21.1.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 21/21

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ- ASEAN» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

2011/C 21/04

Εισηγητής: ο κ. Claudio CAPPELLINI

Την 26η Φεβρουαρίου 2009, και σύμφωνα με το άρθρο 29 παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

Οι σχέσεις ΕΕ- ASEAN.

Το ειδικευμένο τμήμα «Εξωτερικές σχέσεις», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 11 Μαΐου 2010.

Κατά την 463η σύνοδο ολομέλειάς της, της 26ης και 27ης Μαΐου 2010 (συνεδρίαση της 26ης Μαΐου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 163 ψήφους υπέρ, και 5 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι είναι απαραίτητο πλέον να δοθεί νέα και πιο ουσιαστική διάσταση στις σχέσεις των θεσμικών οργάνων με την Ένωση Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN). Υπ'αυτή την έννοια, η παρούσα γνωμοδότηση αποτελεί συνέχεια προηγούμενων σχετικών γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ (1), οι οποίες, εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, τονίζουν πόσο σημαντικό είναι για την ΕΕ να επικεντρωθεί περισσότερο στη Νοτιοανατολική Ασία, επισημαίνοντας τον θεμελιώδη ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η ΕΕ για την περιφερειακή ολοκλήρωση της Ασίας.

1.2   Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί η προσδοκώμενη πρόοδος στη συνεργασία ΕΕ- ASEAN. Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν, ακόμη και σε οικονομικό επίπεδο, για την προώθηση διαρθρωμένου διαλόγου ΕΕ- ASEAN –ιδίως τα τελευταία χρόνια– σε διάφορους τομείς (πολιτική, συνεργασία, εμπόριο κ.τ.λ.), τα ουσιαστικά αποτελέσματα είναι φτωχά και ο διάλογος με την κοινωνία πολιτών και εντός αυτής δεν ανταποκρίνεται ακόμη στις πραγματικές της δυνατότητες. Η προηγούμενη δεκαετία μοιάζει μάλλον με μια χαμένη ευκαιρία να ενισχυθεί η εταιρική σχέση με αυτή τη γεωγραφική περιοχή που έχει στρατηγική σημασία για τα συμφέροντα της ΕΕ παγκοσμίως (2). Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των εμπορικών διαπραγματεύσεων· ενώ η ΕΕ και η ASEAN ανέστειλαν τις διαπραγματεύσεις τους, η δεύτερη συνήψε εμπορικές συμφωνίες με τις άλλες σημαντικές γεωοικονομικές οντότητες (Κίνα, Ινδία, Αυστραλία, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία).

1.3   Σήμερα, σε ένα πολύ διαφορετικό διεθνές περιβάλλον, στο οποίο οι πολιτικοί και οι οικονομικοί περιορισμοί είναι ισχυρότεροι από ό,τι ήταν πριν από μία δεκαετία, αλλά στο οποίο έχουν αναδειχθεί νέες ευκαιρίες για ολοκλήρωση και διάλογο, η παρούσα γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ επιδιώκει να διατυπώσει ορισμένες σκέψεις και πρακτικές προτάσεις για την αναθέρμανση των σχέσεων ΕΕ- ASEAN.

1.4   Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας και ο σεβασμός των οκτώ συμβάσεων της ΔΟΕ που αντιπροσωπεύουν τους θεμελιώδεις κανόνες εργασίας παραμένουν βασικές προϋποθέσεις για την πρόοδο της περιφερειακής εταιρικής σχέσης. Στη δε περίπτωση της Βιρμανίας, προστίθεται το πρόβλημα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο συνιστά ανυπέρβλητο εμπόδιο για την έναρξη διαπραγματεύσεων με την εν λόγω χώρα, όπως επισήμανε προσφυώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2008. Εντούτοις, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι οι στόχοι των εμπορικών διαπραγματεύσεων ΕΕ-ASEAN είναι πιο φιλόδοξοι σε σχέση με τις άλλες εμπορικές συμφωνίες που έχει συνάψει η ASEAN, ιδίως όσον αφορά τα πρότυπα εργασίας και περιβάλλοντος και τον κοινωνικό διάλογο (3). Στη γνωμοδότησή της για νέες διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών (CESE 773/2008) τον Απρίλιο του 2008, η ΕΟΚΕ κατέστησε σαφές ότι σε αυτές καθώς και σε άλλες διαπραγματεύσεις που προβλέπονται στην ανακοίνωση «Η Ευρώπη στον κόσμο», η Επιτροπή θα πρέπει να εκλάβει τις 27 συμβάσεις που απαριθμούνται στο σύστημα ΣΓΠ + ως «το ελάχιστο όριο για τη συζήτηση του κεφαλαίου για την αειφόρο ανάπτυξη στις διαπραγματεύσεις με τις χώρες της Ασίας». Αυτό συμπεριλαμβάνει τις διαπραγματεύσεις με την ASEAN. Ωστόσο, η γνωμοδότηση αναγνώρισε ότι αυτό θα πρέπει να «να αξιολογείται κατά περίπτωση». Η παρούσα γνωμοδότηση κατέστησε επίσης σαφές ότι οι διμερείς συμφωνίες (βλέπε σημείο 1.2) δεν πρέπει να θεωρούνται ότι είναι απλά συμβατές με την πολυμερή προσέγγιση, αλλά και ότι εν τελεί την ενισχύουν πράγματι.

1.5   Η πείρα έχει δείξει ότι η συνεργασία και ο διάλογος των διεθνών εταίρων από διάφορα σημεία του πλανήτη συνεπάγονται αμοιβαία οφέλη, δεδομένου ότι διευκολύνουν την αμοιβαία κατανόηση και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των εκάστοτε προκλήσεων και προβλημάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι είναι σκόπιμη η μεγαλύτερη συμμετοχή των διαφόρων κοινωνικών φορέων και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών - τόσο της ΕΕ, όσο και των τρίτων χωρών– στη διαδικασία αξιολόγησης του αντίκτυπου επί της κοινωνικοοικονομικής βιωσιμότητας των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών με τις χώρες της ASEAN και επί της ευπάθειας των κοινωνικών ομάδων που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον ανταγωνισμό, θεωρεί δε απαραίτητη την ενδυνάμωση της κοινωνίας πολιτών και της βιώσιμης ανάπτυξης στο πλαίσιο του «διαρθρωμένου διαλόγου» ΕΕ- ASEAN. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σχέσεις με την ΕΕ είναι αποτελεσματικότερες με τις χώρες εκείνες της ASEAN (όπως η Ινδονησία, η Ταϊλάνδη και οι Φιλιππίνες) στις οποίες οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών είναι περισσότερο εδραιωμένες. Η πρόκληση συνίσταται πλέον στην αναζήτηση αποτελεσματικών τρόπων συνεργασίας με τις πιο αδύναμες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών στις άλλες χώρες της περιφέρειας.

1.6   Με αυτά τα δεδομένα, η ΕΟΚΕ επιθυμεί και προτίθεται –μαζί με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ– να προωθήσει, να διευκολύνει και ενισχύσει με την εμπειρογνωσία της τον διάλογο με τις κοινωνίες πολιτών των κρατών μελών της ASEAN, ιδίως όσον αφορά τις ασθενέστερες ομάδες του πληθυσμού. Τούτο το εγχείρημα θα μπορούσε να διευκολυνθεί και να υποστηριχθεί σε στενή συνεργασία και συντονισμό με τη νέα διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ.

1.7   Η ΕΟΚΕ προτείνει τη συγκρότηση μιας ολοκληρωμένης και ενιαίας ένωσης κοινωνικών οργανώσεων ΕΕ-ASEAN με αντικείμενο την προαγωγή βασικών θεμάτων στη διαπεριφερειακή διαδικασία ολοκλήρωσης καθώς και την ενίσχυση των οργανώσεων που μεριμνούν για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας πολιτών, ιδίως σε χώρες στις οποίες οι εν λόγω οργανώσεις είναι πιο αδύναμες. Αυτός ο νέος δίαυλος συνεργασίας των φορέων της κοινωνίας πολιτών ΕΕ-ASEAN θα προωθήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης των δυνατοτήτων αυτών των φορέων χάρη στην ανταλλαγή εμπειριών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και σε ποικίλες πτυχές της διαδικασίας ολοκλήρωσης (κοινωνικό-πολιτισμικός διάλογος, επιστημονική και παραγωγική συνεργασία, υπηρεσίες κοινής ωφελείας, διαχείριση κρίσεων κ.τ.λ.).

1.8   Δεδομένου τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξεταστεί– με τη συμμετοχή ενδεχομένως του Ιδρύματος ASEAN (4) ή του Ιδρύματος Ασίας-Ευρώπης (ΙΑΕ) (5)– η δυνατότητα σύστασης ενός ευρωπαϊκού ιδρύματος με κύριο αντικείμενο τον κοινωνικό διάλογο, των διάλογο μεταξύ πολιτών, των επαγγελματιών, καθώς και τον αντίστοιχο διαπολιτισμικό μεταξύ ΕΕ- ASEAN. Έτσι, ένα ετήσιο ρεαλιστικό πρόγραμμα δράσης θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο στην εποπτεία για τα ενδιαφερόμενα κοινοτικά θεσμικά όργανα.

1.9   Βραχυπρόθεσμα, η ΕΟΚΕ εισηγείται επίσης τη θέσπιση μιας «ετήσιας έκθεσης» σχετικά με την κατάσταση όσον αφορά τα συμμετοχικά μοντέλα και συστήματα στην ASEAN για την αξιολόγηση της συντελεσθείσας προόδου, με θεματικούς τομείς ειδικού ενδιαφέροντος όπως η επισιτιστική ασφάλεια, το νερό και η υγεία κ.τ.λ. Η έκθεση θα επιτρέπει τον τακτικό έλεγχο και την παρακολούθηση των δράσεων που υλοποιούνται επί τόπου για την ανάδειξη της κοινωνικο-πολιτισμικής διάστασης. Θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει τη σύγκριση με παρόμοια μοντέλα και δράσεις που εφαρμόζουν σημαντικοί διεθνείς οργανισμοί –ιδίως ο Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών– καθώς και άλλοι διεθνείς παράγοντες (π.χ. ΗΠΑ και Ιαπωνία).

1.10   Με σκοπό την προώθηση του διαλόγου και της θεσμικής συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, η ΕΟΚΕ εισηγείται την καθιέρωση μόνιμου διαλόγου μεταξύ στελεχών της ASEAN και των εκπροσώπων της ΕΟΚΕ, ώστε να δημιουργηθούν ευκαιρίες για θεσμικές συζητήσεις και συνεργασία σε σταθερή βάση. Αυτός ο διάλογος θα συνδέεται με τις κύριες δραστηριότητες της ASEAN και τις σημαντικότερες πτυχές του διαρθρωμένου διαλόγου της ΕΕ με την ASEAN και το ΙΑΕ. Για παράδειγμα, η Επιτροπή θα πρέπει να προωθήσει τον μόνιμο διάλογο μεταξύ των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών της ASEAN, σε όλα τα επίπεδα, και των εκπροσώπων ευρωπαϊκών (και ενδιαφερόμενων εθνικών) οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών βάσει ενός κοινού και ρεαλιστικού προγράμματος δράσης (π.χ. συζήτηση των γνωμοδοτήσεων της ΕΟΚΕ σχετικά με κράτη μέλη της ASEAN). Τα αποτελέσματα τέτοιων δραστηριοτήτων πρέπει να προβλέπουν μορφές ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης εύκολα κατανοητές σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ και της ASEAN. Εν προκειμένω, ένα δημόσιο βήμα διαλόγου μεταξύ της ΕΕ και της ASEAN, το οποίο θα τελεί υπό την αιγίδα της ΕΟΚΕ, θα μπορούσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον πλήθους θεσμικών οργάνων, δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

2.   Τα χαρακτηριστικά και η ιστορία της ASEAN

2.1   Από την ίδρυσή της έως και σήμερα, η ASEAN αναπτύχθηκε αργά και σταδιακά αποκτώντας μια διαφορετική και πιο πολύπλοκη μορφή. Παρότι συστάθηκε στο πλαίσιο της γεωπολιτικής του Ψυχρού Πολέμου προκειμένου να παγιώσει την περιφερειακή ασφάλεια, να παράσχει νομιμότητα σε χώρες που είχαν αποκτήσει πρόσφατα την ανεξαρτησία τους και να προωθήσει τις πολυμερείς σχέσεις, η ASEAN επεξέτεινε βαθμιαία τη διαδικασία της περιφερειακής ολοκλήρωσής της –αρχικά οικονομικής και εμπορικής– σε μια πιο προηγμένη μορφή θεσμικής, πολιτικοοικονομικής και κοινωνικοπολιτισμικής ολοκλήρωσης, εν μέρει ως απάντηση στην οικονομική κρίση του 1997.

2.2   Από τη σύναψη των ιδρυτικών συνθηκών της ΕΕ – αλλά και πιο πρόσφατα, μετά τη θέσπιση του ενιαίου νομίσματος και τη διεύρυνση προς την Ανατολική Ευρώπη –, η ΕΕ υπήρξε ένα «φυσικό πρότυπο» για την ASEAN, ο δε διαρθρωμένος διάλογος μεταξύ των δύο επηρέασε σαφώς την πορεία της Νοτιοανατολικής Ασίας προς την ολοκλήρωση. Με τον Χάρτη της ASEAN της 15ης Δεκεμβρίου 2008 (6) η συγκεκριμένη Ένωση απέκτησε νομική προσωπικότητα. Επ’ ευκαιρία της 14ης συνόδου κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων το 2009, η ASEAN προσδιόρισε ένα χρονοδιάγραμμα για τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς έως το 2015. Η κοινότητα της ASEAN ερείδεται σήμερα σε τρεις πυλώνες, ήτοι την Οικονομική Κοινότητα (AEC), την Πολιτική Κοινότητα και Κοινότητα Ασφάλειας (APSC) και την Κοινωνικοπολιτισμική Κοινότητα (ASCC) (7).

2.3   Η υλοποίηση της Οικονομικής Κοινότητας ακολούθησε την απελευθέρωση του εμπορίου στο πλαίσιο της Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών της ASEAN (AFTA) και των επενδύσεων στον χώρο της ASEAN στο πλαίσιο της συμφωνίας του Χώρου Επενδύσεων της ASEAN (AIA), με πενταετή παρέκκλιση για τις χώρες ΚΛΜΒ (8). Η Πολιτική Κοινότητα και Κοινότητα Ασφάλειας συνδέεται άμεσα με τον διακυβερνητικό διάλογο. Η δε κοινωνικοπολιτισμική συνεργασία αφορά κυρίως τη συνεργασία σε θέματα εκπαίδευσης, ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, ΤΠΕ, δημόσιων υπαλλήλων, κοινωνικής πρόνοιας, μείωσης της φτώχειας, επισιτιστικής ασφάλειας, πρόληψης και παρακολούθησης λοιμωδών νόσων, διαχείρισης φυσικών καταστροφών, προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, των γυναικών και των ατόμων με διαφορετικές ικανότητες, καθώς και προστασίας του περιβάλλοντος.

2.4   Η θεσμική ενίσχυση της ASEAN συνοδεύθηκε από διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της. Την 1η Ιανουαρίου 2010, τέθηκαν σε ισχύ συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών αφενός με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και αφετέρου με την Κίνα και με την Ινδία. Η ζώνη ελεύθερων συναλλαγών ASEAN-Αυστραλίας-Νέας Ζηλανδίας (AANZFTA) προβλέπει ελεύθερες συναλλαγές αγαθών (99 % των σημαντικότερων προϊόντων από την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ), υπηρεσιών και επενδύσεων.

2.5   Η ζώνη ελεύθερων συναλλαγών Κίνας-ASEAN (CAFTA) καταργεί τους τελωνειακούς δασμούς για 7000 κατηγορίες προϊόντων (περίπου το 90 % των δασμολογικών κλάσεων, δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη αγορά για έναν πληθυσμό περίπου 1,9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, με όγκο συναλλαγών αξίας περίπου 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μια μεταβατική περίοδος, η οποία λήγει το 2015, έχει παρασχεθεί στις χώρες ΚΛΜΒ.

2.6   Η εμπορική συμφωνία ASEAN-Ινδίας (TIG) προβλέπει τη βαθμιαία απελευθέρωση των δασμών για περισσότερο από το 90 % των εμπορεύσιμων αγαθών, συμπεριλαμβανομένων «ειδικών προϊόντων», όπως το φοινικέλαιο, ο καφές, το τσάι και το πιπέρι. Και σε αυτήν την περίπτωση, η συμφωνία θεσπίζει μια ενιαία ολοκληρωμένη αγορά που καλύπτει έναν πληθυσμό άνω του 1,8 δισεκατομμυρίου ανθρώπων.

2.7   Η ASEAN διατηρεί επίσης προνομιακές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και την Κίνα (ομάδα ASEAN+3), καθώς και με τις ΗΠΑ –οι οποίες, όπως είναι γνωστό, διατηρούν στρατηγικά συμφέροντα στον Νοτιοανατολικό Ειρηνικό– και έχουν ήδη συνάψει συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με τη Σιγκαπούρη. Εξάλλου, ιδιαίτερο στρατηγικό ενδιαφέρον συγκεντρώνει η πρόταση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπ. Ομπάμα, (οι διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει από τον περασμένο Μάρτιο) για την επέκταση της Εταιρικής σχέσης του Ειρηνικού (η TPP προς το παρόν αποτελείται από το Μπρουνέι, τη Χιλή, τη Νέα Ζηλανδία και τη Σιγκαπούρη) στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, το Περού και το Βιετνάμ.

3.   Η κατάσταση των σχέσεων ΕΕ- ASEAN

3.1   Τη σημασία των σχέσεων ΕΕ-ASEAN πιστοποιούν σαφώς οι εμπορικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο γεωοικονομικών οντοτήτων. Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Η Ευρώπη στον κόσμο: η συμμετοχή της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό» (2006) η ASEAN συμπεριλαμβάνεται στις αγορές προτεραιότητας λόγω των σημαντικών δυνατοτήτων ανάπτυξης που εμφανίζει. Στο διάστημα 2004-2008, η αξία του εμπορικού όγκου αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ ΕΕ-ASEAN αυξήθηκε περισσότερο από 25 %, φθάνοντας τα 175 δισεκατομμύρια ευρώ το 2008 (πηγή: ΓΔ Εμπορίου).

3.2   Η ASEAN είναι σήμερα ο τρίτος εμπορικός εταίρος της ΕΕ μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα και αντιπροσωπεύει περίπου το 7 % των συνολικών εισαγωγών της. Το εμπορικό ισοζύγιο της ΕΕ με την ASEAN εμφανίζει σημαντικό έλλειμμα, το οποίο ανήλθε σε περίπου 25 δισεκατομμύρια ευρώ το 2008 (πηγή: Eurostat). Η ΕΕ εισάγει κυρίως μηχανολογικό εξοπλισμό (αξίας 29,2 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2008) και γεωργικά προϊόντα (αξίας 12,4 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2008), ενώ ο τομέας των υπηρεσιών εμφανίζει εμπορικό πλεόνασμα (+2,6 δισεκατομμύρια ευρώ το 2007, πηγή: Eurostat).

3.3   Όσον αφορά τις επενδύσεις, κατά το διάστημα 2005-2008, οι ροές κεφαλαίων ΕΕ-ASEAN αυξήθηκαν κατά 200 % σε αξία (αγγίζοντας συνολικά τα 105,4 δισεκατομμύρια ευρώ, πηγή: Eurostat). Οι ευρωπαϊκές επενδύσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 27 % των συνολικών άμεσων ξένων επενδύσεων προς την ASEAN και στη συντριπτική τους πλειονότητα προορίζονται για τη Σιγκαπούρη (65 %), τη Μαλαισία (9 %), την Ταϊλάνδη, την Ινδονησία, το Μπρουνέι και το Βιετνάμ (5-7 % έκαστη), ενώ μόλις ένα ποσοστό κατώτερο του 1 % αναλογεί στις υπόλοιπες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, κατά το ίδιο διάστημα, οι ροές ASEAN-ΕΕ αυξήθηκαν σημαντικά, από 29,7 σε 43,6 δισεκατομμύρια ευρώ το 2007 (πηγή: Eurostat). Ωστόσο, το 85 % των εκροών κεφαλαίων της ASEAN προέρχεται από δύο μόνο χώρες, τη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία (9).

3.4   Παρά τη μεγέθυνση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων, οι αγορές της ASEAN διατηρούν σημαντικά δασμολογικά και μη δασμολογικά εμπόδια. Η άρση των εμποδίων αυτών μέσω μιας συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-ASEAN θα έχει σαφή οφέλη για την ΕΕ, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών. Θα υπάρξουν επίσης πλεονεκτήματα για την ASEAN, καθότι –μολονότι σε διαφορετικό βαθμό από χώρα σε χώρα– η γενική τάση είναι να αυξάνονται τα οφέλη αναλογικά προς το επίπεδο ολοκλήρωσης (βλ. TSIA, ΓΔ Εμπορίου) (10).

3.5   Ωστόσο, οι εμπορικές διαπραγματεύσεις που είχαν ξεκινήσει τον Ιούλιο του 2007 μεταξύ της ΕΕ και 7 χωρών της ASEAN εκτός ΛΑΧ (11) ανεστάλησαν με αμοιβαία συμφωνία τον Μάρτιο του 2009. Οι σημαντικές οικονομικές αποκλίσεις των εταίρων της ASEAN (ως προς την ανθρώπινη ανάπτυξη, το προσδόκιμο ζωής, τα επίπεδα φτώχειας και τις προτεραιότητες ως προς τις δημόσιες δαπάνες) και το ευρύ φάσμα των εμπορικών πολιτικών και οι βαθύτατες πολιτικές διαφοροποιήσεις (αρκεί να αναλογιστεί κανείς τη στρατιωτική δικτατορία και το ζήτημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων στη Βιρμανία/Μιανμάρ) αποδείχθηκαν ανυπέρβλητα εμπόδια, μεταξύ άλλων, και στις εμπορικές διαπραγματεύσεις. Ως προς τούτο, η θέση της ΕΟΚΕ ταυτίζεται με αυτήν του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο, τον Ιανουάριο του 2008, τάχθηκε κατά της σύναψης εμπορικής συμφωνίας με τη Βιρμανία/Μιανμάρ υπό το ισχύον στρατιωτικό καθεστώς.

3.6   Ενώ εξασθένησε η προσπάθεια σύσφιξης των οικονομικών και εμπορικών δεσμών, οι πολιτικές και θεσμικές σχέσεις ΕΕ-ASEAN –αν και αποκλειστικά διακυβερνητικές– άρχισαν πρόσφατα να αναθερμαίνονται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Πρόγραμμα υποστήριξης της περιφερειακής ολοκλήρωσης ASEAN-ΕΕ (φάση I και φάση II) (12), η Διαπεριφερειακή εμπορική πρωτοβουλία ΕΕ-ASEAN (TREATI) (13) και ο Περιφερειακός μηχανισμός διαλόγου ΕΕ-ASEAN (READI) (14).

3.7   Πέραν των συμφωνιών αυτών, οι δύο οργανισμοί κατέληξαν σε κοινή δήλωση για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (14η υπουργική σύνοδος ASEAN-ΕΕ το 2003) (15), στη δε 16η υπουργική σύνοδο ASEAN-ΕΕ (Νυρεμβέργη, 15 Μαρτίου 2007), ενέκριναν κοινό σχέδιο δράσης για την εφαρμογή μιας ενισχυμένης εταιρικής σχέσης (Σχέδιο δράσης της Νυρεμβέργης για το διάστημα 2007-2012).

3.8   Η ΕΕ και η ASEAN διατηρούν πολιτική συνεργασία υπό τη μορφή κοινών συνόδων υπουργών Εξωτερικών και λοιπών αξιωματούχων. Η 17η σύνοδος υπουργών Εξωτερικών ΕΕ- ASEAN, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Πνομ Πενχ της Καμπότζης στις 27 και 28 Μαΐου 2009, αποτέλεσε ευκαιρία για να γίνει ένας απολογισμός των δύο πρώτων ετών της εφαρμογής του Σχεδίου δράσης της Νυρεμβέργης και για την εξέταση νέων ζητημάτων (όπως η παγκόσμια ύφεση και οι κίνδυνοι που συνδέονται με μια πανδημία A/H1N1). Επίσης, υιοθετήθηκε ένα νέο έγγραφο, το Πρόγραμμα της Πνομ Πενχ, το οποίο θέτει προτεραιότητες και στόχους για τη διετία 2009-2010.

3.9   Τέλος, αξίζει να σημειωθεί –αν και δεν εμπίπτει στο πλαίσιο του διαλόγου ΕΕ- ASEAN – η θετική εμπειρία της Ευρω-ασιατικής συνάντησης, η οποία παραμένει προς το παρόν ο κύριος πολυμερής σύνδεσμος μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας (16). Πέραν της διεξαγωγής διετών διακυβερνητικών συνόδων κορυφής (17), η Ευρω-ασιατική συνάντηση υποστηρίζει τη διοργάνωση του Φόρουμ των Ασιατών και Ευρωπαίων, του Φόρουμ επιχειρήσεων Ασίας-Ευρώπης, την Κοινοβουλευτική εταιρική σχέση Ασίας-Ευρώπης καθώς και το Δίκτυο πληροφόρησης Ευρασίας (TEIN) (18), ένα ηλεκτρονικό δίκτυο για την προώθηση της επιστημονικής συνεργασίας σε θέματα εκπαίδευσης και έρευνας.

4.   Κύριες παράμετροι των σχέσεων ΕΕ- ASEAN

4.1   Χωρίς να φιλοδοξεί να προβεί σε μια εξαντλητική απαρίθμηση, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν σκόπιμο να δοθεί βάρος σε ορισμένους τομείς προτεραιότητας και κρίσιμα ζητήματα που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για τη μελλοντική ανάπτυξη των σχέσεων ΕΕ- ASEAN, προκειμένου να παρασχεθούν κατευθυντήριες γραμμές και εναλλακτικές δυνατότητες για συγκεκριμένη δράση.

4.2   Όπως προαναφέρθηκε, οι εμπορικές διαπραγματεύσεις ΕΕ-ASEAN έχουν ανασταλεί επί του παρόντος. Για να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει έναντι της περιφέρειας, η ΕΕ έχει ήδη ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διμερών εμπορικών συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών με ορισμένα κράτη μέλη της ASEAN (αρχής γενομένης με τη Σιγκαπούρη και Βιετνάμ).

4.2.1   Αναμφίβολα, οι χώρες της ASEAN εξακολουθούν να εμφανίζουν μεγάλες αποκλίσεις είτε από πολιτική και θεσμική άποψη (η ASEAN περιλαμβάνει δημοκρατικά, αυταρχικά καθεστώτα, καθώς και πραγματικές στρατιωτικές δικτατορίες όπως αυτή της Βιρμανίας/Μιανμάρ), είτε από οικονομική άποψη (π.χ. όλοι οι δείκτες κοινωνικοοικονομική ανάπτυξης μεταξύ των οικονομιών της ASEAN-6 και των τεσσάρων νέων χωρών ΚΛΜΒ παρουσιάζουν σαφείς διαφοροποιήσεις). Επιπλέον, τα θεσμικά όργανα της ASEAN (γραμματεία και προεδρία) δεν διαθέτουν διαπραγματευτική εντολή. Παρατηρείται δε επιφυλακτικότητα όσον αφορά το κοινωνικό κόστος της γενικής οικονομικής ολοκλήρωσης για τις χώρες ΚΛΜΒ (19).

4.2.2   Παρ’ όλα αυτά, η επιλογή των διμερών εμπορικών σχέσεων είναι μια συνηθισμένη «δεύτερη καλύτερη» εναλλακτική δυνατότητα, ο δε αποκλεισμός ορισμένων χωρών από τις διαπραγματεύσεις υπέστη δριμεία κριτική από τα ίδια τα κράτη μέλη της ASEAN. Επιπροσθέτως, πρέπει να προωθηθούν ουσιαστικές και πραγματικές διαπραγματεύσεις περιφερειακής εμβέλειας προκειμένου να εδραιωθεί η παρουσία της ΕΕ στην περιοχή και να καλλιεργηθεί ευρύτερος διάλογος με την Κίνα, λόγω των στενών δεσμών που συνδέουν τις οικονομίες της περιοχής. Υπό αυτό το πρίσμα, η σύναψη διμερών συμφωνιών πρέπει να θεωρείται μόνο ως το πρώτο βήμα προς μια ευρύτερη πολιτική και οικονομική συμφωνία περιφερειακού χαρακτήρα. Και τούτο λόγω του ειδικού βάρος που έχει η Ασία στους διεθνείς πολιτικο-οικονομικούς συσχετισμούς –και εμμέσως των σχέσεων ΕΕ-Κίνας–, αλλά και λόγω της πρόθεσης των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας να συστήσουν μια κοινή αγορά έως το 2015, στόχο τον οποίο η ΕΕ υποστηρίζει με τεχνικά και οικονομικά μέσα.

4.3   Η ΕΕ διαπραγματεύεται με τα κράτη μέλη της ASEAN συγκεκριμένες συμφωνίες εταιρικής σχέσης και συνεργασίας και υποστηρίζει την πρωτοβουλία για την ολοκλήρωση της ASEAN (IAI), καθώς και αντίστοιχες πρωτοβουλίες ανάπτυξης σε υποπεριφερειακό επίπεδο (20). Επίσης, η συνεργασία ενισχύθηκε στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης με κύριο στόχο την αναβάθμιση των προτύπων διδασκαλίας, την προώθηση της εκμάθησης γλωσσών και της χρήσης των σύγχρονων τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (21).

4.3.1   Όσον αφορά το λεπτό ζήτημα της επισιτιστικής ασφάλειας, η ΕΕ προτίθεται, μεταξύ άλλων, να ενισχύσει τη συνεργασία της με τον Οργανισμό Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών. Ο τελευταίος έχει ήδη εκπονήσει, σε συνεργασία με την ASEAN, ένα Ολοκληρωμένο πλαίσιο επισιτιστικής ασφάλειας για την ASEAN (AIFS) και το αντίστοιχο Στρατηγικό σχέδιο δράσης για την επισιτιστική ασφάλεια (SPA-FS). Παράλληλα, διεξάγει 10 μελέτες με θέμα τις επιπτώσεις της κρίσης ανά χώρα ως προς την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή. Επίσης, ο Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών καταρτίζει ένα μνημόνιο συμφωνίας με την ASEAN προκειμένου να επισημοποιήσει τις σχέσεις τους και να διευκολύνει το έργο της τεχνικής υποστήριξης σε θέματα επισιτιστικής ασφάλειας στην περιοχή.

4.3.2   Δεδομένου ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της περιοχής είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητη απέναντι στους «εξωτερικούς» κλονισμούς και στις παρενέργειες που συνεπάγεται η εφαρμογή των συμφωνιών απελευθέρωσης του εμπορίου σε ορισμένα ευπαθή κράτη μέλη της ASEAN και κοινωνικές ομάδες που εκτίθενται σε μεγάλο βαθμό στον ανταγωνισμό, θα ήταν σκόπιμο να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις συγκεκριμένες παραμέτρους της οικονομικής συνεργασίας, καθώς και στην ανταλλαγή γνώσης με άλλα διεθνή θεσμικά όργανα και ερευνητικά κέντρα.

4.4   Η πολιτική συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της ASEAN παραμένει οπωσδήποτε διακυβερνητικού χαρακτήρα και υλοποιείται μέσω τακτικών συνόδων υπουργών Εξωτερικών και ανώτατων αξιωματούχων. Οι συγκεκριμένες υπουργικές σύνοδοι έχουν συμβάλει στη σύγκλιση απόψεων όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Για παράδειγμα η ΕΕ υπέβαλε αίτημα προσχώρησης στο Σύμφωνο Φιλίας και Συνεργασίας της ASEAN και γι’ αυτόν τον λόγο, η τελευταία δέχθηκε να συμπεριληφθούν στο συγκεκριμένο Σύμφωνο υπερεθνικά νομικά πρόσωπα.

4.4.1   Όσον αφορά την κοινωνικοπολιτισμική συνεργασία για το διάστημα 2009-2010, αυτή ρυθμίζεται από το Πρόγραμμα της Πνομ Πενχ, το οποίο θέτει κοινούς στόχους για τους τομείς της ασφάλειας της υγείας, της επιστήμης και της τεχνολογίας, της επαγγελματικής κατάρτισης, και της προστασίας της καλλιτεχνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, ακόμη και στον τομέα της κοινωνικής συνεργασίας, η συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών παραμένει παραδόξως περιορισμένη. Πράγματι, επί του παρόντος δεν υπάρχουν αρκετοί φορείς ώστε να επιτραπεί η πλήρης έκφραση των αναγκών και των προσδοκιών των κοινωνικών εταίρων και των πολιτών απέναντι στην παρούσα κατάσταση και τις μελλοντικές προοπτικές της συνεργασίας ΕΕ- ASEAN (22).

4.4.2   Τέλος, όσον αφορά την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, είναι καθ'όλα ευπρόσδεκτη η πρόσφατη θέσπιση (με την έναρξη της ισχύος του Χάρτη της ASEAN) μιας διακυβερνητικής επιτροπής της ASEAN για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προς το παρόν, ο εν λόγω φορέας δεν διαθέτει εκτελεστικές ή ποινικές εξουσίες και ως εκ τούτου ο ρόλος του έγκειται μάλλον στην προαγωγή παρά στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ωστόσο, πρόκειται αναμφίβολα για ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της συνολικότερης υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την οποία ο οργανισμός θα κληθεί να επιτύχει τα επόμενα χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι υπό την παρούσες συνθήκες (ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα), είναι αδύνατο να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις με το σημερινό δικτατορικό καθεστώς της Βιρμανίας/Μιανμάρ.

---

(1)  EXT/132 του 1996, EXT 153 του 1997.

(2)  Βλ. πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Η Ευρώπη στον κόσμο: η συμμετοχή της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό» (2006).

(3)  Αν και σαφώς δεν τίθεται θέμα σύγκρισης των δύο περιπτώσεων, το κεφάλαιο 13 της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-Νότιας Κορέας θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο σημείο αναφοράς.

(4)  Το Ίδρυμα ASEAN συστάθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1997 στην Κουάλα Λουμπούρ κατά τη σύνοδο κορυφής για τον εορτασμό της 30ής επετείου της ASEAN. Στόχος του είναι η αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και η προαγωγή της ευημερίας των λαών της Νοτιοανατολικής Ασίας, καθώς και η περαιτέρω ευαισθητοποίηση όσον αφορά τα πλεονεκτήματα της περιφερειακής ολοκλήρωσης μέσω της άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων και της συνεργασίας με τους κοινωνικούς θεσμικούς φορείς και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα.

(5)  Τον Φεβρουάριο του 1997 τα κράτη μέλη της Ευρω-ασιατικής συνάντησης (ASEM) συνέστησαν το Ίδρυμα Ασίας-Ευρώπης (ΙΑΕ/ASEF). Αποστολή του ιδρύματος είναι η προαγωγή του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των λαών της Ασίας και της Ευρώπης μέσω πολιτισμικών και πνευματικών ανταλλαγών, καθώς και της άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων, και με τη συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών και των λοιπών συναφών οργανώσεων των ενδιαφερόμενων κρατών.

(6)  Βλ. τον Χάρτη της ASEAN, Σιγκαπούρη, 20 Νοεμβρίου 2007. Η συνταγματική αυτή συνθήκη περιλαμβάνει προοίμιο, 13 κεφάλαια, 55 άρθρα και συνθέτει τη δομή της ASEAN.

(7)  Βλ. το Πρόγραμμα της Οικονομικής Κοινότητας της ASEAN (AEC), (Σιγκαπούρη, 20 Νοεμβρίου 2007), το Πρόγραμμα της Πολιτικής Κοινότητας και Κοινότητας Ασφάλειας της ASEAN (Τσα-Αμ, 1 Μαρτίου 2009), και το Πρόγραμμα της Κοινωνικοπολιτισμικής Κοινότητας της ASEAN (Τσα-Αμ, 1 Μαρτίου 2009).

(8)  ΚΛΜΒ (CLMV) είναι το ακρωνύμιο που αναφέρεται στα πιο πρόσφατα μέλη της ASEAN (ήτοι Καμπότζη, Λάος, Μιανμάρ και Βιετνάμ).

(9)  Από τις 18 πολυεθνικές εταιρείες της ASEAN που περιλαμβάνονται στις κορυφαίες 100 σε διεθνές επίπεδο, οι 11 βρίσκονται στη Σιγκαπούρη και στη Μαλαισία (πηγή: ΔΗΕΕΑ).

(10)  ΓΔ Εμπορίου, Trade Sustainability Impact Assessment (TSIA) of the FTA between the EU and ASEAN (Αξιολόγηση των επιπτώσεων στην αειφορία του εμπορίου (TSIA) της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της ASEAN), Ιούνιος 2009, TRADE07/C1/C01 – Παρτίδα 2.

(11)  Ινδονησία, Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Μπρουνέι, Ταϊλάνδη, Φιλιππίνες και Βιετνάμ.

(12)  Το πρόγραμμα υποστήριξης της περιφερειακής ολοκλήρωσης ASEAN-ΕΕ (APRIS I) υπογράφηκε στην Τζακάρτα τον Σεπτέμβριο του 2003, με τη δέσμευση ενός κονδυλίου της τάξης των 4,5 εκατομμυρίων ευρώ για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος δράσης της Βιεντιάν, την εφαρμογή της υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης της ASEAN για την εναρμόνιση των τελωνειακών διαδικασιών, τη μείωση των τεχνικών εμποδίων στο εμπόριο, την εναρμόνιση των προτύπων ποιότητας στην περιφέρεια και την παροχή τεχνικής συνδρομής στη γραμματεία της ASEAN. Ωστόσο, οι βασικοί στόχοι του APRIS II [βλ. Πρόγραμμα υποστήριξης της περιφερειακής ολοκλήρωσης ASEAN-ΕΕ (APRIS)-φάση II, Τζακάρτα, Νοέμβριος 2006] είναι οι εξής: όσον αφορά το εμπόριο, η εναρμόνιση των προτύπων της ASEAN με τα αντίστοιχα διεθνή· όσον αφορά τις επενδύσεις, η προώθηση της έγκρισης ενός σχεδίου δράσης για την επίσπευση της κατάργησης των εμποδίων στις εισροές και στην ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων στην περιφέρεια· τέλος, σε θεσμικό επίπεδο, η ενίσχυση του μηχανισμού επίλυσης διαφορών της ASEAN και η παροχή συνδρομής στη γραμματεία της ASEAN, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική λειτουργία της. Το APRIS II ισχύει για την τριετία 2006-2009 και η οικονομική του κάλυψη είναι εξασφαλισμένη με αρχική δέσμευση ενός κονδυλίου της ΕΕ ύψους 8,4 εκατομμυρίων ευρώ. Το 2007, δεσμεύτηκε επιπρόσθετο κονδύλιο ύψους 7,2 εκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη πρωτοβουλιών του APRIS II, με έμφαση στην επίτευξη κοινών προτύπων για τις χώρες της περιφέρειας στους τομείς των γεωργικών ειδών διατροφής, των ηλεκτρονικών ειδών, των καλλυντικών και των προϊόντων ξυλείας.

(13)  Πρόγραμμα τεχνικής βοήθειας το οποίο δεσμεύθηκε να παράσχει η ΕΕ στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας για την ευκολότερη επίτευξη των στόχων ολοκλήρωσης της ASEAN όσον αφορά τα πρότυπα των γεωργικών ειδών διατροφής και των βιομηχανικών προϊόντων και τα τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο. (Βλ. Διαπεριφερειακή εμπορική πρωτοβουλία ΕΕ- ASEAN, Λουάγκ Πράμπαγκ, 4 Απριλίου 2003.)

(14)  Ο READI καλύπτει όλους τους μη εμπορικούς τομείς συνεργασίας και προάγει τον πολιτικό διάλογο σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η κοινωνία της πληροφορίας, η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια της πολιτικής αεροπορίας, η απασχόληση και οι κοινωνικές υποθέσεις, η ενέργεια, η επιστήμη και η τεχνολογία.

(15)  Βλ. Κοινή δήλωση για τη συνεργασία προς καταπολέμηση της τρομοκρατίας, Βρυξέλλες, 27-28 Ιανουαρίου 2003.

(16)  Τα σημερινά 45 κράτη μέλη της Ευρω-ασιατικής συνάντησης αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου ΑΕγχΠ, σχεδόν το 60 % του συνολικού πληθυσμού του πλανήτη και το 60 % του παγκόσμιου όγκου εμπορικών συναλλαγών (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

(17)  Η 8η σύνοδος κορυφής θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες τον ερχόμενο Οκτώβριο και θα επικεντρωθεί στο θέμα της «αναβάθμισης της ποιότητας ζωής».

(18)  Το πρόγραμμα TEIN3 (http://www.tein3.net/) αποτελεί μια δικτυακή πύλη για την ενίσχυση της επιστημονικής συνεργασίας 8 000 περίπου ερευνητικών κέντρων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της ευρύτερης περιοχής της Ασίας-Ειρηνικού και της συμμετοχής τους σε διάφορα προγράμματα με τους Ευρωπαίους ομολόγους τους. Η τηλεματική συνεργασία των εν λόγω ερευνητικών κέντρων διασφαλίζεται μέσω της σύνδεσης που παρέχει το δίκτυο GÉANT.

(19)  Σύμφωνα με την «ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση» που εισήγαγε ο ΠΟΕ, η ΕΕ προτίθεται να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στο επίπεδο ανάπτυξης κάθε χώρας-εταίρου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξαγωγές του Λάος και της Καμπότζης υπάγονται ήδη σε ένα προτιμησιακό καθεστώς στην αγορά της ΕΕ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Όλα πλην των όπλων».

(20)  Επί του παρόντος βρίσκονται σε εξέλιξη πέντε κοινά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 55,5 εκατομμυρίων ευρώ.

(21)  Πρόκειται να δοθεί προτεραιότητα σε σχέδια για την επαγγελματική κατάρτιση, τις μεταφορές, την ενέργεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Βλ. Περιφερειακός μηχανισμός διαλόγου ΕΕ- ASEAN, Κουάλα Λουμπούρ, 2005.

(22)  Η μόνη (μερική) εξαίρεση είναι το Επιχειρηματικό Δίκτυο ASEAN-ΕΕ, το οποίο συστάθηκε το 2001 με έδρα τις Βρυξέλλες για την προώθηση των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των εταίρων.

---