31.1.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 27/1

1.1.

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του προτεινόμενου κανονισμού, η ΕΚΤ εξέδωσε πρόσφατα τη σύσταση ΕΚΤ/2006/13 της 6ης Οκτωβρίου 2006 σχετικά με τη θέσπιση ορισμένων μέτρων για την αποτελεσματικότερη προστασία των τραπεζογραμματίων ευρώ από την παραχάραξη (2) (εφεξής «σύσταση της ΕΚΤ»). Στην εν λόγω σύστασή της η ΕΚΤ υιοθετεί την άποψη ότι, παρ'όλο που, κατά βάση, το ποινικό δίκαιο και οι κανόνες της ποινικής δικονομίας δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Κοινότητας, το αντίθετο είναι δυνατό, όταν το επιβάλλει η ανάγκη εξασφάλισης της αποτελεσματικότητας του κοινοτικού δικαίου (3). Σύμφωνα με τα επιμέρους οριζόμενα στη σύσταση της ΕΚΤ, η Επιτροπή «θα πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα υποβολής πρότασης για διεύρυνση των εξουσιών των ΕΚΑ [εθνικών κέντρων ανάλυσης πλαστών τραπεζογραμματίων] και των ΕθνΚΤ [εθνικών κεντρικών τραπεζών] που δεν αποτελούν ΕΚΑ, προκειμένου να δύνανται να διατηρούν αναγνωρισμένα και αναλυμένα δείγματα πλαστών τραπεζογραμματίων, να ζητούν την παράδοσή τους και να τα μεταφέρουν νομίμως εντός της ΕΕ για τους σκοπούς [διεξαγωγής ελέγχων εντός] του πλαισίου [για τον εντοπισμό πλαστών τραπεζογραμματίων και τη διαλογή κατάλληλων προς κυκλοφορία τραπεζογραμματίων από πιστωτικά ιδρύματα και λοιπούς φορείς που κατ' επάγγελμα χειρίζονται μετρητά]. Ειδικότερα, το άρθρο 4 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 θα πρέπει να τροποποιηθεί και, ως εκ τούτου, το άρθρο 4 παράγραφος 3 να διαγραφεί. Αν μη τι άλλο, η εν λόγω παράγραφος 3 θα πρέπει να τροποποιηθεί, προκειμένου η χρήση ή η διατήρηση πλαστών τραπεζογραμματίων ως αποδεικτικών στοιχείων στα πλαίσια ποινικών υποθέσεων να μην παρακωλύει την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 4 παράγραφος 2, εκτός εάν η εν λόγω εφαρμογή είναι αδύνατη, λαμβανομένων υπόψη της ποσότητας και του τύπου των κατασχεθέντων πλαστών τραπεζογραμματίων». Ο προτεινόμενος κανονισμός δεν λαμβάνει υπόψη τις συγκεκριμένες συστάσεις.

1.2.

Για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία η ΕΚΤ επιδοκιμάζει κατ' αρχήν την κατ' οιονδήποτε τρόπο χρήση νομικών πράξεων του πρώτου πυλώνα που υιοθετούνται σύμφωνα με τη συνθήκη, αντί των νομικών πράξεων του τρίτου πυλώνα που βασίζονται στις διατάξεις περί αστυνομικής και δικαστικής συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, λόγω του ότι οι πράξεις του πρώτου πυλώνα παρέχουν τα μόνα πρόσφορα νομικά μέσα προστασίας του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία εντός του πλαισίου της οικονομικής και νομισματικής ένωσης της Κοινότητας (4).

2.1.

Η προτεινόμενη διεύρυνση του ρυθμιστικού πεδίου του τίτλου του άρθρου 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 της 28ης Ιουνίου 2001 σχετικά με τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία (5), κατά τρόπο ώστε να επιβληθεί υποχρέωση παράδοσης των νέων και παλαιών κατατάξεων πλαστών τραπεζογραμματίων για σκοπούς πλην της αναγνώρισης, ακολουθεί μερικώς τη σύσταση της ΕΚΤ. Ωστόσο, καθώς η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 4 παράγραφος 2 δεν εμποδίζει τη χρήση ή τη διατήρηση των ύποπτων ως πλαστών τραπεζογραμματίων στα πλαίσια ποινικών διαδικασιών, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 3, αντιβαίνει στη διεύρυνση του ρυθμιστικού πεδίου του τίτλου του εν λόγω άρθρου και διακυβεύει την αποτελεσματικότητα της τροποποιούμενης διάταξης. Όντως, η εφαρμογή της διάταξης εξακολουθεί να εξαρτάται πλήρως τόσο από το εθνικό ποινικό δίκαιο όσο και από τη διακριτική ευχέρεια των δικαστικών ή διωκτικών αρχών. Μπορεί να νοηθεί περίπτωση άρνησης των δικαστικών ή διωκτικών αρχών μιας χώρας να διαθέσουν, για σκοπούς διενέργειας ελέγχων, νέα ή ιδιαίτερα επικίνδυνα πλαστά τραπεζογραμμάτια που εντοπίζονται στην επικράτεια της εν λόγω χώρας βάσει μίας μόνης κατάσχεσης και, ως εκ τούτου, ματαίωσης του σκοπού της νέας διάταξης. Σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 της σύστασής της, η ΕΚΤ δεν επιθυμεί να βλάψει τα δικαιώματα υπόπτων και κατηγορουμένων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Εν προκειμένω, πάντως, η ισορροπία των συμφερόντων, την οποία διαμόρφωσε ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 και την οποία διατηρεί ο προτεινόμενος κανονισμός, διαταράσσεται, εις βάρος της προστασίας του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία. Για να διασφαλίσουν την προστασία αυτή, η ΕΚΤ και οι ΕθνΚΤ θα πρέπει κατ' αρχήν να νομιμοποιούνται να λαμβάνουν δείγματα τραπεζογραμματίων που χρησιμοποιούνται ή διατηρούνται ως αποδεικτικά στοιχεία στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, με μόνη εξαίρεση την περίπτωση στην οποία κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, λαμβανομένων υπόψη της ποσότητας και του τύπου των κατασχεθέντων πλαστών τραπεζογραμματίων.

2.2.

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του προτεινόμενου κανονισμού, η ΕΚΤ υιοθέτησε ήδη ένα πλαίσιο για τον εντοπισμό των πλαστών τραπεζογραμματίων (6), το οποίο οι ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος υποχρεούνται να εφαρμόσουν στα οικεία εθνικά νομικά πλαίσια. Επιδίωξη της ΕΚΤ εν προκειμένω ήταν να εκπληρώσει τα καθήκοντά της βάσει του άρθρου 106 παράγραφος 1 της συνθήκης και του άρθρου 16 του καταστατικού του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα και η διαφύλαξη των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων ευρώ και, κατ' επέκταση, η εμπιστοσύνη του κοινού σε αυτά. Αυτό θα πρέπει να αποτυπωθεί πληρέστερα στην προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 6 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001, με την εισαγωγή ρητής αναφοράς στην αρμοδιότητα της ΕΚΤ στον τομέα της θέσπισης προτύπων διαλογής όσον αφορά τους διενεργούμενους ελέγχους καταλληλότητας προς κυκλοφορία και γνησιότητας των τραπεζογραμματίων ευρώ και στο έργο που έχει αναλάβει σήμερα το Ευρωσύστημα προς την κατεύθυνση αυτή.

2.3.

Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 6 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 επιβάλλει στα «πιστωτικά ιδρύματα, καθώς και [σε] οποιοδήποτε άλλο ίδρυμα μετέχει κατ' επάγγελμα στην ταξινόμηση και στη διανομή στο κοινό τραπεζογραμματίων και κερμάτων» την υποχρέωση να διασφαλίζουν ότι τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα που λαμβάνουν έχουν ελεγχθεί όσον αφορά τη γνησιότητά τους και ότι έχουν ανιχνευθεί τα πλαστά και κίβδηλα. Παρ' όλο που ο σκοπός της υποχρέωσης είναι σαφής και επιθυμητός, η φράση «οποιοδήποτε άλλο ίδρυμα μετέχει κατ' επάγγελμα στην ταξινόμηση και στη διανομή στο κοινό τραπεζογραμματίων και κερμάτων» αφήνει εκτός του ρυθμιστικού της πεδίου λοιπούς φορείς που εφοδιάζουν το κοινό με τραπεζογραμμάτια ευρώ μέσω μηχανημάτων αυτοεξυπηρέτησης, και μάλιστα όχι απαραίτητα κατ' επάγγελμα. Όντως, η πρακτική εφαρμογή του πλαισίου της ΕΚΤ σε εθνικό επίπεδο αποκάλυψε τη στενότητα του όρου, ιδίως όσον αφορά τις εμπορικές επιχειρήσεις που ανεφοδιάζουν τις αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (σημεία διενέργειας συναλλαγών με χρήση μετρητών). Λόγω αυτής ακριβώς της στενότητας του ρυθμιστικού πεδίου σε ό,τι αφορά τους αποδέκτες της υποχρέωσης του άρθρου 6, ενδέχεται να παρεισφρήσει το φαινόμενο του ελέγχου των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ κατά τρόπο μη σύμφωνο με τις διαδικασίες της ΕΚΤ και της Επιτροπής, αποβαίνοντας εις βάρος του ευρύτερου κοινού και των πιστωτικών ιδρυμάτων στη ζώνη του ευρώ, που θα υπόκεινται σε αυστηρότερα πρότυπα. Ως εκ τούτου, ένας ευρύτερα διατυπωμένος ορισμός θα αποτελούσε την προσφορότερη λύση.

2.4.

Με τον προτεινόμενο κανονισμό θα προστεθεί στο άρθρο 6 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 διάταξη, η οποία θα απαιτεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για την εφαρμογή της υποχρέωσης των πιστωτικών και λοιπών ιδρυμάτων να διασφαλίζουν τον έλεγχο γνησιότητας των τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ και την ανίχνευση των πλαστών και κίβδηλων, σύμφωνα με τις διαδικασίες που θα καθορίσουν η ΕΚΤ και η Επιτροπή. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εκδώσουν τις ως άνω νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις το αργότερο την 31η Δεκεμβρίου 2009 και να τις ανακοινώσουν αμέσως στην ΕΚΤ και στην Επιτροπή. Η ΕΚΤ θεωρεί ότι, καθώς υπεύθυνες για τη θέσπιση των διαδικασιών που υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη υποχρέωση είναι η ίδια και η Επιτροπή, αυτές και θα πρέπει να καθορίζουν τις προθεσμίες εφαρμογής τους, τόσο για πρακτικούς όσο και για νομικούς λόγους. Από πρακτική άποψη, η επιβολή τέτοιων προθεσμιών προϋποθέτει ειδικές γνώσεις όσον αφορά την τεχνογνωσία και τις ικανότητες των κατά τόπους χειριστών. Οι δαπάνες μετάβασης και οι δαπάνες κατασκευής και απόκτησης των απαιτούμενων νέων ανιχνευτών πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη. Ως εκ τούτου, η ενιαία προθεσμία του προτεινόμενου κανονισμού ενδέχεται να αποδειχθεί δύσκαμπτη. Από νομική άποψη, το όργανο που είναι αρμόδιο για τη θέσπιση των διαδικασιών, οι οποίες αφορούν τα πρότυπα διαλογής για τους διενεργούμενους ελέγχους καταλληλότητας προς κυκλοφορία και γνησιότητας των τραπεζογραμματίων ή κερμάτων ευρώ, θα πρέπει να είναι και το όργανο που θα καθορίζει τις προθεσμίες για την εφαρμογή τους. Κατόπιν τούτου, προτείνεται η διαγραφή της συγκεκριμένης προθεσμίας από το κείμενο του προτεινόμενου κανονισμού· αντ' αυτής, ο προτεινόμενος κανονισμός θα πρέπει να ορίζει ότι οι προθεσμίες εφαρμογής της εν λόγω υποχρέωσης, σύμφωνα με τις διαδικασίες που θα καθορίσουν η ΕΚΤ και η Επιτροπή, θα προβλέπονται στις ίδιες αυτές τις διαδικασίες.

2.5.

Όσον αφορά την υπαγωγή και των κερμάτων στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, στο ίδιο επίπεδο με εκείνο των τραπεζογραμματίων, η ΕΚΤ, έχοντας επίγνωση της αρμοδιότητάς της επί θεμάτων που αφορούν τα τραπεζογραμμάτια ευρώ, παρατηρεί ότι μια τέτοια προσέγγιση θα μειονεκτούσε κατά το ότι θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις πληρωμές λιανικές στα κράτη μέλη, καθώς, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με τα τραπεζογραμμάτια, η τεχνική δυνατότητα όσον αφορά την προτεινόμενη υποχρέωση ελέγχου των κερμάτων είναι ακόμη αβέβαιη.

2.6.

Καθώς δεν είναι απόλυτα σαφές εάν η αναφορά του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1339/2001 του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 2001 για την επέκταση των αποτελεσμάτων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 σχετικά με τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων για την προστασία του ευρώ από την παραχάραξη και την κιβδηλεία σε εκείνα τα κράτη μέλη τα οποία δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως ενιαίο νόμισμα (7) στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1338/2001 είναι δυναμική, καθίσταται αναγκαία η εκπόνηση άλλης πρότασης κανονισμού για την επέκταση των αποτελεσμάτων του προτεινόμενου κανονισμού στα κράτη μέλη εκτός ζώνης ευρώ (8), ιδίως όσον αφορά τις τροποποιήσεις των άρθρων 4 και 5. Πάντως, στο πλαίσιο των «διαδικασ[ιών] που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα», στις οποίες ο προτεινόμενος κανονισμός πρόκειται να περιλάβει αναφορά μέσω της τροποποίησης του άρθρου 6 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1338/2001, όπως σημειώνεται παραπάνω, η ΕΚΤ είναι η πλέον αρμόδια να αποφασίζει επί της εφαρμογής των διαδικασιών της σε σχέση με τα τραπεζογραμμάτια ευρώ. Εν προκειμένω, και λαμβανομένων υπόψη των ορίων της γεωγραφικής επικράτειας εντός της οποίας το ευρώ αποτελεί νόμιμο χρήμα, τον Ιούλιο του 2006 (9) η ΕΚΤ αποφάσισε ότι οι εν λόγω διαδικασίες θα τεθούν σε εφαρμογή στα νέα συμμετέχοντα κράτη μέλη, μόλις αυτά υιοθετήσουν το ευρώ.