουργίες και εργασίες του ΕΣΚΤ», μαζί με άλλες διατάξεις που παρέχουν στην ΕΚΤ τη δυνατότητα να ασκεί τα βασικά καθήκοντα του ΕΣΚΤ.

9.

Η Επιτροπή κατανοεί τη συνιστώμενη από την ΕΚΤ τροποποίηση του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, υπό το πρίσμα της απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου στην υπόθεση Ηνωμένο Βασίλειο κατά ΕΚΤ, T-496/11 της 4ης Μαρτίου 2015 (3). Το Γενικό Δικαστήριο απεφάνθη ότι η εξουσία έκδοσης κανονισμών σύμφωνα με το άρθρο 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ είναι ένα από τα μέσα που έχει στη διάθεσή της η ΕΚΤ για την εκτέλεση του καθήκοντος, το οποίο ανατίθεται στο Ευρωσύστημα βάσει του άρθρου 127 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ, να προωθεί την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών. Το εν λόγω καθήκον υπηρετεί αυτό καθαυτό τον πρωταρχικό σκοπό που ορίζει το άρθρο 127 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Στην ίδια απόφαση το Γενικό Δικαστήριο απεφάνθη επίσης ότι ο όρος «συστήματα συμψηφισμού και πληρωμών», ο οποίος χρησιμοποιείται στο άρθρο 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα του καθήκοντος προώθησης της «ομαλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών» και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι με τη δυνατότητα εκδόσεως κανονισμών «με σκοπό την εξασφάλιση αποτελεσματικών και υγιών συστημάτων συμψηφισμού και πληρωμών» την οποία παρέχει το άρθρο 22 του καταστατικού στην ΕΚΤ της αναγνωρίζεται τέτοια εξουσία ως προς όλα τα συστήματα εκκαθαρίσεως, περιλαμβανομένων των συστημάτων εκκαθαρίσεως συναλλαγών επί τίτλων, αλλά πρέπει μάλλον να γίνει δεκτό ότι περιορίζεται μόνο στα συστήματα συμψηφισμού πληρωμών.

10.

Με τη σύστασή της, η ΕΚΤ ζητεί τροποποίηση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ ώστε να συμπεριλάβει συστήματα συμψηφισμού όσον αφορά χρηματοπιστωτικά μέσα στο πλαίσιο της ρυθμιστικής της αρμοδιότητας. Η εν λόγω συνιστώμενη αλλαγή συνεπάγεται, ως εκ τούτου, την επέκταση των ρυθμιστικών εξουσιών της ΕΚΤ και της παρέχει τη δυνατότητα να εκδίδει κανονισμούς σχετικά με συστήματα συμψηφισμού όσον αφορά χρηματοπιστωτικά μέσα. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το άρθρο 34.1 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, η θέσπιση κανονισμών από την ΕΚΤ είναι δυνατή μόνο στον βαθμό που αυτό είναι αναγκαίο για την εφαρμογή του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ.

11.

Με τη νομοθετική της πρόταση, της 13ης Ιουνίου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012, η Επιτροπή επιδιώκει την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των κεντρικών τραπεζών έκδοσης όσον αφορά τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους που έχουν άδεια λειτουργίας ή είναι αναγνωρισμένοι εντός της Ένωσης. Η πρόταση για την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των κεντρικών τραπεζών έκδοσης οφείλεται στους δυνητικούς κινδύνους που ενδεχομένως εγκυμονεί η δυσλειτουργία ενός κεντρικού αντισυμβαλλομένου για την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών και την εφαρμογή της ενιαίας νομισματικής πολιτικής, αμφότερα βασικά καθήκοντα του ΕΣΚΤ, επηρεάζοντας τελικά την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Η ενίσχυση του ρόλου των κεντρικών τραπεζών του ΕΣΚΤ σύμφωνα με τη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής συνάδει, κατά συνέπεια, με τον πρωταρχικό στόχο του ΕΣΚΤ και την εκτέλεση από την ΕΚΤ των βασικών καθηκόντων του ΕΣΚΤ.

12.

Ελλείψει ρητής αναφοράς σε συστήματα συμψηφισμού όσον αφορά χρηματοπιστωτικά μέσα ή σε κεντρικούς αντισυμβαλλομένους στη Συνθήκη ή στο καταστατικό του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, για λόγους ασφάλειας του δικαίου, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξουσιοδοτείται σαφώς η ΕΚΤ βάσει του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ να θεσπίζει τα αναγκαία μέτρα όσον αφορά συστήματα συμψηφισμού χρηματοπιστωτικών μέσων για την επίτευξη των στόχων του ΕΣΚΤ και την εκτέλεση των βασικών καθηκόντων της. Μια τέτοια εξουσιοδότηση είναι ιδίως αναγκαία ώστε να χορηγηθεί στην ΕΚΤ η δυνατότητα να εκπληρώνει πλήρως τον ρόλο που προβλέπεται για τις κεντρικές τράπεζες έκδοσης στη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2017, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012.

13.

Η Επιτροπή σημειώνει ότι η ΕΚΤ είναι της γνώμης ότι θα έπρεπε να της χορηγηθούν ρυθμιστικές εξουσίες (αιτιολογική σκέψη 7 της σύστασης ΕΚΤ/2017/18). Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι η νομοθετική της πρόταση για τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012 απαιτεί από τις κεντρικές τράπεζες έκδοσης να συμμετέχουν στη λήψη (δεσμευτικών) αποφάσεων σχετικά με ορισμένα ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη διαδικασία χορήγησης άδειας λειτουργίας στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους της Ένωσης ή αναγνώρισης των κεντρικών αντισυμβαλλομένων τρίτων χωρών, καθώς και στο πλαίσιο της εν εξελίξει εποπτείας των κεντρικών αντισυμβαλλομένων. Επιπλέον, η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2017, λαμβάνει επίσης ως βάση το ότι οι κεντρικές τράπεζες έκδοσης μπορεί να είναι σε θέση να επιβάλλουν πρόσθετες απαιτήσεις στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους της Ένωσης και στους συστημικά σημαντικούς κεντρικούς αντισυμβαλλομένους τρίτων χωρών (κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι κατηγορίας 2) σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων τους στον τομέα της νομισματικής πολιτικής (βλέπε ειδικότερα το άρθρο 21α παράγραφος 2 για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους της Ένωσης και το άρθρο 25 παράγραφος 2β στοιχείο β) και το άρθρο 25 στοιχείο β) παράγραφοι 1 και 2 για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους τρίτων χωρών). Οι τελευταίες διατάξεις μπορεί να θεωρηθεί ότι υπερβαίνουν, από μέρους των κεντρικών τραπεζών έκδοσης, την απλή εποπτεία των υποδομών των συστημάτων συμψηφισμού τίτλων, και μπορεί να χαρακτηριστούν από νομικής απόψεως ως συμμετοχή στην κανονιστική ρύθμιση των δραστηριοτήτων τους. Ως εκ τούτου, εντός του πλαισίου που ορίζεται στη νομοθετική της πρόταση, η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να εξουσιοδοτηθεί η ΕΚΤ να λαμβάνει αποφάσεις και να εκδίδει κανονισμούς στον βαθμό που απαιτείται σε σχέση με τα συστήματα συμψηφισμού χρηματοπιστωτικών μέσων.

14.

Οι νέες εξουσίες της ΕΚΤ όσον αφορά τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους σύμφωνα με το άρθρο 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ θα αλληλεπιδρούν με τις αρμοδιότητες των λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης βάσει των διατάξεων που αφορούν την εγκαθίδρυση και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και που προβλέπονται στο μέρος III της ΣΛΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πράξεων που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή ή από το Συμβούλιο, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους. Κατά την άποψη της Επιτροπής, επιβάλλεται ο σαφής καθορισμός και η διάκριση του πεδίου εφαρμογής των (ρυθμιστικών) εξουσιών των διαφόρων θεσμικών οργάνων της Ένωσης προκειμένου να αποφευχθεί η θέσπιση παράλληλων ή αντικρουόμενων κανόνων που θα εφαρμόζονται στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους.

15.

Οι νομικές πράξεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που εκδίδονται βάσει των διατάξεων που αφορούν την εγκαθίδρυση ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και που προβλέπονται στο μέρος III της ΣΛΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πράξεων που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή ή από το Συμβούλιο, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους, θα πρέπει να θεσπίζουν το γενικό νομικό πλαίσιο για τα συστήματα συμψηφισμού χρηματοπιστωτικών μέσων και, ειδικότερα, για την εξουσιοδότηση, την αναγνώριση και την εποπτεία των κεντρικών αντισυμβαλλομένων στο δίκαιο της Ένωσης. Παρότι η συμμετοχή της ΕΚΤ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με την Ένωση και τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους τρίτων χωρών, καθώς και η άσκηση των ρυθμιστικών εξουσιών της να επιβάλλει απαιτήσεις για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους σε σχέση με τα βασικά της καθήκοντα, θα πραγματοποιηθούν ανεξάρτητα σύμφωνα με το άρθρο 130 της ΣΛΕΕ στον βαθμό που απαιτείται για την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου του ΕΣΚΤ, οι προσφάτως χορηγηθείσες αρμοδιότητές της θα πρέπει να ασκούνται κατά τρόπο που να συνάδει με το προαναφερθέν γενικό πλαίσιο για την εσωτερική αγορά που έχουν διατυπώσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ή η Επιτροπή ή το Συμβούλιο, ενεργώντας με βάση τις εν λόγω εξουσιοδοτήσεις και θα πρέπει, κατά περίπτωση, να σέβονται τις θεσμικές αρμοδιότητες και διαδικασίες που καθορίζονται στο εν λόγω πλαίσιο.

16.

Ενόψει των ανωτέρω εκτιμήσεων, η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι η συνιστώμενη από την ΕΚΤ τροποποίηση του άρθρου 22 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ επιδέχεται περαιτέρω διευκρινίσεων και θα πρέπει να αναδιατυπωθεί ώστε να τονίζεται ότι σκοπός των ρυθμιστικών εξουσιών και των εξουσιών λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ είναι η επίτευξη των στόχων του ΕΣΚΤ και η εκτέλεση των βασικών καθηκόντων του. Επιπλέον, στην τροποποίηση θα πρέπει να τονίζεται ότι οι εξουσίες αυτές πρέπει να ασκούνται κατά τρόπο που να συνάδει με τις πράξεις που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βάσει διατάξεων που αφορούν την εγκαθίδρυση ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, που προβλέπεται στο μέρος III της ΣΛΕΕ, και με κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις που εκδίδονται από την Επιτροπή και εκτελεστικές πράξεις που εκδίδονται από το Συμβούλιο ή την Επιτροπή, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.