1.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach sporu pomiędzy SIA Sātiņi-S, łotewskim przedsiębiorstwem (zwanym dalej „spółką Sātiņi-S”), a Dabas rsardzības pārvalde (organem ochrony środowiska, Łotwa).

2.

Przedmiotem tego wniosku jest wykładnia art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), art. 107 i 108 TFUE oraz art. 3 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 717/2014 ( 2 ) i dotyczy on kwestii, czy płatności z tytułu szkód wyrządzonych w akwakulturze przez dzikie ptaki chronione na obszarze Natura 2000 na podstawie dyrektywy 2009/147/WE ( 3 ), po pierwsze, mogą być niższe od poniesionych strat, i, po drugie, stanowią pomoc państwa, a jeśli tak, czy są objęte zakresem stosowania rozporządzenia „de minimis w sektorze rybołówstwa”.

3.

Artykuł 17 karty, zatytułowany „Prawo własności”, stanowi w ust. 1:

„Każdy ma prawo do władania, używania, rozporządzania i przekazania w drodze spadku mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za słusznym odszkodowaniem za jej utratę wypłaconym we właściwym terminie. Korzystanie z mienia może podlegać regulacji ustawowej w zakresie, w jakim jest to konieczne ze względu na interes ogólny”.

4.

Artykuł 51 karty, zatytułowany „Zakres zastosowania”, stanowi:

„1.   Postanowienia niniejszej karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w traktatach.

2.   Niniejsza karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w traktatach”.

5.

Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy 92/43/EWG ( 4 ) stanowi:

„Państwa członkowskie podejmują odpowiednie działania w celu uniknięcia na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, jak również w celu uniknięcia niepokojenia gatunków, dla których zostały wyznaczone takie obszary, o ile to niepokojenie może mieć znaczenie w stosunku do celów niniejszej dyrektywy”.

6.

Artykuł 4 ust. 4 dyrektywy ptasiej stanowi:

„W odniesieniu do obszarów ochrony, określonych w ust. 1 i 2, państwa członkowskie podejmują właściwe kroki w celu uniknięcia powstawania zanieczyszczenia lub pogorszenia warunków naturalnych siedlisk lub jakichkolwiek zakłóceń wpływających na ptactwo, o ile mają one znaczenie w odniesieniu do celów niniejszego artykułu. Państwa członkowskie dążą również do uniknięcia powstawania zanieczyszczenia lub pogorszenia warunków naturalnych siedlisk poza tymi obszarami ochrony”.

7.

Artykuł 5 tej dyrektywy przewiduje:

„Bez uszczerbku dla art. 7 i 9, państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu ustanowienia powszechnego systemu ochrony dla wszystkich gatunków ptactwa, określonych w art. 1, zabraniającego w szczególności:

8.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 wspomnianej dyrektywy:

„Państwa członkowskie mogą odstąpić od art. 5–8, jeśli nie ma innego zadowalającego rozwiązania, z następujących przyczyn:

9.

Zgodnie z motywem 15 rozporządzenia de minimis w sektorze rybołówstwa:

„W trosce o przejrzystość, równe traktowanie i możliwość skutecznego monitorowania niniejsze rozporządzenie powinno się stosować jedynie do pomocy de minimis, w odniesieniu do której możliwe jest wcześniejsze dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto bez konieczności przeprowadzania oceny ryzyka (»pomoc przejrzysta«). Takiego dokładnego obliczenia można przykładowo dokonać w odniesieniu do dotacji, dopłat do oprocentowania, ograniczonych zwolnień podatkowych lub innych instrumentów, które przewidują pewien maksymalny poziom, gwarantujący nieprzekroczenie odpowiedniego pułapu. Określenie maksymalnego poziomu oznacza, że tak długo, jak dokładna kwota pomocy jest nieznana lub jeszcze nieznana, państwo członkowskie musi przyjąć, że kwota ta jest równa maksymalnemu poziomowi, aby zagwarantować, że połączenie kilku środków pomocy nie przekroczy pułapu ustanowionego w niniejszym rozporządzeniu, oraz zastosować zasady dotyczące kumulacji pomocy”.

10.

Artykuł 1 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres stosowania”, stanowi:

„1.   Niniejsze rozporządzenie stosuje się do pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom w sektorze rybołówstwa i akwakultury, z wyjątkiem:

2.   Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz w jednym lub większej liczbie sektorów lub obszarów działalności wchodzących w zakres rozporządzenia (UE) nr 1407/2013[ ( 6 )], to powyższe rozporządzenie stosuje się do pomocy przyznanej w związku z działalnością w sektorach lub obszarach działalności wchodzących w zakres stosowania tego rozporządzenia, pod warunkiem że dane państwo członkowskie zapewni za pomocą odpowiednich środków, takich jak rozdzielenie działalności lub wyodrębnienie kosztów, że działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury nie odniesie korzyści z pomocy de minimis przyznanej zgodnie z tym rozporządzeniem.

3.   Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz w zakresie podstawowej produkcji produktów rolnych wchodzącej w zakres [rozporządzenia (UE) nr 1408/2013 ( 7 )], to niniejsze rozporządzenie stosuje się do pomocy przyznanej w związku z działalnością w sektorze rybołówstwa i akwakultury, pod warunkiem że dane państwo członkowskie zapewni za pomocą odpowiednich środków, takich jak rozdzielenie działalności lub wyodrębnienie kosztów, że działalność w zakresie produkcji podstawowej produktów rolnych nie odniesie korzyści z pomocy de minimis przyznanej zgodnie z niniejszym rozporządzeniem”.

11.

Artykuł 3 rozporządzenia de minimis w sektorze rybołówstwa, zatytułowany „Pomoc de minimis”, stanowi w ust. 1–3:

„1.   Uważa się, że środki pomocy nie spełniają wszystkich kryteriów określonych w art. 107 ust. 1 [TFUE] i dlatego są zwolnione z wymogu zgłoszenia przewidzianego w art. 108 ust. 3 [TFUE], jeżeli spełniają warunki określone w niniejszym rozporządzeniu.

2.   Całkowita wartość pomocy de minimis przyznanej przez państwo członkowskie jednemu przedsiębiorstwu w sektorze rybołówstwa i akwakultury nie może przekroczyć 30000 EUR w okresie trzech lat podatkowych.

3.   Łączna kwota pomocy de minimis przyznanej w okresie trzech lat podatkowych przez państwo członkowskie przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury nie przekracza górnego limitu krajowego określonego w załączniku”.

12.

Artykuł 4 tego rozporządzenia, zatytułowany „Obliczanie ekwiwalentu dotacji brutto”, przewiduje:

„1.   Niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do pomocy, w przypadku której możliwe jest wcześniejsze dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto bez konieczności przeprowadzania oceny ryzyka (»pomoc przejrzysta«).

2.   Pomoc w formie dotacji lub dopłat do oprocentowania uznaje się za przejrzystą pomoc de minimis.

[…]

7.   Pomoc w formie innych instrumentów uznaje się przejrzystą pomoc de minimis, jeżeli instrument określa poziom maksymalny, zapewniający że odpowiedni pułap nie został przekroczony”.

13.

Artykuł 4 sugu un biotopu aizsardzības likums (ustawy o ochronie gatunków i biotopów) z dnia 16 marca 2000 r. ( 8 ), zatytułowany „Kompetencje rady ministrów”, stanowi w ust. 6:

„Rada ministrów ustanawia:

[…]

14.

W art. 10 tej ustawy, zatytułowanym „Prawo właścicieli lub użytkowników gruntów do otrzymania rekompensaty”, przewidziano:

„1.   Właściciele lub użytkownicy gruntów mają prawo do otrzymania rekompensaty ze środków pochodzących z budżetu państwa przewidzianych na ten cel z tytułu poważnych szkód wyrządzonych przez zwierzęta należące do gatunków wędrownych i gatunków niełownych objętych szczególną ochroną, pod warunkiem że podjęli niezbędne środki ochrony i wprowadzili, zgodnie ze swoją wiedzą, umiejętnościami i praktycznymi możliwościami, metody zapobiegania lub ograniczania szkód korzystne dla środowiska. Właściciele lub użytkownicy gruntów nie mają prawa do otrzymania rekompensaty, jeśli w złej woli przyczynili się do powstania szkody lub do zwiększenia jej wysokości w celu uzyskania rekompensaty.

[…]

3.   Rekompensata z tytułu poważnych szkód wyrządzonych przez zwierzęta należące do gatunków wędrownych i gatunków niełownych objętych szczególną ochroną nie jest wypłacana, jeżeli właściciel lub użytkownik gruntów otrzymał inne płatności od państwa, gminy lub z Unii Europejskiej, przewidziane bezpośrednio lub pośrednio w odniesieniu do tych samych ograniczeń działalności gospodarczej lub takich samych szkód wyrządzonych przez zwierzęta należące do gatunków wędrownych i gatunków niełownych objętych szczególną ochroną, w stosunku do których rekompensata jest przewidziana w przepisach, lub jeżeli wnioskodawca otrzymał pomoc na mocy [rozporządzenia nr 508/2014]”.

15.

Artykuł 5 lauksaimniecības un lauku attīstības likums (ustawy o rolnictwie i rozwoju obszarów wiejskich) z dnia 7 kwietnia 2004 r. ( 9 ), zatytułowany „Wsparcie przyznane przez państwo i Unię Europejską”, stanowi w ust. 7:

„Rada ministrów określa zasady zarządzania i kontroli pomocy przyznawanych przez państwo i Unię Europejską na rzecz rolnictwa, jak również zasady zarządzania i kontroli pomocy przyznawanych przez państwo i Unię Europejską na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i rybołówstwa”.

16.

Ministru kabineta noteikumi Nr. 558 „De minimis atbalsta uzskaites un piešķiršanas kārtība zvejniecības un akvakultūras nozarē” (rozporządzenie rady ministrów nr 558 w sprawie zasad rozliczania i przyznawania pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury) z dnia 29 września 2015 r. ( 10 ). ma następujące brzmienie:

„1. Niniejsze rozporządzenie określa zasady rozliczania i przyznawania pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury zgodnie z rozporządzeniem [de minimis w sektorze rybołówstwa] […].

2. W celu otrzymania pomocy de minimis zgodnie z przepisami art. 3, 4 i 5 rozporządzenia [de minimis w sektorze rybołówstwa] wnioskujący o pomoc składa wniosek o udzielenie pomocy de minimis do podmiotu udzielającego pomocy (załącznik 1) (zwany dalej »wnioskiem«). We wniosku wskazuje się pomoc de minimis otrzymaną przez wnioskodawcę w ciągu bieżącego roku i w ciągu dwóch poprzednich lat podatkowych, a także planowaną pomoc de minimis, niezależnie od tego, w jaki sposób pomoc jest udzielana i kto jej udziela. W przypadku łączenia pomocy de minimis wnioskujący o pomoc dostarcza również informacje o innych pomocach otrzymanych na dany projekt w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych. Dostarczając informacje o pomocach de minimis i innych planowanych pomocach państwa, wnioskodawca powinien wskazać pomoce, o które wnioskował, w odniesieniu do których podmiot udzielający pomocy jeszcze się nie wypowiedział. Jeżeli wnioskujący o pomoc de minimis nie otrzymał wcześniej tego rodzaju pomocy, powinien on wskazać odpowiednie informacje we wniosku.

[…]”.

17.

Ministru kabineta noteikumi Nr. 353 „Kārtība, kādā zemes īpašniekiem vai lietotājiem nosakāmi to zaudējumu apmēri, kas saistīti ar īpaši aizsargājamo nemedījamo sugu un migrējošo sugu dzīvnieku nodarītajiem būtiskiem postījumiem, un minimālās aizsardzības pasākumu prasības postījumu novēršanai” (rozporządzenie rady ministrów nr 353 w sprawie procedury określania kwoty strat poniesionych przez właścicieli lub użytkowników gruntów, wynikających z poważnych szkód wyrządzonych przez zwierzęta należące do gatunków wędrownych i gatunków niełownych objętych szczególną ochroną, a także minimalnych wymagań, jakie muszą spełniać środki ochrony mające na celu uniknięcie szkód), z dnia 7 czerwca 2016 r. ( 11 ), stanowi:

„1. Niniejsze rozporządzenie określa:

[…]

39. Przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu rekompensaty organ administracji musi spełnić następujące przesłanki:

40. W terminie dwóch miesięcy od określenia wysokości strat [właściwy] urzędnik wydaje pozytywną decyzję w sprawie przyznania rekompensaty, ustalającą jej wysokość, albo decyzję odmowną”.

18.

W 2002 r. spółka Sātiņi-S zakupiła na Łotwie 600,70 ha stawów w rezerwacie przyrody Natura 2000.

19.

W 2017 r. spółka Sātiņi-S złożyła do Dabas aizsardzības pārvalde (organu ochrony środowiska) wniosek o przyznanie rekompensaty za szkody wyrządzone w akwakulturze przez ptaki i inne zwierzęta chronione. Organ ten oddalił ten wniosek ze względu na to, że spółce Sātiņi-S przyznano już pomoc de minimis w wysokości 30000 EUR w okresie trzech lat podatkowych.

20.

Spółka Sātiņi-S wniosła skargę na tę decyzję do właściwego sądu, podnosząc, że ze względu na jej wyrównawczy charakter rekompensata za szkody wyrządzone w akwakulturze przez chronione zwierzęta nie stanowi pomocy państwa. Ponieważ jej roszczenie zostało oddalone w pierwszej i drugiej instancji, spółka Sātiņi-S wniosła skargę kasacyjną do Augstākā tiesa Senāts (sądu najwyższego, Łotwa), który postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

21.

Spółka Sātiņi-S, rządy irlandzki i łotewski oraz Komisja Europejska przedstawiły uwagi na piśmie.

22.

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 3 czerwca 2021 r., uwagi ustne przedstawiły rządy irlandzki, łotewski i niderlandzki oraz Komisja.

23.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 17 karty należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by rekompensata przyznana przez państwo członkowskie z tytułu strat wyrządzonych w akwakulturze na obszarze Natura 2000 przez ptaki chronione na podstawie dyrektywy ptasiej (zwana dalej „sporną rekompensatą”) była niższa niż straty rzeczywiście poniesione przez dane przedsiębiorstwo.

24.

Sąd ten zauważa, że odszkodowanie z tytułu ograniczenia prawa własności zgodnie z art. 17 ust. 1 karty powinno być rzeczywiste i skuteczne, podczas gdy w niniejszej sprawie kwota spornej rekompensaty jest obliczana głównie na podstawie powierzchni stawów rybnych i nie uwzględnia liczby ryb zjedzonych przez chronione ptaki, tak że nie pokrywa ona wszystkich rzeczywiście poniesionych strat. Dodaje on, że dyrektywa ptasia pozwala państwom członkowskim na odstąpienie od niej w celu zapobieżenia poważnym szkodom w łowiskach.

25.

Spółka Sātiņi-S twierdzi, że zgodnie z przepisami krajowymi jest zmuszona ponosić 88% swoich strat, co zmniejsza jej konkurencyjność, oraz że małe przedsiębiorstwa w sektorze akwakultury położone poza obszarami Natura 2000 odzyskują 100% poniesionych strat, co powoduje nieuczciwą konkurencję.

26.

Rządy irlandzki i łotewski podnoszą, że państwo członkowskie nie ma żadnego obowiązku wyrównania całości szkód wyrządzonych przez ptaki chronione w akwakulturach na obszarze Natura 2000. Obowiązki wynikające z dyrektywy ptasiej i siedliskowej nie stanowią pozbawienia prawa własności, lecz raczej kontrolę korzystania z niego. W niniejszej sprawie ograniczenie prawa własności wynika z dyrektywy ptasiej i służy realizacji celu leżącego w interesie ogólnym, czyli interesu w ochronie środowiska. Ponadto dyrektywa ta nie przewiduje żadnej rekompensaty. Rząd łotewski wyjaśnia ponadto, że kwota rekompensaty za straty jest obliczana według formuły, która niekoniecznie obejmuje wszystkie poniesione straty, i zauważa, że procedura obliczania spornej rekompensaty zostanie odpowiednio skorygowana przez łotewskiego ustawodawcę i że nowy środek rekompensaty zostanie zgłoszony Komisji jako pomoc państwa.

27.

Komisja proponuje, aby nie udzielać odpowiedzi na pytanie pierwsze z uwagi na brak właściwości Trybunału na podstawie art. 51 ust. 1 karty. Wypłata spornej rekompensaty nie stanowi bowiem stosowania prawa Unii w rozumieniu tego przepisu, ponieważ ani dyrektywa ptasia, ani dyrektywa siedliskowa nie przewidują rekompensaty za szkody wyrządzone na prywatnych nieruchomościach, w szczególności w zbiornikach akwakultury, podczas ich wdrażania. Prawo Unii przewiduje jedynie możliwość przyznania pomocy państwa z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) ( 13 ), Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) ( 14 ) lub na podstawie wytycznych Unii Europejskiej w sprawie pomocy państwa w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich w latach 2014–2020 ( 15 ) oraz wytycznych do analizy pomocy państwa w sektorze rybołówstwa i akwakultury ( 16 ).

28.

Na wstępie pragnę zauważyć, że zgodnie z art. 51 ust. 1 karty, regulującym jej zakres stosowania, jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Postanowienie to potwierdza utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym prawa podstawowe chronione w porządku prawnym Unii znajdują zastosowanie we wszystkich sytuacjach podlegających prawu Unii, ale nie mogą być stosowane poza takimi sytuacjami. Jeżeli stan prawny nie jest objęty zakresem stosowania prawa Unii, Trybunał nie jest właściwy do jego oceny, a przytaczane ewentualnie postanowienia karty nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do takiej kompetencji ( 17 ).

29.

Tymczasem dyrektywa ptasia i dyrektywa siedliskowa nie zawierają żadnego przepisu mającego na celu wprowadzenie systemu rekompensaty za szkody wyrządzone jednostkom poprzez środki wdrażające te dyrektywy. Ponadto jestem zdania, że art. 9 dyrektywy ptasiej, przywołany przez sąd odsyłający, przewidujący, że państwa członkowskie mogą wprowadzić odstępstwa od wymogów tej dyrektywy, w szczególności w celu zapobiegania poważnym szkodom w łowiskach, nie może stanowić podstawy prawa do rekompensaty. W tym kontekście Trybunał orzekł już, że o ile w niektórych dziedzinach, w których dysponuje on szerokim zakresem uznania, takich jak w dziedzinie polityki rolnej, prawodawca Unii może uznać, że należy wypłacić odszkodowania, o tyle ze stwierdzenia tego nie można wywieść istnienia w prawie Unii ogólnej zasady, która nakazywałaby przyznanie rekompensaty we wszystkich okolicznościach ( 18 ).

30.

Wynika z tego, że skoro obowiązek naprawienia szkody nie może być oparty na prawie Unii, środek krajowy przewidujący wypłatę przez dane państwo rekompensaty, choćby częściowej, za szkody wyrządzone w akwakulturze na obszarze Natura 2000 przez ptaki chronione na mocy dyrektywy ptasiej, nie jest objęty zakresem stosowania prawa Unii, lecz wyłącznie wyborem krajowego ustawodawcy. Tymczasem w ramach procedury odesłania prejudycjalnego przewidzianej w art. 267 TFUE do Trybunału nie należy ocena wykładni przepisów krajowych czy też rozstrzyganie, czy wykładnia nadana im przez sąd odsyłający jest prawidłowa ( 19 ).

31.

Podsumowując, uważam, że wypłata spornej rekompensaty z powodu ograniczenia prawa własności gwarantowanego w art. 17 karty nie stanowi w okolicznościach niniejszej sprawy stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty.

32.

W konsekwencji proponuję odpowiedzieć sądowi odsyłającemu, że Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne.

33.

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy sporna rekompensata stanowi pomoc państwa.

34.

Sąd ten ma wątpliwości co do tego, czy wypłaty rekompensat przyznawane ze względu na wypełnianie obowiązków publicznoprawnych wynikających z dyrektywy ptasiej stanowią pomoc państwa. Uważa on, że płatności te stanowią raczej odszkodowanie z tytułu poniesionych strat w rozumieniu art. 17 ust. 1 karty.

35.

Rząd łotewski i Komisja podnoszą, że sporna rekompensata stanowi pomoc państwa. Zauważają one w szczególności, że ograniczenia wynikające z prawa Unii, mianowicie prawny obowiązek ochrony dzikich zwierząt i tolerowania szkód, jakie mogą one spowodować, stanowią normalne ryzyko handlowe dla prowadzącego akwakulturę, i że poprzez sporną rekompensatę państwo członkowskie zmniejsza obciążenie spoczywające normalnie na niektórych podmiotach gospodarczych. Ponadto sporna rekompensata nie odpowiada żadnej z sytuacji wskazanych przez Komisję, w których orzecznictwo Trybunału wykluczyło istnienie korzyści, lecz przeciwnie, odpowiada typologii pomocy przyznanej zgodnie z wytycznymi w sektorze rolnym i leśnym lub z wytycznymi w sektorze rybołówstwa i akwakultury.

36.

Natomiast rząd irlandzki twierdzi, że sporna rekompensata stanowi naprawienie poniesionej szkody lub rekompensatę za usługi świadczone w interesie ogólnym przez właściciela chronionego terenu, któremu powierzono dodatkową odpowiedzialność za środowisko naturalne i w związku z tym nie przyznaje korzyści w rozumieniu art. 107 TFUE. Ponadto owa rekompensata nie jest również selektywna, ponieważ beneficjenci nie znajdują się w sytuacji porównywalnej z sytuacją osób, których tereny nie zostały wyznaczone jako tereny chronione. Rząd niderlandzki, który występował na rozprawie, również podniósł brak pomocy państwa w sprawie w postępowaniu głównym, ponieważ państwo członkowskie, na podstawie art. 17 ust. 1 karty, jest zobowiązane do wypłaty rekompensaty za szkody spowodowane wypełnianiem pewnych publicznoprawnych obowiązków na podstawie dyrektyw ptasiej i siedliskowej, które pociągają za sobą nieproporcjonalne i nadmierne obciążenie dla właściciela.

37.

Tytułem wstępu pragnę zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału uznanie danego środka krajowego za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga spełnienia wszystkich podanych niżej przesłanek. Po pierwsze, musi mieć miejsce interwencja państwa lub za pośrednictwem zasobów państwowych. Po drugie, interwencja ta musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, musi ona przyznawać beneficjentowi selektywną korzyść. Po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem ( 20 ). Ponadto pojęcie „pomocy państwa” jest obiektywnym pojęciem prawnym. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału art. 107 ust. 1 TFUE nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy interwencjami państwowymi w zależności od ich przyczyn lub celów, ale definiuje te interwencje na podstawie ich skutków ( 21 ).

38.

Pytanie przedstawione przez sąd odsyłający dotyczy przede wszystkim kwestii, czy sporna rekompensata przyznaje beneficjentowi korzyść ze względu na jej podnoszony wyrównawczy charakter.

39.

W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa Trybunału również wynika, że za pomoc państwa uznaje się interwencje, które niezależnie od swojej formy mogą uprzywilejowywać przedsiębiorstwa w sposób bezpośredni albo pośredni lub które należy uznać za stanowiące korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych ( 22 ). Za pomoc uznaje się zatem w szczególności interwencje, które w różnych formach zmniejszają ciężary obciążające normalnie budżet przedsiębiorstwa, i które tym samym, nie będąc subwencjami w ścisłym rozumieniu tego słowa, mają taki sam charakter i identyczne skutki ( 23 ). W powyższym względzie Sąd przypomniał, że pojęcie „obciążeń, jakim zazwyczaj podlega budżet przedsiębiorstwa”, obejmuje w szczególności dodatkowe koszty, jakie przedsiębiorstwa ponoszą ze względu na mające zastosowanie do działalności gospodarczej obowiązki o charakterze prawnym, wykonawczym lub umownym ( 24 ).

40.

Z powyższego wynika, że istnienia korzyści nie podważa podnoszony „wyrównawczy” charakter środka, który ma na celu wyrównanie strat poniesionych przez podmiot gospodarczy w następstwie zastosowania obowiązku wynikającego z przepisów Unii lub naprawienie szkód spowodowanych przez wystąpienie naturalnych zdarzeń związanych z normalnymi warunkami wykonywania danej działalności gospodarczej.

41.

Po pierwsze bowiem, koszty związane z przestrzeganiem bezwzględnie obowiązujących przepisów mających na celu ochronę środowiska naturalnego stanowią zwykłe koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa w sektorze akwakultury ( 25 ). W konsekwencji środki rekompensaty za te koszty stanowią interwencje, które zmniejszają ciężary obciążające normalnie budżet przedsiębiorstwa, i które należy uznać za korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych.

42.

Po drugie, z samego brzmienia art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE wynika, że pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi jest zgodna z rynkiem wewnętrznym. Z powyższego wynika, że zgodnie z traktatem FUE te rodzaje środków, choć mają cel „wyrównawczy”, są uważane za pomoc państwa w rozumieniu ust. 1 tego artykułu. Jest tak tym bardziej w przypadku szkód wyrządzonych przez zdarzenia naturalne całkowicie zwykłe i przewidywalne, takie jak przelot dzikich ptaków. Ponadto, jak wskazała Komisja w uwagach na piśmie, środki mające na celu zrekompensowanie szkód wyrządzonych przez zwierzęta chronione, bardzo często w sektorach rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury, są regularnie kwalifikowane jako „pomoc państwa” i są przedmiotem badania zgodności w rozumieniu wytycznych w sektorze rolnym i leśnym ( 26 ) lub wytycznych w sektorze rybołówstwa i akwakultury.

43.

Ponadto sporna rekompensata nie mieści się w sytuacjach, w których Trybunał orzekł, że interwencje państwa mają charakter prawny zasadniczo odmienny od charakteru pomocy, a zatem wykluczył, że stanowią one korzyść mogącą stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

44.

Przede wszystkim bowiem podkreślany przez sąd odsyłający fakt, że sporna rekompensata została przyznana na podstawie dyrektyw ptasiej i siedliskowej, przy założeniu, że zostanie on wykazany, nie dowodzi tego, iż rekompensata ta spełnia określone w orzecznictwie zapoczątkowanym wyrokiem Altmark ( 27 ) przesłanki, zgodnie z którymi środek na rzecz przedsiębiorstwa, któremu powierzono obowiązki z zakresu usług publicznych, nie stanowi „korzyści” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

45.

W tym względzie, po pierwsze, sam fakt, że obowiązki państwowe dotyczące obszaru Natura 2000 zostały nałożone na podstawie prawa Unii, a mianowicie dyrektywy ptasiej, nie wystarcza jako taki do wykazania, że spółka Sātiņi-S została obciążona wykonaniem jasno określonych obowiązków do świadczenia usług publicznych w rozumieniu pierwszej z czterech kumulatywnych przesłanek określonych w tym orzecznictwie ( 28 ). Przeciwnie, organy łotewskie w trakcie postępowania administracyjnego i rząd łotewski przed Trybunałem nie uznały spornej rekompensaty za „rekompensatę kosztów świadczenia usługi publicznej”, lecz zakwalifikowały ją jako „pomoc” (de minimis).

46.

Po drugie, z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi nie wynika, by pozostałe przesłanki określone w tym orzecznictwie zostały spełnione. Przeciwnie, choć to do sądu odsyłającego należy zbadanie ich spełnienia w niniejszym przypadku, wydaje mi się prima facie, że tak nie jest ( 29 ).

47.

Następnie prawdą jest, że w wyroku Asteris i in./Grecja i EWG ( 30 ) Trybunał uznał, iż odszkodowanie, które władze krajowe zostały sądownie zobowiązane zapłacić przedsiębiorstwom w celu naprawienia szkody, którą im wyrządziły, nie stanowi „pomocy państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Trybunał wyjaśnił, że pomoc publiczna, stanowiąca środki władzy publicznej sprzyjające niektórym przedsiębiorstwom lub produktom, ma charakter prawny zasadniczo odmienny od odszkodowania, które władze krajowe ewentualnie zostałyby zobowiązane zapłacić na rzecz jednostek w celu naprawienia wyrządzonej im przez nie szkody, i że w związku z tym odszkodowanie to nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 107 i 108 TFUE.

48.

Uważam jednak, że wykładnia przyjęta w tym wyroku nie ma znaczenia dla sprawy w postępowaniu głównym, ponieważ nie dotyczy ona kwot należnych lub zapłaconych na podstawie odpowiedzialności pozaumownej danego państwa członkowskiego, lecz rekompensaty kosztów – wynikających z obowiązków regulacyjnych lub zdarzeń naturalnych – zwykle ponoszonych przez zainteresowane przedsiębiorstwa w ramach ich działalności gospodarczej ( 31 ).

49.

Wreszcie, jak wskazała Komisja w uwagach na piśmie, oczywiste jest, że sporna rekompensata nie mieści się w przypadku zwrotu podatków pobranych niezgodnie z prawem ( 32 ) ani w przypadku zapłaty odszkodowania za wywłaszczenie ( 33 ). W tych dwóch przypadkach państwo członkowskie było zobowiązane do zwrotu nienależnie pobranych kwot lub do wypłaty równowartości mienia, którego własności właściciel został pozbawiony. W przeciwieństwie do spornej rekompensaty płatności dotyczyły obciążeń, które nie mogły zostać uznane za „obciążenia, które w normalnych warunkach rynkowych obciążają budżet przedsiębiorstwa” w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 39 niniejszej opinii.

50.

W związku z tym, jakkolwiek nie można co do zasady wykluczyć, że w innych szczególnych sytuacjach wyrównanie obciążenia nadzwyczajnego w porównaniu z normalnymi warunkami rynkowymi może nie zostać zakwalifikowane jako pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE ( 34 ), to jednak nie ma to miejsca w niniejszej sprawie.

51.

Proponuję zatem odpowiedzieć na drugie pytanie prejudycjalne, że sporna rekompensata stanowi korzyść mogącą stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, jeżeli spełnione są pozostałe przewidziane przesłanki, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego ( 35 ).

52.

Poprzez pytanie trzecie i ostatnie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy w wypadku gdy sporna rekompensata stanowi pomoc państwa, należy zastosować pułap de minimis przewidziany w art. 3 ust. 2 rozporządzenia de minimis w sektorze rybołówstwa.

53.

Zdaniem tego sądu z art. 1 tego rozporządzenia w związku z jego motywem 15 wynika, że rozporządzenie nie ma prima facie zastosowania do tej rekompensaty.

54.

Rząd łotewski i Komisja uważają, że sporna rekompensata jest objęta zakresem stosowania rozporządzenia de minimis w sektorze rybołówstwa, biorąc pod uwagę fakt, że Łotwa postanowiła stosować to rozporządzenie.

55.

W celu udzielenia odpowiedzi na przedstawione pytanie uważam za użyteczne dokonanie rozróżnienia pomiędzy możliwością stosowania rozporządzenia „de minimis w sektorze rybołówstwa” do sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie, z jednej strony, a konkretnym stosowaniem tego rozporządzenia przez organy łotewskie, z drugiej strony.

56.

Co się tyczy pierwszego elementu, uważam, że w przypadku gdy sporna rekompensata stanowi „pomoc państwa”, rozporządzenie „de minimis w sektorze rybołówstwa” ma zastosowanie, ponieważ żaden z wyjątków od zakresu stosowania tego rozporządzenia, wymienionych w jego art. 1, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie.

57.

Ponadto w motywie 15 rozporządzenia „de minimis w sektorze rybołówstwa”, przywołanym przez sąd odsyłający, i w art. 4 tego rozporządzenia uściślono w szczególności, że rozporządzenie stosuje się wyłącznie do pomocy, w odniesieniu do których możliwe jest wcześniejsze dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto bez konieczności przeprowadzania oceny ryzyka („pomoc przejrzysta”), takich jak na przykład dotacje. Tymczasem, ze względu na to, że sporna rekompensata polega na odszkodowaniu ex post, odpowiada ona w istocie dotacji, ponieważ pozwala na wcześniejsze dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto. Moim zdaniem stanowi ona zatem „pomoc przejrzystą” w rozumieniu wspomnianego rozporządzenia.

58.

Jeśli chodzi o drugi element, pragnę podkreślić, że jeśli „rozporządzenie de minimis w sektorze rybołówstwa” znajduje zastosowanie, państwo członkowskie może albo zgłosić sporną rekompensatę Komisji, aby uzyskać jej zatwierdzenie jako pomocy zgodnej z rynkiem wewnętrznym, albo zadowolić się uznaniem jej za „pomoc de minimis”. Wynika z tego, że w niniejszym przypadku organy mogły zgodnie z prawem uznać tę rekompensatę za „pomoc de minimis”.

59.

W związku z tym proponuję, aby na trzecie pytanie prejudycjalne odpowiedzieć, że państwo członkowskie może stosować pułap de minimis, o którym mowa w art. 3 ust. 2 rozporządzenia „de minimis w sektorze rybołówstwa”, do płatności z tytułu szkód wyrządzonych w akwakulturze przez dzikie ptaki chronione na obszarze Natura 2000 na podstawie dyrektywy ptasiej.

60.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na pytania prejudycjalne przedstawione przez Augstākā tiesa (sąd najwyższy, Łotwa) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: