(1)

Η οδηγία 2009/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) έχει τροποποιηθεί επανειλημμένα και ουσιωδώς. Καθώς πρόκειται να τροποποιηθεί εκ νέου, είναι σκόπιμη, για λόγους σαφήνειας, η αναδιατύπωση της εν λόγω οδηγίας.

(2)

Στόχοι της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, η οποία υλοποιείται σταδιακά από το 1999, είναι η παροχή πραγματικών επιλογών σε όλους τους καταναλωτές της Ένωσης, είτε είναι πολίτες είτε επιχειρήσεις, η παροχή νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και η αύξηση του διασυνοριακού εμπορίου, ώστε να επιτευχθούν βελτιώσεις αποδοτικότητας, ανταγωνιστικές τιμές και υψηλότερα πρότυπα παρεχόμενων υπηρεσιών, και να ενισχυθεί ταυτόχρονα η ασφάλεια του εφοδιασμού και η αειφορία.

(3)

Η οδηγία 2003/55/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) και η οδηγία 2009/73/ΕΚ έχουν συμβάλει σημαντικά προς την κατεύθυνση της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου.

(4)

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2019/943 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) και η οδηγία (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (7) αποτέλεσαν ένα ακόμα βήμα στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με επίκεντρο τους πολίτες και συνέβαλαν στους στόχους της Ένωσης για τη μετάβαση σε ένα σύστημα καθαρής ενέργειας και για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η εσωτερική αγορά φυσικού αερίου θα πρέπει να οικοδομηθεί με βάση τις ίδιες αρχές και, ειδικότερα, να διασφαλίζει ισότιμο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών. Ειδικότερα, η ενωσιακή ενεργειακή πολιτική θα πρέπει να απευθύνεται σε ευάλωτους πελάτες και να αντιμετωπίζει την ενεργειακή φτώχεια.

(5)

Με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (8), η Ένωση δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι κανόνες της εσωτερικής αγοράς για τα αέρια καύσιμα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τον εν λόγω κανονισμό. Συναφώς, η Ένωση έχει καθορίσει τον τρόπο εκσυγχρονισμού των αγορών ενέργειας στο έδαφός της, μεταξύ άλλων όσον αφορά την απανθρακοποίηση των αγορών αερίου, στις ανακοινώσεις της Επιτροπής της 8ης Ιουλίου 2020 με τίτλο «Ενέργεια για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία: Στρατηγική της ΕΕ για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος» («στρατηγική της ΕΕ για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος») και «Στρατηγική για το υδρογόνο για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη» («στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο»), καθώς και στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Ιουλίου 2020 σχετικά με μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση της αποθήκευσης ενέργειας (9). Η παρούσα οδηγία θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου της Ένωσης για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ταυτόχρονα εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού και την εύρυθμη λειτουργία των εσωτερικών αγορών φυσικού αερίου και υδρογόνου.

(6)

Η παρούσα οδηγία συμπληρώνει συναφή ενωσιακά μέσα πολιτικής και νομοθετικά μέσα, ιδίως εκείνα που προτάθηκαν στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Δεκεμβρίου 2019 με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», όπως οι κανονισμοί (ΕΕ) 2023/857 (10), (ΕΕ) 2023/957 (11), (ΕΕ) 2023/1805 (12) και (ΕΕ) 2023/2405 (13) και οι οδηγίες (ΕΕ) 2023/959 (14), (ΕΕ) 2023/1791 (15) και (ΕΕ) 2023/2413 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (16), που αποσκοπούν να παράσχουν κίνητρα για την απανθρακοποίηση της οικονομίας της Ένωσης και τη διασφάλιση της πορείας της προς μια κλιματικά ουδέτερη Ένωση έως το 2050, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119. Κύριος στόχος της παρούσας οδηγίας είναι να ευνοηθεί και να διευκολυνθεί η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα, με τη διασφάλιση της ανάπτυξης αγοράς υδρογόνου και αποδοτικής αγοράς φυσικού αερίου.

(7)

Στην ανακοίνωση της Επιτροπής, της 8ης Μαρτίου 2022, με τίτλο «REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια» (REPowerEU), η οποία εκδόθηκε μετά την έναρξη της απρόκλητης και αδικαιολόγητης στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τονίζεται η σημασία της διαφοροποίησης του εφοδιασμού με αέριο με σκοπό την σταδιακή κατάργηση την εξάρτηση της Ένωσης από τη ρωσική ενέργεια. Στην ανακοίνωση αυτή αναγνωρίζεται ότι η αύξηση της παραγωγής βιώσιμου βιομεθανίου και η ανάπτυξη ανανεώσιμου υδρογόνου θα μπορούσαν να παίξουν αποφασιστικό ρόλο και, προς το σκοπό αυτό, κλήθηκαν οι νομοθέτες να εκδώσουν ταχέως την παρούσα οδηγία και τον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1789 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (17).

(8)

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1227/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (18) προβλέπει σειρά υποχρεώσεων για τους συμμετέχοντες στην αγορά αερίου. Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές όπως αναφέρονται στον εν λόγω κανονισμό είναι υπεύθυνες για τη διασφάλιση της εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού στα κράτη μέλη. Οι διατάξεις αυτές είναι σημαντικές ώστε να διασφαλίζεται ότι η εμπορία αερίου υπόκειται σε υποχρεώσεις διαφάνειας.

(9)

Η παρούσα οδηγία αποσκοπεί να διευκολύνει τη διείσδυση των ανανεώσιμων αερίων, των αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και του υδρογόνου στο ενεργειακό σύστημα, η οποία θα επιτρέψει τη μετάβαση από το ορυκτό αέριο, αλλά και να δώσει στα ανανεώσιμα αέρια, τα αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και το υδρογόνο την ευκαιρία να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030 και της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Η παρούσα οδηγία αποσκοπεί επίσης να θεσπίσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα επιτρέπει και θα παρέχει κίνητρα σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά να μεταστραφούν από το ορυκτό αέριο και να σχεδιάσουν τις δραστηριότητές τους για την αποφυγή φαινομένων εγκλωβισμού. και αποσκοπεί στη διασφάλιση μιας σταδιακής και έγκαιρης κατάργησης του ορυκτού αερίου, ιδίως σε όλους τους σχετικούς βιομηχανικούς τομείς και για σκοπούς θέρμανσης.

(10)

Η ενσωμάτωση του βιώσιμου βιομεθανίου, σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (19), στο σύστημα φυσικού αερίου υποστηρίζει τους κλιματικούς στόχους της Ένωσης και συμβάλλει στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού. Τα αιτήματα για σύνδεση στο δίκτυο παραγωγής ανανεώσιμων αερίων θα πρέπει να αξιολογούνται εντός εύλογων χρονικών ορίων και να παρακολουθούνται από τις σχετικές ρυθμιστικές αρχές. Θα πρέπει να είναι δυνατή, σε επίπεδο μεταφοράς και διανομής, η ιεράρχηση μεταξύ των αιτημάτων σύνδεσης για την παραγωγή ανανεώσιμου αερίου και των αιτημάτων σύνδεσης για την παραγωγή φυσικού αερίου και αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

(11)

Η στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο αναγνωρίζει ότι, δεδομένου ότι τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικές δυνατότητες παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου, μια ανοικτή και ανταγωνιστική εσωτερική αγορά με ανεμπόδιστο διασυνοριακό εμπόριο συνεπάγεται σημαντικά οφέλη για τον ανταγωνισμό, την οικονομική προσιτότητα και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Επιπλέον, η στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο τονίζει ότι η μετάβαση σε μια ρευστή αγορά με εμπορικές συναλλαγές υδρογόνου που βασίζονται στα βασικά προϊόντα θα διευκολύνει την είσοδο νέων παραγωγών, θα είναι επωφελής για την καλύτερη ενοποίηση με άλλους φορείς ενέργειας και θα δώσει σήματα βιώσιμων τιμών για επενδυτικές και επιχειρησιακές αποφάσεις. Επομένως, οι κανόνες που θεσπίζονται στην παρούσα οδηγία θα πρέπει να ευνοούν την ανάδυση αγορών υδρογόνου, κόμβων εμπορικών συναλλαγών υδρογόνου που βασίζονται στα βασικά προϊόντα και κόμβων ομαλής εμπορίας. Τυχόν αδικαιολόγητοι σχετικοί φραγμοί θα πρέπει να εξαλειφθούν από τα κράτη μέλη. Το ενδεχόμενο εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων που αναπτύχθηκαν για τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και επέτρεψαν την αποτελεσματική διεξαγωγή εμπορικών δραστηριοτήτων και εμπορίας θα πρέπει να εξεταστεί και για την αγορά υδρογόνου, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αναγνωριστούν οι εγγενείς διαφορές των κανόνων αυτών. Ενώ η παρούσα οδηγία καθορίζει τις γενικές αρχές που ισχύουν για τη λειτουργία της αγοράς υδρογόνου, ενδείκνυται να λαμβάνεται υπόψη το στάδιο ανάπτυξης αυτής της αγοράς κατά την εφαρμογή αυτών των αρχών.

(12)

Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο, το ανανεώσιμο υδρογόνο αναμένεται να χρησιμοποιείται σε βάση ευρείας κλίμακας από το 2030 και στο εξής με σκοπό την απανθρακοποίηση ορισμένων τομέων, από την αεροπορία και τη ναυτιλία έως τους βιομηχανικούς τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν. Όλοι οι τελικοί πελάτες που είναι συνδεδεμένοι με συστήματα υδρογόνου θα πρέπει να διαθέτουν τα βασικά δικαιώματα των καταναλωτών που ισχύουν για τους τελικούς πελάτες που είναι συνδεδεμένοι με το σύστημα φυσικού αερίου, όπως το δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή και το δικαίωμα σε ακριβείς πληροφορίες τιμολόγησης. Όταν οι πελάτες είναι συνδεδεμένοι με το δίκτυο υδρογόνου, όπως για παράδειγμα οι βιομηχανικοί πελάτες, θα πρέπει να διαθέτουν τα ίδια δικαιώματα προστασίας των καταναλωτών που ισχύουν για τους πελάτες φυσικού αερίου. Ωστόσο, οι διατάξεις για τους καταναλωτές που έχουν σχεδιαστεί για να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή οικιακών πελατών στην αγορά, όπως τα εργαλεία σύγκρισης τιμών και οι ενεργοί πελάτες, δεν θα πρέπει να ισχύουν για το σύστημα υδρογόνου.

(13)

Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο, προτεραιότητα για την Ένωση είναι η ανάπτυξη ανανεώσιμου υδρογόνου που παράγεται κυρίως από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Το ανανεώσιμο υδρογόνο που παράγεται με χρήση ενέργειας από βιομάζα εμπίπτει στον ορισμό του βιοαερίου, όπως ορίζεται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001. Το ανανεώσιμο υδρογόνο είναι η πλέον συμβατή επιλογή με τον στόχο της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα και μηδενική ρύπανση μακροπρόθεσμα, και παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συνοχή με ένα ενοποιημένο ενεργειακό σύστημα. Ωστόσο, η παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου δεν είναι πιθανό να κλιμακωθεί αρκετά γρήγορα ώστε να ανταποκριθεί στην αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης υδρογόνου στην Ένωση. Κατά συνέπεια, τα καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, όπως το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, μπορούν να συμβάλουν στην ενεργειακή μετάβαση σύμφωνα με τους ενωσιακούς κλιματικούς στόχους, ιδίως βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα για την ταχεία μείωση των εκπομπών των υφιστάμενων καυσίμων, και να στηρίξουν τη μετάβαση των πελατών της Ένωσης σε τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, στους οποίους δεν διατίθενται ενεργειακά ή οικονομικά αποδοτικότερες επιλογές. Για να υποστηριχθεί η μετάβαση, είναι αναγκαίο να θεσπιστεί κατώτατο όριο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσον αφορά το υδρογόνο και τα συνθετικά αέρια καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Το όριο αυτό θα πρέπει να καταστεί αυστηρότερο για το υδρογόνο που παράγεται σε εγκαταστάσεις που αρχίζουν να λειτουργούν από την 1η Ιανουαρίου 2031, ώστε να ληφθούν υπόψη οι τεχνολογικές εξελίξεις και να ενθαρρυνθεί περισσότερο η δυναμική πρόοδος προς τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την παραγωγή υδρογόνου.

(14)

Στην στρατηγική της ΕΕ για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος υπογραμμίστηκε η ανάγκη καθιέρωσης σε επίπεδο Ένωσης συστήματος πιστοποίησης που θα καλύπτει και τα καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, με στόχο να μπορούν τα κράτη μέλη να τα συγκρίνουν με άλλες επιλογές απανθρακοποίησης και να τα θεωρούν βιώσιμη λύση στο ενεργειακό τους μείγμα. Η πιστοποίηση των καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο συνεκτικό με την πιστοποίηση των ανανεώσιμων καυσίμων. Ως εκ τούτου, ενδείκνυται να γίνει παραπομπή στις διατάξεις για την πιστοποίηση των ανανεώσιμων καυσίμων στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 και να εφαρμοστούν κατ’ αναλογία για την πιστοποίηση καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών έχουν τον ίδιο αντίκτυπο στην απανθρακοποίηση σε σύγκριση με εναλλακτικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι σημαντικό να πιστοποιούνται με την εφαρμογή παρόμοιας μεθοδολογικής προσέγγισης που βασίζεται σε αξιολόγηση κύκλου ζωής των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τους. Μια τέτοια αξιολόγηση του κύκλου ζωής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις εκπομπές που προκύπτουν από την παραγωγή καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών που προκύπτουν από την εξόρυξη της πρωτογενούς ενέργειας, την επεξεργασία και τη μεταφορά, καθώς και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις έμμεσες εκπομπές που προκύπτουν από την εκτροπή άκαμπτων εισροών και τους πραγματικούς ρυθμούς δέσμευσης άνθρακα. Οι ανάντη εκπομπές μεθανίου θα πρέπει να προκύπτουν με βάση τα μέτρα που περιλαμβάνονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1787 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (20). Αυτό θα επιτρέψει την καθιέρωση ολοκληρωμένου συστήματος πιστοποίησης σε επίπεδο Ένωσης, το οποίο θα καλύπτει ολόκληρο το ενεργειακό μείγμα της Ένωσης. Δεδομένου ότι τα καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών δεν είναι ανανεώσιμα καύσιμα, η ορολογία και η πιστοποίησή τους δεν θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001. Ως εκ τούτου, το κενό αυτό καλύπτεται με τη συμπερίληψή τους στην παρούσα οδηγία.

(15)

Το μεθάνιο και το υδρογόνο συντελούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αποφεύγεται η διαρροή τους από το σύστημα φυσικού αερίου και υδρογόνου σύμφωνα με την αρχή της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση και προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις τους στο κλίμα. Η μεταφορά, η διανομή, η υπόγεια αποθήκευση και οι τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου πρέπει να συμμορφώνονται με τις σχετικές διατάξεις του κανονισμού (ΕΕ) 2024/1787. Ο κανονισμός αυτός θεσπίζει κανόνες για την ακριβή μέτρηση, ποσοτικοποίηση, παρακολούθηση, υποβολή εκθέσεων και επαλήθευση των εκπομπών μεθανίου στον τομέα της ενέργειας στην Ένωση, καθώς και για τη μείωση των εν λόγω εκπομπών, μεταξύ άλλων μέσω ερευνών εντοπισμού και επισκευής διαρροών, υποχρεώσεων επισκευής και περιορισμών όσον αφορά τον εξαερισμό και την καύση σε πυρσό. Επιπλέον, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να προβλέπει ότι οι διαχειριστές δικτύων, εγκαταστάσεων αποθήκευσης και τερματικών σταθμών υδρογόνου λαμβάνουν μέτρα με σκοπό την πρόληψη και την ελαχιστοποίηση των εκπομπών υδρογόνου κατά τις λειτουργίες τους, καθώς και τη διεξαγωγή, σε τακτά χρονικά διαστήματα, έρευνας ανίχνευσης και επισκευής διαρροών υδρογόνου σε όλα τα σχετικά κατασκευαστικά στοιχεία υπό την ευθύνη του διαχειριστή. Κατά περίπτωση, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει έκθεση σχετικά με τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς κινδύνους διαρροής υδρογόνου και, κατά περίπτωση, να υποβάλλει προτάσεις για μέτρα, συμπεριλαμβανομένων των μέγιστων ποσοστών διαρροής υδρογόνου, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι πιθανοί κίνδυνοι διαρροής υδρογόνου. Όταν θεσπίζονται τέτοια μέτρα, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη μεθοδολογία για την αξιολόγηση της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

(16)

Εισαγωγές ανανεώσιμου υδρογόνου και υδρογόνου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών θα συμπληρώνουν πιθανώς την παραγωγή υδρογόνου στην Ένωση με σκοπό την ταχεία διαθεσιμότητα μεγάλων ποσοτήτων υδρογόνου που να καλύπτουν τη ζήτηση της Ένωσης. Ως εκ τούτου, είναι αμοιβαία επωφελές για την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους, να συμμετάσχουν σε ανοικτό και εποικοδομητικό διάλογο προκειμένου να καθιερωθεί συνεργασία με τρίτες χώρες. Η συνεργασία αυτή θα μπορούσε ιδίως να συμβάλει στην προώθηση της δημιουργίας αγορών καθαρής και νέας τεχνολογίας μέσω της μεταφοράς γνώσεων, καθώς και ενός υψηλού επιπέδου περιβαλλοντικής προστασίας, βιωσιμότητας και μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, αποφεύγοντας παράλληλα τις αρνητικές κοινωνικές ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση θα μπορούσε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη παγκόσμιων προτύπων για την πιστοποίηση των καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και να ενισχύσει τον ρόλο της ως παγκόσμιου ηγέτη στον τομέα του κλίματος, χρησιμοποιώντας την κλιματική διπλωματία της για την ανάπτυξη αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας με εξαγωγικούς εταίρους.

(17)

Οι ελευθερίες που εγγυάται η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) στους πολίτες της Ένωσης —μεταξύ άλλων η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, η ελευθερία παροχής υπηρεσιών και η ελευθερία εγκατάστασης— είναι δυνατές μόνο στο πλαίσιο της εντελώς ανοικτής αγοράς, η οποία παρέχει σε όλους τους καταναλωτές τη δυνατότητα να επιλέγουν τους προμηθευτές τους ελεύθερα και σε όλους τους προμηθευτές τη δυνατότητα να προμηθεύουν τους πελάτες τους ελεύθερα.

(18)

Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της Ένωσης για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, οι προσπάθειες για απανθρακοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου θα πρέπει να συμβαδίζουν με την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο πλαίσιο των στόχων της Ένωσης που θέτει η οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 και να συμπληρώνουν προσπάθειες απανθρακοποίησης που βασίζονται σε άλλες μη ορυκτές πηγές. Στο πλαίσιο μιας πλήρως ανοικτής αγοράς, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξακολουθούν να μπορούν να σχεδιάζουν το ενεργειακό τους μείγμα, συμπεριλαμβανομένης της συνδυασμένης χρήσης ανανεώσιμων καυσίμων και καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, στο πλαίσιο των ειδικών εθνικών συνθηκών τους. Για τον σκοπό αυτό, κατά τον σχεδιασμό καθεστώτων στήριξης, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδοτικής στήριξης, για ανανεώσιμα καύσιμα ή καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, η Ένωση θα πρέπει να στηρίζει την επίτευξη των στόχων της Ένωσης, ενώ τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμά τους να επιλέγουν ποια πηγή ανανεώσιμων καυσίμων ή καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών υποστηρίζουν, εφόσον υποστηρίζουν κάποια, υπό την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω καύσιμα συμμορφώνονται με τα κριτήρια που ορίζονται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 και στην παρούσα οδηγία και ότι τα εν λόγω καθεστώτα στήριξης συνάδουν με το εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις βάσει των άρθρων 107 και 108 ΣΛΕΕ. Επιπλέον, τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίζουν να καθορίζουν πρόσθετες απαιτήσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που να είναι σύμφωνες με την εθνική τους στρατηγική για την απανθρακοποίηση.

(19)

Τα συμφέροντα των καταναλωτών θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της παρούσας οδηγίας και η ποιότητα εξυπηρέτησης να αποτελεί κεντρική ευθύνη των επιχειρήσεων φυσικού αερίου και υδρογόνου. Τα υφιστάμενα δικαιώματα των καταναλωτών και τα δικαιώματα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, καθώς και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, όπως αναφέρονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 26ης Απριλίου 2017 για τη δημιουργία ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, που διακηρύχθηκε και υπογράφηκε στις 17 Νοεμβρίου 2017 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ, θα πρέπει να ενισχυθούν, να διασφαλιστούν, και να περιλαμβάνουν μεγαλύτερη διαφάνεια. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να αποφεύγεται η διασταυρούμενη επιδότηση του δικτύου υδρογόνου μέσω των τιμολογίων του δικτύου φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας. Η προστασία των καταναλωτών θα πρέπει να διασφαλίζει ότι όλοι οι καταναλωτές στο ευρύτερο πλαίσιο της Ένωσης απολαμβάνουν τα οφέλη μιας ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου. Τα δικαιώματα των καταναλωτών θα πρέπει να επιβάλλονται από τα κράτη μέλη ή, όταν τα κράτη μέλη διαθέτουν σχετική πρόβλεψη, από τις ρυθμιστικές αρχές.

(20)

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων κατατάσσει την ενέργεια στις βασικές υπηρεσίες στις οποίες πρέπει να έχει πρόσβαση κάθε άνθρωπος και ζητεί τη λήψη μέτρων υποστήριξης για όσους την έχουν ανάγκη (αρχή 20). Ο στόχος 7 του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη ζητεί επίσης να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους.

(21)

Οι απαιτήσεις περί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και τα κοινά ελάχιστα πρότυπα που αυτές συνεπάγονται πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω ώστε να διασφαλισθεί ότι όλοι οι καταναλωτές, και ιδιαίτερα οι πιο ευάλωτοι, έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τον ανταγωνισμό και τις δικαιότερες τιμές. Οι απαιτήσεις περί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας ορίζονται σε εθνικό επίπεδο, με συνεκτίμηση των εθνικών συνθηκών και με παράλληλο σεβασμό του ενωσιακού δικαίου εκ μέρους των κρατών μελών.

(22)

Για να διευκολυνθεί η απανθρακοποίηση που βασίζεται στη συμπεριληπτικότητα, οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στις οποίες μπορούν να στραφούν και να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες επιλογές χρηματοδότησης και επιδοτήσεις. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων που έχουν οι αλλαγές καυσίμων ή οι συνδέσεις τηλεθέρμανσης που πραγματοποιούνται σύμφωνα με την παρούσα οδηγία στους τελικούς πελάτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια και των ευάλωτων πελατών. Όπου αρμόζει, τα κράτη μέλη θα πρέπει να κάνουν την καλύτερη δυνατή χρήση της χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας χρηματοδότησης και των χρηματοδοτικών διευκολύνσεων που θεσπίζονται σε επίπεδο Ένωσης, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων και τη διασφάλιση δίκαιης και συμπεριληπτικής ενεργειακής μετάβασης.

(23)

Τα κράτη μέλη διαθέτουν ευρεία διακριτική ευχέρεια όσον αφορά την επιβολή υποχρεώσεων παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας σε επιχειρήσεις φυσικού αερίου για την επιδίωξη στόχων γενικού οικονομικού συμφέροντος, χωρίς να παρεμποδίζεται η μετάβαση σε ένα ολοκληρωμένο, υψηλής ενεργειακής απόδοσης και βασιζόμενο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενεργειακό σύστημα, σύμφωνα με τους σχετικούς στόχους, τη νομοθεσία και τις στρατηγικές της Ένωσης. Ωστόσο, οι υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας υπό τη μορφή καθορισμού των τιμών προμήθειας φυσικού αερίου αποτελούν θεμελιωδώς στρεβλωτικό μέτρο το οποίο συχνά οδηγεί σε συσσώρευση τιμολογιακών ελλειμμάτων, περιορισμό των επιλογών των καταναλωτών, λιγότερο ελκυστικά κίνητρα για επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση, κατώτερα πρότυπα παρεχόμενων υπηρεσιών, χαμηλότερα επίπεδα συμμετοχής και ικανοποίησης των καταναλωτών, περιορισμό του ανταγωνισμού, καθώς επίσης και στην εμφάνιση λιγότερων καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά. Επομένως, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εφαρμόζουν άλλα εργαλεία πολιτικής, ιδίως στοχευμένα μέτρα κοινωνικής πολιτικής, προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι η προμήθεια φυσικού αερίου παραμένει οικονομικά προσιτή για τους πολίτες τους. Οι δημόσιες παρεμβάσεις για τον καθορισμό των τιμών προμήθειας φυσικού αερίου θα συνιστούσαν κατ’ αρχήν μέτρο που στρεβλώνει την αγορά. Οι εν λόγω παρεμβάσεις ως εκ τούτου θα πρέπει να εφαρμόζονται μόνον κατά περίπτωση και ως υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και θα πρέπει να υπόκεινται σε συγκεκριμένους όρους. Μια πλήρως απελευθερωμένη, εύρυθμα λειτουργούσα λιανική αγορά φυσικού αερίου θα μπορούσε να τονώσει τον ανταγωνισμό τιμών και τον ανταγωνισμό ανεξαρτήτως τιμών μεταξύ των υφιστάμενων προμηθευτών και να παράσχει κίνητρα για την είσοδο νέων προμηθευτών στην αγορά και, κατά συνέπεια, να βελτιώσει τις επιλογές και την ικανοποίηση των καταναλωτών. Δυνάμει της παρούσας οδηγίας, οι ρυθμιζόμενες τιμές, μεταξύ άλλων κάτω του κόστους, θα πρέπει να είναι δυνατές για τους πελάτες που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, τους ευάλωτους οικιακούς πελάτες και, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, τους οικιακούς πελάτες και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου, όταν οι τιμές χονδρικής και λιανικής του φυσικού αερίου αυξάνονται σημαντικά, θα πρέπει να επιτρέπεται στα κράτη μέλη να επεκτείνουν προσωρινά την εφαρμογή των ρυθμιζόμενων τιμών σε βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 σημείο 4) του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1938 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (21), και σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Όσον αφορά τους οικιακούς πελάτες, τις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και τις ΜΜΕ, θα πρέπει να επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση και προσωρινά, στα κράτη μέλη να καθορίζουν ρυθμιζόμενες τιμές κάτω του κόστους κατά τη διάρκεια κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου, εφόσον αυτό δεν δημιουργεί στρεβλώσεις μεταξύ των προμηθευτών και οι προμηθευτές αποζημιώνονται για τα κόστη που προκύπτουν όταν προμηθεύουν κάτω του κόστους. Ωστόσο, είναι αναγκαίο να διασφαλίζεται ότι η εν λόγω ρύθμιση των τιμών είναι στοχευμένη και δεν δημιουργεί κίνητρα για αύξηση της κατανάλωσης. Ως εκ τούτου, η εν λόγω έκτακτη και προσωρινή επέκταση της ρύθμισης των τιμών θα πρέπει να περιορίζεται στο 80 % της διάμεσης κατανάλωσης των νοικοκυριών για οικιακούς πελάτες και στο 70 % της κατανάλωσης του προηγούμενου έτους για βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και ΜΜΕ. Το Συμβούλιο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα, ύστερα από πρόταση της Επιτροπής, να αναγνωρίζει, με εκτελεστική απόφαση, μια κρίση στις τιμές του φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο Ένωσης. Η εκτίμηση του κατά πόσον υφίσταται τέτοια κρίση στις τιμές του φυσικού αερίου θα πρέπει να βασίζεται στη σύγκριση με τις τιμές σε περιόδους κανονικής λειτουργίας της αγοράς και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να αποκλείει τον αντίκτυπο προηγούμενων κρίσεων στις τιμές του φυσικού αερίου που αναγνωρίζονται σύμφωνα με την παρούσα οδηγία. Η εν λόγω εκτελεστική απόφαση θα πρέπει επίσης να προσδιορίζει την περίοδο ισχύος της αναγνώρισης κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου, κατά τη διάρκεια της οποίας εφαρμόζεται η προσωρινή επέκταση των ρυθμιζόμενων τιμών. Η περίοδος αυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το ένα έτος. Όσο εξακολουθούν να πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εν λόγω αναγνώριση της κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου, το Συμβούλιο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, να παρατείνει την περίοδο ισχύος της εκτελεστικής απόφασης. Η ανάθεση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων στο Συμβούλιο δικαιολογείται λόγω των σημαντικών οριζόντιων επιπτώσεων που έχει για τα κράτη μέλη απόφαση που αναγνωρίζει κρίση στις τιμές του φυσικού αερίου και, ως εκ τούτου, να ενεργοποιεί τις διευρυμένες δυνατότητες για δημόσιες παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών για την προμήθεια φυσικού αερίου. Οι συνέπειες αυτές είναι σημαντικές τόσο ως προς τον αριθμό των πελατών που πλήττονται όσο και ως προς τη σημασία των κατηγοριών των πελατών αυτών. Η ανάθεση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων στο Συμβούλιο λαμβάνει επίσης καταλλήλως υπόψη την πολιτική φύση μιας τέτοιας απόφασης με την οποία αναγνωρίζεται κρίση στις τιμές του φυσικού αερίου, η οποία απαιτεί λεπτή εξισορρόπηση διαφορετικών πολιτικών παραμέτρων που είναι καίριας σημασίας για τις αποφάσεις των κρατών μελών που εφαρμόζονται στον τομέα του καθορισμού των τιμών της ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, η αναγνώριση περιφερειακής ή ενωσιακής κρίσης στις τιμές του φυσικού αερίου θα πρέπει να διασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού σε όλα τα κράτη μέλη που επηρεάζονται από την απόφαση, ώστε να μην στρεβλώνεται αδικαιολόγητα η εσωτερική αγορά.

(24)

Οι υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας υπό τη μορφή καθορισμού των τιμών προμήθειας φυσικού αερίου θα πρέπει να χρησιμοποιούνται χωρίς να καταστρατηγείται η αρχή των ανοικτών αγορών για σαφώς καθορισμένες περιστάσεις και για σαφώς καθορισμένους δικαιούχους, θα πρέπει δε να είναι περιορισμένης διάρκειας. Τέτοιες περιστάσεις ενδέχεται να ανακύψουν όταν ο εφοδιασμός περιορίζεται σοβαρά, προκαλώντας σημαντικά υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου από τις κανονικές, ή σε περίπτωση ανεπάρκειας της αγοράς, όταν οι παρεμβάσεις των ρυθμιστικών αρχών και των αρχών ανταγωνισμού έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές. Οι περιστάσεις αυτές θα επηρέαζαν δυσανάλογα τους οικιακούς πελάτες και, ιδίως, τους ευάλωτους πελάτες που συνήθως δαπανούν υψηλότερο μερίδιο του διαθέσιμου εισοδήματός τους στους λογαριασμούς ενέργειας σε σύγκριση με τους καταναλωτές υψηλού εισοδήματος. Προκειμένου να μετριάζονται οι στρεβλωτικές επιπτώσεις των υποχρεώσεων παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στον καθορισμό τιμών για την προμήθεια φυσικού αερίου, τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν τέτοιες παρεμβάσεις θα πρέπει να θεσπίζουν πρόσθετα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την πρόληψη των στρεβλώσεων στον καθορισμό των τιμών στην αγορά χονδρικής ή μέτρων για τη στήριξη της ενεργειακής απόδοσης, ιδίως για ευάλωτους πελάτες και πελάτες που πλήττονται από την ενεργειακή φτώχεια. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν ώστε όλοι οι δικαιούχοι ρυθμιζόμενων τιμών να μπορούν να επωφελούνται πλήρως από τις προσφορές της ανταγωνιστικής αγοράς όταν το επιλέγουν. Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να ενημερώνονται άμεσα και τακτικά για τις προσφορές και τις δυνατότητες εξοικονόμησης που είναι διαθέσιμες στην ανταγωνιστική αγορά και θα πρέπει να τους παρέχεται βοήθεια ώστε να αξιοποιούν και να επωφελούνται από προσφορές που βασίζονται στην αγορά.

(25)

Οι δημόσιες παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών προμήθειας φυσικού αερίου δεν θα πρέπει να οδηγούν σε άμεσες διεπιδοτήσεις μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών πελατών. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, τα συστήματα τιμών δεν πρέπει να αναγκάζουν ευθέως συγκεκριμένες κατηγορίες πελατών να επωμίζονται το κόστος παρεμβάσεων στο επίπεδο των τιμών οι οποίες επηρεάζουν άλλες κατηγορίες πελατών. Οι υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας κατά τον καθορισμό των τιμών θα πρέπει να αφορούν μόνο την προμήθεια φυσικού αερίου, καθώς οι οικιακοί πελάτες δεν αναμένεται να χρησιμοποιούν υδρογόνο για θέρμανση σε ευρεία κλίμακα. Η αγορά υδρογόνου αναμένεται να αφορά κυρίως τη βιομηχανία, η οποία δεν απαιτεί τέτοιες δημόσιες παρεμβάσεις.

(26)

Οι καταναλωτές θα πρέπει να διαθέτουν σαφείς και κατανοητές πληροφορίες όσον αφορά τα δικαιώματά τους σε σχέση με τον ενεργειακό τομέα. Η Επιτροπή έχει καταρτίσει, ύστερα από διαβούλευση με τους ενδιαφερομένους, ήτοι τα κράτη μέλη, τις ρυθμιστικές αρχές, τους καταναλωτικούς φορείς και τις επιχειρήσεις φυσικού αερίου, ένα προσιτό και εύχρηστο ερωτηματολόγιο καταναλωτή ενέργειας, που θα δίνει στους πολίτες πρακτικές πληροφορίες για τα δικαιώματά τους. Το εν λόγω ερωτηματολόγιο καταναλωτή ενέργειας θα πρέπει να επικαιροποιείται, να προσφέρεται σε όλους τους καταναλωτές και να είναι διαθέσιμο στο κοινό.

(27)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι η επιτυχής ενεργειακή μετάβαση απαιτεί ενισχυμένες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις δεξιότητες των εργαζομένων στους τομείς του φυσικού αερίου και του υδρογόνου, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ανάπτυξη υποδομών, την ενεργειακή απόδοση και τις εφαρμογές τελικών χρηστών που χρησιμοποιούν οικονομικά αποδοτικότερες και απανθρακοποιημένες εναλλακτικές λύσεις. Οι επενδύσεις αυτές θα ήταν σύμφωνες με την οδηγία (ΕΕ) 2023/1791.

(28)

Οι κανόνες της αγοράς θα πρέπει να προστατεύουν τους πελάτες και να τους δίνουν τη δυνατότητα να κάνουν τις πλέον ενεργειακά αποδοτικές επιλογές, προκειμένου το νέο ανανεώσιμο αέριο και υδρογόνο και το αέριο και το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών να ενσωματωθούν πλήρως στην ενεργειακή μετάβαση.

(29)

Το φυσικό αέριο εξακολουθεί να διαδραματίζει καίριο ρόλο στον ενεργειακό εφοδιασμό, καθώς η κατανάλωση ενέργειας από φυσικό αέριο των νοικοκυριών εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Μολονότι ο εξηλεκτρισμός αποτελεί βασικό στοιχείο της πράσινης μετάβασης, η κατανάλωση φυσικού αερίου από τα νοικοκυριά, συμπεριλαμβανομένων των αυξανόμενων όγκων ανανεώσιμου αερίου, ιδίως βιομεθανίου, θα εξακολουθήσει να υφίσταται στο μέλλον.

(30)

Στον τομέα του φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης της λιανικής αγοράς φυσικού αερίου, οι διατάξεις σχετικά με τη συμμετοχή και την προστασία των καταναλωτών δεν έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες της ενεργειακής μετάβασης.

(31)

Στην αγορά φυσικού αερίου παρατηρείται χαμηλή ικανοποίηση και συμμετοχή των πελατών, καθώς και αργή υιοθέτηση νέων ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, στοιχεία που αντικατοπτρίζουν συνολικά τον περιορισμένο ανταγωνισμό σε πολλά κράτη μέλη. Οι τιμές του φυσικού αερίου για τους οικιακούς πελάτες αυξήθηκαν την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα οι οικιακοί πελάτες να καταβάλλουν τη διπλάσια ή και τριπλάσια τιμή για την κατανάλωση φυσικού αερίου σε σύγκριση με τους βιομηχανικούς πελάτες.

(32)

Όπως και στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η ευελιξία της αγοράς και ένα κατάλληλο νομικό πλαίσιο της Ένωσης για τα δικαιώματα των καταναλωτών στον τομέα του φυσικού αερίου είναι ουσιαστικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην ενεργειακή μετάβαση και να επωφελούνται από προσιτές τιμές, ικανοποιητικά πρότυπα παρεχόμενων υπηρεσιών και αποτελεσματική επιλογή προσφορών που αντικατοπτρίζουν τις τεχνολογικές εξελίξεις.

(33)

Η μετάβαση από το ορυκτό αέριο σε ανανεώσιμες εναλλακτικές θεωρείται ότι θα πραγματοποιηθεί αν η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές καταστεί ελκυστική επιλογή για τους καταναλωτές, χωρίς διακρίσεις, βάσει πραγματικά διαφανών πληροφοριών, όπου το κόστος μετάβασης κατανέμεται δίκαια μεταξύ των διαφόρων ομάδων καταναλωτών και συμμετεχόντων στην αγορά. Ωστόσο, η μετάβαση από το φυσικό αέριο σε άλλες τεχνολογίες συνήθως δεν είναι εύκολη λόγω του φαινομένου εγκλωβισμού που σχετίζεται με τον υποστηρικτικό εξοπλισμό. Όταν οι υποδομές φυσικού αερίου τίθενται εκτός λειτουργίας, θα πρέπει να συνοδεύονται από μέτρα για την αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων στους τελικούς πελάτες, ιδίως τους ευάλωτους πελάτες και τους οικιακούς πελάτες που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, καθώς και από μέτρα για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων που απορρέουν από την ενεργειακή μετάβαση. Οι καταναλωτές φυσικού αερίου θα πρέπει να προστατεύονται από την αύξηση των τιμολογίων όταν πρέπει να αποσβεστούν στοιχεία του ενεργητικού του φυσικού αερίου, από τις διασταυρούμενες επιδοτήσεις μεταξύ χρηστών αερίου και υδρογόνου και από την αύξηση των τιμολογίων φυσικού αερίου που προκύπτουν από τη συρρίκνωση της πελατειακής βάσης.

(34)

Για να καλυφθούν τα υφιστάμενα κενά στη λιανική αγορά φυσικού αερίου, είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν ο υφιστάμενος ανταγωνισμός και τα υπάρχοντα τεχνικά εμπόδια στην εμφάνιση εναλλακτικού ενεργειακού εφοδιασμού με βάση τις ανανεώσιμες πηγές, νέων υπηρεσιών, καλύτερων επιπέδων υπηρεσίας και χαμηλότερων τιμών καταναλωτή, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των ευάλωτων πελατών και των πελατών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια.

(35)

Προκειμένου να διασφαλιστεί εξίσου υψηλή προστασία των καταναλωτών και ενίσχυση της θέσης τους σε όλους τους ενεργειακούς τομείς, το νομοθετικό πλαίσιο για την απανθρακοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου θα πρέπει να αντικατοπτρίζει την προστασία των καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και στις περιπτώσεις που κρίνεται σκόπιμο, τις διατάξεις του σχετικά με την ενίσχυση της θέσης τους και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αποδοτικότητα του ενεργειακού συστήματος, καθώς και τους στόχους της Ένωσης για την ασφάλεια του εφοδιασμού, την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

(36)

Για να είναι συνεκτική και αποτελεσματική η προσέγγιση, η ευθυγράμμισή της με ορισμένες πτυχές της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις διατάξεις για την προστασία και την ενίσχυση της θέσης των καταναλωτών, όπου αυτό είναι εφικτό και υπάρχει η δυνατότητα προσαρμογής στην αγορά φυσικού αερίου. Θα πρέπει να περιλαμβάνει από βασικά συμβατικά δικαιώματα έως κανόνες για τις πληροφορίες τιμολόγησης, την αλλαγή προμηθευτή ενέργειας, τη διάθεση αξιόπιστων εργαλείων σύγκρισης, την προστασία των ευάλωτων πελατών και πελατών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, τη διασφάλιση επαρκούς προστασίας των δεδομένων για τους έξυπνους μετρητές και τη διαχείριση δεδομένων, καθώς και αποτελεσματικούς κανόνες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών.

(37)

Στο πλαίσιο της επιδίωξης της συνέπειας των διατάξεων σε όλους τους τομείς, ο φόρτος για τις εθνικές διοικήσεις και τις επιχειρήσεις θα πρέπει να παραμείνει περιορισμένος και αναλογικός, μεταξύ άλλων μέσω της αξιοποίησης της πείρας που αποκομίστηκε από τις νομικές πράξεις της Ένωσης που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», όπως οι κανονισμοί (ΕΕ) 2018/1999 (22), (ΕΕ) 2019/941 (23), (ΕΕ) 2019/942 (24) και (ΕΕ) 2019/943 και οι οδηγίες (ΕΕ) 2018/844 (25), (ΕΕ) 2018/2001, (ΕΕ) 2018/2002 και (ΕΕ) 2019/944 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (26).

(38)

Ο εκσυγχρονισμός του τομέα του φυσικού αερίου αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη τόσο από την άποψη του βελτιωμένου ανταγωνισμού στον τομέα του λιανικού εμπορίου όσο και από την άποψη των κοινωνικών και διανεμητικών οφελών και της ενίσχυσης της θέσης των πελατών, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των συμβατικών δικαιωμάτων τους και της βελτίωσης των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με την κατανάλωση και τις πηγές ενέργειας, οι οποίες θα οδηγούν σε πιο οικολογικές επιλογές, καθώς και στην εφαρμογή μέτρων ενεργειακής απόδοσης και τη μείωση της χρήσης ορυκτών αερίων ή τη μετάβαση από το ορυκτό αέριο σε περισσότερο βιώσιμες πηγές ενέργειας. Οι ομάδες κοινών ενδιαφερόντων του τομέα της ενέργειας θα πρέπει να συμβάλουν στην υιοθέτηση των ανανεώσιμων αερίων.

(39)

Η αλλαγή προμηθευτή αποτελεί σημαντικό δείκτη της συμμετοχής των πελατών, καθώς και σημαντικό εργαλείο για την τόνωση του ανταγωνισμού στις αγορές φυσικού αερίου και υδρογόνου και θα πρέπει, επομένως, να διασφαλίζεται ως βασικό δικαίωμα των πελατών. Ωστόσο, τα ποσοστά αλλαγής προμηθευτή εξακολουθούν να αποκλίνουν μεταξύ των κρατών μελών, ενώ οι καταναλωτές αποθαρρύνονται από το να αλλάξουν τόσο ενεργειακή πηγή όσο και προμηθευτή με τέλη εξόδου και τερματισμού. Παρότι η κατάργηση των τελών αυτών θα μπορούσε ενδεχομένως να περιορίσει τις επιλογές των πελατών λόγω της εξάλειψης προϊόντων που βασίζονται στην επιβράβευση της πιστής πελατείας, ο περαιτέρω περιορισμός της χρήσης τους αναμένεται ότι θα βελτιώσει την ευημερία και τη συμμετοχή των καταναλωτών, καθώς και τον ανταγωνισμό στην αγορά.

(40)

Η μείωση του χρόνου που απαιτείται για την αλλαγή αναμένεται να ενθαρρύνει τους πελάτες να αναζητήσουν καλύτερες ενεργειακές συμφωνίες και να αλλάξουν προμηθευτή. Χάρη στην αυξημένη διάδοση της τεχνολογίας των πληροφοριών, έως το 2026 η τεχνική διαδικασία της αλλαγής που συνίσταται στην καταχώριση νέου προμηθευτή σε σημείο μέτρησης στον φορέα της αγοράς θα πρέπει κατά κανόνα να μπορεί να ολοκληρώνεται εντός 24 ωρών σε οποιαδήποτε εργάσιμη ημέρα. Η εξασφάλιση της δυνατότητας να πραγματοποιείται εντός 24 ωρών έως το 2026 αυτή η τεχνική διαδικασία της αλλαγής θα ελαχιστοποιήσει τον χρόνο που απαιτείται για την αλλαγή, συμβάλλοντας στην αύξηση της συμμετοχής των πελατών και του ανταγωνισμού στο επίπεδο της λιανικής.

(41)

Η αλλαγή σε 24 ώρες όσον αφορά τις αγορές φυσικού αερίου και υδρογόνου θα αντικατοπτρίζει ό,τι ισχύει ήδη στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία έχει παρόμοιες λειτουργίες συστήματος παρασκηνίου και απαιτήσεις για τις βάσεις δεδομένων ΤΠ. Η εναρμόνιση των χρόνων αλλαγής μεταξύ των τομέων θα ωφελήσει όλους τους καταναλωτές, ιδίως εκείνους με συμβάσεις διπλού καυσίμου. Οι συντομότεροι χρόνοι αλλαγής για τους καταναλωτές δεν θα πρέπει να επηρεάζουν τις υποχρεώσεις εξισορρόπησης του προμηθευτή.

(42)

Διάφοροι παράγοντες σήμερα εμποδίζουν τους πελάτες να έχουν πρόσβαση στις διάφορες διαθέσιμες πηγές πληροφόρησης για την αγορά, να κατανοούν τις εν λόγω πληροφορίες και να ενεργούν βάσει αυτών. Συνεπώς, θα πρέπει να βελτιωθεί η συγκρισιμότητα των προσφορών, μέσω κατάλληλης ενημέρωσης των πελατών βάσει εργαλείων σύγκρισης για πελάτες, και θα πρέπει να αρθούν οι αδικαιολόγητοι φραγμοί στην αλλαγή χωρίς να περιορίζονται αδικαιολόγητα οι επιλογές των πελατών. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας οι προμηθευτές να παρέχουν στους πελάτες σαφείς και κατανοητές προσυμβατικές πληροφορίες, ώστε οι πελάτες να έχουν πλήρη επίγνωση των λεπτομερειών και των συνεπειών της σύμβασης.

(43)

Τα ανεξάρτητα εργαλεία σύγκρισης, όπως οι ιστότοποι, αποτελούν αποτελεσματικό μέσο που επιτρέπουν στους μικρότερους πελάτες να αξιολογούν τα πλεονεκτήματα διαφόρων προσφορών ενέργειας που διατίθενται στην αγορά. Στόχος τους θα πρέπει να είναι να περιλαμβάνουν το ευρύτερο δυνατό φάσμα διαθέσιμων προσφορών και να καλύπτουν την αγορά κατά τον μεγαλύτερο εφικτό βαθμό, ώστε να παρέχουν στον πελάτη αντιπροσωπευτική επισκόπηση. Όταν οι περιβαλλοντικές επιδόσεις προωθούνται ως βασικό χαρακτηριστικό της προσφοράς, τα εργαλεία σύγκρισης θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν περιγραφή των εν λόγω περιβαλλοντικών επιδόσεων. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι μικρότεροι πελάτες να έχουν πρόσβαση σε τουλάχιστον ένα εργαλείο σύγκρισης και οι πληροφορίες που παρέχονται σε τέτοια εργαλεία να είναι αξιόπιστες, αμερόληπτες, διαφανείς και εύληπτες. Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εξασφαλίζουν τα ανωτέρω μέσω εργαλείου σύγκρισης το οποίο διαχειρίζεται εθνική αρχή ή ιδιωτική εταιρεία και όσον αφορά τα κριτήρια για τα εργαλεία σύγκρισης να διαβουλεύονται με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των καταναλωτών.

(44)

Οι τελικοί πελάτες θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να καταναλώνουν, να αποθηκεύουν και να πωλούν αυτοπαραγόμενο ανανεώσιμο αέριο, τηρώντας παράλληλα το δίκαιο που ισχύει για την παραγωγή ανανεώσιμου αερίου, ιδίως σε σχέση με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, και να συμμετέχουν σε όλες τις αγορές φυσικού αερίου παρέχοντας βοηθητικές υπηρεσίες στο σύστημα, για παράδειγμα μέσω της αποθήκευσης ενέργειας, διατηρώντας παράλληλα τα δικαιώματά τους ως τελικοί πελάτες βάσει της παρούσας οδηγίας. Οι συλλογικές ρυθμίσεις μεταξύ ενεργών πελατών παρέχουν ευκαιρίες για παρόχους υπηρεσιών και τοπικές επιχειρήσεις, ιδίως ΜΜΕ, ώστε να συμβάλλουν στην εξισορρόπηση και την ευελιξία του συστήματος. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να έχουν διαφορετικές διατάξεις στην εθνική τους νομοθεσία όσον αφορά τους φόρους και τα τέλη για τους μεμονωμένους και τους από κοινού δρώντες ενεργούς πελάτες.

(45)

Οι λογαριασμοί και οι πληροφορίες τιμολόγησης είναι σημαντικά μέσα για την ενημέρωση και την ενίσχυση της θέσης των τελικών πελατών. Οι λογαριασμοί ενέργειας αποτελούν τη συνηθέστερη ανησυχία και αιτία παραπόνων των καταναλωτών και παράγοντα που συμβάλλει σε διαρκώς χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης και συμμετοχής των καταναλωτών στον τομέα του φυσικού αερίου. Επιπλέον, οι διατάξεις σχετικά με τις πληροφορίες τιμολόγησης στον τομέα του αερίου υπολείπονται των δικαιωμάτων που παραχωρούνται στους καταναλωτές στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, είναι αναγκαίο να ευθυγραμμιστούν οι εν λόγω διατάξεις και να καθοριστούν ελάχιστες απαιτήσεις για τους λογαριασμούς και τις πληροφορίες τιμολόγησης στον τομέα του αερίου, ώστε οι πελάτες να έχουν πρόσβαση σε διαφανείς, πλήρεις και κατανοητές πληροφορίες. Οι λογαριασμοί θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες στους τελικούς πελάτες σχετικά με την κατανάλωση και το κόστος τους, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και το ποσοστό ανανεώσιμου αερίου και αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, διευκολύνοντας έτσι τη σύγκριση μεταξύ των προσφορών κατά την αλλαγή προμηθευτή ή πηγής ενέργειας, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά τους ως καταναλωτών, για παράδειγμα σχετικά με την εναλλακτική επίλυση διαφορών. Επιπλέον, οι λογαριασμοί θα πρέπει να αποτελούν εργαλείο για την ενεργή συμμετοχή των καταναλωτών στην αγορά, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να διαχειρίζονται τις καταναλωτικές τους συνήθειες και να κάνουν πιο οικολογικές επιλογές. Είναι σημαντικό να παρέχονται πλήρεις και ακριβείς πληροφορίες στους καταναλωτές, ώστε να διασφαλίζεται ότι γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και, ως εκ τούτου, ότι μπορούν να εκφράσουν την προτίμησή τους για τους πιο βιώσιμους φορείς ενέργειας. Συνεπώς, η οδηγία (ΕΕ) 2023/1791/ΕΚ θα πρέπει να τροποποιηθεί αναλόγως.

(46)

Η τακτική παροχή ακριβών πληροφοριών τιμολόγησης με βάση την πραγματική κατανάλωση φυσικού αερίου αποτελεί σημαντικό εργαλείο για να μπορούν οι πελάτες να ελέγχουν την κατανάλωση φυσικού αερίου τους και το σχετικό κόστος. Ωστόσο, οι πελάτες, ιδίως οι οικιακοί, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ευέλικτες ρυθμίσεις για τις πληρωμές των λογαριασμών τους αυτές καθαυτές.

(47)

Βασική πτυχή της προμήθειας των πελατών είναι η πρόσβαση σε αντικειμενικά και διαφανή δεδομένα που αφορούν την κατανάλωση. Επομένως, οι καταναλωτές θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα κατανάλωσής τους, τις συναφείς τιμές και τις δαπάνες εξυπηρέτησης, συμπεριλαμβανομένης της τιμής πρόσθετων υπηρεσιών, όπως υπηρεσίες ασφάλισης και υπηρεσίες ενεργειακής απόδοσης, κατά περίπτωση, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να ζητούν από τους ανταγωνιστές να υποβάλουν προσφορές βάσει των πληροφοριών αυτών. Οι καταναλωτές θα πρέπει επίσης να έχουν το δικαίωμα ορθής ενημέρωσης σχετικά με την ενέργεια που καταναλώνουν. Οι προπληρωμές δεν θα πρέπει να θέτουν τους χρήστες σε δυσανάλογα δυσμενή θέση, ενώ τα διάφορα συστήματα πληρωμής δεν πρέπει να εισάγουν διακρίσεις. Η αρκετά συχνή παροχή πληροφοριών προς τους καταναλωτές σχετικά με το κόστος της ενέργειας θα πρέπει να δημιουργεί κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς θα παρέχει στους πελάτες άμεση ενημέρωση σχετικά με τα αποτελέσματα των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, και για την αλλαγή συμπεριφοράς.

(48)

Τυχόν εθνικές αποφάσεις σχετικά με την εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων μέτρησης φυσικού αερίου θα πρέπει να λαμβάνονται κατόπιν διενέργειας εκτίμησης κόστους-οφέλους. Οι εκτιμήσεις αυτές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα μακροπρόθεσμα οφέλη της εγκατάστασης έξυπνων συστημάτων μέτρησης για τους καταναλωτές και για ολόκληρη την αλυσίδα αξίας. Αν η εκτίμηση δείξει ότι η εισαγωγή παρόμοιων συστημάτων μέτρησης είναι οικονομικά εύλογη και αποδοτική από πλευράς κόστους μόνο για καταναλωτές με μια ορισμένη ποσότητα κατανάλωσης φυσικού αερίου, τα κράτη μέλη μπορούν να το λαμβάνουν αυτό υπόψη κατά την εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων. Εντούτοις, οι εκτιμήσεις αυτές θα πρέπει να επανεξετάζονται τακτικά όταν προκύπτουν σημαντικές αλλαγές στις υποκείμενες παραδοχές και σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον ανά τετραετία, δεδομένης της ταχύτητας των τεχνολογικών εξελίξεων. Περιορισμένες εφαρμογές έξυπνων συστημάτων μέτρησης, όπως πιλοτικά έργα και φάσεις δοκιμών, δεν θεωρούνται εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας.

(49)

Προκειμένου να διευκολυνθεί η ενεργή συμμετοχή των τελικών πελατών στην αγορά, τα έξυπνα συστήματα μέτρησης, κατά την εγκατάστασή τους, θα πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τη χρήση των σχετικών διαθέσιμων προτύπων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καθιστούν δυνατή τη διαλειτουργικότητα στο επίπεδο του μοντέλου δεδομένων και του επιπέδου εφαρμογής, τις βέλτιστες πρακτικές και τη σημασία της ανάπτυξης της ανταλλαγής δεδομένων, καθώς και τις μελλοντικές και καινοτόμες ενεργειακές υπηρεσίες. Επιπλέον, τα έξυπνα συστήματα μέτρησης που εγκαθίστανται δεν θα πρέπει να αποτελούν φραγμό στην αλλαγή προμηθευτή στην περίπτωση των καταναλωτών φυσικού αερίου, ενώ θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες για τον σκοπό τους λειτουργικές δυνατότητες, οι οποίες να επιτρέπουν στους τελικούς πελάτες να έχουν έγκαιρη πρόσβαση στα δεδομένα κατανάλωσής τους, να προσαρμόζουν την ενεργειακή τους συμπεριφορά, να ανταμείβονται για αυτό και να επιτυγχάνουν εξοικονόμηση στους λογαριασμούς τους. Θα πρέπει να παρέχονται συμβουλές στις ομάδες καταναλωτών σχετικά με τον τρόπο χρήσης των έξυπνων μετρητών με σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης.

(50)

Τα κράτη μέλη που δεν εγκαθιστούν συστηματικά έξυπνους μετρητές στο σύστημα φυσικού αερίου θα πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να επωφεληθούν από την εγκατάσταση έξυπνου μετρητή, εφόσον το ζητήσουν, με δίκαιους και εύλογους όρους, επιβαρυνόμενοι με τις συναφείς δαπάνες, και θα πρέπει να τους προσφέρουν κάθε συναφή πληροφορία.

(51)

Επί του παρόντος, στα κράτη μέλη έχουν αναπτυχθεί ή αναπτύσσονται διάφορα μοντέλα διαχείρισης δεδομένων μετά την εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων μέτρησης. Ανεξάρτητα από το μοντέλο διαχείρισης δεδομένων, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να θεσπίσουν διαφανείς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους να επιτρέπεται η πρόσβαση στα δεδομένα υπό αμερόληπτους όρους και να διασφαλίζουν το υψηλότερο επίπεδο κυβερνοασφάλειας και προστασίας των δεδομένων, καθώς και την αμεροληψία των οντοτήτων που επεξεργάζονται τα δεδομένα.

(52)

Εγγύηση για μεγαλύτερη προστασία των καταναλωτών αποτελεί η διαθεσιμότητα αποτελεσματικών μέσων επίλυσης των διαφορών για όλους τους καταναλωτές. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβλέπουν διαδικασίες για την ταχεία και αποτελεσματική εξέταση των καταγγελιών. Οι πληροφορίες σχετικά με τον χειρισμό των καταγγελιών θα πρέπει να παρέχονται στις συμβάσεις με τους πελάτες και στις πληροφορίες τιμολόγησης.

(53)

Κατά την εκτίμηση της λειτουργίας των μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη συμμετοχή και τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων φυσικού αερίου.

(54)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, όπως να προσφέρουν παροχές στο πλαίσιο των συστημάτων τους κοινωνικής ασφάλισης για να εξασφαλίζουν τον αναγκαίο εφοδιασμό των ευάλωτων πελατών, και να στηρίζουν βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης και την ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν με βιώσιμο τρόπο την ενεργειακή φτώχεια, μεταξύ άλλων και μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της φτώχειας. Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να διαφέρουν ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε κράτος μέλος και να περιλαμβάνουν μέτρα κοινωνικής ή ενεργειακής πολιτικής για την πληρωμή οποιωνδήποτε λογαριασμών φυσικού αερίου και υδρογόνου, για τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση σε κτίρια κατοικιών ή για την προστασία των καταναλωτών, όπως διασφαλίσεις σε περίπτωση αποσύνδεσης.

(55)

Οι συστάσεις (ΕΕ) 2020/1563 (27), της 14ης Οκτωβρίου 2020, και (ΕΕ) 2023/2407, της 20ής Οκτωβρίου 2023, της Επιτροπής (28) σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια καθορίζουν ορθές πρακτικές για τον ορισμό της ενεργειακής φτώχειας σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων κατάλληλων δεικτών για τη μέτρηση της ενεργειακής φτώχειας, καθώς και για διαρθρωτικά μέτρα και βελτιώσεις που μπορούν να λάβουν τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της ενεργειακής φτώχειας. Επισημαίνονται οι επενδύσεις σε διαρθρωτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της χαμηλής ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών και των συσκευών και την απανθρακοποίηση και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και άλλα μέτρα με στόχο την παροχή πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο μείωσης των λογαριασμών ενέργειας και εισαγωγής πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας, τη στήριξη των πολιτών ώστε να ενταχθούν στις ενεργειακές κοινότητες ή την ενθάρρυνση της μετάβασης σε λύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

(56)

Η αποσύνδεση επηρεάζει σημαντικά την πρόσβαση των πελατών στην προμήθεια φυσικού αερίου που χρειάζονται, ιδίως, για τη θέρμανση των κατοικιών τους. Οι πελάτες που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια και οι ευάλωτοι πελάτες επηρεάζονται ιδιαίτερα από τις αποσυνδέσεις από το φυσικό αέριο και τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη της αποσύνδεσης των εν λόγω πελατών για οικονομικούς ή εμπορικούς λόγους. Τα κράτη μέλη διαθέτουν πλήθος εργαλείων και ορθών πρακτικών που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, απαγορεύσεις αποσύνδεσης καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ή εποχικές, πρόληψη των χρεών και βιώσιμες λύσεις για τη στήριξη των πελατών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πληρωμή των λογαριασμών ενέργειας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίζουν τα πλέον κατάλληλα εργαλεία με βάση τις εθνικές τους περιστάσεις. Τα μέτρα αυτά δεν θα πρέπει να επηρεάζουν την προσωρινή αποσύνδεση πελατών από τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, χωρίς προειδοποίηση όταν η αποσύνδεση γίνεται για λόγους ασφαλείας, και με προειδοποίηση, όπου είναι εφικτό, όταν γίνεται για λόγους συντήρησης.

(57)

Οι πελάτες έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν διαδικασίες υποβολής καταγγελιών τις οποίες διαχειρίζονται οι προμηθευτές τους, καθώς και διαδικασίες εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, προκειμένου τα δικαιώματά τους να εφαρμόζονται αποτελεσματικά και να μην περιέρχονται σε μειονεκτική θέση σε περίπτωση διαφωνίας με τους προμηθευτές, ιδίως όσον αφορά τους λογαριασμούς ή το οφειλόμενο ποσό. Όταν οι πελάτες χρησιμοποιούν τις εν λόγω διαδικασίες, οι προμηθευτές δεν θα πρέπει να καταγγέλλουν τις συμβάσεις με βάση πραγματικά περιστατικά που εξακολουθούν να αμφισβητούνται. Τόσο οι προμηθευτές όσο και οι πελάτες θα πρέπει να συνεχίσουν να ανταποκρίνονται στα συμβατικά τους δικαιώματα και υποχρεώσεις, ιδίως όσον αφορά την προμήθεια και την πληρωμή φυσικού αερίου, οι δε διαδικασίες υποβολής καταγγελιών δεν θα πρέπει να αποτελούν εφαλτήριο για καταχρήσεις που να επιτρέπουν στους πελάτες να μην τηρούν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένης της πληρωμής των λογαριασμών τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίζουν κατάλληλα μέτρα ώστε οι εν λόγω διαδικασίες καταγγελίας ή επίλυσης διαφορών να μην χρησιμοποιούνται με στρεβλό τρόπο.

(58)

Για να διασφαλίζεται ο αδιάλειπτος εφοδιασμός των καταναλωτών, ιδίως σε περιπτώσεις αδυναμίας του προμηθευτή να τηρήσει τις υποχρεώσεις του, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν καθεστώς ύστατου προμηθευτή ή να λάβουν ισοδύναμα μέτρα. Θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να ορίζεται ο ύστατος προμηθευτής είτε πριν από την εκδήλωση της αδυναμίας του προμηθευτή να τηρήσει τις υποχρεώσεις του, είτε τη στιγμή της εκδήλωσης της εν λόγω αδυναμίας. Ο εν λόγω ύστατος προμηθευτής μπορεί να αντιμετωπίζεται ως πάροχος καθολικής υπηρεσίας. Ύστατος προμηθευτής μπορεί να είναι το τμήμα πωλήσεων μιας κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης που εκτελεί επίσης καθήκοντα διανομής, υπό την προϋπόθεση ότι πληροί τις απαιτήσεις διαχωρισμού της παρούσας οδηγίας. Ωστόσο, αυτό δεν θα πρέπει να συνεπάγεται υποχρέωση των κρατών μελών να προμηθεύουν σε καθορισμένη ελάχιστη τιμή. Όταν ένα κράτος μέλος υποχρεώνει έναν ύστατο προμηθευτή να προμηθεύει φυσικό αέριο σε πελάτη που δεν λαμβάνει προσφορές βασιζόμενες στην αγορά, θα πρέπει να εφαρμόζονται οι όροι που ορίζονται στο άρθρο 4 της παρούσας οδηγίας και η υποχρέωση μπορεί να περιλαμβάνει ρυθμιζόμενη τιμή μόνο εφόσον ο πελάτης δικαιούται να επωφελείται από ρυθμιζόμενες τιμές. Κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον οι προσφορές που λαμβάνουν οι μη οικιακοί πελάτες βασίζονται στην αγορά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις επιμέρους εμπορικές και τεχνικές περιστάσεις. Σε περίπτωση που, πριν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας, κράτος μέλος έχει ήδη ορίσει ύστατο προμηθευτή φυσικού αερίου μέσω δίκαιης, διαφανούς και αμερόληπτης διαδικασίας, δεν είναι αναγκαίο να δρομολογήσει νέα διαδικασία για τον ορισμό του ύστατου προμηθευτή.

(59)

Η απλούστευση και ο εξορθολογισμός των διαδικασιών χορήγησης διοικητικών αδειών και ο καθορισμός σαφών προθεσμιών για τη λήψη αποφάσεων από τις αρχές που είναι αρμόδιες για την έκδοση αδειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εγκαταστάσεις παραγωγής υδρογόνου και οι υποδομές συστήματος υδρογόνου μπορούν να αναπτυχθούν με ικανοποιητικό ρυθμό χωρίς να παρεμποδίζονται οι δημόσιες διαβουλεύσεις. Θα πρέπει να ζητηθεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με την επιτευχθείσα πρόοδο. Η αποδοχή του προϋφιστάμενου καθεστώτος αδειών (όπως ειδικές άδειες, συναινέσεις, εκχωρήσεις ή εγκρίσεις) που χορηγούνταν βάσει του εθνικού δικαίου που διέπει την κατασκευή και λειτουργία των υφιστάμενων αγωγών φυσικού αερίου και άλλων παγίων στοιχείων του δικτύου είναι απαραίτητη όταν ο μεταφερόμενος αέριος φορέας ενέργειας σε αγωγό φυσικού αερίου αλλάζει από φυσικό αέριο σε (καθαρό) υδρογόνο. Η εν λόγω αποδοχή του προϋφιστάμενου καθεστώτος αδειών δεν θα πρέπει να επηρεάζει την ισχύ των τεχνικών απαιτήσεων ασφάλειας για τις υποδομές υδρογόνου ούτε τη δυνατότητα των αρμόδιων αρχών να παρακολουθούν τη συμμόρφωση με τις εν λόγω απαιτήσεις και να λαμβάνουν κατάλληλα και αναλογικά μέτρα επιβολής, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής ανάκλησης των αδειών με ρήτρα κεκτημένων δικαιωμάτων, εφόσον δικαιολογείται. Με τον τρόπο αυτό θα αποφευχθούν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στην αναπροσαρμογή της χρήσης των υφιστάμενων αγωγών φυσικού αερίου και άλλων πάγιων στοιχείων του δικτύου για τη μεταφορά υδρογόνου. Θα πρέπει να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οι όροι για τη χορήγηση αδειών για υποδομές συστήματος υδρογόνου να είναι ουσιωδώς διαφορετικοί, εκτός εάν αυτό δικαιολογείται επαρκώς. Τυχόν ζητήματα τεχνικής ασφάλειας θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια διαφοροποιημένη προσέγγιση όσον αφορά την αποδοχή του προϋφιστάμενου καθεστώτος ή την έκδοση νέων αδειών. Οι διατάξεις σχετικά με τις διαδικασίες αδειοδότησης θα πρέπει να εφαρμόζονται με την επιφύλαξη του διεθνούς και του ενωσιακού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Όταν δικαιολογείται δεόντως λόγω έκτακτων περιστάσεων, θα πρέπει να είναι δυνατή η παράταση των προθεσμιών για τις διαδικασίες αδειοδότησης έως και κατά ένα έτος.

(60)

Σκοπός της παροχής καθοδήγησης στους αιτούντες καθ’ όλη τη διάρκεια των διαδικασιών υποβολής αίτησης και χορήγησης διοικητικών αδειών μέσω διοικητικού σημείου επαφής είναι να μειωθεί η πολυπλοκότητα για τους φορείς ανάπτυξης έργων και να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και η διαφάνεια. Η δυνατότητα υποβολής των σχετικών εγγράφων σε ψηφιακή μορφή και η διαθεσιμότητα εγχειριδίου διαδικασιών για τους αιτούντες θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποτελεσματικότητα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αρχές που διεκπεραιώνουν τις διαδικασίες αδειοδότησης συμμετέχουν ενεργά στην αντιμετώπιση των εναπομενόντων φραγμών, συμπεριλαμβανομένων των μη χρηματοοικονομικών φραγμών, όπως η ανεπάρκεια γνώσεων, ψηφιακών και ανθρώπινων πόρων που εμποδίζει τη διεκπεραίωση του αυξανόμενου αριθμού διαδικασιών αδειοδότησης. Οι διαδικασίες αδειοδότησης για τις συνδέσεις στο δίκτυο μεταφοράς ή διανομής δεν θα πρέπει να παρεμποδίζονται από έλλειψη διοικητικής ικανότητας. Επιπλέον, οι εν λόγω διαδικασίες αδειοδότησης δεν θα πρέπει να θέτουν εμπόδια σε σχέση με την επίτευξη του εθνικού στόχου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

(61)

Χωρίς τον αποτελεσματικό διαχωρισμό των δικτύων από τις δραστηριότητες παραγωγής και προμήθειας (αποτελεσματικός διαχωρισμός), υπάρχει κίνδυνος διακρίσεων στην εκμετάλλευση των δικτύων, αλλά και στην παροχή κινήτρων στις κάθετα ολοκληρωμένες επιχειρήσεις για να κάνουν τις αναγκαίες επενδύσεις στα δίκτυά τους.

(62)

Ο αποτελεσματικός διαχωρισμός μπορεί να γίνει μόνον με την άρση του κινήτρου για τις κάθετα ολοκληρωμένες επιχειρήσεις να κάνουν διακρίσεις κατά των ανταγωνιστών τους όσον αφορά την πρόσβαση στο δίκτυο και τις επενδύσεις. Ο διαχωρισμός της ιδιοκτησίας, πράγμα που προϋποθέτει ότι ο ιδιοκτήτης δικτύου ορίζεται ως ο διαχειριστής του συστήματος και είναι ανεξάρτητος από συμφέροντα προμήθειας και παραγωγής, είναι σαφώς αποτελεσματικός τρόπος για την επίλυση της εγγενούς σύγκρουσης συμφερόντων και την εξασφάλιση του εφοδιασμού. Για τον λόγο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το ψήφισμά του της 10ης Ιουλίου 2007 σχετικά με τις προοπτικές για τις εσωτερικές αγορές αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, αναφέρει τον διαχωρισμό μεταφοράς και ιδιοκτησίας ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την άνευ διακρίσεων προώθηση των επενδύσεων υποδομής, τη δίκαιη πρόσβαση των νεοεισερχομένων στο δίκτυο και τη διαφάνεια της αγοράς. Στο πλαίσιο του διαχωρισμού της ιδιοκτησίας θα πρέπει κατά συνέπεια να απαιτείται από τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι το αυτό πρόσωπο δεν μπορεί να ελέγχει μια επιχείρηση παραγωγής ή προμήθειας και, ταυτοχρόνως, να ασκεί έλεγχο ή δικαιώματα σε διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή σε σύστημα μεταφοράς. Αντιστρόφως, πρέπει να αποκλείεται η δυνατότητα να ασκεί έλεγχο ή δικαιώματα σε επιχείρηση παραγωγής ή προμήθειας όποιος ελέγχει σύστημα μεταφοράς ή διαχειριστή συστήματος μεταφοράς. Εντός των ορίων αυτών, μια επιχείρηση παραγωγής ή προμήθειας θα πρέπει να μπορεί να έχει μειοψηφική συμμετοχή σε διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή σύστημα μεταφοράς.

(63)

Οποιοδήποτε σύστημα διαχωρισμού θα πρέπει να είναι αποτελεσματικό όσον αφορά την άρση τυχόν συγκρούσεων συμφερόντων μεταξύ παραγωγών, προμηθευτών και διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς, ώστε να δοθούν κίνητρα για τις απαραίτητες επενδύσεις και να εξασφαλισθεί η πρόσβαση των νεοεισερχομένων στην αγορά στο πλαίσιο ενός διαφανούς και αποτελεσματικού ρυθμιστικού καθεστώτος και δεν πρέπει να δημιουργήσει επαχθές και δύσχρηστο ρυθμιστικό καθεστώς για τις ρυθμιστικές αρχές.

(64)

Ο ορισμός του όρου «έλεγχος» στην παρούσα οδηγία ευθυγραμμίζεται με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 του Συμβουλίου (29).

(65)

Λαμβάνοντας υπόψη τους κάθετους δεσμούς μεταξύ των κλάδων της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου, οι διατάξεις για τον διαχωρισμό θα πρέπει να εφαρμοστούν οριζόντια στους κλάδους του φυσικού αερίου, του υδρογόνου και της ηλεκτρικής ενέργειας, όπως αναφέρεται λεπτομερώς στην παρούσα οδηγία.

(66)

Όσον αφορά τον τομέα του υδρογόνου, οι κανόνες για τον κάθετο διαχωρισμό θα πρέπει να εφαρμόζονται χωρίς καθυστέρηση. Αυτό είναι προτιμότερο από τον δαπανηρό εκ των υστέρων διαχωρισμό που θα μπορούσε να είναι απαραίτητος σε περίπτωση που ο τομέας αναπτύξει ισχυρή κάθετη ολοκλήρωση.

(67)

Στο πλαίσιο του διαχωρισμού της ιδιοκτησίας, για να εξασφαλιστεί η πλήρης ανεξαρτησία της εκμετάλλευσης του δικτύου από συμφέροντα προμήθειας και παραγωγής και για να αποφευχθούν οι ανταλλαγές οποιωνδήποτε εμπιστευτικών πληροφοριών, θα πρέπει να μην είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή συστήματος μεταφοράς πρόσωπο το οποίο είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου επιχείρησης που εκτελεί οποιαδήποτε από τις λειτουργίες παραγωγής ή προμήθειας. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να μην έχει το δικαίωμα να διορίζει μέλη του διοικητικού συμβουλίου διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή συστήματος μεταφοράς πρόσωπο το οποίο ασκεί έλεγχο ή οιοδήποτε δικαίωμα σε επιχείρηση παραγωγής ή προμήθειας.

(68)

Η καθιέρωση διαχειριστών συστήματος ή διαχειριστή μεταφοράς ανεξάρτητων από συμφέροντα προμήθειας και παραγωγής θα πρέπει να καθιστά δυνατόν να διατηρούν οι κάθετα ολοκληρωμένες επιχειρήσεις την ιδιοκτησία των πάγιων στοιχείων του δικτύου, διασφαλίζοντας παράλληλα τον αποτελεσματικό διαχωρισμό συμφερόντων, υπό τον όρο ότι ο ανεξάρτητος διαχειριστής συστήματος ή ο ανεξάρτητος διαχειριστής μεταφοράς ασκεί όλες τις δραστηριότητες του διαχειριστή συστήματος και ότι έχουν θεσπισθεί λεπτομερείς κανονιστικές ρυθμίσεις και εκτενείς μηχανισμοί ρυθμιστικού ελέγχου.

(69)

Σε περίπτωση που στις 3 Σεπτεμβρίου 2009, όταν επιχείρηση στην οποία ανήκει σύστημα μεταφοράς ήταν μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης, θα πρέπει να παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να επιλέγουν μεταξύ του διαχωρισμού της ιδιοκτησίας και της καθιέρωσης διαχειριστών συστήματος ή μεταφοράς ανεξάρτητων από συμφέροντα προμήθειας και παραγωγής.

(70)

Προκειμένου να διαφυλαχθούν πλήρως τα συμφέροντα των μετόχων των κάθετα ολοκληρωμένων επιχειρήσεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν να εφαρμόσουν τον διαχωρισμό της ιδιοκτησίας είτε μέσω άμεσης πώλησης είτε μέσω διάσπασης των μετοχών της κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης σε μετοχές της επιχείρησης δικτύου και σε μετοχές των εναπομενουσών επιχειρήσεων προμήθειας και παραγωγής, υπό τον όρο ότι τηρούνται οι απαιτήσεις που προκύπτουν από τον διαχωρισμό της ιδιοκτησίας.

(71)

Η πλήρης αποτελεσματικότητα της καθιέρωσης ανεξάρτητου διαχειριστή συστήματος ή ανεξάρτητου διαχειριστή μεταφοράς θα πρέπει να εξασφαλιστεί με ειδικούς πρόσθετους κανόνες. Οι κανόνες για τον ανεξάρτητο διαχειριστή μεταφοράς προσφέρουν ένα κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο που εγγυάται τον θεμιτό ανταγωνισμό, επαρκείς επενδύσεις, πρόσβαση των νεοεισερχομένων στην αγορά και ολοκλήρωση της αγοράς φυσικού αερίου και υδρογόνου. Ο αποτελεσματικός διαχωρισμός μέσω των διατάξεων για τον ανεξάρτητο διαχειριστή μεταφοράς βασίζεται σε έναν πυλώνα οργανωτικών μέτρων και μέτρων για τη διοίκηση των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και σε έναν πυλώνα μέτρων για τις επενδύσεις, τη σύνδεση νέων δυναμικοτήτων παραγωγής με το δίκτυο και την ενοποίηση των αγορών μέσω της περιφερειακής συνεργασίας. Η ανεξαρτησία του διαχειριστή μεταφοράς θα πρέπει επίσης, μεταξύ άλλων, να εξασφαλισθεί με ορισμένες περιόδους υπαναχώρησης κατά τη διάρκεια των οποίων δεν ασκείται στην κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση διαχειριστική ή άλλη συναφής δραστηριότητα που να παρέχει πρόσβαση στις αυτές πληροφορίες οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν ληφθεί σε διαχειριστική θέση.

(72)

Προκειμένου να αναπτυχθεί ανταγωνισμός στις εσωτερικές αγορές φυσικού αερίου και υδρογόνου, οι μεγάλοι μη οικιακοί πελάτες, οι οποίοι ασκούν μεγάλης κλίμακας εμπορική δραστηριότητα, θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλέγουν τους προμηθευτές τους και να συνάπτουν συμβάσεις για την κάλυψη των απαιτήσεών τους σε φυσικό αέριο και υδρογόνο με περισσότερους προμηθευτές. Οι πελάτες αυτοί θα πρέπει να προστατεύονται εναντίον ρητρών αποκλειστικότητας οι οποίες συνεπάγονται τον αποκλεισμό ανταγωνιστικών ή/και συμπληρωματικών προσφορών.

(73)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν πλήρη διαχωρισμό της ιδιοκτησίας εντός της επικράτειάς τους. Εάν κράτος μέλος έχει ασκήσει το δικαίωμά του αυτό, η επιχείρηση δεν θα πρέπει να έχει δικαίωμα να εφαρμόσει την επιλογή ανεξάρτητου διαχειριστή συστήματος ή ανεξάρτητου διαχειριστή μεταφοράς, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στην παρούσα οδηγία. Επιπλέον, επιχειρήσεις οι οποίες ασκούν οποιαδήποτε από τις δραστηριότητες παραγωγής ή προμήθειας δεν θα πρέπει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, να ασκούν έλεγχο ή δικαιώματα επί διαχειριστή συστήματος μεταφοράς από κράτος μέλος που έχει επιλέξει πλήρη διαχωρισμό της ιδιοκτησίας.

(74)

Στην εσωτερική αγορά φυσικού αερίου υπάρχουν διάφορες μορφές οργάνωσης της αγοράς. Τα μέτρα τα οποία δύνανται να λαμβάνουν τα κράτη μέλη προκειμένου να εξασφαλίσουν ισότιμους όρους ανταγωνισμού θα πρέπει να βασίζονται σε επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος. Θα πρέπει να ζητείται η γνώμη της Επιτροπής ως προς τη συμβατότητα των μέτρων με τη ΣΛΕΕ και το λοιπό σχετικό ενωσιακό δίκαιο.

(75)

Η υλοποίηση του αποτελεσματικού διαχωρισμού πρέπει να τηρεί την αρχή της μη διάκρισης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Για τον σκοπό αυτό, δεν θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα στο αυτό πρόσωπο να ασκεί οποιοδήποτε έλεγχο ή δικαίωμα, κατά παραβίαση των κανόνων περί διαχωρισμού της ιδιοκτησίας ή της επιλογής του ανεξάρτητου διαχειριστή συστήματος, είτε μεμονωμένα είτε από κοινού, στη σύνθεση, την ψηφοφορία ή τη λήψη αποφάσεων των οργάνων τόσο των διαχειριστών συστήματος μεταφοράς ή των συστημάτων μεταφοράς όσο και των επιχειρήσεων παραγωγής ή προμήθειας. Όσον αφορά τον διαχωρισμό της ιδιοκτησίας και τη λύση του ανεξάρτητου διαχειριστή συστήματος, εφόσον το εν λόγω κράτος μέλος είναι σε θέση να αποδείξει ότι τηρείται η ως άνω απαίτηση, δύο χωριστοί δημόσιοι φορείς θα πρέπει να μπορούν να ελέγχουν τις δραστηριότητες παραγωγής και εφοδιασμού αφενός και τις δραστηριότητες μεταφοράς αφετέρου.

(76)

Ο πλήρως αποτελεσματικός διαχωρισμός όσον αφορά τις δραστηριότητες δικτύου και τις δραστηριότητες προμήθειας και παραγωγής θα πρέπει να εφαρμοσθεί σε ολόκληρη την Ένωση, τόσο για τις ενωσιακές όσο και για τις επιχειρήσεις τρίτων χωρών. Προκειμένου να διασφαλισθεί ότι οι δραστηριότητες δικτύου και οι δραστηριότητες προμήθειας και παραγωγής σε ολόκληρη την Ένωση παραμένουν ανεξάρτητες μεταξύ τους, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να έχουν την εξουσία να αρνούνται την πιστοποίηση διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς που δεν συμμορφώνονται προς τους κανόνες διαχωρισμού. Για να εξασφαλιστεί η συνεπής εφαρμογή των κανόνων αυτών σε ολόκληρη την Ένωση, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη στο έπακρο τη γνώμη της Επιτροπής όταν αυτή λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με την πιστοποίηση. Περαιτέρω, για να εξασφαλιστεί η τήρηση των διεθνών υποχρεώσεων της Ένωσης, καθώς και η αλληλεγγύη και η ενεργειακή ασφάλεια εντός της Ένωσης, η Επιτροπή θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να δώσει τη γνώμη της σχετικά με την πιστοποίηση σε σχέση με τον ιδιοκτήτη ή διαχειριστή συστήματος μεταφοράς που ελέγχεται από πρόσωπο από τρίτη χώρα. Κατά τη διενέργεια αυτής της εκτίμησης, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις εμπορικές σχέσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τα κίνητρα και την ικανότητα του φορέα εκμετάλλευσης να εκτελεί τα καθήκοντά του, καθώς και τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ένωσης και οποιαδήποτε άλλα συγκεκριμένα γεγονότα και περιστάσεις της υπόθεσης. Τέτοια γεγονότα και περιστάσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν την εργαλειοποίηση των μειώσεων των προμηθειών φυσικού αερίου και τη χειραγώγηση των αγορών μέσω σκόπιμων διαταραχών των ροών φυσικού αερίου με σαφή δυνατότητα άμεσης και σοβαρής επίπτωσης στα ουσιώδη διεθνή συμφέροντα ασφάλειας της Ένωσης και των κρατών μελών.

(77)

Τα δίκτυα αγωγών υδρογόνου θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό μέσο αποδοτικής και βιώσιμης χερσαίας και υπεράκτιας μεταφοράς υδρογόνου. Λόγω των υψηλών κεφαλαιουχικών δαπανών που απαιτούνται για την κατασκευή τους, τα δίκτυα αγωγών υδρογόνου θα μπορούσαν να καταστούν φυσικά μονοπώλια. Η πείρα από τη ρύθμιση των αγορών φυσικού αερίου κατέδειξε τη σημασία της διασφάλισης ανοικτής και αμερόληπτης πρόσβασης στα δίκτυα αγωγών με σκοπό τη διαφύλαξη του ανταγωνισμού στις αγορές βασικών προϊόντων. Ως εκ τούτου, οι καθιερωμένες αρχές λειτουργίας των δικτύων, όπως η πρόσβαση τρίτων μερών, θα πρέπει να εφαρμόζονται στα χερσαία και υπεράκτια δίκτυα υδρογόνου στην Ένωση.

(78)

Οι ορισμοί της «μεταφοράς υδρογόνου» και της «διανομής υδρογόνου» στην παρούσα οδηγία θα πρέπει να βασίζονται στις λειτουργίες των σχετικών κατηγοριών δικτύου και στους τύπους συνδεδεμένων υποδομών.

(79)

Η λειτουργία των αγωγών διασύνδεσης υδρογόνου, ως δίκτυα υδρογόνου που εξυπηρετούν τον σημαντικό σκοπό της σύνδεσης των εθνικών δικτύων υδρογόνου των κρατών μελών, θα πρέπει να διενεργείται από διαχειριστές δικτύων μεταφοράς υδρογόνου. Σε πολύ περιορισμένες περιπτώσεις και όταν ένα δίκτυο διανομής υδρογόνου ορίζεται στο σχετικό πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου, είναι δυνατόν να συνδέεται με δίκτυο μεταφοράς υδρογόνου σε άλλο κράτος μέλος. Υπό την προϋπόθεση ότι το εν λόγω δίκτυο διανομής δεν συνδέεται επιπλέον και με δίκτυο μεταφοράς ή διανομής υδρογόνου στο κράτος μέλος στο οποίο βρίσκεται το δίκτυο διανομής υδρογόνου, θα πρέπει να λειτουργεί ως δίκτυο διανομής υδρογόνου.

(80)

Τα δίκτυα διανομής υδρογόνου, τα οποία εξυπηρετούν κυρίως τον σκοπό της προμήθειας άμεσα συνδεδεμένων πελατών, θα πρέπει να επωφελούνται από ένα απλούστερο καθεστώς όσον αφορά τον κάθετο διαχωρισμό και τον σχεδιασμό του δικτύου. Τα δίκτυα αυτά δεν θα πρέπει να περιλαμβάνουν αγωγούς διασύνδεσης υδρογόνου ή συνδέσεις με σημαντικές υποδομές, όπως τερματικούς σταθμούς ή υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας ή —εκτός εάν το εν λόγω δίκτυο είναι αναπροσαρμοσμένο δίκτυο φυσικού αερίου— ή με αγωγούς διασύνδεσης υδρογόνου. Στη σύνδεση μεταξύ μιας μεγάλης κλίμακας υπόγειας εγκατάστασης αποθήκευσης και ενός συστήματος διανομής, τα οποία αμφότερα έχουν αναπροσαρμοστεί για τη χρήση υδρογόνου, μπορεί να κατασκευαστεί νέος αγωγός σύνδεσης μικρών αποστάσεων για τη μεταφορά υδρογόνου μεταξύ τους ως επέκταση του υφιστάμενου συστήματος διανομής. Ωστόσο, η σύνδεση μικρότερων υπόγειων ή υπέργειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης υδρογόνου, συμπεριλαμβανομένων εύκολα αναπαραγώγιμων δεξαμενών αποθήκευσης υδρογόνου, με δίκτυα διανομής υδρογόνου δεν θα πρέπει να περιορίζεται, καθώς αναμένεται να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην εξισορρόπηση των εν λόγω δικτύων.

(81)

Η λειτουργία των δικτύων υδρογόνου θα πρέπει να διαχωριστεί από τις δραστηριότητες παραγωγής και προμήθειας ενέργειας, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων για τους διαχειριστές δικτύων. Ο διαρθρωτικός διαχωρισμός της ιδιοκτησίας των δικτύων μεταφοράς υδρογόνου και της συμμετοχής στην παραγωγή και προμήθεια ενέργειας εγγυάται την απουσία τέτοιων συγκρούσεων συμφερόντων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να βασίζονται στο εναλλακτικό μοντέλο διαχωρισμού του ολοκληρωμένου διαχειριστή δικτύου μεταφοράς υδρογόνου για τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου που υπόκεινται στο μοντέλο διαχωρισμού του ανεξάρτητου διαχειριστή μεταφοράς και για τα υφιστάμενα κάθετα ολοκληρωμένα δίκτυα υδρογόνου. Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου που επωφελούνται από παρέκκλιση δυνάμει της παρούσας οδηγίας θα πρέπει να θεωρούνται πιστοποιημένοι ενόψει του καθορισμού του κατά πόσον είναι επιλέξιμοι για να χρησιμοποιούν το μοντέλο του ολοκληρωμένου διαχειριστή δικτύου μεταφοράς υδρογόνου. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να μπορούν να επιτρέπουν τη χρήση του μοντέλου του «ανεξάρτητου διαχειριστή δικτύου μεταφοράς υδρογόνου» ώστε να επιτρέπεται στους κάθετα ολοκληρωμένους ιδιοκτήτες δικτύων μεταφοράς υδρογόνου να διατηρήσουν την ιδιοκτησία των δικτύων τους, ενώ παράλληλα να διασφαλιστεί η αμερόληπτη λειτουργία των εν λόγω δικτύων.

(82)

Μολονότι η κοινή λειτουργία των δικτύων υδρογόνου και των δικτύων φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να δημιουργήσει συνέργειες και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να επιτρέπεται, οι δραστηριότητες λειτουργίας δικτύου μεταφοράς υδρογόνου θα πρέπει να οργανώνονται σε χωριστή νομική οντότητα προκειμένου να διασφαλίζεται η διαφάνεια όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τη χρήση των τιμολογίων πρόσβασης. Παρεκκλίσεις από την εν λόγω απαίτηση νομικού οριζόντιου διαχωρισμού θα πρέπει να χορηγούνται μόνο σε προσωρινή βάση, με την επιφύλαξη θετικής ανάλυσης κόστους-οφέλους και εκτίμησης των επιπτώσεων από τις ρυθμιστικές αρχές. Λόγω της απομακρυσμένης θέσης τους και του περιορισμένου μεγέθους της αγοράς τους, τέτοιες παρεκκλίσεις θα πρέπει να χορηγούνται αυτομάτως για την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία έως το 2031. Σε κάθε περίπτωση, η διαφάνεια όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τη χρήση των τιμολογίων πρόσβασης θα πρέπει να διασφαλίζεται με σαφή και διαφανή διαχωρισμό των λογαριασμών υπό την παρακολούθηση των ρυθμιστικών αρχών. Όταν ένας διαχειριστής δικτύου υδρογόνου αποτελεί μέρος επιχείρησης που δραστηριοποιείται στη μεταφορά ή διανομή φυσικού αερίου ή ηλεκτρικής ενέργειας, ο διαχειριστής δικτύου θα πρέπει να υποβάλλει στη ρυθμιστική αρχή κατάλογο με λεπτομερή περιγραφή των πάγιων στοιχείων υποδομής των επιχειρήσεων όσον αφορά την κατανομή του δικτύου στη χρήση υδρογόνου ή φυσικού αερίου, με στόχο τη διασφάλιση πλήρους διαφάνειας όσον αφορά τον διαχωρισμό της ρυθμιζόμενης περιουσιακής βάσης. Ο εν λόγω κατάλογος θα πρέπει να επικαιροποιείται σύμφωνα με τις συνήθεις διαδικασίες ελέγχου των λογαριασμών.

(83)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια όσον αφορά το κόστος και τη χρηματοδότηση των ρυθμιζόμενων δραστηριοτήτων, οι δραστηριότητες λειτουργίας των δικτύων μεταφοράς υδρογόνου θα πρέπει να διαχωρίζονται από άλλες δραστηριότητες λειτουργίας των δικτύων για άλλους φορείς ενέργειας, τουλάχιστον όσον αφορά τη νομική μορφή και τους λογαριασμούς των διαχειριστών δικτύων. Για το σκοπό του νομικού διαχωρισμού των διαχειριστών δικτύων μεταφοράς υδρογόνου, η δημιουργία θυγατρικής ή χωριστής νομικής οντότητας εντός της δομής του ομίλου του διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή διανομής φυσικού αερίου θα πρέπει να θεωρείται επαρκής, χωρίς την ανάγκη λειτουργικού διαχωρισμού της διακυβέρνησης ή διαχωρισμού της διοίκησης ή του προσωπικού. Ως εκ τούτου, η διαφάνεια όσον αφορά το κόστος και τη χρηματοδότηση των ρυθμιζόμενων δραστηριοτήτων θα πρέπει να επιτυγχάνεται χωρίς να χάνονται οι συνέργειες και τα οικονομικά πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να προσφέρει η λειτουργία περισσότερων δικτύων.

(84)

Τα δίκτυα υδρογόνου θα πρέπει να επιτρέπουν την πρόσβαση τρίτων μερών, προκειμένου να διασφαλίζονται ο ανταγωνισμός και ισότιμοι όροι ανταγωνισμού στην αγορά προμήθειας υδρογόνου. Η ρυθμιζόμενη πρόσβαση τρίτων βάσει ρυθμιζόμενων τιμολογίων πρόσβασης θα πρέπει να αποτελεί τον γενικό κανόνα μακροπρόθεσμα. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αναγκαία ευελιξία για τους διαχειριστές και να μειωθούν οι διοικητικές δαπάνες κατά τη φάση ανάπτυξης της αγοράς υδρογόνου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη επιλογή να επιτρέπουν τη χρήση πρόσβασης τρίτων μερών κατόπιν διαπραγμάτευσης έως τις 31 Δεκεμβρίου 2032.

(85)

Μόνο μέρη των φυσικών υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης που χρησιμοποιούνται για φυσικό αέριο, όπως κοιλότητες άλατος, ταμιευτήρες και εξαντλημένα σημεία άντλησης φυσικού αερίου, μπορούν να χρησιμοποιούνται και για υδρογόνο. Η διαθεσιμότητα αυτών των υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης υδρογόνου μεγάλης κλίμακας είναι περιορισμένη και άνισα κατανεμημένη μεταξύ των κρατών μελών. Δεδομένου του δυνητικά επωφελούς ρόλου της στη λειτουργία της μεταφοράς υδρογόνου και των αγορών υδρογόνου, η πρόσβαση σε τέτοιου είδους υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας θα πρέπει εν τέλει να υπόκειται σε ρυθμιζόμενη πρόσβαση τρίτων μερών, προκειμένου να διασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τους συμμετέχοντες στην αγορά. Ωστόσο, κατά τη φάση ανάπτυξης των αγορών υδρογόνου, θα πρέπει να υπάρχει ευελιξία, ούτως ώστε τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν επίσης καθεστώτα πρόσβασης κατόπιν διαπραγμάτευσης έως τις 31 Δεκεμβρίου 2032.

(86)

Αναμένεται ότι το υδρογόνο και τα παράγωγα υδρογόνου, όπως η αμμωνία ή οι υγροί οργανικοί φορείς υδρογόνου, θα εισάγονται στην Ένωση και θα μεταφέρονται εντός αυτής. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη βέβαιο με ποια μέσα και με ποια μορφή θα μεταφέρεται το υδρογόνο, ενώ πιθανολογείται διάφορα μέσα και μορφές να συνυπάρχουν και να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Η παρούσα οδηγία παρέχει ρυθμιστικό πλαίσιο για τις υποδομές και τις αγορές αέριου υδρογόνου. Κατά συνέπεια, μόνον όταν άλλες μορφές υδρογόνου ή παραγώγων και οι εγκαταστάσεις χειρισμού τους είναι σημαντικές για τη διασφάλιση της δημιουργίας ανταγωνιστικής αγοράς για το αέριο υδρογόνο, θα πρέπει να ορίζονται στην παρούσα οδηγία ο ρόλος τους και οι κανόνες που ισχύουν για αυτές.

(87)

Οι τερματικοί σταθμοί για την εκφόρτωση και τη μετατροπή υγρού υδρογόνου ή υγρής αμμωνίας που μεταφέρονται με πλοίο, σε αέριο υδρογόνο αποτελούν μέσο εισαγωγής υδρογόνου, αλλά ανταγωνίζονται άλλα μέσα μεταφοράς υδρογόνου. Παρότι θα πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση τρίτων μερών σε τέτοιους τερματικούς σταθμούς, τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν σύστημα πρόσβασης τρίτων μερών κατόπιν διαπραγμάτευσης με σκοπό τη μείωση του διοικητικού κόστους για τους φορείς εκμετάλλευσης και τις ρυθμιστικές αρχές. Η αποθήκευση που συνδέεται με τον τερματικό σταθμό και στην οποία παρέχεται πρόσβαση σε τρίτους θα πρέπει να είναι ανάλογη με τη δυναμικότητα του τερματικού σταθμού για μετατροπή και έγχυση υδρογόνου στο δίκτυο. Ωστόσο, η παροχή πρόσβασης τρίτων σε υπηρεσίες φόρτωσης φορτηγών ενδέχεται να μην είναι αναγκαία, υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω λειτουργία δεν αποτελεί βοηθητική υπηρεσία που συνδέεται με την επακόλουθη μετατροπή και έγχυση υδρογόνου στο δίκτυο.

(88)

Τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν τη σταδιακή κατάργηση του φυσικού αερίου προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για κλιματική ουδετερότητα που ορίζεται στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119 ή για άλλους τεχνικούς λόγους. Είναι σημαντικό να προβλέπεται σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέπει την άρνηση πρόσβασης και την πιθανή αποσύνδεση των χρηστών του δικτύου για την επίτευξη αυτών των στόχων πολιτικής. Θα πρέπει να είναι δυνατή η άρνηση πρόσβασης ή η αποσύνδεση χρηστών δικτύου σε σχέση με υποδομές που πρόκειται να τεθούν εκτός λειτουργίας σύμφωνα με το πρόγραμμα ανάπτυξης του δικτύου σε επίπεδο μεταφοράς ή για τις οποίες προβλέπεται θέση εκτός λειτουργίας σε επίπεδο διανομής. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα για την προστασία των χρηστών του δικτύου σε τέτοιες περιστάσεις· είναι δε σημαντικό οι αποφάσεις άρνησης πρόσβασης και αποσύνδεσης να υπόκεινται σε αντικειμενικά, διαφανή και αμερόληπτα κριτήρια καθοριζόμενα από τις ρυθμιστικές αρχές.

(89)

Τα υφιστάμενα κάθετα ολοκληρωμένα δίκτυα υδρογόνου θα πρέπει να είναι επιλέξιμα να ζητούν παρεκκλίσεις από τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας, υπό την προϋπόθεση ότι τα εν λόγω δίκτυα δεν επεκτείνονται σημαντικά και ότι μια τέτοια παρέκκλιση δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό ή στις υποδομές υδρογόνου ή στην ανάπτυξη της αγοράς, γεγονός που θα πρέπει να επαληθεύεται τακτικά.

(90)

Οι τοπικοί συνεργατικοί σχηματισμοί υδρογόνου θα πρέπει να αποτελούν σημαντικό δομικό στοιχείο της οικονομίας υδρογόνου της Ένωσης. Για τους εν λόγω συνεργατικούς σχηματισμούς θα μπορούσαν να ισχύουν απλουστευμένες ρυθμιστικές απαιτήσεις κατά τη φάση ανάπτυξης της αγοράς υδρογόνου, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή του διαχωρισμού της ιδιοκτησίας στα δίκτυα που προμηθεύουν συμμετέχοντες στην αγορά σε τέτοιους συνεργατικούς σχηματισμούς. Οι αντίστοιχες απλουστευμένες ρυθμιστικές απαιτήσεις θα πρέπει επίσης να καλύπτουν την ανάγκη για ρυθμιστική ευελιξία των άμεσων συνδέσεων αγωγών μεταξύ παραγωγών υδρογόνου και μεμονωμένων πελατών.

(91)

Οι αγωγοί διασύνδεσης με τρίτες χώρες μπορούν να χρησιμεύσουν ως μέσο μεταφοράς για εισαγωγές ή εξαγωγές υδρογόνου. Η εφαρμοσιμότητα της παρούσας οδηγίας σε αγωγούς υδρογόνου προς και από τρίτες χώρες θα πρέπει να περιοριστεί στο έδαφος των κρατών μελών. Οι κανόνες λειτουργίας των αγωγών διασύνδεσης υδρογόνου με τρίτες χώρες θα πρέπει να κατοχυρώνονται σε διεθνή συμφωνία μεταξύ της Ένωσης και των συνδεόμενων τρίτων χωρών. Διεθνής συμφωνία αυτού του είδους δεν θα πρέπει να θεωρείται αναγκαία όταν το κράτος μέλος που συνδέεται ή προτίθεται να συνδεθεί με τον αγωγό διασύνδεσης υδρογόνου διαπραγματεύεται και συνάπτει διακυβερνητική συμφωνία με τις οικείες τρίτες χώρες σύμφωνα με τη διαδικασία εξουσιοδότησης που προβλέπεται στην παρούσα οδηγία, για τη διασφάλιση ενός συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου και της συνεπούς εφαρμογής του για το σύνολο της υποδομής.

(92)

Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία των δικτύων υδρογόνου της Ένωσης, οι διαχειριστές δικτύων υδρογόνου θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για τη λειτουργία, τη συντήρηση και την ανάπτυξη του δικτύου σε στενή συνεργασία με άλλους διαχειριστές δικτύων υδρογόνου, καθώς και με άλλους διαχειριστές συστημάτων με τα οποία είναι συνδεδεμένα ή μπορούν να συνδεθούν τα δίκτυά τους, μεταξύ άλλων για τη διευκόλυνση της ενοποίησης του ενεργειακού συστήματος.

(93)

Οι διαχειριστές δικτύων μεταφοράς υδρογόνου θα πρέπει να επιφορτιστούν με την ανάπτυξη επαρκούς διασυνοριακής δυναμικότητας για τη μεταφορά υδρογόνου, η οποία να καλύπτει κάθε οικονομικά εύλογη και τεχνικά εφικτή ζήτηση για την εν λόγω δυναμικότητα, ώστε να καταστεί δυνατή η ενοποίηση της αγοράς.

(94)

Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στη μεταφορά και τη χρήση του υδρογόνου στην καθαρή του μορφή. Κατ’ αυτή την έννοια, είναι σημαντικό το μελλοντικό σύστημα υδρογόνου να μεταφέρει, να αποθηκεύει και να διαχειρίζεται υδρογόνο υψηλής καθαρότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις ποιότητας των τελικών χρηστών υδρογόνου, σε αντίθεση με το υδρογόνο που αναμειγνύεται στο σύστημα φυσικού αερίου. Είναι επίσης σημαντικό τα πρότυπα ποιότητας του υδρογόνου να παρέχουν περαιτέρω κριτήρια για τον καθορισμό των κοινώς αποδεκτών επιπέδων καθαρότητας του υδρογόνου. Είναι απαραίτητο οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης να ορίσουν εύρος αποδεκτών επιπέδων καθαρότητας υδρογόνου και άλλες συναφείς παραμέτρους ποιότητας υδρογόνου (για παράδειγμα, προσμείξεις) μέσω διαδικασίας τεχνικής τυποποίησης.

(95)

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα, μεταξύ άλλων, με την τοπογραφία των δικτύων υδρογόνου και τον πληθυσμό των τελικών χρηστών που είναι συνδεδεμένοι με τα δίκτυα υδρογόνου, θα μπορούσε να καταστεί αναγκαία η διαχείριση της ποιότητας του υδρογόνου (για παράδειγμα, καθαρισμός) από τους διαχειριστές δικτύων υδρογόνου. Ως εκ τούτου, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να αναθέσουν στους διαχειριστές δικτύων υδρογόνου να διασφαλίσουν την αποτελεσματική διαχείριση της ποιότητας του υδρογόνου στα δίκτυά τους, στις περιπτώσεις που αυτό είναι αναγκαίο για τη διαχείριση του συστήματος. Κατά την άσκηση των εν λόγω δραστηριοτήτων, οι διαχειριστές δικτύων υδρογόνου θα πρέπει να διασφαλίζουν σταθερή ποιότητα υδρογόνου για τους τελικούς χρήστες, μεταξύ άλλων σε τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, συμμορφούμενοι με τα ισχύοντα πρότυπα ποιότητας του υδρογόνου.

(96)

Όταν οι διαχειριστές συστημάτων για το φυσικό αέριο ή οι διαχειριστές δικτύων υδρογόνου απορρίπτουν αιτήματα πρόσβασης ή σύνδεσης λόγω έλλειψης δυναμικότητας, θα πρέπει να αιτιολογούν δεόντως την εν λόγω άρνηση και θα πρέπει να υποχρεούνται να ενισχύουν το σύστημά τους προκειμένου να μπορούν να καλύπτουν τις ζητούμενες συνδέσεις ή η ζητούμενη πρόσβαση, όταν αυτό είναι οικονομικά αποδοτικό και σύμφωνα με τη συναφή διαδικασία σχεδιασμού.

(97)

Τα εμπόδια για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, τα οποία απορρέουν από τη μη εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων της αγοράς στους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου προς και από τρίτες χώρες, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν. Είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες που εφαρμόζονται στους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου οι οποίοι συνδέουν δύο ή περισσότερα κράτη μέλη εφαρμόζονται, εντός της Ένωσης, και στους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου προς και από τρίτες χώρες. Αυτό θα πρέπει να διασφαλίσει τη συνοχή του νομικού πλαισίου εντός της Ένωσης, αποτρέποντας παράλληλα τη στρέβλωση του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά ενέργειας στην Ένωση και τις αρνητικές επιπτώσεις στην ασφάλεια εφοδιασμού. Θα πρέπει να ενισχύσει, επίσης, τη διαφάνεια και θα να παράσχει ασφάλεια δικαίου στους συμμετέχοντες στην αγορά, ιδίως στους επενδυτές σε υποδομές φυσικού αερίου και στους χρήστες του συστήματος, όσον αφορά τους εφαρμοστέους κανόνες.

(98)

Τα κράτη μέλη και τα συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης για την ίδρυση της Ενεργειακής Κοινότητας (30) θα πρέπει να συνεργάζονται στενά σε όλα τα θέματα που αφορούν την ανάπτυξη ενοποιημένης και απανθρακοποιημένης αγοράς φυσικού αερίου και δεν θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα που θέτουν σε κίνδυνο την περαιτέρω ενοποίηση των αγορών φυσικού αερίου ή την ασφάλεια του εφοδιασμού των κρατών μελών και των συμβαλλόμενων μερών. Η εν λόγω συνεργασία θα μπορούσε να περιλαμβάνει συνεργασία για τη δυναμικότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου και πρόσκληση εμπειρογνωμόνων σε σχετικές περιφερειακές ομάδες κινδύνου όσον αφορά το φυσικό αέριο.

(99)

Αγωγοί που συνδέουν έργο παραγωγής πετρελαίου ή φυσικού αερίου τρίτης χώρας με εργοστάσιο επεξεργασίας ή με τελικό παράκτιο σταθμό εκφόρτωσης εντός κράτους μέλους θα πρέπει να θεωρούνται ότι είναι δίκτυα αγωγών προς τα ανάντη. Αγωγοί που συνδέουν έργο παραγωγής πετρελαίου ή φυσικού αερίου σε κράτος μέλος με εργοστάσιο επεξεργασίας ή με τελικό παράκτιο σταθμό εκφόρτωσης εντός τρίτης χώρας δεν θα πρέπει να θεωρούνται ότι είναι δίκτυα αγωγών προς τα ανάντη για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, καθώς τέτοιου είδους αγωγοί είναι απίθανο να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην εσωτερική αγορά ενέργειας.

(100)

Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να συνάπτουν τεχνικές συμφωνίες με διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς ή άλλες οντότητες σε τρίτες χώρες για θέματα που αφορούν την εκμετάλλευση και διασύνδεση συστημάτων μεταφοράς, υπό την προϋπόθεση ότι το περιεχόμενο τέτοιων συμφωνιών είναι συμβατό με το ενωσιακό δίκαιο.

(101)

Οι τεχνικές συμφωνίες μεταξύ διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ή άλλων οντοτήτων που αφορούν την εκμετάλλευση αγωγών μεταφοράς θα πρέπει να εξακολουθούν να ισχύουν, υπό την προϋπόθεση ότι συμμορφώνονται με το ενωσιακό δίκαιο και τις σχετικές αποφάσεις της ρυθμιστικής αρχής.

(102)

Σε περίπτωση που έχουν συναφθεί τέτοιες τεχνικές συμφωνίες, η παρούσα οδηγία δεν απαιτεί τη σύναψη διεθνούς συμφωνίας μεταξύ κράτους μέλους και τρίτης χώρας ή συμφωνίας μεταξύ της Ένωσης και τρίτης χώρας όσον αφορά την εκμετάλλευση του εν λόγω αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου.

(103)

Η εφαρμοσιμότητα της παρούσας οδηγίας σε αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου προς και από τρίτες χώρες θα πρέπει να περιοριστεί στο έδαφος των κρατών μελών. Όσον αφορά τους υπεράκτιους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να εφαρμόζεται στα χωρικά ύδατα του κράτους μέλους όπου βρίσκεται το πρώτο σημείο διασύνδεσης με το δίκτυο των κρατών μελών.

(104)

Υφιστάμενες συμφωνίες που έχουν συναφθεί μεταξύ κράτους μέλους και τρίτης χώρας για την εκμετάλλευση των αγωγών μεταφοράς θα πρέπει να είναι δυνατό να παραμείνουν σε ισχύ, σύμφωνα με την παρούσα οδηγία.

(105)

Όσον αφορά συμφωνίες ή μέρη συμφωνιών με τρίτες χώρες που ενδέχεται να επηρεάσουν κοινούς ενωσιακούς κανόνες, θα πρέπει να θεσπιστεί μια συνεκτική και διαφανής διαδικασία, η οποία θα επιτρέπει σε κράτος μέλος, κατόπιν αιτήματός του, να τροποποιεί, να παρατείνει, να προσαρμόζει, να ανανεώνει και να συνάπτει συμφωνία με τρίτη χώρα για την εκμετάλλευση αγωγού μεταφοράς ή προς τα ανάντη δικτύου αγωγών μεταξύ του κράτους μέλους και τρίτης χώρας. Η διαδικασία δεν θα πρέπει να καθυστερήσει την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, δεν θα πρέπει να θίγει την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών και θα πρέπει να εφαρμόζεται σε υφιστάμενες και νέες συμφωνίες.

(106)

Εφόσον είναι προφανές ότι το αντικείμενο συμφωνίας εμπίπτει εν μέρει στην αρμοδιότητα της Ένωσης και εν μέρει στην αρμοδιότητα κράτους μέλους, είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλίζεται στενή συνεργασία μεταξύ του εν λόγω κράτους μέλους και των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.

(107)

Προκειμένου να διασφαλιστούν ενιαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, θα πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες για την έκδοση αποφάσεων με τις οποίες επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται σε κράτος μέλος να προβεί σε τροποποίηση, παράταση, προσαρμογή, ανανέωση ή σύναψη συμφωνίας με τρίτη χώρα. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (31).

(108)

Η διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού συνιστά σημαντικό στοιχείο της δημόσιας ασφάλειας και, κατά συνέπεια, συνδέεται εγγενώς με την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και την ενσωμάτωση των απομονωμένων αγορών φυσικού αερίου των κρατών μελών. Το φυσικό αέριο μπορεί να φτάσει στους πολίτες της Ένωσης μόνο μέσω του δικτύου. Οι λειτουργικές ανοικτές αγορές φυσικού αερίου και, συγκεκριμένα, τα δίκτυα και λοιπά πάγια στοιχεία που συνδέονται με την προμήθεια φυσικού αερίου είναι ουσιώδη για τη δημόσια ασφάλεια, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και για την ευημερία των πολιτών της Ένωσης. Δεν θα πρέπει συνεπώς να επιτρέπεται σε πρόσωπα από τρίτες χώρες να ελέγχουν συστήματα μεταφοράς ή διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς παρά μόνον εφόσον συμμορφώνονται προς τις προδιαγραφές περί πραγματικού διαχωρισμού που ισχύουν εντός της Ένωσης. Με την επιφύλαξη των διεθνών υποχρεώσεων της Ένωσης, η Ένωση θεωρεί ότι ο κλάδος του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου είναι ιδιαίτερης σημασίας για την Ένωση και, κατά συνέπεια, απαιτούνται πρόσθετες διασφαλίσεις σχετικά με τη διαφύλαξη της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης και την αποφυγή οιασδήποτε απειλής κατά της δημόσιας τάξης και δημόσιας ασφάλειας εντός της Ένωσης και της ευημερίας των πολιτών της Ένωσης. Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης απαιτεί ειδικότερα να αξιολογείται η ανεξαρτησία της λειτουργίας του δικτύου, το επίπεδο της εξάρτησης του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης και των διαφόρων κρατών μελών από τρίτες χώρες, καθώς και η αντιμετώπιση, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, του εμπορίου και των επενδύσεων ενέργειας στην εκάστοτε συγκεκριμένη τρίτη χώρα. Η ασφάλεια του εφοδιασμού θα πρέπει επομένως να αξιολογείται με γνώμονα τα πραγματικά στοιχεία κάθε μεμονωμένης περίπτωσης, καθώς και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο και ειδικότερα από τις διεθνείς συμφωνίες μεταξύ της Ένωσης και της συγκεκριμένης τρίτης χώρας. Όπου κρίνεται απαραίτητο, η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλλει συστάσεις για τη διαπραγμάτευση των σχετικών συμφωνιών με τρίτες χώρες που να διαλαμβάνουν την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης ή να συμπεριλαμβάνει τα αναγκαία ζητήματα σε άλλες διαπραγματεύσεις με αυτές τις τρίτες χώρες.

(109)

Θα πρέπει να ληφθούν περαιτέρω μέτρα προκειμένου να διασφαλισθούν τιμολόγια διαφανή και άνευ διακρίσεων για την πρόσβαση στη μεταφορά. Τα εν λόγω τιμολόγια θα πρέπει να ισχύουν για όλους τους χρήστες σε αμερόληπτη βάση. Σε περίπτωση που οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου, τα αποθέματα εντός αγωγών ή οι βοηθητικές υπηρεσίες λειτουργούν στο πλαίσιο επαρκώς ανταγωνιστικής αγοράς, η πρόσβαση θα μπορούσε να επιτρέπεται βάσει διαφανών και βασιζόμενων στην αγορά μηχανισμών οι οποίοι δεν εισάγουν διακρίσεις.

(110)

Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία των διαχειριστών συστημάτων αποθήκευσης φυσικού αερίου, για να βελτιωθεί η πρόσβαση τρίτων σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου που είναι τεχνικώς ή οικονομικώς αναγκαίες για την παροχή αποτελεσματικής πρόσβασης στο σύστημα για τον εφοδιασμό των πελατών. Επομένως, η διαχείριση των εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου ενδείκνυται να ασκείται από νομικά χωριστές οντότητες που διαθέτουν ουσιαστικά δικαιώματα λήψης αποφάσεων σε σχέση με τα πάγια στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συντήρηση, την εκμετάλλευση και την ανάπτυξη εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου. Είναι επίσης αναγκαίο να αυξηθεί η διαφάνεια σχετικά με τη δυναμικότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου που προσφέρεται σε τρίτους, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη να ορίσουν και να δημοσιεύσουν ένα σαφές πλαίσιο χωρίς διακρίσεις, το οποίο θα καθορίζει το κατάλληλο ρυθμιστικό καθεστώς που θα εφαρμόζεται στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου. Η υποχρέωση αυτή δεν θα πρέπει να απαιτήσει νέα απόφαση για τα καθεστώτα πρόσβασης αλλά να βελτιώσει τη διαφάνεια όσον αφορά το καθεστώς πρόσβασης στην αποθήκευση φυσικού αερίου. Οι απαιτήσεις εμπιστευτικότητας για εμπορικά ευαίσθητες πληροφορίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές όταν πρόκειται για πληροφορίες στρατηγικού χαρακτήρα ή όταν υπάρχει ένας μόνο χρήστης εγκατάστασης αποθήκευσης φυσικού αερίου.

(111)

Η πρόσβαση χωρίς διακρίσεις στο δίκτυο διανομής είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόσβαση στους πελάτες λιανικής, στα επόμενα στάδια της αγοράς. Ωστόσο, το ενδεχόμενο διακρίσεων όσον αφορά την πρόσβαση τρίτων και τις επενδύσεις είναι λιγότερο σημαντικό σε επίπεδο διανομής από ό,τι σε επίπεδο μεταφοράς, ενώ η συμφόρηση και η επιρροή των συμφερόντων παραγωγής είναι εν γένει σημαντικότερες απ’ ό,τι σε επίπεδο διανομής. Για τη θέσπιση ίσων όρων ανταγωνισμού σε επίπεδο λιανικής, οι δραστηριότητες των διαχειριστών των συστημάτων διανομής πρέπει, επομένως, να παρακολουθούνται ώστε να μην είναι σε θέση να εκμεταλλευθούν την κάθετη ολοκλήρωσή τους όσον αφορά την ανταγωνιστική θέση τους στην αγορά, ιδίως σε σχέση με οικιακούς πελάτες και μικρούς μη οικιακούς πελάτες.

(112)

Τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για τη στήριξη της ευρύτερης χρήσης βιώσιμου βιομεθανίου ή άλλων ειδών αερίων, τα οποία είναι τεχνικώς δυνατό να διοχετεύονται με ασφάλεια στο σύστημα φυσικού αερίου και να μεταφέρονται μέσω αυτού, στους παραγωγούς των οποίων θα πρέπει να χορηγείται πρόσβαση χωρίς διακρίσεις στο εν λόγω σύστημα, υπό τον όρο ότι η πρόσβαση αυτή είναι συμβατή με τους σχετικούς τεχνικούς κανόνες και τις προδιαγραφές ασφαλείας σε συνεχή βάση και ότι η παρούσα οδηγία δεν ορίζει κάτι διαφορετικό.

(113)

Οι παραγωγοί ανανεώσιμου αερίου και αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών είναι συχνά συνδεδεμένοι με το δίκτυο διανομής. Για να διευκολυνθεί η υιοθέτηση των εν λόγω αερίων και η ενσωμάτωσή τους στην αγορά, είναι σημαντικό να αποκτήσουν απρόσκοπτη πρόσβαση στην αγορά χονδρικής και στα σχετικά εικονικά σημεία εμπορίας. Η πρόσβαση των ανανεώσιμων αερίων και των αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στην αγορά χονδρικής θα πρέπει να διευκολυνθεί περιλαμβάνοντας ορισμό του συστήματος εισόδου-εξόδου που να επιτρέπει τη συμπερίληψη των συστημάτων διανομής και, εν τέλει, να διασφαλίζει ότι όλες οι εγκαταστάσεις παραγωγής έχουν πρόσβαση στην αγορά, ασχέτως αν συνδέονται με το σύστημα διανομής ή μεταφοράς. Επιπλέον, ο κανονισμός (ΕΕ) 2024/1789 προβλέπει ότι οι διαχειριστές συστήματος διανομής και οι διαχειριστές συστήματος μεταφοράς πρέπει να συνεργάζονται για να καθίστανται δυνατές αντίστροφες ροές από το δίκτυο διανομής στο δίκτυο μεταφοράς ή εναλλακτικά μέσα για τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων αερίων και των αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στην αγορά.

(114)

Προκειμένου να μην επιβληθεί δυσανάλογο οικονομικό και διοικητικό βάρος στις μικρούς διαχειριστές συστήματος διανομής, κρίνεται σκόπιμο να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη, όποτε αυτό είναι αναγκαίο, να απαλλάσσουν τις επιχειρήσεις αυτές από τις απαιτήσεις νομικού διαχωρισμού.

(115)

Όταν χρησιμοποιείται κλειστό σύστημα διανομής για να εξασφαλίζεται η βέλτιστη αποτελεσματικότητα ολοκληρωμένου ενεργειακού εφοδιασμού που απαιτεί ειδικά επιχειρησιακά πρότυπα, ή όταν διατηρείται ένα κλειστό σύστημα διανομής κυρίως για χρήση από τον ιδιοκτήτη του συστήματος, πρέπει να υπάρχει δυνατότητα να εξαιρεθεί ο διαχειριστής του συστήματος διανομής από υποχρεώσεις οι οποίες θα αποτελούσαν περιττή διοικητική επιβάρυνση λόγω της ιδιαίτερης φύσης της σχέσης μεταξύ του διαχειριστή του συστήματος διανομής και των χρηστών του συστήματος. Βιομηχανικές και εμπορικές εγκαταστάσεις ή κοινές εγκαταστάσεις υπηρεσιών όπως κτίρια σιδηροδρομικών σταθμών, αερολιμένες, νοσοκομεία, μεγάλοι χώροι κατασκήνωσης με ενσωματωμένες εγκαταστάσεις ή εγκαταστάσεις χημικής βιομηχανίας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν κλειστά συστήματα διανομής, λόγω του ειδικευμένου χαρακτήρα των δραστηριοτήτων τους.

(116)

Με την ενσωμάτωση αυξανόμενων όγκων ανανεώσιμου αερίου και αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών στο σύστημα φυσικού αερίου, η ποιότητα του αερίου που μεταφέρεται και καταναλώνεται στην Ένωση αλλάζει. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος φυσικού αερίου, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση της ποιότητας του φυσικού αερίου στις εγκαταστάσεις τους. Όταν η έγχυση ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών πραγματοποιείται σε επίπεδο διανομής και όταν απαιτείται για τη διαχείριση των επιπτώσεών τους στην ποιότητα του αερίου, οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να αναθέτουν στους διαχειριστές συστημάτων διανομής να διασφαλίζουν την αποτελεσματική διαχείριση της ποιότητας του αερίου στις εγκαταστάσεις τους. Όταν αναλαμβάνουν καθήκοντα διαχείρισης της ποιότητας του αερίου, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και διανομής θα πρέπει να συμμορφώνονται με τα ισχύοντα πρότυπα ποιότητας του αερίου.

(117)

Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις σε κάθε συναφές ρυθμιστικό θέμα προκειμένου να λειτουργεί ορθώς η εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και να είναι πλήρως ανεξάρτητοι από οποιοδήποτε άλλο δημόσιο ή ιδιωτικό συμφέρον. Οι διατάξεις σχετικά με την αυτονομία εκτέλεσης του διατεθέντος προϋπολογισμού της ρυθμιστικής αρχής θα πρέπει να υλοποιούνται στο πλαίσιο που έχει θεσπιστεί από την εθνική νομοθεσία περί προϋπολογισμών και τις κείμενες εθνικές διατάξεις. Συμβάλλοντας στην ανεξαρτησία της ρυθμιστικής αρχής από οποιοδήποτε πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα ή παρεμβάσεις μέσω ενός κατάλληλου συστήματος περιτροπής, τα κράτη μέλη δύνανται να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τη διαθεσιμότητα ανθρώπινων πόρων ή το μέγεθος του συμβουλίου.

(118)

Για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματική πρόσβαση στην αγορά όλων των συμμετεχόντων στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των νεοεισερχόμενων επιχειρήσεων στην αγορά, απαιτείται η εφαρμογή μηχανισμών εξισορρόπησης που δεν επιβάλλουν διακρίσεις και αντικατοπτρίζουν το κόστος. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί με την καθιέρωση των διαφανών και βασιζόμενων στην αγορά μηχανισμών εφοδιασμού και αγοράς φυσικού αερίου που είναι αναγκαίοι στο πλαίσιο των απαιτήσεων εξισορρόπησης. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι οι τιμές εξισορρόπησης δεν επιβάλλουν διακρίσεις και ότι αντικατοπτρίζουν το κόστος. Συγχρόνως, θα πρέπει να παρασχεθούν κατάλληλα κίνητρα για την εξισορρόπηση της εισροής και άντλησης αερίου και για να μην τεθεί σε κίνδυνο το σύστημα.

(119)

Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να δύνανται να καθορίζουν ή να εγκρίνουν τιμολόγια ή μεθοδολογίες οι οποίες διέπουν τον υπολογισμό των τιμολογίων, βάσει προτάσεως του διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς ή του διαχειριστή του συστήματος διανομής ή του διαχειριστή συστήματος υγροποιουμένου φυσικού αερίου, ή βάσει προτάσεως με την οποία συμφώνησαν οι εν λόγω διαχειριστές και οι χρήστες του δικτύου. Διεκπεραιώνοντας τα καθήκοντα αυτά, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να φροντίζουν ώστε τα τιμολόγια μεταφοράς και διανομής να μην εισάγουν διακρίσεις και να αντικατοπτρίζουν το κόστος, θα πρέπει δε να λαμβάνουν υπόψη τους το μακροπρόθεσμο, οριακό και εξοικονομούμενο κόστος δικτύου από τα μέτρα διαχείρισης της ζήτησης.

(120)

Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να προωθούν, σε στενή συνεργασία με τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER), που ιδρύθηκε με τον κανονισμό (EΕ) 2019/942, μια ανοικτή, ανταγωνιστική, ασφαλή και περιβαλλοντικά βιώσιμη εσωτερική αγορά υδρογόνου με ανεμπόδιστες διασυνοριακές ροές. Οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις σε κάθε συναφές ρυθμιστικό θέμα προκειμένου να λειτουργεί ορθώς η εσωτερική αγορά υδρογόνου.

(121)

Οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας θα πρέπει να έχουν εξουσία να εκδίδουν δεσμευτικές αποφάσεις για τις επιχειρήσεις φυσικού αερίου ή υδρογόνου και να επιβάλλουν ή να προτείνουν στο αρμόδιο δικαστήριο να επιβάλει αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις σε επιχειρήσεις φυσικού αερίου ή επιχειρήσεις υδρογόνου που δεν συμμορφώνονται προς τις υποχρεώσεις τους. Οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας θα πρέπει επίσης να έχουν την εξουσία να αποφασίζουν, ανεξάρτητα από την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού, ως προς τη λήψη κατάλληλων μέτρων ώστε να εξασφαλίζονται οφέλη για τους πελάτες μέσα από την προώθηση του αποτελεσματικού ανταγωνισμού που είναι αναγκαίος για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και υδρογόνου. Η κατάρτιση προγραμμάτων απελευθέρωσης φυσικού αερίου είναι ένα από τα πιθανά μέτρα για την προώθηση του αποτελεσματικού ανταγωνισμού και την εξασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς.

(122)

Οι ρυθμιστικές αρχές ενέργειας θα πρέπει επίσης να διαθέτουν τις εξουσίες να συμβάλλουν στην εξασφάλιση υψηλών προτύπων δημόσιας υπηρεσίας σε συμμόρφωση με το άνοιγμα της αγοράς, την προστασία των ευάλωτων πελατών και την πλήρη αποτελεσματικότητα των μέτρων προστασίας των καταναλωτών. Οι διατάξεις αυτές θα πρέπει να ισχύουν χωρίς να θίγονται ούτε οι εξουσίες της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού, συμπεριλαμβανομένης της εξέτασης των συγχωνεύσεων που έχουν ενωσιακή διάσταση, αλλά ούτε και οι κανόνες για την εσωτερική αγορά, όπως, λόγου χάρη, για την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. Ο ανεξάρτητος φορέας ενώπιον του οποίου δικαιούται να προσφύγει μέρος θιγόμενο από απόφαση της ρυθμιστικής αρχής θα μπορούσε να είναι δικαστική αρχή αρμόδια για τη διενέργεια δικαστικού ελέγχου.

(123)

Οποιαδήποτε εναρμόνιση των εξουσιών των ρυθμιστικών αρχών θα πρέπει να περιλαμβάνει την εξουσία παροχής κινήτρων στις επιχειρήσεις και την επιβολή σ’ αυτές αποτελεσματικών, αναλογικών και αποτρεπτικών κυρώσεων ή την εξουσία προσφυγής σε δικαστήριο με αίτημα την επιβολή των κυρώσεων αυτών. Επιπλέον, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να έχουν την αρμοδιότητα να ζητούν σχετικές πληροφορίες από επιχειρήσεις, να προβαίνουν σε κατάλληλες και επαρκείς έρευνες και να επιλύουν διαφορές.

(124)

Οι ρυθμιστικές αρχές και ο ACER θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την αγορά υδρογόνου με σκοπό να διασφαλίζεται η διαφάνεια, συμπεριλαμβανομένων πτυχών όπως η προσφορά και η ζήτηση, οι υποδομές μεταφοράς, η ποιότητα εξυπηρέτησης, το διασυνοριακό εμπόριο, οι επενδύσεις, οι τιμές χονδρικής και οι τιμές καταναλωτή, καθώς και η ρευστότητα της αγοράς.

(125)

Οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση οικονομικά αποδοτικών επενδύσεων στα δίκτυα φυσικού αερίου και υδρογόνου. Για να βελτιστοποιηθεί ο σχεδιασμός για όλους τους φορείς ενέργειας και για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των διαφορετικών εθνικών και πανενωσιακών προσεγγίσεων όσον αφορά τον σχεδιασμό των δικτύων, πρέπει να θεσπίζονται πρόσθετες απαιτήσεις συνεκτικού σχεδιασμού. Για να διασφαλίζεται η οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη υποδομών και να αποφεύγονται τα μη αξιοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού, ο σχεδιασμός του δικτύου θα πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τις αυξημένες διασυνδέσεις μεταξύ φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και υδρογόνου και, κατά περίπτωση, της τηλεθέρμανσης. Εκτός από τα στοιχεία ενεργητικού για μετατροπή της ηλεκτρικής ενέργειας σε αέριο, οι διασυνδέσεις μεταξύ υδρογόνου και ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να περιλαμβάνουν επίσης σταθμούς παραγωγής ενέργειας με υδρογόνο. Ο σχεδιασμός δικτύων θα πρέπει να είναι διαφανής και να επιτρέπει στα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη να συμμετέχουν. Για τον σκοπό αυτό, οι φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να υποχρεούνται να διεξάγουν εκτενή διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέρη. Η Ευρωπαϊκή Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, που συστάθηκε δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 401/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (32), μπορεί να γνωμοδοτεί σχετικά με τα κοινά σενάρια. Το πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων για το υδρογόνο θα πρέπει να αφορά τη χρήση υδρογόνου σε τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν, όπου δεν διατίθενται ενεργειακά και οικονομικά αποδοτικότερες εναλλακτικές λύσεις.

(126)

Μέσω συστέγασης, η παραγωγή και η κατανάλωση υδρογόνου πραγματοποιούνται στην ίδια τοποθεσία ή βρίσκονται όσο το δυνατόν πλησιέστερα, διασφαλίζοντας έτσι σταθερή ποιότητα υδρογόνου ανά τελική χρήση και ελαχιστοποιώντας το κόστος και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς και τις διαρροές υδρογόνου που σχετίζονται με τη μεταφορά. Οι διαχειριστές δικτύων υδρογόνου θα πρέπει να συνεργάζονται με συνδεδεμένους και γειτονικούς διαχειριστές δικτύων υδρογόνου, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη δυνατή σύνδεση.

(127)

Κατά την κατάρτιση του προγράμματος ανάπτυξης δικτύου, είναι σημαντικό οι διαχειριστές υποδομών να λαμβάνουν υπόψη τις αρχές της προτεραιότητας στην ενεργειακή απόδοση και της αποδοτικότητας των συστημάτων που θεσπίζονται με τη σύσταση της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου 2021, με τίτλο «Προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση: από τις αρχές στην πράξη. Κατευθυντήριες γραμμές και παραδείγματα για την εφαρμογή της αρχής κατά τη λήψη αποφάσεων στον ενεργειακό τομέα και πέραν αυτού», ιδίως την αναμενόμενη κατανάλωση που χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη του κοινού σεναρίου. Θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα σε λύσεις από την πλευρά της ζήτησης όταν είναι οικονομικά αποδοτικότερες από τις επενδύσεις σε υποδομές.

(128)

Στη στρατηγική της ΕΕ για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος τονίζεται η σημασία του συντονισμένου σχεδιασμού και της συντονισμένης λειτουργίας του ενεργειακού συστήματος για την επίτευξη των στόχων της απανθρακοποίησης. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να καταρτιστούν προγράμματα ανάπτυξης δικτύων με βάση ένα κοινό σενάριο που θα εκπονηθεί σε διατομεακή βάση. Παρότι εξακολουθούν να είναι σε θέση να προσδιορίζουν χωριστά τομεακά μοντέλα δικτύου και χωριστά κεφάλαια στην περίπτωση κοινού προγράμματος ανάπτυξης δικτύου, οι διαχειριστές υποδομών θα πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες για την επίτευξη υψηλότερου επιπέδου ενοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του συστήματος πέραν συγκεκριμένων φορέων ενέργειας.

(129)

Τα προγράμματα ανάπτυξης δικτύων αποτελούν σημαντικό στοιχείο για τον εντοπισμό ελλείψεων στις υποδομές και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις υποδομές που είτε πρέπει να κατασκευαστούν είτε μπορούν να τεθούν εκτός λειτουργίας και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς, όπως η μεταφορά υδρογόνου. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το μοντέλο διαχωρισμού που έχει επιλεγεί για τους διαχειριστές δικτύου.

(130)

Από τις πληροφορίες που παρέχονται σχετικά με τις υποδομές που μπορούν να τεθούν εκτός λειτουργίας στο πλαίσιο του προγράμματος ανάπτυξης δικτύου μπορεί να προκύπτει ότι οι υποδομές πρέπει να παραμείνουν μόνιμα εκτός λειτουργίας, δηλαδή να παραμείνουν αχρησιμοποίητες ή να αποξηλωθούν ή να διατεθούν για χρήση για άλλους σκοπούς, όπως η μεταφορά υδρογόνου. Ο στόχος της αυξημένης διαφάνειας σχετικά με τις υποδομές λαμβάνει υπόψη ότι οι αναπροσαρμοσμένες υποδομές είναι συγκριτικά φθηνότερες από τις νεόδμητες υποδομές και, ως εκ τούτου, αναμένεται να συμβάλουν σε μια οικονομικά αποδοτική μετάβαση.

(131)

Στα κράτη μέλη όπου πρόκειται να αναπτυχθεί δίκτυο διανομής υδρογόνου, η ανάπτυξη υποδομών υδρογόνου θα πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικές και μελλοντοστραφείς προβλέψεις όσον αφορά τη ζήτηση, συμπεριλαμβανομένων των δυνητικών αναγκών από τη σκοπιά του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και των τομέων που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν. Εάν τα κράτη μέλη αποφασίσουν να επιτρέψουν την επιβολή ειδικών τελών ως μέσο συγχρηματοδότησης νέων υποδομών υδρογόνου, το πρόγραμμα θα πρέπει να υποστηρίζει την αξιολόγηση των εν λόγω τελών εκ μέρους της ρυθμιστικής αρχής. Το πρόγραμμα πρέπει να υποβάλλεται ανά τετραετία. Όταν υποβάλλεται πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2032 θα πρέπει να υποβάλλεται στη ρυθμιστική αρχή ή σε άλλη αρμόδια αρχή. Όταν υποβάλλεται μετά την εν λόγω ημερομηνία θα πρέπει να υποβάλλεται μόνο στη ρυθμιστική αρχή.

(132)

Οι πληροφορίες που περιέχονται στο πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύου θα πρέπει να καθιστούν δυνατή την πρόβλεψη των επιπτώσεων στα τιμολόγια με βάση τον σχεδιασμό, τη θέση εκτός λειτουργίας ή την αναπροσαρμογή χρήσης που επηρεάζουν τη ρυθμιστική περιουσιακή βάση.

(133)

Αντί να παρέχουν εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύου σε επίπεδο επιμέρους κράτους μέλους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν να καταρτίσουν πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύου σε περιφερειακό επίπεδο, στο οποίο να συμπεριλαμβάνονται περισσότερα από ένα κράτη μέλη και σύμφωνα με την εθελοντική ενοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο.

(134)

Σε αντίθεση με την ηλεκτρική ενέργεια, ο ρόλος του φυσικού αερίου θα μειωθεί σταδιακά στο μέλλον, γεγονός που επηρεάζει και τη ζήτηση για επενδύσεις σε υποδομές. Επομένως, το πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύου πρέπει να εξισορροπεί τα προβλήματα ανταγωνισμού και να αποφεύγει τα μη αξιοποιήσιμα πάγια στοιχεία.

(135)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλέξουν να κλείσουν και να προσαρμόσουν στρατηγικά μέρος του συστήματος διανομής τους, προκειμένου να καταργήσουν σταδιακά την προμήθεια φυσικού αερίου σε οικιακούς πελάτες, ώστε να διασφαλίσουν τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό σύστημα.

(136)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να απαιτούν από τους διαχειριστές δικτύων διανομής υδρογόνου να παρουσιάζουν, στα προγράμματα δικτύων διανομής υδρογόνου, τις υποδομές δικτύου υδρογόνου που επιδιώκουν να αναπτύξουν και να αναπροσαρμόσουν. Οι διαχειριστές συστημάτων διανομής φυσικού αερίου θα πρέπει να υποχρεούνται να καταρτίζουν σχέδια παροπλισμού του δικτύου όταν αναμένεται μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου που απαιτεί τη θέση εκτός λειτουργίας των συστημάτων διανομής φυσικού αερίου ή τμημάτων αυτών. Οι διαχειριστές συστημάτων διανομής φυσικού αερίου και οι διαχειριστές δικτύων διανομής υδρογόνου μπορούν να έχουν τη δυνατότητα να καταρτίζουν κοινά σχέδια, εάν δραστηριοποιούνται στην ίδια περιοχή και εάν τμήματα του δικτύου πρόκειται να αναπροσαρμοστούν. Τα εν λόγω σχέδια θα πρέπει να συνάδουν με τα δεκαετή προγράμματα ανάπτυξης δικτύων. Τα προγράμματα ανάπτυξης δικτύου διανομής και τα σχέδια παροπλισμού για το φυσικό αέριο θα πρέπει να προωθούν την ενεργειακή απόδοση και την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη τα τοπικά σχέδια θέρμανσης και ψύξης. Τα εν λόγω προγράμματα και σχέδια θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την ενέργεια και το κλίμα και να βασίζονται σε εύλογες παραδοχές σχετικά με τη ζήτηση και την παραγωγή φυσικού αερίου και υδρογόνου. Κατά την κατάρτιση του προγράμματος, οι φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να υποχρεούνται να διεξάγουν διαδικασία διαβούλευσης με τη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών και να δημοσιοποιούν τα προσχέδια. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν καθοδήγηση από τις ρυθμιστικές αρχές όταν τμήματα του συστήματος διανομής ενδέχεται να απαιτούν θέση εκτός λειτουργίας, ιδίως πριν από το τέλος του αρχικά προβλεπόμενου χρόνου απόσβεσής τους.

(137)

Το πλαίσιο που διέπει τον υπολογισμό και τη χρέωση του κόστους και των τελών σύνδεσης στους παραγωγούς βιομεθανίου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης του βιώσιμου βιομεθανίου στα δίκτυα φυσικού αερίου της Ένωσης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν ρυθμιστικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση της αποτελεσματικής σύνδεσης των εγκαταστάσεων παραγωγής βιομεθανίου με τα συστήματα μεταφοράς ή διανομής. Κατά τον καθορισμό ή την έγκριση των τιμολογίων ή των μεθοδολογιών που πρέπει να χρησιμοποιούν οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και διανομής, οι ρυθμιστικές αρχές, με την επιφύλαξη της ανεξαρτησίας τους κατά την εκτέλεση των εν λόγω καθηκόντων, θα πρέπει να παραμένουν σε θέση να λαμβάνουν υπόψη το κόστος που προκύπτει και τις επενδύσεις που πραγματοποιούν οι εν λόγω διαχειριστές συστημάτων.

(138)

Είναι αναγκαίο να σημειωθεί πρόοδος προς τη δημιουργία διασυνδεδεμένων αγορών υδρογόνου στην Ένωση και, ως εκ τούτου, να διευκολυνθούν οι επενδύσεις σε διασυνοριακές υποδομές υδρογόνου.

(139)

Η εμπιστοσύνη στην αγορά, η ρευστότητα στην αγορά και ο αριθμός των συμμετεχόντων στην αγορά θα πρέπει να αυξηθούν και, προς τούτο, πρέπει να αναβαθμιστεί η ρυθμιστική εποπτεία επί των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην προμήθεια φυσικού αερίου. Οι απαιτήσεις αυτές πρέπει να μην θίγουν την ισχύουσα ενωσιακή νομοθεσία για τις χρηματοπιστωτικές αγορές, και να συμβιβάζονται με αυτήν. Οι ρυθμιστικές αρχές και οι ρυθμιστικές αρχές των χρηματοπιστωτικών αγορών πρέπει να συνεργάζονται, ούτως ώστε να δίνεται και στις δύο η δυνατότητα να έχουν συνολική άποψη των εμπλεκομένων αγορών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να ορίζουν την οικονομική ευρωστία των επιχειρήσεων προμήθειας φυσικού αερίου ως κριτήριο για τη χορήγηση άδειας για την πώληση, συμπεριλαμβανομένης της μεταπώλησης, φυσικού αερίου. Το κριτήριο αυτό θα πρέπει να είναι απόλυτα διαφανές και αμερόληπτο.

(140)

Το φυσικό αέριο εισάγεται στην Ένωση κυρίως, και ολοένα περισσότερο, από τρίτες χώρες. Το ενωσιακό δίκαιο θα πρέπει να συνεκτιμά τα χαρακτηριστικά του φυσικού αερίου, όπως ορισμένες διαρθρωτικές δυσκαμψίες που απορρέουν από τη συγκέντρωση των προμηθευτών, τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις ή την έλλειψη κατάντη ρευστότητας. Συνεπώς, απαιτείται περισσότερη διαφάνεια, μεταξύ άλλων στη διαμόρφωση των τιμών.

(141)

Προτού εκδοθούν από την Επιτροπή οι κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό περαιτέρω απαιτήσεων τήρησης αρχείων, ο ACER και η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) που συστάθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1095/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (33), θα πρέπει να συνεργαστούν για να εξετάσουν το περιεχόμενο των κατευθυντηρίων γραμμών και να γνωμοδοτήσουν σχετικά στην Επιτροπή. Ο ACER και η ESMA θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν για να διερευνήσουν περαιτέρω και να γνωμοδοτήσουν επί του κατά πόσον οι συναλλαγές που αφορούν συμβάσεις προμήθειας αερίου και παραγώγων φυσικού αερίου πρέπει να υπόκεινται σε απαιτήσεις διαφάνειας πριν από τη συναλλαγή ή μετά τη συναλλαγή και, εφόσον ναι, ποιο πρέπει να είναι το περιεχόμενο των εν λόγω απαιτήσεων.

(142)

Τα κράτη μέλη ή, όταν τα κράτη μέλη διαθέτουν σχετική πρόβλεψη, οι ρυθμιστικές αρχές, θα πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη συμβάσεων προμήθειας με δυνατότητα διακοπής.

(143)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μεριμνούν ώστε, λαμβάνοντας υπόψη τις απαραίτητες απαιτήσεις ποιότητας, να παρέχεται στο βιομεθάνιο ή σε άλλα είδη αερίων πρόσβαση χωρίς διακρίσεις στο σύστημα φυσικού αερίου, εφόσον η πρόσβαση αυτή τηρεί συνεχώς τους συναφείς τεχνικούς κανόνες και προδιαγραφές ασφαλείας. Οι εν λόγω κανόνες και προδιαγραφές θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι είναι τεχνικώς δυνατή και ασφαλής η διοχέτευση βιομεθανίου ή άλλων ειδών αερίων στο σύστημα φυσικού αερίου καθώς και η μεταφορά τους μέσω αυτού και θα πρέπει επίσης να αφορούν και τα χημικά τους χαρακτηριστικά.

(144)

Οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις αποτελούν σημαντικό σκέλος της προμήθειας φυσικού αερίου των κρατών μελών. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αποτελούν εμπόδιο στην είσοδο ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και για τον λόγο αυτόν η διάρκεια των συμβάσεων για την προμήθεια ορυκτού αερίου που δεν υπάγεται σε περιορισμό εκπομπών δεν θα μπορεί να υπερβαίνει την 31η Δεκεμβρίου 2049. Οι εν λόγω συμβάσεις θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται πάντοτε με τους στόχους της παρούσας οδηγίας και να συνάδουν με τη ΣΛΕΕ, καθώς και με τους κανόνες του ανταγωνισμού. Είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις κατά τον προγραμματισμό της δυναμικότητας προμήθειας και μεταφοράς των επιχειρήσεων. Ενώ το ορυκτό αέριο που δεν υπάγεται σε περιορισμό εκπομπών εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, η σημασία του για τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης θα μειώνεται σταδιακά. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν τη σταδιακή κατάργηση του ορυκτού αερίου, λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων. Όταν προβλέπεται στα ενοποιημένα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να είναι σε θέση να ορίζουν καταληκτική ημερομηνία για τη διάρκεια των μακροπρόθεσμων συμβάσεων για ορυκτό αέριο που δεν υπάγεται σε περιορισμό εκπομπών του άνθρακα, η οποία θα είναι προγενέστερη της 31ης Δεκεμβρίου 2049.

(145)

Προκειμένου να διασφαλισθεί η διατήρηση των υψηλών επιπέδων παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην Ένωση, όλα τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την επίτευξη των στόχων της παρούσας οδηγίας θα πρέπει να κοινοποιούνται τακτικά στην Επιτροπή. Η Επιτροπή οφείλει να δημοσιεύει τακτικά έκθεση η οποία να αναλύει τα μέτρα που ελήφθησαν σε εθνικό επίπεδο για την επίτευξη των στόχων παροχής υπηρεσίας κοινής ωφελείας, συγκρίνοντας την αποτελεσματικότητά τους, με απώτερο σκοπό την παροχή συστάσεων για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο προς επίτευξη υπηρεσιών κοινής ωφελείας υψηλών προδιαγραφών.

(146)

Η τήρηση των απαιτήσεων περί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας αποτελεί θεμελιώδη απαίτηση της παρούσας οδηγίας, η δε παρούσα οδηγία θα πρέπει προπάντων να καθορίζει κοινά ελάχιστα πρότυπα τα οποία θα τηρούνται από όλα τα κράτη μέλη και τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη τους στόχους της προστασίας των καταναλωτών, της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, της παρακολούθησης των τιμών, της ασφάλειας του εφοδιασμού, της προστασίας του περιβάλλοντος και των ισοδύναμων επιπέδων ανταγωνισμού σε όλα τα κράτη μέλη. Είναι σημαντικό οι απαιτήσεις περί υπηρεσιών κοινής ωφέλειας να μπορούν να ερμηνεύονται σε εθνική βάση, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές συνθήκες και τηρουμένου του ενωσιακού δικαίου.

(147)

Τα μέτρα που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη για την επίτευξη των στόχων της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής ενδέχεται να περιλαμβάνουν, ιδίως, την παροχή κατάλληλων οικονομικών κινήτρων, με χρήση, όπου ενδείκνυται, όλων των υφιστάμενων ενωσιακών και εθνικών μέσων. Τα μέσα αυτά δύνανται να συμπεριλαμβάνουν μηχανισμούς ευθύνης ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίες επενδύσεις.

(148)

Στο βαθμό που τα μέτρα τα θεσπιζόμενα από τα κράτη μέλη για την εκπλήρωση υποχρεώσεων παροχής υπηρεσίας κοινής ωφελείας συνιστούν κρατική ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 107 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ, η κοινοποίησή τους στην Επιτροπή είναι, σύμφωνα με το άρθρο 108 παράγραφος 3 ΣΛΕΕ, υποχρεωτική.

(149)

Οι τιμές αγοράς θα πρέπει να παρέχουν τα κατάλληλα κίνητρα για την ανάπτυξη του δικτύου.

(150)

Ορισμένα κράτη μέλη, λόγω των ιστορικών χαρακτηριστικών και των επιπέδων ωριμότητας που χαρακτηρίζουν τις αγορές τους φυσικού αερίου, θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να παρεκκλίνουν από συγκεκριμένους κανόνες που θεσπίζει η παρούσα οδηγία ώστε να αποφεύγεται αδικαιολόγητη «τιμωρία» τους και να ευνοείται η αποτελεσματική ανάπτυξη των αγορών φυσικού αερίου σε αυτά τα κράτη μέλη. Αυτό ισχύει ιδίως για το Λουξεμβούργο, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αγοράς του, και για όλα τα κράτη μέλη που δεν είναι ακόμη συνδεδεμένα με το διασυνδεδεμένο σύστημα οιουδήποτε άλλου κράτους μέλους ή δεν έχουν λάβει ακόμη την πρώτη εμπορική προμήθεια της πρώτης τους μακροπρόθεσμης σύμβασης προμήθειας φυσικού αερίου. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης, οι παρεκκλίσεις για τα κράτη μέλη που δεν είναι ακόμη συνδεδεμένα με το διασυνδεδεμένο σύστημα οιουδήποτε άλλου κράτους μέλους ή που δεν έχουν λάβει ακόμη την πρώτη εμπορική προμήθεια της πρώτης τους μακροπρόθεσμης σύμβασης προμήθειας φυσικού αερίου θα πρέπει να είναι προσωρινές και να εφαρμόζονται μόνο έως ότου τα εν λόγω κράτη μέλη να είναι σε θέση να πληρούν υψηλότερα πρότυπα όσον αφορά το άνοιγμα της αγοράς και τη διασυνδεσιμότητα με το ολοκληρωμένο σύστημα φυσικού αερίου της Ένωσης. Όταν εφαρμόζεται τέτοια παρέκκλιση, θα πρέπει επίσης να καλύπτει τυχόν διατάξεις της παρούσας οδηγίας οι οποίες είναι συμπληρωματικές ή προαπαιτούν την εφαρμογή οιασδήποτε από τις διατάξεις από τις οποίες έχει χορηγηθεί παρέκκλιση.

(151)

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αποδίδουν μεγίστη σημασία στην προώθηση του θεμιτού ανταγωνισμού και της ευχερούς πρόσβασης για διάφορους προμηθευτές προκειμένου οι καταναλωτές να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρει μια ελευθερωμένη εσωτερική αγορά φυσικού αερίου.

(152)

Για να δημιουργηθεί εσωτερική αγορά φυσικού αερίου, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν την ενοποίηση των εθνικών αγορών τους και τη συνεργασία των διαχειριστών συστημάτων σε ενωσιακό και περιφερειακό επίπεδο, ενσωματώνοντας επίσης τα απομονωμένα συστήματα φυσικού αερίου που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Ένωση.

(153)

Η εθελοντική ενοποίηση των περιφερειακών αγορών, ιδίως οι συγχωνεύσεις αγορών, μπορεί να αποφέρει διάφορα οφέλη, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των αγορών. Η ενοποίηση της αγοράς μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τη βέλτιστη χρήση των υποδομών, υπό την προϋπόθεση ότι δεν επηρεάζει αρνητικά τις γειτονικές αγορές, για παράδειγμα με την αύξηση των διασυνοριακών τιμολογίων. Αποτελεί, επίσης, ευκαιρία να αυξηθεί ο ανταγωνισμός, η ρευστότητα και το εμπόριο προς όφελος των τελικών καταναλωτών της περιοχής, προσελκύοντας προμηθευτές που διαφορετικά δεν θα ενδιαφέρονταν λόγω του μικρού μεγέθους της αγοράς. Η ενοποίηση της αγοράς επιτρέπει επίσης τη δημιουργία μεγαλύτερων ζωνών οι οποίες έχουν πρόσβαση σε περισσότερες πηγές εφοδιασμού. Η διαφοροποίηση αυτή θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στις τιμές της αγοράς χονδρικής, χάρη στη βελτίωση του ανταγωνισμού μεταξύ των πηγών, αλλά μπορεί επίσης να βελτιώσει την ασφάλεια του εφοδιασμού εάν δεν υπάρχει εναπομένουσα εσωτερική συμφόρηση στη νέα συγχωνευθείσα ζώνη. Η ενοποίηση της αγοράς θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την περαιτέρω στήριξη του μετασχηματισμού της αγοράς φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης της διάδοσης ανανεώσιμου αερίου και αερίου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Τα κράτη μέλη, οι ρυθμιστικές αρχές και οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς θα πρέπει να συνεργάζονται για να διευκολύνουν την περιφερειακή ενοποίηση.

(154)

Ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας οδηγίας θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη μιας πραγματικά ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου, μέσω ενός συνδεδεμένου δικτύου σε ολόκληρη την Ένωση και, ως εκ τούτου, η αντιμετώπιση των ρυθμιστικών θεμάτων που αφορούν τις διασυνοριακές διασυνδέσεις και τις περιφερειακές αγορές θα πρέπει να είναι ένα από τα βασικά καθήκοντα των ρυθμιστικών αρχών, σε στενή συνεργασία με τον ACER, όπου απαιτείται.

(155)

Προκειμένου να εξασφαλισθούν κοινοί κανόνες για μια πραγματικά εσωτερική αγορά, ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας οδηγίας πρέπει να είναι ο ευρείας κλίμακας εφοδιασμός με φυσικό αέριο. Προς τον σκοπό αυτό, μη στρεβλωμένες τιμές αγοράς θα αποτελούσαν κίνητρο για διασυνοριακό εμπόριο, οδηγώντας παράλληλα σε σύγκλιση των τιμών.

(156)

Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει επίσης να παρέχουν πληροφορίες στην αγορά ώστε να επιτρέπουν στην Επιτροπή να ασκεί τα καθήκοντα παρατήρησης και παρακολούθησης της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και της βραχυπρόθεσμης, μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης εξέλιξής της, όπου περιλαμβάνονται πτυχές όπως η προσφορά και η ζήτηση, οι υποδομές μεταφοράς και διανομής, η ποιότητα εξυπηρέτησης, οι διασυνοριακές συναλλαγές, η διαχείριση της συμφόρησης, οι επενδύσεις, οι τιμές χονδρικής και λιανικής κατανάλωσης, η ρευστότητα της αγοράς, καθώς και οι βελτιώσεις ως προς το περιβάλλον και την απόδοση. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να αναφέρουν στις εθνικές αρχές ανταγωνισμού και στην Επιτροπή εκείνα τα κράτη μέλη στα οποία οι τιμές παρακωλύουν τον ανταγωνισμό και την ορθή λειτουργία της αγοράς.

(157)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας οδηγίας, δηλαδή η δημιουργία πλήρως λειτουργικών εσωτερικών αγορών φυσικού αερίου και υδρογόνου, είναι αδύνατον να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη αλλά, αντιθέτως, λόγω της κλίμακας ή των επιπτώσεων της εν λόγω δράσης, είναι δυνατόν να επιτευχθεί καλύτερα σε ενωσιακό επίπεδο, η Ένωση δύναται να θεσπίσει μέτρα σύμφωνα με τις αρχή της επικουρικότητας, όπως ορίζεται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, όπως διατυπώνεται στο εν λόγω άρθρο, η παρούσα οδηγία δεν υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(158)

Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1789, η Επιτροπή μπορεί να εκδίδει κατευθυντήριες γραμμές ή κώδικες δικτύου για την επίτευξη του αναγκαίου βαθμού εναρμόνισης. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές ή οι κώδικες δικτύου που συνιστούν δεσμευτικούς κανόνες που θεσπίζονται ως εκτελεστικοί κανονισμοί της Επιτροπής, αποτελούν, και σε σχέση με ορισμένες διατάξεις της παρούσας οδηγίας, χρήσιμο εργαλείο που είναι δυνατόν να προσαρμοστεί γρήγορα όταν είναι αναγκαίο.

(159)

Συγκεκριμένα, η Επιτροπή θα πρέπει να εξουσιοδοτηθεί να εγκρίνει τις κατευθυντήριες γραμμές που είναι αναγκαίες για να εξασφαλιστεί ο ελάχιστος βαθμός εναρμόνισης που απαιτείται για την επίτευξη του στόχου της παρούσας οδηγίας.

(160)

Σύμφωνα με την κοινή πολιτική δήλωση, της 28ης Σεπτεμβρίου 2011, των κρατών μελών και της Επιτροπής σχετικά με τα επεξηγηματικά έγγραφα, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να επισυνάπτουν στην κοινοποίηση των εθνικών μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, όταν δικαιολογείται, ένα ή περισσότερα έγγραφα που διευκρινίζουν τη σχέση ανάμεσα στα στοιχεία μιας οδηγίας και στα αντίστοιχα τμήματα των εθνικών πράξεων μεταφοράς. Για την παρούσα οδηγία, ο νομοθέτης εκτιμά ότι η διαβίβαση των εγγράφων αυτών είναι δικαιολογημένη, ιδίως μετά την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπόθεση C-543/17 (34).

(161)

Η παρούσα οδηγία σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ιδίως από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης («Χάρτης»). Κατά συνέπεια, η παρούσα οδηγία θα πρέπει να ερμηνεύεται και να εφαρμόζεται σύμφωνα με τα δικαιώματα και τις αρχές αυτές, ιδίως σύμφωνα με το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 8 του Χάρτη. Είναι σημαντικό κάθε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δυνάμει της παρούσας οδηγίας να συμμορφώνεται προς τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (35).

(162)

Για την τροποποίηση μη ουσιωδών στοιχείων της παρούσας οδηγίας ή για τη συμπλήρωσή της όσον αφορά ορισμένους ειδικούς τομείς με θεμελιώδη σημασία για την επίτευξη των στόχων της παρούσας οδηγίας θα πρέπει να ανατεθεί στην Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 290 ΣΛΕΕ, η εξουσία έκδοσης πράξεων όσον αφορά την παροχή κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τα ελάχιστα κριτήρια για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του ιδιοκτήτη συστήματος μεταφοράς ή δικτύου μεταφοράς υδρογόνου και του διαχειριστή συστήματος αποθήκευσης φυσικού αερίου ή εγκατάστασης αποθήκευσης υδρογόνου, κατευθυντήριων γραμμών για τον καθορισμό των λεπτομερειών της διαδικασίας πιστοποίησης διαχειριστή συστήματος μεταφοράς ή διαχειριστή δικτύου μεταφοράς υδρογόνου, κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με το εύρος των καθηκόντων των ρυθμιστικών αρχών να συνεργάζονται μεταξύ τους και με τον ACER, κατευθυντήριων γραμμών για τον καθορισμό των λεπτομερειών της διαδικασίας σχετικά με τη συμμόρφωση απόφασης που λαμβάνεται από ρυθμιστική αρχή με τους κώδικες δικτύου και τις κατευθυντήριες γραμμές που εκδίδονται σύμφωνα με την παρούσα οδηγία και τον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1789 και κατευθυντήριων γραμμών για τον ορισμό των μεθόδων και των μηχανισμών για την τήρηση αρχείων, καθώς και για τον μορφότυπο και το περιεχόμενο των δεδομένων σχετικά με συναλλαγές στο πλαίσιο συμβάσεων προμηθειών φυσικού αερίου και υδρογόνου και παραγώγων φυσικού αερίου και υδρογόνου παρεχόμενων από επιχειρήσεις προμηθειών. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η Επιτροπή να διεξάγει, κατά τις προπαρασκευαστικές της εργασίες, τις κατάλληλες διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων, οι οποίες να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη διοργανική συμφωνία της 13ης Απριλίου 2016 για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου (36). Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση συμμετοχή στην προετοιμασία των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο λαμβάνουν όλα τα έγγραφα κατά τον ίδιο χρόνο με τους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, και οι εμπειρογνώμονές τους έχουν συστηματικά πρόσβαση στις συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής που ασχολούνται με την προετοιμασία κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

(163)

Προκειμένου να εξασφαλιστούν ομοιόμορφες προϋποθέσεις για την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, θα πρέπει να ανατεθούν εκτελεστικές αρμοδιότητες στην Επιτροπή για να καθορίσει τις απαιτήσεις διαλειτουργικότητας, καθώς και αμερόληπτες και διαφανείς διαδικασίες πρόσβασης σε δεδομένα. Οι εν λόγω αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 182/2011.

(164)

Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή και αποτελεσματική εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη μέσω του μέσου τεχνικής υποστήριξης, το οποίο θεσπίστηκε με τον κανονισμό (EΕ) 2021/240 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (37) και το οποίο παρέχει εξατομικευμένη τεχνική εμπειρογνωσία για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προωθούν μια ανταγωνιστική εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και υδρογόνου, καθιστούν δυνατή την ενσωμάτωση ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και αυξάνουν τη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και διανομής. Στην τεχνική υποστήριξη περιλαμβάνεται, για παράδειγμα, η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας, η εναρμόνιση των νομοθετικών πλαισίων και η ανταλλαγή των σχετικών βέλτιστων πρακτικών.

(165)

Η οδηγία 2009/73/ΕΚ θα πρέπει συνεπώς να καταργηθεί και η υποχρέωση μεταφοράς της παρούσας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο θα πρέπει να περιοριστεί στις διατάξεις που συνιστούν τροποποιήσεις ουσίας της οδηγίας 2009/73/ΕΚ.. Η υποχρέωση μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο των διατάξεων που δεν τροποποιούνται απορρέει από την εν λόγω οδηγία.

(166)

Η παρούσα οδηγία δεν θα πρέπει να θίγει τις υποχρεώσεις των κρατών μελών όσον αφορά τις προθεσμίες μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο και την ημερομηνία εφαρμογής των οδηγιών που παρατίθενται στο παράρτημα ΙΙΙ μέρος Β της παρούσας οδηγίας,