KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 25.9.2017

JOIN(2017) 37 final

2017/0238(NLE)

Wspólny wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

Załączony wniosek stanowi instrument prawny upoważniający do zawarcia Kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony (zwanej dalej „Umową”).

Stosunki między Unią Europejską (UE) a Republiką Armenii (Armenia) opierają się obecnie na Umowie o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony, która weszła w życie w dniu 1 lipca 1999 r. na początkowy okres dziesięciu lat i która została automatycznie przedłużona.

W dniu 29 września 2015 r. Rada przyjęła decyzje upoważniające Komisję Europejską i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa do wynegocjowania umowy ramowej między UE a Armenią. Rada otrzymywała informacje na wszystkich etapach negocjacji. Konsultowano się w z nią w ramach Grupy Roboczej ds. Europy Wschodniej i Azji Środkowej oraz Komitetu ds. Polityki Handlowej. Przez cały czas trwania negocjacji również sprawnie i w pełni informowany był Parlament Europejski.

2.ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU

2.1Cel i treść umowy

Nowa Umowa jest kompleksowa i uwzględnia kwestie kompetencji i interesów UE, co odzwierciedla obecny szeroki zakres współpracy w dziedzinie gospodarki, handlu i polityki oraz polityk sektorowych. Umowa pogłębia współpracę w tych dziedzinach, dzięki czemu stanowi długoterminową podstawę dla dalszego rozwoju stosunków między UE a Armenią. Poprzez intensyfikację dialogu politycznego i poprawę współpracy w wielu dziedzinach Umowa tworzy podstawę skuteczniejszych stosunków dwustronnych z Armenią.

Umowa zawiera standardowe klauzule polityczne UE dotyczące praw człowieka, międzynarodowych trybunałów karnych, broni masowego rażenia, broni strzeleckiej i lekkiej oraz zwalczania terroryzmu. Zawiera również postanowienia dotyczące współpracy w dziedzinach takich jak transport, energia, zdrowie, środowisko, zmiana klimatu, podatki, edukacja i kultura, zatrudnienie i sprawy społeczne, bankowość i ubezpieczenia, polityka przemysłowa, rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, turystyka, badania naukowe i innowacje oraz górnictwo. Ponadto zawiera postanowienia dotyczące współpracy prawnej, praworządności, walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu oraz zwalczania przestępczości zorganizowanej i korupcji.

Jeden obszerny tytuł Umowy poświęcono kwestiom handlu, z których wynikają ważne zobowiązania w kilku obszarach polityki handlowej. Postanowienia te przyczynią się do poprawy warunków dwustronnej wymiany handlowej między UE a Armenią, przy pełnym uwzględnieniu zobowiązań Armenii jako członka Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej. Zapewnią również lepsze środowisko regulacyjne dla podmiotów gospodarczych w dziedzinach takich jak handel towarami i usługami, ustanawianie i prowadzenie przedsiębiorstw, przepływu kapitału, zamówienia rządowe i prawa własności intelektualnej, zrównoważony rozwój i konkurencja.

Po przyjęciu decyzji Rady w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, i tymczasowego stosowania Umowy, Umowa została podpisana przez Unię Europejską i Republikę Armenii jako umowa mieszana.

2.2Podstawa prawna decyzji, której dotyczy wniosek

Zgodnie z art. 218 ust. 6 lit. a) pkt (iii) TFUE, w przypadku gdy umowa tworzy specyficzne ramy instytucjonalne przez organizację procedur współpracy, Rada przyjmuje decyzję w sprawie zawarcia umowy po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Ponadto w art. 218 ust. 8 akapit drugi TFUE przewidziano, że Rada stanowi jednomyślnie, gdy umowa dotyczy dziedziny, w której do przyjęcia aktu Unii Europejskiej wymagana jest jednomyślność.

Jeżeli chodzi o środek zmierzający jednocześnie do osiągnięcia kilku celów lub mający kilka elementów składowych związanych w sposób nierozłączny, a żaden z tych celów lub elementów nie ma charakteru pomocniczego w stosunku do pozostałych, Trybunał orzekł, że jeżeli znajdują w ten sposób zastosowanie różne przepisy traktatu, środek taki należy wyjątkowo przyjąć w oparciu o różne odpowiednie podstawy prawne, chyba że procedury ustanowione dla każdej podstawy prawnej nie są ze sobą zgodne (sprawa C-490/10 Parlament przeciwko Radzie, ECLI: EU:C:2012:525, pkt 46).

Przedmiotowa Umowa zmierza do osiągnięcia celów z dziedzin wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wspólnej polityki handlowej i współpracy na rzecz rozwoju i obejmuje ich różne elementy. Te aspekty Umowy są związane w sposób nierozłączny, a żaden z nich nie ma charakteru pomocniczego w stosunku do pozostałych.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa to dziedzina, w której do przyjęcia aktu Unii wymagana jest jednomyślność.

Umowa ustanawia ramy instytucjonalne, organizując procedury współpracy między Armenią i UE.

Podstawa prawna decyzji, której dotyczy wniosek, powinna zatem obejmować art. 37 TUE, art. 207 TFUE i art. 209 TFUE w związku z art. 218 ust. 6 lit. a) TFUE i art. 218 ust. 8 akapit drugi TFUE. Podstawa prawna nie musi uwzględniać żadnych dodatkowych postanowień (zob. sprawa C-377/12 Komisja przeciwko Radzie, ECLI: EU: C:2014:1903).

Po przeanalizowaniu tekstu Umowy Komisja i Wysoki Przedstawiciel uważają, że Umowa nie obejmuje żadnych obszarów, które wchodzą w zakres wyłącznych kompetencji państw członkowskich i tym samym wymagałyby z prawnego punktu widzenia przyjęcia jej w formie umowy mieszanej. Jednak w związku z tym, że wytyczne negocjacyjne wydano dla umowy mieszanej, tekst Umowy parafowano jako umowę mieszaną i jako taką przedkłada się ją do podpisu i zawarcia, a stronami Umowy są Unia Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej oraz ich państwa członkowskie, z jednej strony, oraz Republika Armenii, z drugiej strony.

2.3    Niezbędny charakter decyzji, której dotyczy wniosek

Zgodnie z art. 216 TFUE Unia Europejska może zawierać umowy z jednym lub z większą liczbą państw trzecich, jeżeli przewidują to Traktaty lub gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w kontekście polityk UE, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, gdy zawarcie umowy jest przewidziane w prawnie wiążącym akcie UE albo gdy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres.

Traktaty przewidują zawieranie umów takich jak przedmiotowa Umowa w art. 37 TUE oraz art. 207 i 209 TFUE. Ponadto zawarcie przedmiotowej Umowy jest niezbędne do osiągnięcia w ramach polityk Unii Europejskiej celów określonych w traktatach, obejmujących wzmocnienie praw człowieka, nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia, walkę z terroryzmem, walkę z korupcją i przestępczością zorganizowaną, handel, migrację, ochronę środowiska, energię, zmiany klimatu, transport, naukę i technologię, zatrudnienie i sprawy społeczne, edukację, rolnictwo.

2017/0238 (NLE)

Wspólny wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 37,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 207 i 209 w związku z art. 218 ust. 6 lit. a) i art. 218 ust. 8 akapit drugi,

uwzględniając wspólny wniosek Komisji Europejskiej i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa,

uwzględniając zgodę Parlamentu Europejskiego,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Zgodnie z decyzją Rady (UE) z dnia........ Kompleksową i wzmocnioną umowę o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony (zwaną dalej „Umową”) podpisano w dniu 24 listopada 2017 r., z zastrzeżeniem jej zawarcia w późniejszym terminie.

(2)Umowa stanowi istotny krok w kierunku większego zaangażowania politycznego i gospodarczego Unii Europejskiej w regionie Zakaukazia. Poprzez intensyfikację dialogu politycznego i poprawę współpracy w wielu dziedzinach Umowa zapewni podstawę skuteczniejszych stosunków dwustronnych z Republiką Armenii.

(3)Umowa powinna zostać zatwierdzona w imieniu Unii,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł 1

Niniejszym zatwierdza się, w imieniu Unii Europejskiej, Kompleksową i wzmocnioną umowę o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony.

Tekst Umowy dołączono do niniejszej decyzji.

Artykuł 2

Przewodniczący Rady wyznacza osobę lub osoby umocowane do dokonania w imieniu Unii Europejskiej powiadomienia, o którym mowa w art. 385 Umowy, aby wyrazić tym samym zgodę Unii Europejskiej na przystąpienie do Umowy.

Artykuł 3

1. Do celów art. 240 Umowy zmiany Umowy w drodze decyzji Podkomitetu ds. Oznaczeń Geograficznych są zatwierdzane przez Komisję w imieniu Unii Europejskiej. W sytuacji gdy zainteresowane strony nie mogą osiągnąć porozumienia w następstwie zastrzeżeń dotyczących oznaczenia geograficznego, Komisja przyjmuje takie stanowisko na podstawie procedury określonej w art. 57 rozporządzenia (UE) nr 1151/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych 1 .

2. Do celów art. 270 ust. 2 zdanie pierwsze Umowy Komisja jest upoważniona do zatwierdzenia stanowiska Unii w odniesieniu do zmiany załącznika XI do Umowy.

Do celów art. 270 ust. 2 zdanie drugie Umowy Komisja jest upoważniona do zgłaszania zastrzeżeń w odniesieniu do zmiany lub korekty załącznika XI zaproponowanej przez Republikę Armenii.

Artykuł 5

1. Nazwa chroniona na mocy podsekcji 3 „Oznaczenia geograficzne” w tytule V rozdział 9 Umowy może być wykorzystywana przez jakikolwiek podmiot wprowadzający do obrotu produkty rolne, środki spożywcze, wina, wina aromatyzowane lub napoje spirytusowe, które zgodne są z odpowiadającymi im specyfikacjami.

2. Zgodnie z art. 301 Umowy państwa członkowskie oraz instytucje Unii Europejskiej zapewniają przestrzeganie ochrony przewidzianej w art. 297–300 Umowy, niezależnie od tego, czy otrzymały w tej sprawie wniosek od zainteresowanej strony.

Artykuł 6

Umowy nie można interpretować jako przyznającej prawa lub nakładającej obowiązki, na które można bezpośrednio powoływać się w sądach i trybunałach Unii lub państw członkowskich.

Artykuł 7

Niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem jej przyjęcia. Data wejścia w życie Umowy publikowana jest przez Sekretariat Generalny Rady w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Sporządzono w Brukseli dnia r.

(1) Dz.U. L 343 z 14.12.2012, s. 1.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 25.9.2017

JOIN(2017) 37 final

ZAŁĄCZNIK

do

wspólnego wniosku dotyczącego decyzji Rady

w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony

KOMPLEKSOWA I WZMOCNIONA UMOWA O PARTNERSTWIE

MIĘDZY UNIĄ EUROPEJSKĄ

I EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĄ ENERGII ATOMOWEJ

ORAZ ICH PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI, Z JEDNEJ STRONY,

A REPUBLIKĄ ARMENII, Z DRUGIEJ STRONY

PREAMBUŁA

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA CHORWACJI,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY,

REPUBLIKA MALTY,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, zwane dalej „państwami członkowskimi”,

UNIA EUROPEJSKA oraz

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ, zwana dalej „Euratomem”,

   z jednej strony, oraz

REPUBLIKA ARMENII,

   z drugiej strony,

zwane dalej łącznie „Stronami”,

UWZGLĘDNIAJĄC silne powiązania między Stronami i ich wspólne wartości oraz pragnienie wzmocnienia powiązań ustanowionych w przeszłości przez umowę o partnerstwie i współpracy oraz w celu rozwijania ścisłej i intensywnej współpracy w oparciu o równoprawne partnerstwo w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS) i partnerstwa wschodniego, jak również w ramach niniejszej Umowy;

UZNAJĄC znaczenie wspólnego planu działania UE–Armenia w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa i jego przepisów wprowadzających, a także znaczenie priorytetów partnerstwa dla zacieśnienia stosunków między Unią Europejską a Republiką Armenii oraz dla zapewnienia postępów w procesie reform i zbliżenia przepisów w Republice Armenii, o którym mowa poniżej, co przyczynia się do pogłębienia współpracy politycznej i gospodarczej;

ZOBOWIĄZUJĄC się do dalszej poprawy przestrzegania podstawowych wolności, praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, zasad demokratycznych, praworządności i dobrych rządów;

MAJĄC ŚWIADOMOŚĆ, że reformy wewnętrzne służące z jednej strony wzmocnieniu demokracji i gospodarki rynkowej, a z drugiej strony zapewnieniu trwałego rozstrzygania sporów, są ze sobą powiązane. Stąd procesy trwałych reform demokratycznych w Republice Armenii przyczynią się do budowania zaufania i stabilności w regionie;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do dalszego wspierania rozwoju politycznego, społeczno-gospodarczego i instytucjonalnego Republiki Armenii, na przykład poprzez rozwój społeczeństwa obywatelskiego, budowanie instytucji, reformę administracji publicznej i służby cywilnej, walkę z korupcją oraz wzmocnioną współpracę handlową i gospodarczą, w tym dobrą administrację w dziedzinie podatków, ograniczanie ubóstwa i szeroko zakrojoną współpracę w różnorodnych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do pełnego wdrożenia celów, zasad i postanowień Karty Narodów Zjednoczonych, Powszechnej deklaracji praw człowieka Narodów Zjednoczonych z 1948 r., Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. („europejska konwencja praw człowieka”) oraz aktu końcowego z Helsinek Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. („akt końcowy KBWE z Helsinek”);

PRZYWOŁUJĄC swoją chęć propagowania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz angażując się w skuteczne działania wielostronne i pokojowe rozwiązywanie sporów w ramach uzgodnionych formatów, zwłaszcza poprzez odpowiednią do tego celu współpracę na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE);

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do wypełniania międzynarodowych zobowiązań w zakresie walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia oraz do współpracy w zakresie rozbrojenia i nierozprzestrzeniania broni oraz bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów jądrowych;

UZNAJĄC znaczenie aktywnego udziału Republiki Armenii w strukturach współpracy regionalnej, w tym tych wspieranych przez Unię Europejską; uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa;

PRAGNĄC rozwijać regularny dialog polityczny na temat dwustronnych i międzynarodowych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym ich aspektów regionalnych, uwzględniając wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, w tym wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, oraz stosowne polityki Republiki Armenii; uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa;

UZNAJĄC znaczenie zaangażowania Republiki Armenii w pokojowe i trwałe rozwiązanie sporu o Górski Karabach oraz potrzebę jak najszybszego osiągnięcia porozumienia w tej kwestii, w ramach negocjacji prowadzonych przez współprzewodniczących z Grupy Mińskiej OBWE; uznając jednocześnie potrzebę osiągnięcia tego porozumienia na podstawie celów i zasad określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych i akcie końcowym KBWE z Helsinek, w szczególności tych odnoszących się do wstrzymania się od groźby użycia i od użycia siły, do integralności terytorialnej państw oraz do równouprawnienia i samostanowienia narodów, odzwierciedlonych we wszystkich deklaracjach wydanych w ramach współprzewodnictwa Grupie Mińskiej OBWE poczynając od 16. posiedzenia Rady Ministerialnej OBWE z 2008 r.; zwracając również uwagę na zadeklarowane przez Unię Europejską zobowiązanie do wspierania procesu rozwiązywania tego sporu;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapobiegania korupcji i jej zwalczania, walki z przestępczością zorganizowaną oraz intensyfikacji współpracy w walce z terroryzmem;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do intensyfikacji dialogu i współpracy w dziedzinie migracji, azylu i zarządzania granicami przy kompleksowym podejściu uwzględniającym legalną migrację oraz współpracę mającą na celu zwalczanie migracji nieuregulowanej i handel ludźmi, jak również do skutecznego wprowadzania w życie postanowień umowy o readmisji;

POTWIERDZAJĄC, że zasadniczym celem pozostaje zwiększona mobilność obywateli Stron w bezpiecznym i dobrze zarządzanym otoczeniu, i mając na uwadze otwarcie we właściwym czasie dialogu wizowego z Republiką Armenii, o ile będą zapewnione warunki dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności, w tym skuteczna realizacja umów o ułatwieniach wizowych i o readmisji między Stronami;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do przestrzegania zasad gospodarki wolnorynkowej oraz wyrażając gotowość Unii Europejskiej do uczestnictwa w reformach gospodarczych w Republice Armenii;

UZNAJĄC gotowość Stron do pogłębiania współpracy gospodarczej, w tym w dziedzinach związanych z handlem, w poszanowaniu praw i obowiązków wynikających z członkostwa Stron w Światowej Organizacji Handlu (WTO) oraz przy przejrzystym i niedyskryminacyjnym stosowaniu tych praw i obowiązków;

WIERZĄC, ŻE niniejsza Umowa stworzy nowy klimat sprzyjający stosunkom gospodarczym między Stronami, a nade wszystko rozwijaniu handlu i inwestycji oraz stymulowaniu konkurencji, które są niezbędne do restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapewnienia ochrony środowiska, w tym w ramach współpracy transgranicznej oraz w ramach realizacji wielostronnych umów międzynarodowych;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwiększania bezpieczeństwa i ochrony dostaw energii, ułatwienia tworzenia odpowiedniej infrastruktury, zwiększenia integracji rynku i stopniowego zbliżenia przepisów do najważniejszych elementów dorobku prawnego UE, o których mowa poniżej, między innymi poprzez promowanie efektywności energetycznej i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, z uwzględnieniem zobowiązań Republiki Armenii dotyczących zasad równego traktowania państw będących dostawcami energii, państw tranzytu i państw będących odbiorcami;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony instalacji jądrowych, o których mowa poniżej;

DOSTRZEGAJĄC potrzebę wzmocnienia współpracy w zakresie energii oraz zobowiązanie Stron do pełnego przestrzegania postanowień Traktatu karty energetycznej;

PRAGNĄC podnieść poziom bezpieczeństwa i zdrowia publicznego oraz ochrony zdrowia ludzkiego w poszanowaniu zasad dotyczących zrównoważonego rozwoju, potrzeb ochrony środowiska i zmiany klimatu;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zacieśniania kontaktów międzyludzkich, w tym poprzez współpracę i kontakty w dziedzinie nauki i technologii, edukacji i kultury, młodzieży i sportu;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do propagowania współpracy transgranicznej i międzyregionalnej;

UZNAJĄC zaangażowanie Republiki Armenii na rzecz stopniowego zbliżenia jej ustawodawstwa w odpowiednich sektorach do przepisów Unii Europejskiej, skutecznego ich wdrażania w ramach szerzej zakrojonych reform oraz rozwijania zdolności administracyjnych i instytucjonalnych w stopniu niezbędnym do wyegzekwowania postanowień niniejszej Umowy, a także uznając stałe wsparcie Unii Europejskiej, zgodnie z wszelkimi dostępnymi instrumentami współpracy, w tym pomoc techniczną, finansową i gospodarczą powiązaną z tym zobowiązaniem, odzwierciedlające tempo reform i potrzeby ekonomiczne Republiki Armenii;

ODNOTOWUJĄC fakt, że w przypadku gdyby Strony postanowiły, w ramach niniejszej Umowy, zawrzeć umowy szczegółowe w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, które Unia Europejska zawiera na podstawie części trzeciej tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowienia takich przyszłych umów nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii, chyba że Unia Europejska, równocześnie ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią w zakresie ich odpowiednich poprzednich stosunków dwustronnych powiadomi Republikę Armenii, że Zjednoczone Królestwo lub Irlandia zostało(a) lub zostaną związane takimi umowami jako część Unii Europejskiej zgodnie z protokołem nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonym do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Podobnie żadne późniejsze środki wewnętrzne Unii Europejskiej przyjęte zgodnie z częścią trzecią tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w celu wykonania niniejszej Umowy nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii, chyba że państwa te zgłosiłyby chęć uczestniczenia lub przyjęcia takich środków zgodnie z protokołem nr 21; odnotowując również, że takie przyszłe umowy lub takie późniejsze środki wewnętrzne Unii Europejskiej wchodziłyby w zakres protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do wspomnianych Traktatów,

UZGODNILI, CO NASTĘPUJE:

TYTUŁ I

CELE I ZASADY OGÓLNE

ARTYKUŁ 1

Cele

Cele niniejszej Umowy to:

a)    wzmocnienie wszechstronnego partnerstwa politycznego i gospodarczego oraz współpracy między Stronami w oparciu o wspólne wartości i bliskie powiązania, między innymi przez zwiększenie udziału Republiki Armenii w obszarach polityki, programach i agencjach Unii Europejskiej;

b)    wzmocnienie ram dialogu politycznego we wszystkich obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, wspierającego rozwój bliskich stosunków politycznych między Stronami;

c)    przyczynienie się do wzmocnienia demokracji oraz stabilizacji politycznej, gospodarczej i instytucjonalnej w Republice Armenii;

d)    propagowanie, zachowanie i wzmocnienie pokoju i stabilizacji zarówno na poziomie regionalnym, jak i międzynarodowym, w tym przez połączone starania, aby wyeliminować źródła napięć, zwiększyć bezpieczeństwo granic oraz wspierać współpracę transgraniczną i stosunki dobrosąsiedzkie;

e)    zacieśnienie współpracy w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w celu wzmocnienia praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

f)    zwiększenie mobilności i wzmożenie kontaktów międzyludzkich;

g)    wsparcie starań Republiki Armenii, aby rozwijać jej potencjał ekonomiczny, poprzez współpracę międzynarodową, w tym poprzez zbliżenie jej ustawodawstwa do dorobku prawnego UE, o którym mowa poniżej;

h)    ustanowienie wzmocnionej współpracy handlowej, pozwalającej na trwałą współpracę regulacyjną w istotnych obszarach, zgodnie z prawami i obowiązkami wynikającymi z członkostwa w WTO, oraz

i)    stworzenie warunków dla coraz bliższej współpracy w innych obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

ARTYKUŁ 2

ZASADY OGÓLNE

1.    Poszanowanie zasad demokratycznych, zasady praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności, zawartych w szczególności w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym KBWE z Helsinek i Paryskiej karcie dla nowej Europy z 1990 r., jak również w innych stosownych instrumentach z zakresu praw człowieka, takich jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ oraz europejska konwencja praw człowieka, stanowi podstawę polityki wewnętrznej i zewnętrznej Stron oraz zasadniczy element niniejszej Umowy.

2.    Strony potwierdzają swoje zaangażowanie na rzecz zasad gospodarki wolnorynkowej, zrównoważonego rozwoju, współpracy regionalnej i skutecznego podejścia wielostronnego.

3.    Strony potwierdzają poszanowanie zasad dobrych rządów, a także swoje zobowiązania międzynarodowe, przede wszystkim w ramach ONZ, Rady Europy i OBWE.

4.    Strony zobowiązują się do walki z korupcją, walki z różnymi formami międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, promowania zrównoważonego rozwoju, skutecznych działań wielostronnych oraz walki z rozpowszechnianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, między innymi w ramach inicjatywy UE w zakresie centrów doskonałości ds. substancji chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych. Zobowiązanie to stanowi główny element rozwoju stosunków i współpracy między Stronami, przyczyniając się w ten sposób do pokoju i stabilizacji w regionie.

TYTUŁ II

DIALOG I REFORMY POLITYCZNE,
WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

ARTYKUŁ 3

Cele dialogu politycznego

1.    Strony dalej rozwijają i pogłębiają dialog polityczny we wszystkich dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w kwestiach dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także reformy wewnętrznej. Dialog ten pozwoli na zwiększenie skuteczności współpracy politycznej w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przy uznaniu wagi, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa.

2.    Cele dialogu politycznego to:

a)    dalsze rozwijanie i pogłębienie dialogu politycznego we wszystkich obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

b)    wzmocnienie partnerstwa politycznego i zwiększenie skuteczności współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

c)    propagowanie pokoju, stabilności i bezpieczeństwa międzynarodowego w oparciu o skuteczne działania wielostronne;

d)    pogłębienie współpracy i dialogu między Stronami w dziedzinie międzynarodowego bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego, w szczególności w celu rozwiązywania światowych i regionalnych problemów i związanych z nimi zagrożeń;

e)    pogłębienie współpracy w zakresie zwalczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia;

f)    wspieranie nakierowanej na wyniki praktycznej współpracy między Stronami na rzecz osiągnięcia pokoju, bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie europejskim;

g)    zwiększenie poszanowania zasad demokratycznych, praworządności, dobrych rządów oraz praw człowieka i podstawowych wolności, w tym wolności mediów i praw osób należących do mniejszości oraz przyczynianie się do konsolidacji krajowych reform politycznych;

h)    rozwijanie dialogu i pogłębienie współpracy między Stronami w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony;

i)    propagowanie pokojowego rozwiązywania sporów;

j)    propagowanie celów i zasad ONZ zapisanych w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz zasad rządzących stosunkami między uczestniczącymi państwami, które określono w akcie końcowym KBWE z Helsinek, oraz

k)    propagowanie współpracy regionalnej, rozwijanie dobrosąsiedzkich stosunków oraz zwiększanie bezpieczeństwa w regionie, między innymi przez podejmowanie kroków w kierunku otwarcia granic w celu wspierania handlu regionalnego i ruchu transgranicznego.

ARTYKUŁ 4

Reforma wewnętrzna

Strony współpracują w następujących obszarach:

a)    stworzenie, konsolidacja i zwiększenie stabilności i skuteczności instytucji demokratycznych oraz praworządności;

b)    zapewnienie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

c)    osiągnięcie dalszych postępów w reformie wymiaru sprawiedliwości i systemu prawnego, aby zagwarantować niezależność, jakość i wydajność systemu sądownictwa, prokuratury i organów ścigania;

d)    wzmocnienie zdolności administracyjnych oraz zagwarantowanie bezstronności i skuteczności organów ścigania;

e)    dalsze wdrażanie reformy administracji publicznej oraz rozwijanie rozliczalnej, efektywnej, przejrzystej i profesjonalnej służby cywilnej oraz

f)    zagwarantowanie skutecznej walki z korupcją, przede wszystkim aby poprawić międzynarodową współpracę w dziedzinie zwalczania korupcji, oraz zagwarantowanie skutecznego wykonania odpowiednich międzynarodowych instrumentów prawnych, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 2003 r.

ARTYKUŁ 5

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

1.    Strony zacieśniają dialog i współpracę w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa, i zajmują się w szczególności kwestiami zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, ograniczania ryzyka, bezpieczeństwa cybernetycznego, reformy sektora bezpieczeństwa, stabilności regionalnej, rozbrojenia, nierozprzestrzeniania broni oraz kontroli zbrojeń i eksportu. Współpraca opiera się na wspólnych wartościach i wspólnych interesach i ma na celu zapewnianie coraz większej skuteczności, z wykorzystaniem forów dwustronnych, międzynarodowych i regionalnych, w szczególności OBWE.

2.    Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do poszanowania zasad i norm prawa międzynarodowego, w tym tych określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych i akcie końcowym KBWE z Helsinek, oraz swoje zaangażowanie na rzecz propagowania tych zasad w stosunkach dwustronnych i wielostronnych.

ARTYKUŁ 6

Najcięższe przestępstwa wzbudzające niepokój społeczności międzynarodowej a Międzynarodowy Trybunał Karny

1.    Strony potwierdzają, że najcięższe przestępstwa wzbudzające niepokój całej społeczności międzynarodowej nie mogą pozostawać bezkarne i że należy zapewnić ich skuteczne ściganie poprzez wprowadzanie środków na poziomie krajowym i międzynarodowym, w tym na poziomie Międzynarodowego Trybunału Karnego.

2.    Strony uznają, że ustanowienie i skuteczne funkcjonowanie Międzynarodowego Trybunału Karnego stanowi ważne osiągnięcie na rzecz pokoju i sprawiedliwości na świecie. Strony dążą do wzmocnienia współpracy w propagowaniu pokoju i sprawiedliwości międzynarodowej poprzez ratyfikację i wdrożenie Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego i związanych z nim aktów oraz biorąc pod uwagę ich ramy prawne i instytucjonalne.

3.    Strony postanawiają ściśle współpracować na rzecz przeciwdziałania ludobójstwu, zbrodniom przeciwko ludzkości i zbrodniom wojennym, wykorzystując do tego stosowne ramy współpracy dwustronnej i wielostronnej.

ARTYKUŁ 7

Zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzysowe

Strony wzmacniają praktyczną współpracę w zakresie zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, mając przede wszystkim na uwadze ewentualny udział Republiki Armenii w prowadzonych przez UE cywilnych i wojskowych operacjach zarządzania kryzysowego, a także w odpowiednich działaniach szkoleniowych i ćwiczeniach, zależnie od konkretnego przypadku.

ARTYKUŁ 8

Stabilność regionalna i pokojowe rozwiązywanie sporów

1.    Strony intensyfikują wspólne działania na rzecz poprawy warunków dla dalszej współpracy regionalnej, propagując otwarte granice z ruchem transgranicznym, stosunki dobrosąsiedzkie i rozwój demokracji, a tym samym przyczyniając się do stabilności i bezpieczeństwa, a także współpracują na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów.

2.    Działania, o których mowa w ust. 1, przebiegają w oparciu o wspólne zasady dotyczące utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, ustanowione w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym KBWE z Helsinek i innych odpowiednich dokumentach wielostronnych, do których Strony się dostosowały. Strony podkreślają znaczenie istniejących formatów pokojowego rozwiązywania konfliktów.

3.    Strony podkreślają, że kontrola zbrojeń oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa nadal są niezwykle istotne dla bezpieczeństwa, przewidywalności i stabilności w Europie.

ARTYKUŁ 9

Broń masowego rażenia, nierozprzestrzenianie broni i rozbrojenie

1.    Strony uznają, że rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia zarówno wśród państw, jak i podmiotów niepublicznych, takich jak grupy terrorystyczne i inne grupy przestępcze, stanowi jedno z największych zagrożeń dla pokoju i stabilności na świecie. Strony zgodnie postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, w pełnym poszanowaniu zobowiązań wynikających z traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu broni, jak również innych odpowiednich zobowiązań międzynarodowych, oraz wykonując je na poziomie krajowym. Strony zgodnie postanawiają, że niniejsze postanowienie stanowi istotny element niniejszej Umowy.

2.    Strony zgodnie postanawiają współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia poprzez:

a)    podejmowanie działań mających na celu, w zależności od przypadku, podpisanie, ratyfikowanie lub przystąpienie do wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych oraz ich pełne wdrożenie oraz

b)    dalsze rozwijanie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu, obejmującego kontrolę wywozu i tranzytu towarów związanych z bronią masowego rażenia, jak również kontrolę końcowego przeznaczenia technologii podwójnego zastosowania pod kątem broni masowego rażenia.

3.    Strony zgodnie postanawiają ustanowić regularny dialog polityczny, który będzie towarzyszył elementom, o których mowa w niniejszym artykule, i posłuży ich utrwaleniu.

ARTYKUŁ 10

Kontrola wywozu broni strzeleckiej i lekkiej oraz broni konwencjonalnej

1.    Strony uznają, że nielegalna produkcja broni strzeleckiej i lekkiej, w tym amunicji do tej broni, oraz jej sprzedaż, a także jej nadmierne gromadzenie, nieprawidłowe zarządzanie nią, niewłaściwe zabezpieczanie zapasów oraz niekontrolowane rozprzestrzenianie nadal stwarzają poważne zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

2.    Strony zgodnie postanawiają wypełniać i w pełni wykonywać swoje odpowiednie zobowiązania w zakresie zwalczania nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, zgodnie z obowiązującymi umowami międzynarodowymi, których są stronami, oraz rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także swoimi zobowiązaniami wynikającymi z innych instrumentów międzynarodowych dotyczących tego obszaru, takich jak program działania ONZ dotyczący zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką, zwalczania i eliminowania go we wszystkich jego aspektach.

3.    Strony zobowiązują się do współpracy i do zapewnienia koordynacji, komplementarności i synergii działań podejmowanych w związku z nielegalnym handlem bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, oraz działań mających na celu niszczenie nadmiernych zapasów na poziomie globalnym, regionalnym, podregionalnym i – w stosownych przypadkach – krajowym.

4.    Ponadto Strony zgodnie postanawiają kontynuować współpracę w obszarze kontroli broni konwencjonalnej w świetle wspólnego stanowiska Rady 2008/944/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. określającego wspólne zasady kontroli wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego 1 oraz stosownego ustawodawstwa krajowego Republiki Armenii.

5.    Strony zgodnie postanawiają ustanowić regularny dialog polityczny, który będzie towarzyszył elementom, o których mowa w niniejszym artykule, i posłuży ich utrwaleniu.

ARTYKUŁ 11

Zwalczanie terroryzmu

1.    Strony potwierdzają znaczenie walki z terroryzmem i zapobiegania temu zjawisku i zgodnie postanawiają współpracować na szczeblu dwustronnym, regionalnym i międzynarodowym, aby zapobiegać terroryzmowi i zwalczać go we wszystkich formach i przejawach.

2.    Strony zgodnie postanawiają, że niezwykle ważne jest, aby walka z terroryzmem była prowadzona przy pełnym poszanowaniu praworządności oraz w pełnej zgodności z prawem międzynarodowym, w tym z międzynarodowymi przepisami dotyczącymi praw człowieka, międzynarodowymi przepisami dotyczącymi praw uchodźców oraz międzynarodowym prawem humanitarnym, zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz wszystkimi istotnymi międzynarodowymi instrumentami dotyczącymi zwalczania terroryzmu.

3.    Strony podkreślają znaczenie powszechnej ratyfikacji i pełnego wdrożenia wszystkich konwencji i protokołów ONZ dotyczących zwalczania terroryzmu. Strony zgodnie postanawiają nadal wspierać dialog na temat projektu całościowej konwencji dotyczącej terroryzmu międzynarodowego oraz współpracować w ramach wdrażania globalnej strategii ONZ w zakresie zwalczania terroryzmu, a także odnośnych rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz konwencji Rady Europy. Strony zgodnie postanawiają też współpracować na rzecz osiągnięcia międzynarodowego konsensusu w kwestii zapobiegania terroryzmowi i jego zwalczania.

TYTUŁ III

SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

ARTYKUŁ 12

Praworządność oraz przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności

1.    W ramach współpracy w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Strony przywiązują szczególną wagę do utrwalania praworządności, w tym niezależności sądów, dostępu do wymiaru sprawiedliwości, prawa do rzetelnego procesu sądowego określonych w europejskiej konwencji praw człowieka oraz gwarancji proceduralnych w sprawach karnych i praw ofiar.

2.    Strony podejmują pełną współpracę w zakresie skutecznego funkcjonowania instytucji w dziedzinach egzekwowania prawa, walki z korupcją i wymiaru sprawiedliwości.

3.    Wszelka współpraca w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości musi kierować się przestrzeganiem praw człowieka i podstawowych wolności oraz zasadą niedyskryminacji.

ARTYKUŁ 13

Ochrona danych osobowych

Strony zgodnie postanawiają, że będą współpracować w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony danych osobowych zgodnie z aktami prawnymi i normami Unii Europejskiej, Rady Europy oraz międzynarodowymi aktami prawnymi i normami.

ARTYKUŁ 14

Współpraca w zakresie migracji, azylu i zarządzania granicami

1.    Strony potwierdzają znaczenie wspólnego zarządzania przepływami migracyjnymi pomiędzy swoimi terytoriami i ustanawiają wszechstronny dialog na temat wszystkich kwestii związanych z migracją, w tym na temat legalnej migracji, ochrony międzynarodowej i walki z nielegalną migracją, przemytu i handlu ludźmi.

2.    Współpraca będzie się opierać na dokonanej w ramach wzajemnych konsultacji Stron ocenie konkretnych potrzeb i wdrażana będzie zgodnie z ich obowiązującymi przepisami. Główne obszary współpracy to:

a)    eliminowanie pierwotnych przyczyn migracji;

b)    opracowywanie oraz wykonywanie na szczeblu krajowym przepisów i praktyk w zakresie ochrony międzynarodowej, aby zapewnić zgodność z postanowieniami Konwencji genewskiej o statusie uchodźcy z 1951 r., protokołu o statusie uchodźcy z 1967 r. i innych odpowiednich aktów prawa międzynarodowego, takich jak europejska konwencja praw człowieka, oraz aby zapewnić przestrzeganie zasady „non-refoulement”;

c)    zasady przyjmowania, a także prawa i status osób przyjmowanych, równe traktowanie i integracja legalnie przebywających obcokrajowców, ich kształcenie i szkolenie oraz środki zwalczania rasizmu i ksenofobii;

d)    ustanowienie skutecznej i prewencyjnej polityki zwalczania nielegalnej migracji, przemytu migrantów i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony ofiar takiego handlu na podstawie odpowiednich aktów prawa międzynarodowego;

e)    kwestie takie jak organizacja, szkolenie, najlepsze praktyki i inne środki operacyjne w dziedzinie zarządzania migracją, bezpieczeństwa dokumentów, polityki wizowej oraz systemów zarządzania migracjami i informacji o migracjach.

3.    Współpraca może również służyć ułatwieniu migracji cyrkulacyjnej, która jest korzystna dla rozwoju.

ARTYKUŁ 15

Przepływ osób i readmisja

1.    Strony związane postanowieniami następujących umów zapewniają pełne wykonanie:

a)    umowy między Unią Europejską a Republiką Armenii o readmisji osób przebywających nielegalnie („umowa o readmisji”), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2014 r., oraz

b)    umowy między Unią Europejską a Republiką Armenii o ułatwieniach w wydawaniu wiz („umowa o ułatwieniach wizowych”), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2014 r.

2.    Strony kontynuują wspieranie mobilności obywateli w ramach umowy o ułatwieniach wizowych i biorą pod uwagę zainicjowanie we właściwym czasie dialogu o liberalizacji reżimu wizowego, o ile spełnione zostaną warunki niezbędne dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności. Strony współpracują na rzecz zwalczania nieuregulowanej migracji, między innymi poprzez realizację postanowień umowy o readmisji, jak również propagowanie polityki zarządzania granicami oraz ram prawnych i operacyjnych.

ARTYKUŁ 16

Walka z przestępczością zorganizowaną i korupcją

1.    Strony współpracują w zakresie zwalczania i zapobiegania działalności przestępczej i nielegalnej, w tym działalności transnarodowej, zorganizowanej lub innej, takiej jak.

a)    przemyt migrantów i handel ludźmi;

b)    przemyt broni palnej, w tym broni strzeleckiej i lekkiej, oraz nielegalny handel taką bronią;

c)    przemyt niedozwolonych środków odurzających i nielegalny handel takimi środkami;

d)    przemyt towarów i nielegalny handel towarami;

e)    nielegalna działalność gospodarcza i finansowa, taka jak podrabianie, oszustwa podatkowe i oszustwa przetargowe;

f)    sprzeniewierzenie środków publicznych w ramach projektów finansowanych przez międzynarodowych darczyńców;

g)    czynna i bierna korupcja, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym;

h)    fałszowanie dokumentów i składanie fałszywych oświadczeń oraz

i)    cyberprzestępczość.

2.    Strony wzmacniają współpracę dwustronną, regionalną i międzynarodową pomiędzy organami ścigania, w tym przewidują możliwość rozwoju współpracy między Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) a właściwymi organami Republiki Armenii. Strony angażują się w skuteczne wdrożenie odpowiednich norm międzynarodowych, zwłaszcza postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 2000 r. i trzech protokołów do niej. Strony współpracują w dziedzinie zapobiegania korupcji i jej zwalczania zgodnie z konwencją NZ przeciwko korupcji z 2003 r. oraz zaleceniami Grupy Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) i OECD, przy zapewnieniu przejrzystości w odniesieniu do oświadczeń majątkowych, ochrony demaskatorów oraz ujawniania informacji o beneficjentach końcowych osób prawnych.

ARTYKUŁ 17

Niedozwolone środki odurzające

1.    W granicach swoich uprawnień i kompetencji Strony współpracują w celu zapewnienia zrównoważonego i zintegrowanego podejścia do zwalczania niedozwolonych środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych oraz przeciwdziałania im. Polityka i działania realizowane w kwestii środków odurzających mają na celu wzmocnienie struktur zajmujących się zapobieganiem obrotowi niedozwolonymi środkami odurzającymi i ich zwalczaniem, zmniejszenie podaży takich środków, ograniczenie handlu nimi i popytu na nie oraz radzenie sobie ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania środków odurzających w celu zmniejszenia szkód, jak również skuteczniejsze zapobieganie wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji środków odurzających i substancji psychotropowych lub psychoaktywnych.

2.    Strony uzgadniają metody współpracy niezbędne do osiągnięcia celów, o których mowa w ust. 1. Działania te opierają się na powszechnie uznanych zasadach ustalonych w stosownych konwencjach międzynarodowych i mają na celu realizację zaleceń zawartych w dokumencie końcowym sesji specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie ogólnoświatowego problemu narkotyków, która odbyła się w kwietniu 2016 r.

ARTYKUŁ 18

Pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu

1.    Strony współpracują, aby zapobiegać wykorzystywaniu ich systemów finansowych oraz odpowiednich systemów niefinansowych do celów prania dochodów pochodzących ogólnie z działalności przestępczej, a zwłaszcza z działalności związanej ze środkami odurzającymi, a także do celów finansowania terroryzmu. Współpraca ta obejmuje również odzyskiwanie mienia lub środków uzyskanych z dochodów pochodzących z przestępstwa.

2.    Współpraca w tym obszarze pozwala na wymianę istotnych informacji w ramach odpowiednich przepisów Stron oraz stosownych instrumentów międzynarodowych, jak również przyjęcie odpowiednich norm potrzebnych do zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz walki z nimi, odpowiadających normom przyjętym przez odpowiednie podmioty międzynarodowe działające w tym obszarze, takie jak Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

ARTYKUŁ 19

Współpraca w zakresie zwalczania terroryzmu

1.    Zgodnie z zasadami przyświecającymi walce z terroryzmem, określonymi w art. 11, Strony podkreślają znaczenie egzekwowania prawa i orzecznictwa w walce z terroryzmem i zgodnie postanawiają współpracować w zakresie zapobiegania terroryzmowi i jego eliminowania, w szczególności przez następujące działania:

a)    wymianę informacji na temat grup terrorystycznych oraz pojedynczych osób prowadzących taką działalność, a także wspierających je sieci, zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego i krajowego, zwłaszcza dotyczącymi ochrony danych i ochrony prywatności;

b)    wymianę doświadczeń w zakresie zapobiegania terroryzmowi i jego eliminowania, służących temu celowi środków i metod oraz ich aspektów technicznych, a także w zakresie odpowiednich szkoleń, zgodnie z przepisami obowiązującego prawa;

c)    wymianę poglądów na temat radykalizacji postaw i rekrutacji oraz sposobów przeciwdziałania radykalizacji i propagowania rehabilitacji;

d)    wymianę poglądów i doświadczeń dotyczących ruchu transgranicznego oraz podróży osób podejrzanych o terroryzm, a także gróźb terrorystycznych;

e)    wymianę najlepszych praktyk w zakresie ochrony praw człowieka w ramach walki z terroryzmem, zwłaszcza w związku z postępowaniem karnym;

f)    zapewnienie kryminalizacji przestępstw terrorystycznych oraz

g)    przeciwdziałanie zagrożeniu terroryzmem z użyciem broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej oraz podejmowanie niezbędnych działań w celu zapobiegania nabywaniu, przekazywaniu i wykorzystywaniu do celów terrorystycznych materiałów chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych, a także zapobieganiu nielegalnym działaniom wymierzonym w chemiczne, biologiczne, radiologiczne i jądrowe obiekty wysokiego ryzyka.

2.    Współpraca oparta jest na stosownych dostępnych ocenach i prowadzona w ramach wzajemnych konsultacji między Stronami.

ARTYKUŁ 20

Współpraca prawna

1.    Strony zgodnie postanawiają rozwijać współpracę sądową w sprawach cywilnych i handlowych w odniesieniu do negocjowania, ratyfikowania i wykonania wielostronnych konwencji dotyczących współpracy sądowej w sprawach cywilnych oraz przede wszystkim konwencji Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego w zakresie międzynarodowej współpracy prawnej i sporów sądowych, jak również ochrony dzieci.

2.    W odniesieniu do współpracy sądowej w sprawach karnych Strony dążą do wzmocnienia współpracy w zakresie wzajemnej pomocy prawnej na podstawie stosownych umów wielostronnych. Współpraca taka obejmuje, w stosownych przypadkach, dostęp do odpowiednich międzynarodowych instrumentów ONZ i Rady Europy oraz ich wdrożenie, a także bliższą współpracę między Eurojustem a właściwymi organami Republiki Armenii.

ARTYKUŁ 21

Ochrona konsularna

Republika Armenii zgadza się, aby organy dyplomatyczne i konsularne każdego reprezentowanego państwa członkowskiego zapewniały ochronę każdemu obywatelowi państwa członkowskiego nieposiadającego stałego przedstawicielstwa w Republice Armenii, które mogłoby faktycznie udzielić ochrony konsularnej w danym przypadku, na takich samych warunkach jak obywatelom swojego państwa.

TYTUŁ IV

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

ROZDZIAŁ 1

DIALOG GOSPODARCZY

ARTYKUŁ 22

1.    Unia Europejska i Republika Armenii wspierają proces reform gospodarczych poprzez dążenie do lepszego zrozumienia podstawowych zasad rządzących ich systemami gospodarczymi oraz formułowanie i realizację polityki gospodarczej.

2.    Republika Armenii podejmuje dalsze kroki w kierunku stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz do stopniowego zbliżenia, w stosownych przypadkach, swoich przepisów gospodarczych i finansowych oraz różnych obszarów polityki do przepisów i obszarów polityki Unii Europejskiej. Unia Europejska będzie wspierać Republikę Armenii w zapewnianiu rozsądnej polityki makroekonomicznej, w tym niezależności banku centralnego i stabilności cenowej, zdrowych finansów publicznych oraz zrównoważonego mechanizmu kursu walutowego i bilansu płatniczego.

ARTYKUŁ 23

W tym celu Strony zgodnie postanawiają prowadzić regularny dialog gospodarczy, którego celem jest:

a)    wymiana informacji na temat tendencji makroekonomicznych i polityki makroekonomicznej oraz reform strukturalnych, w tym strategii rozwoju gospodarczego;

b)    wymiana wiedzy fachowej i najlepszych praktyk w dziedzinach takich jak finanse publiczne, polityka pieniężna i kursowa oraz dotyczące ich zasady ramowe, polityka sektora finansowego i statystyka gospodarcza;

c)    wymiana informacji i doświadczeń dotyczących regionalnej integracji gospodarczej, w tym funkcjonowania europejskiej unii gospodarczej i walutowej;

d)    przegląd stanu współpracy dwustronnej w dziedzinie gospodarki, finansów i statystyki.

ARTYKUŁ 24

Ustalenia dotyczące kontroli wewnętrznej i audytu w sektorze publicznym

Strony prowadzą współpracę w zakresie publicznej kontroli wewnętrznej i audytu zewnętrznego, której cele są następujące:

a)    dalsze rozwijanie i wdrażanie systemu publicznej kontroli wewnętrznej zgodnie z zasadą zdecentralizowanej odpowiedzialności kierowniczej, obejmującego niezależną funkcję audytu wewnętrznego dla całego sektora publicznego w Republice Armenii, poprzez harmonizację z ogólnie przyjętymi standardami, ramami i wytycznymi międzynarodowymi, a także dobrymi praktykami stosowanymi w Unii Europejskiej na podstawie zatwierdzonego przez rząd Republiki Armenii programu publicznej wewnętrznej kontroli finansowej;

b)    opracowanie odpowiedniego systemu kontroli finansowej w Republice Armenii, który będzie stanowił uzupełnienie, a nie powielenie, funkcji audytu wewnętrznego;

c)    wspieranie centralnej jednostki harmonizacji publicznej wewnętrznej kontroli finansowej w Republice Armenii oraz wzmocnienie jej zdolności kierowania procesem reform;

d)    dalsze wzmocnienie Izby Kontroli, będącej najwyższym organem kontroli w Republice Armenii, w szczególności pod względem niezależności finansowej, organizacyjnej i operacyjnej, zgodnie ze standardami kontroli zewnętrznej przyjętymi na szczeblu międzynarodowym (INTOSAI) oraz

e)    zapewnienie wymiany informacji, doświadczeń i dobrych praktyk.

ROZDZIAŁ 2

PODATKI

ARTYKUŁ 25

Strony współpracują w celu wzmacniania dobrej administracji w dziedzinie podatków z myślą o dalszej poprawie stosunków gospodarczych, handlu, inwestycji i uczciwej współpracy.

ARTYKUŁ 26

W odniesieniu do art. 25 Strony uznają zasady dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, czyli zasady przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej, przyjęte przez państwa członkowskie na poziomie Unii Europejskiej, oraz zobowiązują się do wdrażania tych zasad. W tym celu, bez uszczerbku dla kompetencji Unii Europejskiej i państw członkowskich, Strony udoskonalają współpracę międzynarodową w dziedzinie podatków, usprawniają pobór podatków oraz opracowują środki służące skutecznej realizacji wspomnianych zasad dobrej administracji.

ARTYKUŁ 27

Strony usprawniają i wzmacniają swoją współpracę zmierzającą do usprawnienia i rozwoju systemu podatkowego i administracji podatkowej Republiki Armenii, co obejmuje poprawę zdolności w zakresie poboru i kontroli, zapewniają skuteczny pobór podatków oraz zwiększają skuteczność zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Strony nie wprowadzają rozróżnienia między produktami przywożonymi a podobnymi produktami krajowymi, zgodnie z art. I i III Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. („GATT 1994”). Strony dążą do wzmocnienia współpracy i wymiany doświadczeń w zakresie zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania, w szczególności oszustw karuzelowych, jak również w odniesieniu do kwestii ustalania cen transferowych i uregulowań przeciwdziałających prowadzeniu spółek offshore.

ARTYKUŁ 28

Strony rozwijają współpracę w dążeniu do wspólnej polityki w zakresie przeciwdziałania nadużyciom finansowym i przemytowi produktów podlegających akcyzie oraz w zakresie zwalczania takich praktyk. Współpraca ta obejmuje wymianę informacji. W tym celu Strony starają się wzmocnić współpracę w kontekście regionalnym i zgodnie z postanowieniami ramowej konwencji antytytoniowej Światowej Organizacji Zdrowia z 2003 r.

ARTYKUŁ 29

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 3

STATYSTYKA

ARTYKUŁ 30

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach statystycznych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest terminowe dostarczanie porównywalnych w skali międzynarodowej rzetelnych danych statystycznych. Trwały, efektywny i zawodowo niezależny krajowy system statystyczny powinien dostarczać informacji istotnych dla obywateli, przedsiębiorstw i decydentów w Unii Europejskiej i Republice Armenii, umożliwiając im podejmowanie na tej podstawie świadomych decyzji. Krajowy system statystyczny musi być zgodny z podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk urzędowych i uwzględniać dorobek prawny UE w dziedzinie statystyki, w tym Europejski kodeks praktyk statystycznych, w celu dostosowania krajowego systemu sporządzania statystyk do norm i standardów europejskich.

ARTYKUŁ 31

Współpraca w dziedzinie statystyki ma na celu:

a)    dalsze zwiększanie zdolności krajowego systemu statystycznego, w tym jego podstaw prawnych, wzmacnianie generowania dobrej jakości danych i metadanych, polityki rozpowszechniania i łatwości użytkowania oraz uwzględnianie użytkowników zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego, środowiska uniwersyteckiego i ogółu społeczeństwa;

b)    stopniowe dostosowanie systemu statystycznego Republiki Armenii do norm i praktyk stosowanych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego;

c)    usprawnienie przekazywania danych do Unii Europejskiej z uwzględnieniem stosowania odpowiednich metod międzynarodowych i europejskich, w tym klasyfikacji;

d)    podnoszenie kwalifikacji zawodowych i umiejętności menedżerskich krajowych kadr statystycznych w celu ułatwienia stosowania standardów statystycznych Unii Europejskiej i przyczynienia się do rozwoju systemu statystycznego Republiki Armenii;

e)    wymianę doświadczeń w zakresie rozwoju wiedzy specjalistycznej w dziedzinie statystyki oraz

f)    propagowanie kontroli jakości i zarządzania w ramach wszystkich procesów sporządzania statystyk oraz ich rozpowszechniania.

ARTYKUŁ 32

Strony współpracują w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, którego częścią jest Eurostat jako urząd statystyczny Unii Europejskiej. Współpraca ta zapewnia niezależność zawodową urzędu statystycznego oraz stosowanie zasad Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych i skupia się na następujących kwestiach:

a)    statystyki demograficzne, w tym spisy powszechne i statystyki socjalne;

b)    statystyki rolnicze, w tym spisy gospodarstw rolnych;

c)    statystyki działalności gospodarczej, w tym rejestry działalności gospodarczej i wykorzystywanie źródeł administracyjnych do celów statystycznych;

d)    statystyki makroekonomiczne, w tym rachunki narodowe, statystyki dotyczące handlu zagranicznego, bilansu płatniczego i bezpośrednich inwestycji zagranicznych;

e)    statystyki dotyczące energii, w tym bilansów;

f)    statystyki środowiskowe;

g)    statystyki regionalne oraz

h)    działania horyzontalne, w tym zapewnienie jakości i zarządzanie jakością, klasyfikacje statystyczne, szkolenia, rozpowszechnianie i wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych.

ARTYKUŁ 33

Strony wymieniają między innymi informacje i wiedzę specjalistyczną oraz rozwijają współpracę, z uwzględnieniem doświadczeń zgromadzonych w ramach reformy systemu statystycznego rozpoczętej w ramach różnych programów pomocy. Podejmowane działania zmierzają do dalszego stopniowego dostosowania do dorobku prawnego UE w dziedzinie statystyki w oparciu o krajową strategię rozwoju systemu statystycznego Republiki Armenii, z uwzględnieniem rozwoju Europejskiego Systemu Statystycznego. W ramach procesu sporządzania danych statystycznych nacisk kładzie się na większe wykorzystanie danych administracyjnych i usprawnienie badań statystycznych, uwzględniając równocześnie konieczność zmniejszenia obciążenia związanego z wypełnianiem kwestionariuszy. Wytworzone dane muszą być adekwatne do celów opracowania i monitorowania polityki w kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.

ARTYKUŁ 34

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu. W miarę możliwości Republika Armenii otrzymuje możliwość uczestnictwa w działaniach prowadzonych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, w tym w szkoleniach.

ARTYKUŁ 35

Stopniowe zbliżenie przepisów Republiki Armenii do dorobku prawnego UE w dziedzinie statystyki przebiega zgodnie z aktualizowanym corocznie kompendium wymogów statystycznych (Statistical Requirements Compendium) wydawanym przez Eurostat, które Strony uznają za załącznik do niniejszej Umowy.

TYTUŁ V

POZOSTAŁE POLITYKI OBJĘTE WSPÓŁPRACĄ

ROZDZIAŁ 1

TRANSPORT

ARTYKUŁ 36

Strony:

a)    rozszerzają i wzmacniają współpracę w dziedzinie transportu w celu przyczynienia się do rozwoju zrównoważonych systemów transportu;

b)    propagują efektywne i bezpieczne funkcjonowanie transportu oraz intermodalność i interoperacyjność systemów transportu oraz

c)    dokładają starań w celu poprawy głównych połączeń transportowych pomiędzy swoimi terytoriami.

ARTYKUŁ 37

Współpraca w dziedzinie transportu obejmuje następujące obszary:

a)    opracowanie zrównoważonej krajowej polityki transportowej, obejmującej wszystkie rodzaje transportu, w szczególności w celu zapewnienia przyjaznych środowisku, efektywnych i bezpiecznych systemów transportowych oraz propagowania uwzględniania zagadnień związanych z transportem w innych obszarach polityki;

b)    opracowanie strategii sektorowych w świetle krajowej polityki transportowej (w tym wymogów prawnych dotyczących modernizacji wyposażenia technicznego i flot transportowych w celu sprostania standardom międzynarodowym) w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego, lotniczego oraz intermodalności, z uwzględnieniem ram czasowych i etapów wykonania, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz planów finansowania;

c)    usprawnienie polityki infrastrukturalnej w celu lepszej identyfikacji i oceny projektów infrastrukturalnych dotyczących różnych rodzajów transportu;

d)     opracowywanie strategii finansowania koncentrujących się na utrzymaniu, ograniczeniach zdolności przewozowej oraz brakujących ogniwach infrastruktury, a także na stymulowaniu i promowaniu uczestnictwa sektora prywatnego w projektach transportowych;

e)    przystąpienie do odpowiednich organizacji i umów międzynarodowych w dziedzinie transportu, w tym procedur zapewniających ścisłe wdrożenie i skuteczne egzekwowanie międzynarodowych umów i konwencji w dziedzinie transportu;

f)    współpracę oraz wymianę informacji służącą rozwojowi i doskonaleniu technologii stosowanych w transporcie, takich jak inteligentne systemy transportu oraz

g)    propagowanie stosowania inteligentnych systemów transportu oraz technologii informacyjnych w zarządzaniu wszystkimi rodzajami transportu i w ich eksploatacji, a także wspieranie intermodalności i współpracy w wykorzystywaniu systemów kosmicznych i zastosowań komercyjnych usprawniających transport.

ARTYKUŁ 38

1.    Współpraca służy również poprawie przepływu pasażerów i towarów, zwiększeniu płynności przepływów transportowych między Republiką Armenii, Unią Europejską i państwami trzecimi w regionie, propagowaniu otwartych granic z ruchem transgranicznym poprzez likwidację przeszkód administracyjnych, technicznych i innych, poprawę funkcjonowania istniejących sieci transportowych i rozwój infrastruktury, w szczególności w ramach głównych sieci łączących Strony.

2.    Współpraca obejmuje działania ułatwiające przekraczanie granic, z uwzględnieniem specyfiki państw śródlądowych, o której mowa w odpowiednich aktach międzynarodowych.

3.    Współpraca obejmuje wymianę informacji i wspólne działania:

a)    na poziomie regionalnym, w szczególności z uwzględnieniem postępu osiągniętego w ramach umów dotyczących współpracy regionalnej w dziedzinie transportu, takich jak korytarz transportowy Europa–Kaukaz–Azja (TRACECA) i inne inicjatywy w dziedzinie transportu na poziomie międzynarodowym, w tym w odniesieniu do międzynarodowych organizacji transportowych oraz ratyfikowanych przez Strony umów i konwencji międzynarodowych, oraz

b)    w ramach różnych agencji Unii Europejskiej zajmujących się transportem, jak również w ramach Partnerstwa Wschodniego.

ARTYKUŁ 39

1.    W celu zapewnienia skoordynowanego rozwoju i stopniowej liberalizacji transportu lotniczego między Stronami w sposób dostosowany do ich wzajemnych potrzeb handlowych warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym powinny być zgodne z umową o wspólnym obszarze lotniczym między Unią Europejską a Republiką Armenii.

2.    Do chwili zawarcia umowy o wspólnym obszarze lotniczym Strony nie wdrażają żadnych środków ani działań, które miałyby charakter bardziej restrykcyjny albo dyskryminujący w porównaniu z sytuacją panującą przed wejściem w życie niniejszej Umowy.

ARTYKUŁ 40

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ARTYKUŁ 41

1.    Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej, o których mowa w załączniku I, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

2.    Zbliżenie ustawodawstw może odbywać się również w drodze umów sektorowych.

ROZDZIAŁ 2

WSPÓŁPRACA W SEKTORZE ENERGETYCZNYM, W TYM KWESTIE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO

ARTYKUŁ 42

1.    Strony współpracują w kwestiach energetycznych na podstawie zasad partnerstwa, wspólnego interesu, przejrzystości i przewidywalności. Współpraca ma na celu harmonizację przepisów w różnych dziedzinach sektora energii, o których mowa poniżej, z uwzględnieniem konieczności zapewnienia dostępu do bezpiecznej, przyjaznej dla środowiska i przystępnej cenowo energii.

2.    Współpraca ta obejmuje między innymi następujące obszary:

a)    strategie i polityki w dziedzinie energii, w tym promowanie bezpieczeństwa energetycznego oraz dywersyfikację dostaw energii i produkcji energii elektrycznej;

b)    zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, między innymi poprzez stymulowanie dywersyfikacji źródeł energii i tras przesyłowych;

c)    rozwój konkurencyjnych rynków energii;

d)    promowanie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej i oszczędności energii;

e)    promowanie współpracy regionalnej w dziedzinie energii i integracji na rynkach regionalnych;

f)    promowanie wspólnych ram regulacyjnych w celu ułatwienia wymiany handlowej w zakresie produktów ropopochodnych, energii elektrycznej i ewentualnie innych towarów energetycznych, a także równych warunków działania pod względem bezpieczeństwa jądrowego celem zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa i ochrony;

g)    cywilny sektor jądrowy, z uwzględnieniem specyfiki Republiki Armenii i ze szczególnym naciskiem na wysoki poziom bezpieczeństwa jądrowego, na podstawie standardów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) oraz standardów i praktyk Unii Europejskiej, o których mowa poniżej, jak również na wysoki poziom jądrowego bezpieczeństwa fizycznego, na podstawie międzynarodowych wytycznych i praktyk. Współpraca w tej dziedzinie będzie obejmować:

(i)    wymianę technologii, najlepszych praktyk i szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony oraz gospodarowania odpadam w celu zapewnienia bezpiecznego działania elektrowni jądrowych;

(ii)    zamknięcie i bezpieczną likwidację elektrowni jądrowej w Mecamorze oraz szybkie przyjęcie odpowiedniego planu działania w tym zakresie, biorąc pod uwagę potrzebę zastąpienia oferowanych przez tę elektrownię zdolności nowymi zdolnościami, tak aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Republiki Armenii i warunki dla zrównoważonego rozwoju;

h)    politykę cenową, tranzyt i transport, w szczególności ogólny system przesyłu zasobów energetycznych oparty na kosztach, stosownie do potrzeb, oraz dalsze uściślanie, w stosownych przypadkach, kwestii wydobycia węglowodorów;

i)    propagowanie aspektów regulacyjnych odzwierciedlających główne zasady regulacji rynku energetycznego oraz niedyskryminacyjny dostęp do sieci i infrastruktury energii po konkurencyjnych i przejrzystych cenach, racjonalnych pod względem kosztów, jak również odpowiedni i niezależny nadzór;

j)    współpraca naukowa i techniczna, w tym wymiana informacji sprzyjająca rozwojowi i udoskonalaniu technologii stosowanych w produkcji, transporcie, dostawach i końcowym zużyciu energii, ze szczególnym naciskiem na technologie energooszczędne i ekologiczne.

ARTYKUŁ 43

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ARTYKUŁ 44

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do instrumentów, o których mowa w załączniku II, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 3

ŚRODOWISKO

ARTYKUŁ 45

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących środowiska, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest zrównoważony rozwój i stworzenie zielonej gospodarki. Lepsza ochrona środowiska powinna przynieść korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w Unii Europejskiej i w Republice Armenii, między innymi dzięki poprawie zdrowia publicznego, ochronie zasobów naturalnych oraz zwiększonej efektywności gospodarczej i środowiskowej, a także dzięki stosowaniu nowoczesnych, czystszych technologii przyczyniających się do rozwijania bardziej zrównoważonych modeli produkcji. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony środowiska oraz umów wielostronnych w tym obszarze.

ARTYKUŁ 46

1.    Współpraca zmierza do zachowania, ochrony, poprawy i przywracania jakości środowiska, ochrony zdrowia ludzi, zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz propagowania środków na poziomie międzynarodowym służących rozwiązywaniu regionalnych i globalnych problemów dotyczących środowiska, między innymi w następujących dziedzinach:

a)    zarządzanie w zakresie środowiska i kwestie horyzontalne, w tym planowanie strategiczne, ocena oddziaływania na środowisko i strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, kształcenie i szkolenie, system monitorowania i informacji o środowisku, kontrole i egzekwowanie przepisów, odpowiedzialność za szkody w środowisku, zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, współpraca transgraniczna, publiczny dostęp do informacji o środowisku, procesy podejmowania decyzji oraz skuteczne procedury kontroli administracyjnej i sądowej;

b)    jakość powietrza;

c)    jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi, w tym zarządzanie ryzykiem powodziowym, niedobór wody i susze;

d)    gospodarowanie odpadami;

e)    ochrona przyrody, w tym leśnictwo i zachowanie różnorodności biologicznej;

f)    zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe;

g)    zarządzanie chemikaliami.

2.    Współpraca służy również uwzględnianiu kwestii środowiska w obszarach polityki niezwiązanych ze środowiskiem.

ARTYKUŁ 47

Strony między innymi:

a)    wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b)    współpracują na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w szczególności w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony, oraz

c)    współpracują, w stosownych przypadkach, w ramach różnych właściwych agencji.

ARTYKUŁ 48

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a)    opracowanie ogólnej strategii krajowej w dziedzinie środowiska dla Republiki Armenii, obejmującej:

(i)    zaplanowane reformy instytucjonalne (wraz z harmonogramami) służące zapewnieniu wdrożenia i egzekwowania ustawodawstwa w dziedzinie środowiska;

(ii)    podział kompetencji organów odpowiedzialnych za kwestie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i gminnym;

(iii)    stworzenie procedur podejmowania decyzji i ich wdrażania;

(iv)    opracowanie procedur służących promowaniu uwzględniania kwestii środowiska w innych obszarach polityki;

(v)    propagowanie środków z zakresu zielonej gospodarki i ekoinnowacji; określenie niezbędnych zasobów kadrowych i finansowych oraz mechanizmu przeglądu oraz

b)    opracowanie strategii sektorowych dla Republiki Armenii (w tym wyraźne określenie harmonogramów i etapów wdrożenia, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz strategii finansowych w zakresie inwestycji w infrastrukturę i technologie) w następujących dziedzinach:

(i) jakość powietrza;

(ii) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi;

(iii) gospodarowanie odpadami;

(iv) różnorodność biologiczna, ochrona przyrody i leśnictwo;

(v) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe oraz

(vi) chemikalia.

ARTYKUŁ 49

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ARTYKUŁ 50

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku III, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 4

DZIAŁANIA W DZIEDZINIE KLIMATU

ARTYKUŁ 51

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, jak również wzajemnych zależności między dwustronnymi i wielostronnymi zobowiązaniami w tym obszarze.

ARTYKUŁ 52

Współpraca ma na celu propagowanie środków podejmowanych na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do:

a)    łagodzenia zmiany klimatu;

b)    przystosowania się do zmiany klimatu;

c)    mechanizmów rynkowych i nierynkowych służących przeciwdziałaniu zmianie klimatu;

d)    badań, rozwoju, demonstracji, rozmieszczenia, przekazywania i rozpowszechniania nowych, innowacyjnych, bezpiecznych i trwałych technologii niskoemisyjnych i adaptacyjnych;

e)    uwzględniania kwestii klimatu w polityce ogólnej i sektorowej oraz

f)    podnoszenia świadomości, kształcenia i szkolenia.

ARTYKUŁ 53

1.    Strony między innymi:

a)    wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b)    prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych i racjonalnych ekologicznie technologii;

c)    prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony, takich jak Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (UNFCCC) i porozumienie paryskie z 2015 r., oraz – w stosownych przypadkach – wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

2.    Strony poświęcają szczególną uwagę kwestiom transgranicznym i współpracy regionalnej.

ARTYKUŁ 54

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a)    środki realizacji porozumienia paryskiego z 2015 r. zgodnie z zasadami określonymi w niniejszej Umowie;

b)    środki zwiększające zdolność do podejmowania skutecznych działań w dziedzinie klimatu;

c)    opracowanie ogólnej strategii w dziedzinie klimatu i planu działania na rzecz długofalowego łagodzenia skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej;

d)    opracowanie ocen wrażliwości i działań adaptacyjnych;

e)    opracowanie planu rozwoju niskoemisyjnego;

f)    opracowanie i wdrożenie długoterminowych środków służących łagodzeniu zmiany klimatu poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych;

g)    środki przygotowujące do handlu uprawnieniami do emisji;    

h)    środki wspierające transfer technologii;

i)    środki służące uwzględnianiu kwestii klimatu w politykach sektorowych oraz

j)    środki związane z substancjami zubożającymi warstwę ozonową i gazami fluorowanymi.

ARTYKUŁ 55

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ARTYKUŁ 56

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku IV, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 5

POLITYKA W DZIEDZINIE PRZEMYSŁU I PRZEDSIĘBIORSTW

ARTYKUŁ 57

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie polityki w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw, dokonując w ten sposób poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Ściślejsza współpraca powinna korzystnie wpłynąć na ramy administracyjne i regulacyjne obowiązujące zarówno przedsiębiorstwa z Unii Europejskiej, jak i przedsiębiorstwa z Republiki Armenii działające w Unii Europejskiej i w Republice Armenii, i powinna opierać się na polityce Unii Europejskiej w odniesieniu do MŚP i przemysłu, z uwzględnieniem uznanych na poziomie międzynarodowym zasad i praktyk w tej dziedzinie.

ARTYKUŁ 58

Strony współpracują w następujących obszarach:

a)    wdrożenie strategii rozwoju MŚP, opierających się na zasadach sformułowanych w programie Small Business Act dla Europy, oraz monitorowania procesu realizacji poprzez regularne składanie sprawozdań i dialog. Współpraca ta będzie też koncentrować się na mikroprzedsiębiorstwach i przedsiębiorstwach rzemieślniczych, które są niezwykle ważne dla obu gospodarek – Unii Europejskiej i Republiki Armenii;

b)    tworzenie lepszych warunków ramowych poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, co przyczyni się do poprawy konkurencyjności. Współpraca ta będzie obejmować zarządzanie zmianami strukturalnymi (restrukturyzacjami) oraz kwestie środowiska i energii, takie jak efektywność energetyczna i czystsza produkcja;

c)    uproszczenie i racjonalizacja uregulowań i praktyki regulacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany dobrych praktyk w zakresie technik regulacyjnych, w tym zasad obowiązujących w Unii Europejskiej;

d)    stymulowanie rozwoju polityki innowacji poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk w zakresie komercyjnego wykorzystywania wyników działań badawczo-rozwojowych (co obejmuje instrumenty wsparcia dla nowo tworzonych przedsiębiorstw technologicznych), rozwoju klastrów i dostępu do finansowania;

e)    zachęcanie do rozwijania kontaktów między przedsiębiorstwami z Unii Europejskiej a przedsiębiorstwami z Republiki Armenii, a także między tymi przedsiębiorstwami a organami Unii Europejskiej i Republiki Armenii;

f)    wspieranie działań w zakresie promocji eksportu w Republice Armenii;

g)    propagowanie środowiska przyjaznego dla biznesu z myślą o zwiększeniu potencjału wzrostu gospodarczego i możliwości inwestycyjnych oraz

h)    ułatwianie modernizacji i restrukturyzacji określonych gałęzi przemysłu w Unii Europejskiej i Republice Armenii.

ARTYKUŁ 59

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu. W dialogu tym uczestniczyć będą również przedstawiciele przedsiębiorstw z Unii Europejskiej i przedsiębiorstw z Republiki Armenii.

ROZDZIAŁ 6

PRAWO SPÓŁEK, RACHUNKOWOŚĆ I AUDYT
ORAZ ŁAD KORPORACYJNY

ARTYKUŁ 60

1.    Strony uznają znaczenie istnienia skutecznego zbioru przepisów i praktyk w obszarze prawa spółek i ładu korporacyjnego, a także w dziedzinach rachunkowości i audytu dla w pełni funkcjonującej gospodarki rynkowej o przewidywanym i przejrzystym otoczeniu biznesu; podkreślają także znaczenie wspierania zbieżności przepisów w tych dziedzinach.

2.    Strony współpracują w następujących obszarach:

a)    wymiana najlepszych praktyk w zakresie zapewniania dostępności i dostępu do informacji dotyczących organizacji i reprezentacji zarejestrowanych przedsiębiorstw w sposób przejrzysty i łatwo dostępny;

b)    dalsze rozwijanie polityki ładu korporacyjnego w zgodzie z międzynarodowymi standardami, zwłaszcza standardami OECD;

c)    wdrażanie i spójne stosowanie międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej na potrzeby skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek giełdowych;

d)    wprowadzanie regulacji i nadzoru w odniesieniu do zawodów audytora i rewidenta;

e)    międzynarodowe standardy rewizji finansowej oraz kodeksu etycznego Międzynarodowej Federacji Księgowych, w celu podniesienia poziomu profesjonalizmu audytorów w drodze przestrzegania standardów i norm etycznych przez organizacje zawodowe, organizacje zajmujące się audytem oraz audytorów.

ROZDZIAŁ 7

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE USŁUG BANKOWYCH,
UBEZPIECZENIOWYCH I INNYCH USŁUG FINANSOWYCH

ARTYKUŁ 61

Strony zgadzają się co do znaczenia skutecznego ustawodawstwa i praktyk oraz zgodnie postanawiają, że będą współpracować w dziedzinie usług finansowych, mając na celu:

a)    poprawę regulacji w zakresie usług finansowych;

b)    zapewnienie skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów i konsumentów korzystających z usług finansowych;

c)    przyczynienie się do stabilności i integralności globalnego systemu finansowego;

d)    propagowanie współpracy między różnymi podmiotami działającymi w ramach systemu finansowego, w tym organami regulacji i nadzoru;

e)    propagowanie niezależnego i skutecznego nadzoru.

ROZDZIAŁ 8

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

ARTYKUŁ 62

Strony wspierają współpracę w zakresie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, przynoszącego korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom dzięki powszechnej dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oraz lepszej jakości usług w przystępnych cenach. Celem tej współpracy powinno być ułatwianie dostępu do rynków łączności elektronicznej oraz wspieranie konkurencji i inwestycji w tym sektorze.

ARTYKUŁ 63

Współpraca obejmuje między innymi następujące zagadnienia:

a)    wymiana informacji i najlepszych praktyk w zakresie wdrażania krajowych strategii na rzecz społeczeństwa informacyjnego, w tym między innymi inicjatyw mających na celu propagowanie dostępu szerokopasmowego, poprawę bezpieczeństwa sieci i rozwój elektronicznych usług publicznych;

b)    wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń, aby wspierać tworzenie wszechstronnych ram regulacyjnych dla łączności elektronicznej, a w szczególności aby zwiększyć potencjał administracyjny krajowego niezależnego organu regulacyjnego, co ułatwi lepsze wykorzystanie dostępnego widma i zapewni interoperacyjność sieci w Republice Armenii i w Unii Europejskiej.

ARTYKUŁ 64

Strony wspierają współpracę między organami regulacyjnymi Unii Europejskiej a krajowym organem regulacyjnym Republiki Armenii w dziedzinie łączności elektronicznej.

ARTYKUŁ 65

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku V, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 9

TURYSTYKA

ARTYKUŁ 66

Strony współpracują w dziedzinie turystyki w celu utrwalenia rozwoju konkurencyjnej i zrównoważonej branży turystycznej, jako sektora przyczyniającego się do wzrostu i potencjału gospodarczego, zatrudnienia oraz transakcji walutowych.

ARTYKUŁ 67

Współpraca na szczeblu dwustronnym, regionalnym i europejskim opiera się na następujących zasadach:

a)    poszanowanie integralności i interesu społeczności lokalnych, szczególnie na obszarach wiejskich;

b)    znaczenie dziedzictwa kulturowego oraz

c)    pozytywne powiązanie turystyki z ochroną środowiska.

ARTYKUŁ 68

Współpraca koncentruje się na następujących tematach:

a)    wymiana informacji, najlepszych praktyk, doświadczeń i know-how, w tym dotyczących innowacyjnych technologii;

b)    nawiązanie strategicznego partnerstwa łączącego interesy publiczne, prywatne i interesy wspólnotowe w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju turystyki;

c)    promowanie i rozwój produktów, rynków, infrastruktury, zasobów kadrowych i struktur instytucjonalnych w dziedzinie turystyki, a także identyfikacja i wyeliminowanie barier w usługach dla podróżnych;

d)    opracowywanie i wdrażanie efektywnych polityk i strategii z uwzględnieniem odpowiednich aspektów prawnych, administracyjnych i finansowych;

e)    szkolenie i budowanie zdolności w dziedzinie turystyki, służące poprawie standardów świadczenia usług oraz

f)    rozwój i promowanie turystyki opartej na społeczności lokalnej.

ARTYKUŁ 69

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 10

ROLNICTWO I ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

ARTYKUŁ 70

Strony współpracują w celu promowania rozwoju rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, w szczególności poprzez stopniowe doprowadzanie do zbieżności polityk i prawodawstwa.

ARTYKUŁ 71

Współpraca Stron w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmuje między innymi następujące cele:

a)    sprzyjanie wzajemnemu zrozumieniu polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiejskich;

b)    zwiększanie zdolności administracyjnych na poziomie centralnym i lokalnym w zakresie planowania, oceny i wdrażania polityk zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej i najlepszymi praktykami;

c)    propagowanie modernizacji i zrównoważonego charakteru produkcji rolnej;

d)    dzielenie się wiedzą i najlepszymi praktykami w zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich w celu propagowania dobrobytu ekonomicznego społeczności wiejskich;

e)    poprawa konkurencyjności sektora rolnego oraz efektywności i przejrzystości rynków;

f)    propagowanie polityk zapewniania jakości i związanych z nimi mechanizmów kontroli, w szczególności oznaczeń geograficznych i rolnictwa ekologicznego;

g)    upowszechnianie wiedzy oraz promowanie usług upowszechniania wiedzy wśród producentów rolnych oraz

h)    wspieranie harmonizacji kwestii omawianych na forum organizacji międzynarodowych, do których obie Strony należą.

ROZDZIAŁ 11

POLITYKA RYBOŁÓWSTWA I GOSPODARKA MORSKA

ARTYKUŁ 72

Strony współpracują w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania dotyczących rybołówstwa i gospodarki morskiej, dzięki czemu rozwijają bliższą współpracę dwustronną, wielostronną i międzynarodową w sektorze rybołówstwa.

ARTYKUŁ 73

Strony podejmują wspólne działania, wymieniają informacje oraz wspierają się nawzajem w celu propagowania:

a)    odpowiedzialnych połowów i zarządzania rybołówstwem zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zachowania zasobów rybnych i ekosystemów w zdrowym stanie oraz

b)    współpracy za pośrednictwem odpowiednich organizacji wielostronnych i międzynarodowych odpowiedzialnych za zarządzanie żywymi zasobami wodnymi i ich ochronę, w szczególności poprzez wzmacnianie stosownych międzynarodowych instrumentów monitorowania i egzekwowania prawa.

ARTYKUŁ 74

Strony wspierają inicjatywy, takie jak wzajemna wymiana doświadczeń i wsparcie, zmierzające do wdrażania zrównoważonej polityki rybołówstwa w zakresie:

a)    zarządzania zasobami rybołówstwa i akwakultury;

b)    inspekcji i kontroli działalności połowowej;

c)    gromadzenia danych o połowach, wyładunkach oraz danych biologicznych i gospodarczych;

d)    poprawy efektywności rynków, w szczególności poprzez wspieranie organizacji producentów i dostarczanie informacji konsumentom oraz normy handlowe i identyfikowalność;

e)    zrównoważonego rozwoju obszarów obejmujących brzeg jeziora bądź stawy lub estuarium rzeczne i charakteryzujących się wysokim poziomem zatrudnienia w sektorze rybołówstwa oraz

f)    instytucjonalnej wymiany doświadczeń w zakresie przepisów dotyczących zrównoważonej akwakultury i ich praktycznego wprowadzania w życie w zbiornikach naturalnych i sztucznych jeziorach.

ARTYKUŁ 75

Uwzględniając współpracę w obszarach rybołówstwa, transportu, środowiska i innych polityk związanych z morzem, Strony współpracują również i wzajemnie się wspierają, w stosownych przypadkach, w kwestiach morskich, w szczególności poprzez aktywne wsparcie zintegrowanego podejścia do spraw morskich i dobrego rządzenia na forum odpowiednich regionalnych i międzynarodowych organizacji.

ROZDZIAŁ 12

GÓRNICTWO

ARTYKUŁ 76

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w obszarze przemysłu wydobywczego i produkcji surowców w celu promowania wzajemnego zrozumienia, poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej, wymiany informacji i współpracy w kwestiach niedotyczących energetyki, odnoszących się w szczególności do wydobycia rud metali i minerałów przemysłowych.

ARTYKUŁ 77

Strony współpracują w następujących obszarach:

a)    wymiana informacji na temat zmian w sektorach wydobywczych i sektorach surowców;

b)    wymiana informacji na temat kwestii dotyczących handlu surowcami w celu wspierania dwustronnej wymiany;

c)    wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do zrównoważonego rozwoju przemysłu wydobywczego oraz

d)    wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do szkoleń, umiejętności i bezpieczeństwa w sektorze wydobywczym.

ROZDZIAŁ 13

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE BADAŃ NAUKOWYCH I INNOWACJI

ARTYKUŁ 78

Strony propagują współpracę we wszystkich obszarach cywilnych badań naukowych oraz rozwoju technologicznego i innowacji na zasadzie wzajemnych korzyści oraz przy zapewnieniu odpowiedniej i skutecznej ochrony praw własności intelektualnej.

ARTYKUŁ 79

Współpraca, o której mowa w art. 78, obejmuje:

a)    dialog polityczny i wymianę informacji z zakresu nauki i technologii;

b)    ułatwianie należytego dostępu do odpowiednich programów każdej ze Stron;

c)    inicjatywy mające na celu zwiększanie zdolności badawczych i udziału jednostek badawczych z Republiki Armenii w ramowym programie badań Unii Europejskiej;

d)    wspieranie wspólnych projektów badawczych we wszystkich obszarach badań naukowych i innowacji;

e)    działania szkoleniowe i programy mobilności dla naukowców, badaczy i innych pracowników badawczych zaangażowanych w badania naukowe i innowacje po obu stronach;

f)    ułatwianie, w ramach mającego zastosowanie prawodawstwa, swobodnego przepływu badaczy uczestniczących w działaniach objętych niniejszą Umową oraz transgranicznego przemieszczania towarów przeznaczonych do stosowania w ramach tych działań oraz

g)    inne formy współpracy w ramach badań naukowych i innowacji na podstawie wspólnego porozumienia.

ARTYKUŁ 80

W ramach takiej współpracy należy szukać synergii z działaniami finansowanymi przez Międzynarodowe Centrum Nauki i Techniki (ISTC) oraz innymi działaniami realizowanymi w ramach współpracy finansowej między Unią Europejską a Republiką Armenii uregulowanej w tytule VII rozdział 1.

ROZDZIAŁ 14

OCHRONA KONSUMENTÓW

ARTYKUŁ 81

Strony współpracują w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz osiągnięcia zgodności między swoimi systemami ochrony konsumentów.

ARTYKUŁ 82

W stosownych przypadkach współpraca może obejmować:

a)    dążenie do zbliżenia przepisów Republiki Armenii w dziedzinie ochrony konsumentów do przepisów Unii Europejskiej, jednak bez tworzenia barier dla handlu;

b)    wspieranie wymiany informacji na temat systemów ochrony konsumentów, w tym na temat przepisów o ochronie praw konsumenta i ich egzekwowania, bezpieczeństwa produktów dla konsumentów, systemów wymiany informacji, edukacji konsumentów i umacniania ich praw oraz środków odwoławczych do dyspozycji konsumentów;

c)    szkolenia dla urzędników administracji i innych osób reprezentujących interesy konsumentów oraz

d)    stymulowanie rozwoju niezależnych zrzeszeń konsumentów oraz kontaktów między przedstawicielami konsumentów.

ARTYKUŁ 83

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VI, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 15

ZATRUDNIENIE, POLITYKA SPOŁECZNA I RÓWNOŚĆ SZANS

ARTYKUŁ 84

Strony wzmacniają dialog i współpracę w zakresie wspierania programu godnej pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), polityki zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy, dialogu społecznego, ochrony socjalnej, włączenia społecznego, równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, zmniejszenia ubóstwa, zwiększenia spójności społecznej, zrównoważonego rozwoju i lepszej jakości życia.

ARTYKUŁ 85

Współpraca, realizowana na podstawie wymiany informacji i najlepszych praktyk, może obejmować wybraną liczbę zagadnień, które zostaną wskazane w następujących obszarach:

a)    ograniczanie ubóstwa i zwiększenie spójności społecznej;

b)    polityka zatrudnienia, której celem jest większa liczba lepszych miejsc pracy zapewniających godziwe warunki pracy, w tym ograniczenie gospodarki nieformalnej i zatrudnienia nieformalnego;

c)    propagowanie aktywnych instrumentów rynku pracy oraz efektywnych służb zatrudnienia w celu zmodernizowania rynków pracy i dostosowania do potrzeb tych rynków;

d)    wspieranie rynków pracy sprzyjających włączeniu społecznemu oraz systemów bezpieczeństwa socjalnego integrujących osoby w trudnej sytuacji, w tym osoby niepełnosprawne i osoby należące do mniejszości;

e)    równość szans i brak dyskryminacji, których celem jest zwiększanie równości płci i zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom, a także zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną;

f)    polityka społeczna służąca podniesieniu poziomu ochrony socjalnej oraz unowocześnieniu systemów ochrony socjalnej pod względem ich jakości, dostępności i stabilności finansowania;

g)    zwiększenie udziału partnerów społecznych oraz wspieranie dialogu społecznego, w tym poprzez zwiększenie zdolności wszystkich zainteresowanych stron;

h)    propagowanie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy oraz

i)    promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

ARTYKUŁ 86

Strony zachęcają wszystkie zainteresowane strony, w tym organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności partnerów społecznych, do zaangażowania w zmiany i reformy polityczne w Republice Armenii oraz we współpracę między Stronami w ramach niniejszej Umowy.

ARTYKUŁ 87

Strony dążą do wzmocnienia współpracy w kwestiach zatrudnienia i polityki społecznej na wszystkich odpowiednich forach i we wszystkich odpowiednich organizacjach regionalnych, wielostronnych i międzynarodowych.

ARTYKUŁ 88

Strony propagują społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw i ich rozliczalność, a także zachęcają do prowadzenia działalności w sposób odpowiedzialny, na przykład zgodny z Wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, inicjatywą ONZ Global Compact, trójstronną deklaracją zasad MOP dotyczącą przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej czy z normą ISO 26000.

ARTYKUŁ 89

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ARTYKUŁ 90

Republika Armenii dokonuje zbliżenia swojego ustawodawstwa do aktów prawa Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych, o których mowa w załączniku VII, zgodnie z postanowieniami zawartymi w tym załączniku.

ROZDZIAŁ 16

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE ZDROWIA

ARTYKUŁ 91

Strony rozwijają współpracę w dziedzinie zdrowia publicznego w celu podniesienia poziomu zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego i jako ich niezbędny warunek, zgodnie ze wspólnymi wartościami i zasadami dotyczącymi zdrowia.

ARTYKUŁ 92

Współpraca dotyczy zapobiegania i kontroli chorób zakaźnych i niezakaźnych, w tym w drodze wymiany informacji dotyczących zdrowia, propagowania podejścia uwzględniającego zdrowie we wszystkich dziedzinach polityki, współpracy z organizacjami międzynarodowymi, a zwłaszcza Światową Organizacją Zdrowia, a także propagowania wdrażania międzynarodowych umów w dziedzinie zdrowia, takich jak Ramowa konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r. oraz Międzynarodowe przepisy zdrowotne.

ROZDZIAŁ 17

KSZTAŁCENIE I SZKOLENIE ORAZ MŁODZIEŻ

ARTYKUŁ 93

Strony współpracują w obszarze edukacji i szkolenia w celu zacieśniania współpracy i rozwijania dialogu politycznego z myślą o zbliżaniu systemów kształcenia i szkolenia w Republice Armenii z politykami i praktykami Unii Europejskiej. Strony współpracują w celu promowania uczenia się przez całe życie i wspierają współpracę i przejrzystość na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia zawodowego i szkolnictwa wyższego.

ARTYKUŁ 94

Współpraca w dziedzinie kształcenia i szkolenia koncentruje się między innymi na:

a)    propagowaniu uczenia się przez całe życie, które jest niezwykle istotne dla wzrostu i zatrudnienia i umożliwia obywatelom pełny udział w życiu społecznym;

b)    modernizacji systemów kształcenia i szkolenia, w tym systemów szkolenia dla urzędników służby publicznej/cywilnej, oraz poprawie jakości, przydatności i dostępu na wszystkich szczeblach edukacji, od wczesnej edukacji i opieki do szkolnictwa wyższego;

c)    wspieraniu zbieżności szkolnictwa wyższego i jego skoordynowanych reform zgodnie z planem działania UE na rzecz szkolnictwa wyższego i w ramach europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego (proces boloński);

d)    wzmocnieniu międzynarodowej współpracy akademickiej, zwiększeniu uczestnictwa w programach współpracy Unii Europejskiej oraz zwiększeniu mobilności studentów i nauczycieli;

e)    zachęcaniu do nauki języków obcych;

f)    opracowaniu krajowych ram kwalifikacji w celu poprawy przejrzystości i uznawania kwalifikacji i kompetencji w ramach europejskiej sieci ośrodków informacyjnych i sieci krajowych ośrodków ds. uznawalności akademickiej i informacji (ENIC-NARIC), spójnych z europejskimi ramami kwalifikacji;

g)    pogłębianiu współpracy na rzecz dalszego rozwijania kształcenia i szkolenia zawodowego, z uwzględnieniem dobrych praktyk stosowanych w Unii Europejskiej, oraz

h)    zwiększeniu zrozumienia procesu integracji europejskiej i wiedzy na jego temat, zacieśnieniu dialogu akademickiego na temat stosunków z UE w ramach Partnerstwa Wschodniego oraz zwiększeniu udziału w stosownych programach Unii Europejskiej, w tym w dziedzinie służby cywilnej.

ARTYKUŁ 95

Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie młodzieży, aby:

a)    wzmocnić współpracę i kontakty w obszarach polityki dotyczących młodzieży i kształcenia pozaformalnego dla młodzieży i młodych pracowników;

b)    ułatwić aktywny udział wszystkich młodych ludzi w społeczeństwie;

c)    wspierać mobilność młodzieży i młodych pracowników, gdyż przyczynia się ona do wspierania dialogu międzykulturowego i zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji poza systemami kształcenia formalnego, w tym poprzez wolontariat, oraz

d)    propagować współpracę między organizacjami zrzeszającymi młodzież w celu wspierania społeczeństwa obywatelskiego.

ROZDZIAŁ 18

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE KULTURY

ARTYKUŁ 96

Strony będą promowały współpracę kulturalną zgodnie z zasadami zawartymi w Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) z 2005 r. Strony będą dążyć do regularnego dialogu politycznego w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym do rozwoju sektora kultury w Unii Europejskiej i Republice Armenii. Współpraca między Stronami sprzyjać będzie dialogowi międzykulturowemu, między innymi dzięki zaangażowaniu sektora kultury i społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i w Republice Armenii.

ARTYKUŁ 97

Współpraca koncentruje się między innymi na:

a)    współpracy kulturalnej i wymianie kulturalnej;

b)    mobilności sztuki i artystów i wzmacnianiu zdolności sektora kultury;

c)    dialogu międzykulturowym;

d)    dialogu na temat polityki kulturalnej;

e)    programie Kreatywna Europa oraz

f)    współpracy na forach międzynarodowych, takich jak UNESCO i Rada Europy, w celu wspierania różnorodności kulturowej oraz zachowania i podkreślenia wartości dziedzictwa kulturowego i historycznego.

ROZDZIAŁ 19

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI AUDIOWIZUALNEJ I MEDIÓW

ARTYKUŁ 98

Strony będą promować współpracę w sektorze audiowizualnym i mediów. Współpraca służy wzmocnieniu przemysłu audiowizualnego w Unii Europejskiej i Republice Armenii, w szczególności poprzez szkolenia zawodowe i wymianę informacji.

ARTYKUŁ 99

1.    Strony rozwijają regularny dialog w zakresie polityki audiowizualnej i polityki dotyczącej mediów oraz współpracują na rzecz zwiększenia niezależności i profesjonalizmu mediów, a także zacieśnienia związków z mediami w Unii Europejskiej zgodnie ze standardami europejskimi, w tym standardami wyznaczonymi przez Radę Europy oraz Konwencję UNESCO z 2005 r. w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego.

2.    Współpraca może obejmować między innymi kwestię szkolenia dziennikarzy i innych osób zajmujących się zawodowo mediami, jak również wsparcie mediów.

ARTYKUŁ 100

Współpraca koncentruje się między innymi na:

a)    dialogu politycznym na temat polityki audiowizualnej i polityki dotyczącej mediów;

b)    współpracy na forach międzynarodowych (takich jak UNESCO i WTO) oraz

c)    współpracy audiowizualnej i współpracy w zakresie mediów, w tym w zakresie kina.

ROZDZIAŁ 20

WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE SPORTU I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

ARTYKUŁ 101

Strony promują współpracę w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej, w szczególności poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, w celu propagowania zdrowego trybu życia, dobrego zarządzania sportem oraz społecznych i edukacyjnych walorów sportu oraz w celu zwalczania zagrożeń dla sportu, takich jak stosowanie środków dopingujących, ustawianie wyników zawodów sportowych, rasizm i przemoc, zarówno w Unii Europejskiej, jak i Republice Armenii.

ROZDZIAŁ 21

WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO

ARTYKUŁ 102

Strony nawiązują dialog na temat współpracy w zakresie społeczeństwa obywatelskiego, którego cele są następujące:

a)    intensyfikacja kontaktów oraz wymiany informacji i doświadczeń między wszystkimi sektorami społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i w Republice Armenii;

b)    zapewnienie szerszej wiedzy na temat Republiki Armenii i lepszego zrozumienia tego państwa, w tym jego historii i kultury, w Unii Europejskiej, zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego mających siedziby w państwach członkowskich, co pozwoli na lepszą świadomość możliwości i wyzwań w ramach przyszłych stosunków, oraz

c)    zapewnienie szerszej wiedzy na temat Unii Europejskiej i lepszego jej zrozumienia w Republice Armenii, zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego Republiki Armenii, z naciskiem między innymi na wartości, na których oparta jest Unia Europejska, jej polityki i jej funkcjonowanie.

ARTYKUŁ 103

1.    Strony wspierają dwustronny dialog i współpracę podmiotów społeczeństwa obywatelskiego jako integralną część stosunków między Unią Europejską a Republiką Armenii.

2.    Cele takiego dialogu i współpracy są następujące:

a)    zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego w stosunkach między Unią Europejską a Republiką Armenii;

b)    zwiększenie udziału społeczeństwa obywatelskiego w publicznym procesie podejmowania decyzji, szczególnie poprzez ustanowienie otwartego, przejrzystego i regularnego dialogu między instytucjami publicznymi z jednej strony a stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim z drugiej;

c)    ułatwienie procesu tworzenia instytucji i umocnienia organizacji społeczeństwa obywatelskiego na różne sposoby, w tym poprzez: rzecznictwo, tworzenie nieformalnych i formalnych sieci kontaktów, wzajemne wizyty i warsztaty, zwłaszcza w celu poprawy ram prawnych dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, oraz

d)    umożliwienie przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego z każdej ze Stron zaznajomienia się z procesami konsultacji i dialogu między partnerami obywatelskimi i społecznymi z drugiej strony, w szczególności w celu włączenia społeczeństwa obywatelskiego w publiczny proces podejmowania decyzji w Republice Armenii.

ARTYKUŁ 104

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 22

WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE ROZWOJU REGIONALNEGO, WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA
I WSPÓŁPRACA NA SZCZEBLU REGIONALNYM

ARTYKUŁ 105

1.    Strony promują wzajemne zrozumienie i współpracę dwustronną w dziedzinie polityki rozwoju regionalnego, z uwzględnieniem metod opracowywania i wdrażania polityk regionalnych, wielopoziomowego sprawowania rządów oraz partnerstwa, ze szczególnym naciskiem na rozwój obszarów będących w niekorzystnej sytuacji oraz współpracę terytorialną, z myślą o stworzeniu kanałów komunikacji i o zwiększeniu wymiany informacji i doświadczeń między organami władz krajowych, regionalnych i lokalnych oraz podmiotami społeczno-gospodarczymi i społeczeństwem obywatelskim.

2.    Strony współpracują przede wszystkim w celu dostosowania praktyki stosowanej przez Republikę Armenii do następujących zasad:

a)    poprawa wielopoziomowego sprawowania rządów, w zakresie, w jakim wpływa ono na poziom centralny, regionalny i lokalny, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów większego zaangażowania zainteresowanych podmiotów na szczeblu regionalnym i lokalnym;

b)    konsolidacja partnerstwa wszystkich zainteresowanych podmiotów zaangażowanych w rozwój regionalny oraz

c)    współfinansowanie poprzez wkład finansowy Stron zaangażowanych w wykonanie programów i projektów rozwoju regionalnego.

ARTYKUŁ 106

1.    Strony wspierają i wzmacniają zaangażowanie organów władz lokalnych i regionalnych we współpracę w zakresie polityki regionalnej, w tym we współpracę transgraniczną oraz w powiązane struktury zarządzania, zacieśniają współpracę poprzez ustanowienie sprzyjających ram prawnych, podtrzymują i rozwijają środki budowania zdolności oraz promują wzmacnianie transgranicznych i regionalnych sieci gospodarczych i biznesowych.

2.    Strony będą współpracować na rzecz konsolidacji instytucjonalnego i operacyjnego potencjału instytucji Republiki Armenii w dziedzinach rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego, między innymi poprzez:

a)    poprawę koordynacji międzyinstytucjonalnej, w szczególności mechanizmu kontaktów pionowych i poziomych organów administracji centralnej i lokalnej w procesie rozwijania i wdrażania polityki regionalnej;

b)    rozwijanie zdolności władz regionalnych i lokalnych w zakresie promowania współpracy transgranicznej, z uwzględnieniem przepisów i praktyk Unii Europejskiej, oraz

c)    wymianę wiedzy, informacji i najlepszych praktyk w zakresie polityki rozwoju regionalnego, aby wspierać dobrobyt gospodarczy społeczności lokalnych i jednolity rozwój regionów.

ARTYKUŁ 107

1.    Strony wspierają i stymulują rozwój współpracy transgranicznej w innych obszarach objętych niniejszą Umową, między innymi takich jak transport, energia, środowisko, sieci komunikacyjne, kultura, kształcenie, turystyka i zdrowie.

2.    Strony wzmacniają współpracę między swoimi regionami w formie ponadnarodowych i międzyregionalnych programów, sprzyjając udziałowi regionów Republiki Armenii w europejskich strukturach i organizacjach regionalnych oraz wspierając ich rozwój gospodarczy i instytucjonalny poprzez realizację projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania.

3.    Działania, o których mowa w ust. 2, będą prowadzone w kontekście:

a)    kontynuowania współpracy terytorialnej z regionami europejskimi, w tym w ramach programów współpracy ponadnarodowej i transgranicznej;

b)    współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego i współpracy z organami Unii Europejskiej, w tym z Komitetem Regionów, a także udziału w różnych europejskich projektach i inicjatywach regionalnych, oraz

c)    współpracy między innymi z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES) i Europejską Siecią Obserwacyjną Planowania Przestrzennego (ESPON).

ARTYKUŁ 108

Kwestie ujęte w niniejszym rozdziale będą omawiane w ramach regularnego dialogu.

ROZDZIAŁ 23

OCHRONA LUDNOŚCI

ARTYKUŁ 109

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie katastrof naturalnych i katastrof spowodowanych przez człowieka. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, jak również wzajemnych zależności między Stronami i wielostronnych działań w tym obszarze.

ARTYKUŁ 110

Celem współpracy jest poprawa zapobiegania katastrofom naturalnym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, a także gotowości i reakcji na nie.

ARTYKUŁ 111

Strony między innymi wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną oraz wdrażają wspólne działania na zasadach dwustronnych lub w ramach programów wielostronnych. Współpraca może odbywać się między innymi poprzez wykonanie konkretnych umów lub porozumień administracyjnych zawartych między Stronami w dziedzinie ochrony ludności. Strony mogą wspólnie decydować o konkretnych wytycznych lub planach działania dotyczących działań rozważanych lub planowanych na podstawie niniejszej Umowy.

ARTYKUŁ 112

Współpraca może obejmować następujące cele:

a)    wymianę i regularną aktualizację danych kontaktowych w celu zapewnienia ciągłości dialogu oraz całodobowej możliwości wzajemnego kontaktu;

b)    ułatwienie wzajemnej pomocy w przypadku poważnych sytuacji nadzwyczajnych, w stosownych przypadkach oraz z zastrzeżeniem dostępności wystarczających zasobów;

c)    całodobową wymianę wczesnych ostrzeżeń i zaktualizowanych informacji dotyczących sytuacji wyjątkowych o dużej skali dotykających Unię Europejską lub Republikę Armenii, w tym prośby o pomoc i oferty pomocy;

d)    wymianę informacji na temat pomocy niesionej przez Strony państwom trzecim w sytuacjach wyjątkowych, w których uruchamiany jest unijny mechanizm ochrony ludności;

e)    współpracę w zakresie wsparcia ze strony państwa przyjmującego przy wnoszeniu o pomoc lub udzielaniu pomocy;

f)    wymianę najlepszych praktyk i wytycznych w zakresie zapobiegania katastrofom, a także gotowości i reakcji na nie;

g)    współpracę w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, między innymi w drodze: powiązań międzyinstytucjonalnych i rzecznictwa, informowania, kształcenia i komunikacji oraz stosowania najlepszych praktyk mających na celu zapobieganie zagrożeniom naturalnym lub łagodzenie ich skutków;

h)    współpracę mającą na celu poprawę bazy wiedzy na temat katastrof i zagrożeń oraz oceny ryzyka na potrzeby zarządzania katastrofami;

i)    współpracę w zakresie oceny wpływu katastrof na środowisko i zdrowie publiczne;

j)    zapraszanie ekspertów na specjalne warsztaty techniczne i sympozja poświęcone kwestiom ochrony ludności;

k)    zapraszanie w konkretnych przypadkach obserwatorów na specjalne ćwiczenia i szkolenia organizowane przez Unię Europejską lub Republikę Armenii oraz

l)    wzmacnianie współpracy w zakresie jak najskuteczniejszego wykorzystania dostępnych zdolności w zakresie ochrony ludności.

TYTUŁ VI

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

HANDEL TOWARAMI

ARTYKUŁ 113

Traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania

1.    Każda ze Stron przyznaje towarom drugiej Strony traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania zgodnie z art. I Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. („GATT 1994”), zawartego w załączniku 1A do Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu, sporządzonego 15 kwietnia 1994 r. („porozumienie WTO”), wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, które zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2.    Postanowienia ust. 1 nie mają zastosowania do traktowania preferencyjnego udzielanego przez jedną ze Stron w stosunku do towarów innego państwa zgodnie z GATT 1994.

ARTYKUŁ 114

Traktowanie narodowe

Każda ze Stron przyznaje towarom drugiej Strony traktowanie narodowe zgodnie z art. III GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, które zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

ARTYKUŁ 115

Cła i opłaty przywozowe

Każda ze Stron stosuje cła i opłaty przywozowe zgodnie ze swoimi zobowiązaniami ustanowionymi w porozumieniu WTO.

ARTYKUŁ 116

Należności celne wywozowe, podatki i inne opłaty

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje żadnych ceł, podatków ani innych opłat względem wywozu ani w związku z wywozem towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony wykraczających poza te nałożone na towary podobne przeznaczone na rynek krajowy.

ARTYKUŁ 117

Ograniczenia w przywozie i wywozie

1.    Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje żadnych zakazów ani ograniczeń innych niż cła, podatki lub inne opłaty, wprowadzonych w postaci kontyngentów, licencji importowych lub eksportowych lub innych środków na przywóz towarów drugiej Strony lub na wywóz lub sprzedaż eksportową towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, zgodnie z art. XI GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. XI GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, zostaje włączony do niniejszej Umowy i stanowi jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2.    Strony wymieniają się informacjami i dobrymi praktykami w zakresie kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania w celu wspierania spójności kontroli wywozu Unii Europejskiej i Republiki Armenii.

ARTYKUŁ 118

Produkty przerobione

1.    Strony zapewniają produktom przerobionym takie samo traktowanie, jak nowym produktom podobnym. Strona może wymagać określonego etykietowania produktów przerobionych w celu uniknięcia wprowadzania konsumentów w błąd.

2.    Dla większej pewności należy zaznaczyć, że art. 117 ust. 1 odnosi się do zakazów i ograniczeń dotyczących produktów przerobionych.

3.    Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z niniejszej Umowy i z porozumieniami WTO Strona może wymagać, by produkty przerobione:

a)    były określone jako takie do celów dystrybucji lub sprzedaży na jej terytorium oraz

b)    spełniały wszystkie obowiązujące wymogi techniczne, które odnoszą się do ekwiwalentnych nowych towarów.

4.    Jeżeli jedna ze Stron przyjmuje lub utrzymuje zakazy lub ograniczenia dotyczące towarów używanych, środki te nie mają zastosowania do produktów przerobionych.

5.    Do celów niniejszego artykułu „produkty przerobione” oznaczają produkty, które:

a)    całkowicie lub częściowo składają się z części uzyskanych z towarów wcześniej używanych oraz

b)    charakteryzują się podobnym działaniem i warunkami pracy, jak pierwotny nowy produkt, i otrzymują tę samą gwarancję, co nowy produkt.

ARTYKUŁ 119

Odprawa czasowa towarów

Każda ze Stron udziela drugiej Stronie zwolnień z opłat i ceł przywozowych na towary odprawiane czasowo w okolicznościach i zgodnie z procedurami, które określono w wiążących Stronę umowach międzynarodowych dotyczących odprawy czasowej towarów. Zwolnienie to jest stosowane zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi każdej ze Stron.

ARTYKUŁ 120

Tranzyt

Strony zgodnie postanawiają, że zasada swobodnego tranzytu jest zasadniczym warunkiem realizacji celów niniejszej Umowy. W związku z powyższym każda ze Stron zapewnia swobodny tranzyt przez swoje terytorium towarów wysyłanych z obszaru celnego drugiej ze Stron lub przeznaczonych na obszar celny drugiej ze Stron zgodnie z art. V GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, które zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

ARTYKUŁ 121

Ochrona handlu

1.    Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie narusza praw i obowiązków Stron ani nie ma wpływu na ich prawa i obowiązki wynikające z:

a)    art. XIX GATT 1994 oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO;

b)    art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO, który dotyczy specjalnych przepisów ochronnych, oraz

c)    art. VI GATT 1994, Porozumienia o stosowaniu artykułu VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO oraz Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO.

2.    Istniejące prawa i obowiązki, o których mowa w ust. 1, oraz wynikające z nich środki nie podlegają postanowieniom niniejszej Umowy dotyczącym rozstrzygania sporów.

ARTYKUŁ 122

Wyjątki

1.    Strony potwierdzają, że ich istniejące prawa i obowiązki w ramach art. XX GATT 1994 i jego uwag interpretacyjnych mają zastosowanie do handlu towarami objętego niniejszą Umową. W tym celu art. XX GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, zostaje włączony do niniejszej Umowy i stanowi jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2.    Strony przyjmują do wiadomości, że przed podjęciem jakichkolwiek działań przewidzianych w art. XX lit. i) i j) GATT 1994 Strona zamierzająca podjąć takie działania przedstawia drugiej Stronie wszystkie odpowiednie informacje w celu znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez Strony. Strony mogą uzgodnić wszelkie środki niezbędne do zaradzenia problemom. Jeżeli w ciągu 30 dni od przekazania takich informacji nie zostanie osiągnięte porozumienie, na mocy niniejszego artykułu Strona może zastosować środki względem danego towaru. W przypadku gdy wyjątkowe i krytyczne okoliczności wymagające natychmiastowego działania uniemożliwiają wcześniejsze dostarczenie informacji lub zbadanie sprawy, Strona zamierzająca wprowadzić środki może zastosować bezzwłocznie środki zabezpieczające niezbędne do zaradzenia sytuacji i informuje o tym niezwłocznie drugą Stronę.

ROZDZIAŁ 2

CŁA

ARTYKUŁ 123

Współpraca celna

1.    Strony wzmacniają współpracę w obszarze ceł, aby ułatwiać handel, zapewnić przejrzyste środowisko handlowe, zwiększyć bezpieczeństwo łańcucha dostaw, promować bezpieczeństwo konsumentów, hamować napływ towarów naruszających prawa własności intelektualnej oraz zwalczać nadużycia finansowe i przemyt.

2.    Aby zrealizować cele, o których mowa w ust. 1, oraz w granicach dostępnych zasobów Strony współpracują między innymi na rzecz:

a)    poprawy przepisów celnych, uregulowań, praktyk i powiązanych wiążących decyzji oraz uproszczenia procedur celnych, zgodnie z konwencjami międzynarodowymi i normami mającymi zastosowanie w obszarze ceł i ułatwień handlowych, w tym tymi opracowanymi przez Światową Organizację Handlu, Światową Organizację Celną, w szczególności ze zmienioną Międzynarodową konwencją dotyczącą uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego („zmieniona konwencja z Kioto”) oraz z uwzględnieniem instrumentów i najlepszych praktyk opracowanych przez Unię Europejską, w tym strategii celnej;

b)    opracowania nowoczesnych systemów celnych, w tym nowoczesnych technologii w zakresie odprawy celnej, przepisów dotyczących upoważnionych przedsiębiorców, zautomatyzowanej analizy i kontroli ryzyka, uproszczonych procedur zwolnienia towarów, kontroli po odprawie celnej, przejrzystego ustalania wartości celnej oraz przepisów dotyczących partnerstw biznesowo-celnych;

c)    zachęcania do stosowania najwyższych norm etycznych w obszarze ceł, w szczególności na granicy, poprzez stosowanie środków odzwierciedlających zasady określone w deklaracji Rady Współpracy Celnej dotyczącej dobrego rządzenia i uczciwości w sprawach celnych, ostatnio zmienionej w czerwcu 2003 r. (zmieniona deklaracja Światowej Organizacji Celnej z Aruszy);

d)    wymiany najlepszych praktyk oraz zapewnienia szkoleń i pomocy technicznej w dziedzinie planowania i budowania zdolności oraz zapewnienia najwyższych norm etycznych;

e)    wymiany, w stosownych przypadkach, odnośnych informacji i danych z zastrzeżeniem wymogów prawnych każdej ze Stron dotyczących poufności danych wrażliwych oraz ochrony danych osobowych;

f)    podjęcia, stosownie do potrzeb, skoordynowanych działań celnych między organami celnymi Stron;

g)    ustanawiania, stosownie do potrzeb, wzajemnego uznawania programów upoważnionych przedsiębiorców i kontroli celnych, w tym równoważnych środków ułatwiających wymianę handlową;

h)    podejmowania, stosownie do potrzeb, działań zmierzających do wzajemnego połączenia swoich systemów tranzytu celnego oraz

i)    poprawy realizacji zobowiązań dotyczących ceł w stosunkach handlowych między Unią Europejską a Republiką Armenii, w tym współpracy w dziedzinie pochodzenia towarów.

ARTYKUŁ 124

Wzajemna pomoc administracyjna

Bez uszczerbku dla innych form współpracy przewidzianych w niniejszej Umowie, w szczególności w jej art. 123, Strony udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych zgodnie z postanowieniami protokołu do niniejszej Umowy dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

ARTYKUŁ 125

Ustalanie wartości celnej

1.    Do ustalania wartości celnej towarów w wymianie handlowej między Stronami Strony stosują postanowienia porozumienia w sprawie wykonania art. VII GATT 1994 wraz ze wszelkimi późniejszymi zmianami. Postanowienia te zostają niniejszym włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2.    Strony współpracują w celu wypracowania wspólnego podejścia do kwestii dotyczących ustalania wartości celnej.

ARTYKUŁ 126

Podkomitet ds. Ceł

1.    Niniejszym powołuje się Podkomitet ds. Ceł.

2.    Podkomitet ds. Ceł odbywa regularne posiedzenia i monitoruje wykonanie postanowień niniejszego rozdziału, między innymi w kwestiach dotyczących współpracy celnej, ułatwień w handlu, transgranicznej współpracy celnej i zarządzania w tej dziedzinie, związanej z tym pomocy technicznej, reguł pochodzenia, egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne, a także wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

3.    Podkomitet ds. Ceł między innymi:

a)    nadzoruje prawidłowe wykonywanie niniejszego rozdziału oraz protokołu do niniejszej Umowy dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych;

b)    przyjmuje ustalenia praktyczne i środki w celu wykonania niniejszego rozdziału oraz protokołu do niniejszej Umowy dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, w tym w zakresie wymiany informacji i danych, wzajemnego uznawania kontroli celnych i programów partnerstwa handlowego oraz wzajemnie uzgodnionych korzyści;

c)    wymienia poglądy na wszelkie tematy będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym przyszłe środki i zasoby na ich wdrożenie i stosowanie, oraz

d)    w stosownych przypadkach przedstawia zalecenia Komitetowi Partnerstwa.

ROZDZIAŁ 3

BARIERY TECHNICZNE W HANDLU

ARTYKUŁ 127

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie handlu towarami między Stronami przez zapewnienie ram umożliwiających zapobieganie zbędnym barierom w handlu, ich identyfikację i usuwanie w ramach Porozumienia w sprawie barier technicznych w handlu, stanowiącego załącznik 1A do porozumienia WTO („porozumienie TBT”).

ARTYKUŁ 128

Zakres stosowania i definicje

1.    Niniejszy rozdział odnosi się do opracowania, przyjęcia i stosowania przez każdą ze Stron norm, przepisów technicznych i procedur oceny zgodności określonych w porozumieniu TBT, które mogą mieć wpływ na handel towarami między Stronami.

2.    Niezależnie od przepisów ust. 1 niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków sanitarnych i fitosanitarnych określonych w załączniku A do Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych zawartego w załączniku 1 A do porozumienia WTO („porozumienie SPS”) ani do specyfikacji zakupów opracowanych przez organy władz publicznych, dotyczących ich własnych wymogów w zakresie produkcji lub konsumpcji.

3.    Do celów niniejszego rozdziału mają zastosowanie definicje zawarte w załączniku 1 do porozumienia TBT.

ARTYKUŁ 129

Porozumienie TBT

Strony potwierdzają istniejące prawa i obowiązki wobec siebie nawzajem, wynikające z porozumienia TBT, które zostaje niniejszym włączone do niniejszej Umowy i stanowi jego część.

ARTYKUŁ 130

Współpraca w dziedzinie barier technicznych w handlu

1.    Strony wzmacniają współpracę dotyczącą norm, przepisów technicznych, metrologii, nadzoru rynku, akredytacji i procedur oceny zgodności w celu poszerzenia wzajemnego zrozumienia swoich systemów oraz ułatwienia dostępu do swoich rynków. W tym celu Strony starają się zidentyfikować i opracować mechanizmy i inicjatywy w zakresie współpracy regulacyjnej właściwe dla szczególnych kwestii lub sektorów, które mogą obejmować między innymi:

a)    wymianę informacji i doświadczeń w zakresie opracowywania i stosowania przepisów technicznych oraz procedur oceny zgodności;

b)    działanie na rzecz możliwości uspójnienia lub dostosowania przepisów technicznych oraz procedur oceny zgodności;

c)    stymulowanie współpracy między swoimi organami odpowiedzialnymi za metrologię, normalizację, ocenę zgodności i akredytację oraz

d)    wymianę informacji dotyczących rozwoju sytuacji na odpowiednich forach regionalnych i wielostronnych w zakresie norm, przepisów technicznych, procedur oceny zgodności i akredytacji.

2.    W celu wspierania wzajemnej wymiany handlowej Strony:

a)    starają się zmniejszać różnice istniejące między nimi w obszarze przepisów technicznych, metrologii, normalizacji, nadzoru rynku, akredytacji i procedur oceny zgodności, w tym poprzez zachęcanie do korzystania z odpowiednich międzynarodowych aktów prawnych;

b)    promują, zgodnie z przepisami międzynarodowymi, wykorzystanie akredytacji do wspierania oceny kompetencji technicznych organów odpowiedzialnych za ocenę zgodności oraz ich działań oraz

c)    wspierają uczestnictwo, a w miarę możliwości członkostwo Republiki Armenii i jej właściwych organów krajowych w organizacjach europejskich i międzynarodowych, których działalność dotyczy norm, oceny zgodności, akredytacji, metrologii i powiązanych funkcji.

3.    Strony dążą do wszczęcia i utrzymania procesu, w ramach którego może zostać osiągnięte stopniowe zbliżenie przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności Republiki Armenii i Unii Europejskiej.

4.    W dziedzinach, w których osiągnięto dostosowanie, Strony mogą rozważyć wynegocjowanie umów dotyczących procedur oceny zgodności i zatwierdzania wyrobów przemysłowych.

ARTYKUŁ 131

Oznakowanie i etykietowanie

1.    Bez uszczerbku dla art. 129 niniejszej Umowy, w odniesieniu do przepisów technicznych dotyczących wymogów w zakresie etykietowania lub oznakowania, Strony potwierdzają zasady określone w art. 2.2 porozumienia TBT, stanowiące, że wymogi takie nie mogą być opracowywane, przyjmowane ani stosowane w celu tworzenia niepotrzebnych przeszkód w handlu międzynarodowym ani nie mogą mieć takiego skutku. Z tego względu wymogi dotyczące etykietowania lub oznakowania nie mogą ograniczać handlu w stopniu większym niż to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu, biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie mogłoby wywołać nieosiągnięcie tego celu. Strony wspierają stosowanie zharmonizowanych na poziomie międzynarodowym wymogów dotyczących oznaczeń. W stosownych przypadkach Strony dokładają starań, by akceptować etykiety usuwalne lub nietrwałe.

2.    W szczególności, w odniesieniu do obowiązkowego oznakowania lub etykietowania, Strony:

a)    podejmują wysiłki na rzecz minimalizacji wymogów dotyczących etykietowania lub oznakowania we wzajemnej wymianie handlowej, z wyjątkiem wymogów niezbędnych do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, środowiska bądź z uwagi na inne uzasadnione cele polityki publicznej;

b)    zachowują prawo do wymagania, aby informacje umieszczane na etykietach lub oznaczeniach były podawane w języku określonym przez Stronę.

ARTYKUŁ 132

Przejrzystość

1.    Bez uszczerbku dla postanowień rozdziału 12 każda ze Stron zapewnia, aby jej procedury opracowywania przepisów technicznych i procedury oceny zgodności przewidywały przeprowadzanie konsultacji społecznych z zainteresowanymi stronami na odpowiednio wczesnym etapie, kiedy uwagi przesłane w ramach konsultacji publicznych można jeszcze wprowadzić i uwzględnić, z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe z powodu sytuacji nadzwyczajnej lub w przypadku zagrożenia wystąpieniem sytuacji nadzwyczajnej dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska lub bezpieczeństwa narodowego.

2.    Zgodnie z art. 2.9 porozumienia TBT każda ze Stron pozostawia czas na przedstawienie uwag na odpowiednio wczesnym etapie po zgłoszeniu projektu przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności. W przypadku gdy proces konsultacji dotyczący proponowanych przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności ma charakter otwarty, każda ze Stron zezwala drugiej Stronie lub osobom fizycznym lub prawnym drugiej Strony na udział w konsultacjach społecznych na warunkach nie mniej korzystnych niż te przyznane jej własnym osobom fizycznym lub prawnym.

3.    Każda ze Stron zapewnia, aby przyjęte przez nią przepisy techniczne i procedury oceny zgodności były publicznie dostępne.

ROZDZIAŁ 4

KWESTIE SANITARNE I FITOSANITARNE

ARTYKUŁ 133

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest określenie zasad mających zastosowanie do środków sanitarnych i fitosanitarnych („środki SPS”) w wymianie handlowej między Stronami oraz do współpracy w zakresie dobrostanu zwierząt. Strony stosują te zasady w sposób, który ułatwia handel, przy równoczesnym zachowaniu stosowanego przez każdą ze Stron poziomu ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt i roślin.

ARTYKUŁ 134

Zobowiązania wielostronne

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z porozumienia SPS.

ARTYKUŁ 135

Zasady

1.    Strony zapewniają, aby środki SPS były opracowywane i realizowane w oparciu o zasadę proporcjonalności, przejrzystości, niedyskryminacji i naukowego uzasadnienia, z uwzględnieniem standardów międzynarodowych, takich jak te ustanowione w Międzynarodowej konwencji ochrony roślin z 1951 r. („IPPC”), a także przez Światową Organizację Zdrowia Zwierząt („OIE”) i przez Komisję Kodeksu Żywnościowego („Codex Alimentarius”).

2.    Każda ze Stron dopilnowuje, aby jej środki SPS nie powodowały arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między jej własnym terytorium a terytorium drugiej Strony w zakresie, w jakim panują w nich identyczne lub podobne warunki. Środki SPS nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby ukryte ograniczenie w handlu.

3.    Każda ze Stron zapewnia wdrożenie środków, procedur i kontroli SPS.

4.    Każda ze Stron udziela odpowiedzi na wezwanie do udzielenia informacji otrzymane od właściwego organu drugiej Strony nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania wezwania i w sposób nie mniej korzystny w odniesieniu do produktów przywożonych niż w odniesieniu do krajowych produktów podobnych.

ARTYKUŁ 136

Wymogi dotyczące przywozu

1.    Wymogi dotyczące przywozu Strony dokonującej przywozu mają zastosowanie do całego terytorium Strony dokonującej wywozu, z zastrzeżeniem art. 137.

2.    Wymogi dotyczące przywozu określone w świadectwie muszą być oparte na zasadach Codex Alimentarius, OIE i IPPC, chyba że wymogi te są uzasadnione naukową oceną ryzyka przeprowadzoną zgodnie z postanowieniami porozumienia SPS.

3.    Wymogi określone w pozwoleniach na przywóz nie mogą zawierać bardziej rygorystycznych warunków sanitarnych i weterynaryjnych niż warunki ustanowione w świadectwach, o których mowa w ust. 2.

ARTYKUŁ 137

Środki związane ze zdrowiem zwierząt i roślin

1.    Strony uznają pojęcie obszarów wolnych od chorób i szkodników oraz obszarów niewielkiego rozpowszechnienia chorób i szkodników, zgodnie z porozumieniem SPS oraz właściwymi normami, wytycznymi i zaleceniami Codex Alimentarius, OIE i IPPC.

2.    Określając obszary wolne od chorób i szkodników oraz obszary niewielkiego rozpowszechnienia chorób i szkodników, Strony uwzględniają takie czynniki jak umiejscowienie geograficzne, ekosystemy, nadzór epidemiologiczny i skuteczność kontroli sanitarnych i fitosanitarnych na tych obszarach.

ARTYKUŁ 138

Kontrole i audyty

Strona dokonująca przywozu może przeprowadzić własne kontrole kosztów i audyty na terytorium Strony dokonującej wywozu, aby ocenić systemy jej kontroli i certyfikacji. Te kontrole i audyty przeprowadza się zgodnie z odpowiednimi normami, wytycznymi i zaleceniami międzynarodowymi.

ARTYKUŁ 139

Wymiana informacji i współpraca

1.    Strony prowadzą dyskusje i wymieniają się informacjami na temat istniejących środków SPS i środków dotyczących dobrostanu zwierząt oraz opracowywania i wdrażania tych środków. Takie dyskusje i wymiana informacji uwzględniają, w stosownych przypadkach, porozumienie SPS oraz normy, wytyczne i zalecenia Codex Alimentarius, OIE oraz IPPC.

2.    Strony współpracują w kwestiach dotyczących zdrowia zwierząt, dobrostanu zwierząt i zdrowia roślin poprzez wymianę informacji, wiedzy fachowej i doświadczeń w celu budowania zdolności w tych dziedzinach.

3.    Strony w odpowiednim czasie nawiązują dialog w kwestiach sanitarnych i fitosanitarnych na wniosek jednej ze Stron w celu rozważenia zagadnień sanitarnych i fitosanitarnych oraz innych pilnych kwestii objętych niniejszym rozdziałem. Komitet Partnerstwa może przyjąć regulamin prowadzenia takich dialogów.

4.    Strony wskazują i regularnie aktualizują punkty kontaktowe na użytek porozumiewania się w sprawach objętych niniejszym rozdziałem.

ARTYKUŁ 140

Przejrzystość

Każda ze Stron:

a)    dąży do zachowania przejrzystości w zakresie środków SPS mających zastosowanie do handlu, a w szczególności w zakresie wymogów sanitarnych i fitosanitarnych stosowanych w odniesieniu do przywozu towarów pochodzących z drugiej Strony;

b)    informuje, na wniosek drugiej Strony, w ciągu dwóch miesięcy od daty takiego wniosku, o wymogach sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie do przywozu konkretnych produktów, w tym o tym, czy konieczne jest dokonanie oceny ryzyka, oraz

c)    powiadamia drugą Stronę o wszelkich poważnych lub istotnych zagrożeniach dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin, w tym o wszelkich sytuacjach wyjątkowych dotyczących żywności. Powiadomienie takie przekazuje się na piśmie w ciągu dwóch dni roboczych od dnia, w którym ryzyko się ujawniło.

ROZDZIAŁ 5

HANDEL USŁUGAMI, ZAKŁADANIE PRZEDSIĘBIORSTW I HANDEL ELEKTRONICZNY

SEKCJA A
POSTANOWIENIA OGÓLNE

ARTYKUŁ 141

Cel i zakres stosowania

1.    Strony, potwierdzając swoje zobowiązania w ramach porozumienia WTO, ustanawiają niniejszym niezbędne uzgodnienia dotyczące stopniowej wzajemnej liberalizacji prowadzenia przedsiębiorstw i handlu usługami oraz współpracy w zakresie handlu elektronicznego.

2.    Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako nakładające na Strony jakiekolwiek zobowiązania w zakresie zamówień publicznych, z zastrzeżeniem postanowień rozdziału 8.

3.    Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do dotacji przyznanych przez Stronę, które podlegają postanowieniom rozdziału 10.

4.    Zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału każda ze Stron zachowuje prawo do wprowadzania i utrzymywania środków służących realizacji uzasadnionych celów politycznych.

5.    Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do środków odnoszących się do osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy Strony ani do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu, czy też stałego zatrudnienia.

6.    Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na jej terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności granic i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające którejkolwiek ze Stron zgodnie z warunkami szczegółowego zobowiązania w niniejszym rozdziale i załącznikami do niniejszej Umowy.

ARTYKUŁ 142

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

a)    „środek” oznacza każdy środek przyjęty przez Stronę w formie ustawy, rozporządzenia, zasady, procedury, decyzji, działania administracyjnego lub w jakiejkolwiek innej formie;

b)    „środki wprowadzone lub utrzymywane przez Stronę” oznaczają środki wprowadzone przez:

(i)    administrację i organy Strony stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego oraz

(ii)    organy pozarządowe Strony wykonujące uprawnienia delegowane przez administrację lub organy Strony stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego;

c)    „osoba fizyczna pochodząca ze Strony” oznacza obywatela państwa członkowskiego UE zgodnie z jego ustawodawstwem lub obywatela Republiki Armenii zgodnie z jej ustawodawstwem;

d)    „osoba prawna” oznacza każdy podmiot prawny właściwie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie właściwego prawa, dla celów komercyjnych lub innych, prywatny lub państwowy, włączając w to spółkę kapitałową, fundusz powierniczy, spółkę osobową, wspólne przedsięwzięcie, spółkę jednoosobową lub stowarzyszenie;

e)    „osoba prawna pochodząca ze Strony” oznacza osobę prawną ustanowioną zgodnie z przepisami jednego z państw członkowskich i Unii Europejskiej lub z przepisami Republiki Armenii i mającą siedzibę statutową, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium, do którego zastosowanie ma Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Republiki Armenii.

Osoba prawna mająca jedynie swoją siedzibę statutową lub zarząd odpowiednio na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Republiki Armenii nie jest uznawana odpowiednio za osobę prawną pochodzącą z Unii Europejskiej lub za osobę prawną pochodzącą z Republiki Armenii, chyba że jej działalność ma rzeczywisty i ciągły związek z gospodarką odpowiednio Unii Europejskiej lub Republiki Armenii;

f)    niezależnie od postanowień poprzednich liter postanowieniami niniejszej Umowy objęte są również przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej lub Republiki Armenii i kontrolowane odpowiednio przez obywateli państw członkowskich lub Republiki Armenii, o ile ich statki są zarejestrowane zgodnie z właściwym ustawodawstwem w państwie członkowskim lub w Republice Armenii i pływają pod banderą państwa członkowskiego lub Republiki Armenii;

g)    „jednostka zależna osoby prawnej pochodzącej z jednej ze Stron” oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną pochodzącą z tej Strony 2 ;

h)    „oddział” osoby prawnej oznacza jednostkę nieposiadającą osobowości prawnej, o charakterze stałym, powstałą na przykład w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadającą strukturę kierowniczą i wyposażoną materialnie do prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, aby osoby te, wiedząc, że w razie konieczności istnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie były zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności tego podmiotu;

i)    „prowadzenie przedsiębiorstwa” oznacza:

(i)    w odniesieniu do osób prawnych pochodzących z jednej ze Stron – osoby prawne podejmujące i prowadzące działalność gospodarczą poprzez ustanowienie, w tym nabycie, osoby prawnej albo założenie oddziału lub przedstawicielstwa odpowiednio w Unii Europejskiej lub w Republice Armenii;

(ii)    w odniesieniu do osób fizycznych pochodzących z jednej ze Stron – osoby fizyczne podejmujące i prowadzące działalność gospodarczą na zasadzie samozatrudnienia lub zakładające przedsiębiorstwa, w szczególności spółki, które faktycznie kontrolują;

j)    „działalność gospodarcza” obejmuje działalność o charakterze przemysłowym, handlowym i zawodowym oraz działalność rzemieślniczą, a nie obejmuje działalności prowadzonej w ramach wykonywania władzy publicznej;

k)    „prowadzenie działalności” oznacza prowadzenie działalności gospodarczej;

l)    „usługi” oznaczają wszelkie usługi w jakichkolwiek sektorach z wyjątkiem usług świadczonych w ramach wykonywania władzy publicznej;

m)    „usługi świadczone i inne działania prowadzone w ramach wykonywania władzy publicznej” oznaczają wszelkie usługi lub działania, które nie są wykonywane na zasadach handlowych ani w ramach konkurencji z jednym podmiotem gospodarczym lub większą ich liczbą;

n)    „transgraniczne świadczenie usług” oznacza świadczenie usług:

(i)    z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony albo

(ii)    na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z drugiej Strony;

o)    „usługodawca” Strony oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną jednej ze Stron, która świadczy lub zamierza świadczyć usługi;

p)    „przedsiębiorca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która prowadzi lub zamierza prowadzić działalność gospodarczą poprzez utworzenie przedsiębiorstwa.

SEKCJA B

PROWADZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA

ARTYKUŁ 143

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzonych lub utrzymywanych przez Strony, wpływających na prowadzenie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw z wyjątkiem:

a)    wydobywania, wytwarzania i przetwarzania 3 materiałów jądrowych;

b)    produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych oraz handlu nimi;

c)    usług audiowizualnych;

d)    krajowego kabotażu morskiego 4 oraz

e)    krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego 5 , regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i)    usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii)    sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii)    usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv)    usługi obsługi naziemnej oraz

(v)    usługi obsługi portów lotniczych.

ARTYKUŁ 144

Traktowanie narodowe i traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania

1.    Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-E do niniejszej Umowy z datą wejścia w życie niniejszej Umowy Republika Armenii przyznaje:

a)    w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Unii Europejskiej traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Armenii jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze, oraz

b)    w odniesieniu do działalności założonych w Republice Armenii jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Unii Europejskiej traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Armenii jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze 6 .

2.    Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-A do niniejszej Umowy z datą wejścia w życie niniejszej Umowy Unia Europejska przyznaje:

a)    w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Republiki Armenii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Unię Europejską jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze, oraz

b)    w odniesieniu do działalności założonych w Unii Europejskiej jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Republiki Armenii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze 7 .

3.    Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załącznikach VIII-A i VIII-E Strony nie przyjmują żadnych nowych środków, które powodują dyskryminację w odniesieniu do zakładania na ich terytorium osób prawnych pochodzących z drugiej Strony ani w odniesieniu do prowadzenia działalności przez takie założone osoby prawne w porównaniu z ich własnymi osobami prawnymi.

ARTYKUŁ 145

Przegląd

Mając na uwadze stopniową liberalizację warunków prowadzenia działalności, Komitet Partnerstwa w składzie odpowiedzialnym za handel dokonuje regularnie przeglądu ram prawnych 8 i warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

ARTYKUŁ 146

Inne umowy

Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako ograniczające prawa inwestorów Stron do korzystania z korzystniejszego traktowania przewidzianego w jakichkolwiek istniejących lub przyszłych umowach międzynarodowych odnoszących się do inwestycji, których stronami są państwa członkowskie i Republika Armenii.

ARTYKUŁ 147

Zasady traktowania oddziałów i przedstawicielstw

1.    Postanowienia art. 144 nie stanowią przeszkody dla stosowania przez Stronę szczególnych środków dotyczących zakładania i działalności na jej terytorium oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych drugiej Strony, niezarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony, o ile środki te są uzasadnione prawnymi lub technicznymi różnicami pomiędzy tymi oddziałami i przedstawicielstwami w porównaniu z oddziałami i przedstawicielstwami osób prawnych zarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

2.    Różnica w traktowaniu nie może wykraczać poza to, co jest ściśle konieczne w związku z istnieniem takich różnic prawnych lub technicznych lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

SEKCJA C

TRANSGRANICZNE ŚWIADCZENIE USŁUG

ARTYKUŁ 148

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie usług we wszystkich sektorach, z wyjątkiem:

a)    usług audiowizualnych;

b)    krajowego kabotażu morskiego 9 oraz

c)    krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego 10 , regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych innych niż:

(i)    usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii)    sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii)    usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv)    usługi obsługi naziemnej oraz

(v)    usługi obsługi portów lotniczych.

ARTYKUŁ 149

Dostęp do rynku

1.    W zakresie dostępu do rynku poprzez transgraniczne świadczenie usług każda ze Stron przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie zapewniane na podstawie szczegółowych zobowiązań zawartych w załącznikach VIII-B i VIII-F.

2.    W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których żadna ze Stron nie może przyjmować ani utrzymywać na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, o ile w załącznikach VIII-B i VIII-F nie postanowiono inaczej, są zdefiniowane jako:

a)    ograniczenia liczby usługodawców, czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b)    ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych lub aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych lub

c)    ograniczenia całkowitej liczby transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

ARTYKUŁ 150

Traktowanie narodowe

1.    W sektorach, w przypadku których zobowiązania dotyczące dostępu do rynku są zawarte w załącznikach VIII-B i VIII-F, oraz z zastrzeżeniem wszelkich określonych tam warunków i kwalifikacji, w odniesieniu do wszystkich środków wpływających na transgraniczne świadczenie usług, każda ze Stron przyznaje takim usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje własnym podobnym usługom i usługodawcom.

2.    Strona może spełniać wymóg określony w ust. 1 przez przyznanie usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowania identycznego albo różnego z formalnego punktu widzenia niż to, które przyznaje własnym podobnym usługom i usługodawcom.

3.    Identyczne lub różne z formalnego punktu widzenia traktowanie uważane jest za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców danej Strony w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4.    Szczególne zobowiązania podjęte na podstawie niniejszego artykułu nie mogą być interpretowane jako wymagające od którejkolwiek ze Stron rekompensaty za nieodłączne niekorzystne czynniki konkurencji, które wynikają z faktu, że odnośne usługi lub usługodawcy pochodzą z zagranicy.

ARTYKUŁ 151

Wykaz zobowiązań

1.    Sektory zliberalizowane przez każdą ze Stron zgodnie z niniejszym rozdziałem oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego mające zastosowanie do usług i usługodawców drugiej Strony w tych sektorach są określone w wykazach zobowiązań zawartych w załącznikach VIII-B i VIII-F.

2.    Bez uszczerbku dla praw i obowiązków Stron istniejących lub mogących pojawić się na mocy Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej z 1989 r. oraz Europejskiej konwencji o koprodukcji filmowej z 1992 r. wykazy zobowiązań zawarte w załącznikach VIII-B i VIII-F nie obejmują zobowiązań w zakresie usług audiowizualnych.

ARTYKUŁ 152

Przegląd

Mając na uwadze stopniową liberalizację transgranicznego świadczenia usług pomiędzy Stronami, Komitet Partnerstwa w składzie odpowiedzialnym za handel dokonuje regularnie przeglądu wykazów zobowiązań, o którym mowa w art. 149–151. W przeglądzie tym uwzględniany jest między innymi proces stopniowego zbliżenia, o którym mowa w art. 169, 180 i 192, oraz jego wpływ na wyeliminowanie pozostałych przeszkód dla transgranicznego świadczenia usług między Stronami.

SEKCJA D

TYMCZASOWY POBYT OSÓB FIZYCZNYCH W CELACH BIZNESOWYCH

ARTYKUŁ 153

Zakres stosowania i definicje

1.    Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony dotyczących wjazdu oraz tymczasowego pobytu na ich terytorium personelu kluczowego, absolwentów odbywających staż, sprzedawców biznesowych, usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody, bez uszczerbku dla art. 141 ust. 5.

Do celów niniejszej sekcji:

a)    „personel kluczowy” oznacza osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, inną niż organizacja niedochodowa 11 , które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa lub faktyczną kontrolę nad nim, zarządzanie nim i jego działalność i które są „osobami odbywającymi wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa” albo „osobami przeniesionymi wewnątrz przedsiębiorstwa”;

b)    „osoby odbywające wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach, które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa, które nie oferują ani nie świadczą usług, ani nie prowadzą działalności gospodarczej innej niż działalność wymagana do celów prowadzenia przedsiębiorstwa i które nie otrzymują wynagrodzenia ze źródła znajdującego się na terytorium Strony przyjmującej;

c)    „osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne, które zostały zatrudnione przez osobę prawną Strony lub są jej partnerami co najmniej od roku, które są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa, które może być jednostką zależną, oddziałem lub jednostką dominującą osoby prawnej ustanowionej na terytorium drugiej Strony i które nie są „kierownikami” ani „specjalistami”;

d)    „kierownicy” oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej, które przede wszystkim kierują zarządzaniem przedsiębiorstwem, a przy tym podlegają ogólnemu nadzorowi lub otrzymują wytyczne głównie od rady dyrektorów lub udziałowców przedsiębiorstwa, bądź osób im równoważnych, w tym co najmniej:

(i)    kierują przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

(ii)    nadzorują i kontrolują pracę innych pracowników nadzoru i kierownictwa lub sprawują funkcje specjalistyczne oraz

(iii)    są upoważnione do osobistego naboru i zwalniania pracowników lub do wydawania zaleceń w kwestii naboru, zwalniania pracowników lub innych działań dotyczących personelu;

e)    „specjaliści” oznaczają osoby pracujące w ramach osoby prawnej Strony, posiadające rzadko spotykaną wiedzę niezbędną do produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo, obsługi sprzętu badawczego, technik, procesów, procedur lub zarządzania.

Przy ocenie takiej wiedzy brana będzie pod uwagę nie tylko wiedza specyficzna dla przedsiębiorstwa, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji, w tym stosowne doświadczenie zawodowe związane z rodzajem pracy lub branżą, które wymagają określonej wiedzy technicznej, łącznie z akredytacją w zawodzie regulowanym;

f)    „absolwenci odbywający staż” oznaczają osoby fizyczne, które przez przynajmniej rok były zatrudnione przez osobę prawną jednej ze Stron lub jej oddział, posiadają dyplom ukończenia studiów wyższych oraz są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa założonego przez osobę prawną na terytorium drugiej Strony w celu rozwoju kariery lub odbycia szkolenia w zakresie technik lub metod biznesowych 12 ;

g)    „sprzedawcy biznesowi” 13 oznaczają osoby fizyczne, które są przedstawicielami usługodawcy lub dostawcy towarów pochodzącego z jednej ze Stron, starające się o wjazd i czasowy pobyt na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub towarów bądź zawarcia umów na sprzedaż usług lub towarów w imieniu tego usługodawcy lub dostawcy oraz które nie są zaangażowane w prowadzenie sprzedaży bezpośredniej na rzecz ogółu społeczeństwa, nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony i nie są komisantami;

h)    „usługodawcy kontraktowi” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, która nie jest agencją zajmującą się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników ani nie działa za pośrednictwem takiej agencji, nie posiada przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz zawarła umowę w dobrej wierze o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług 14 ;

i)    „osoby wykonujące wolny zawód” oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium Strony, które nie posiadają przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze o świadczenie usług (bez udziału agencji zajmującej się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników) z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług 15 ;

j)    „kwalifikacje” oznaczają dyplomy, świadectwa i inne dowody formalnych kwalifikacji wydane przez organ wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi oraz poświadczające pomyślne ukończenie szkolenia zawodowego.

ARTYKUŁ 154

Personel kluczowy i absolwenci odbywający staż

1.    W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją B oraz z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-C każda ze Stron umożliwia przedsiębiorcom drugiej Strony zatrudnianie w ich przedsiębiorstwach osób fizycznych drugiej Strony, pod warunkiem że tacy pracownicy są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż, zdefiniowanymi w art. 153. Wjazd i czasowy pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi maksymalnie trzy lata w przypadku przeniesień wewnątrz przedsiębiorstwa, 90 dni w każdym dwunastomiesięcznym okresie dla osób odbywających wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa i jeden rok dla absolwentów odbywających staż.

2.    W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją B środki, których Strony nie utrzymują ani nie wprowadzają na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, o ile w załączniku VIII-C nie określono inaczej, są zdefiniowane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które przedsiębiorca może zatrudnić w charakterze personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, oraz jako ograniczenia dyskryminujące.

ARTYKUŁ 155

Sprzedawcy biznesowi

W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcjami B i C oraz z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-C każda ze Stron zezwala na wjazd i czasowy pobyt sprzedawców biznesowych przez maksymalnie 90 dni w każdym dwunastomiesięcznym okresie.

ARTYKUŁ 156

Usługodawcy kontraktowi

1.    Strony potwierdzają swoje obowiązki wynikające ze zobowiązań w ramach Układu ogólnego WTO w sprawie handlu usługami w odniesieniu do wjazdu i czasowego pobytu usługodawców kontraktowych.

2.    Zgodnie z załącznikami VIII-D i VIII-G każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych pochodzących z drugiej Strony, z uwzględnieniem następujących warunków:

a)    osoby fizyczne są czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako pracownicy osoby prawnej, która zawarła umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b)    osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony oferują usługi jako pracownicy osoby prawnej świadczącej usługi przez co najmniej rok bezpośrednio poprzedzający datę złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, a ponadto posiadają, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe 16 w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c)    osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają:

(i)    wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie 17 oraz

(ii)    kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d)    z tytułu świadczenia usług na terytorium drugiej Strony osoby fizyczne nie otrzymują innego wynagrodzenia niż wynagrodzenie płacone przez osobę prawną zatrudniającą osobę fizyczną;

e)    osoba fizyczna wjeżdża na terytorium zainteresowanej Strony w celu przebywania na nim czasowo przez łączny okres nieprzekraczajacy sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie bądź przez okres trwania umowy, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy;

f)    dostęp przyznany na mocy niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, oraz

g)    liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie jest większa, niż wynika to z konieczności zapewnienia wykonania umowy, zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi lub innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest usługa.

ARTYKUŁ 157

Osoby wykonujące wolny zawód

Zgodnie z załącznikami VIII-D i VIII-G każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez osoby wykonujące wolny zawód pochodzące z drugiej Strony, z uwzględnieniem następujących warunków:

a)    osoby fizyczne są czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek zarejestrowane na terytorium drugiej Strony i otrzymały zamówienie na świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b)    osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, przynajmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c)    osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają:

(i)        wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie 18 oraz

(ii)        kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d)    osoba fizyczna wjeżdża na terytorium zainteresowanej Strony w celu przebywania na nim czasowo przez łączny okres nieprzekraczajacy sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga – 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie bądź przez okres trwania umowy, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy, oraz

e)    dostęp przyznany na mocy niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa.

SEKCJA E

RAMY REGULACYJNE

PODSEKCJA I

REGULACJE KRAJOWE

ARTYKUŁ 158

Zakres stosowania i definicje

1.    Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków Stron dotyczących wymogów i procedur licencyjnych oraz wymogów i procedur kwalifikacyjnych wpływających na:

a)    transgraniczne świadczenie usług;

b)    ustanowienie na ich terytorium osób prawnych i fizycznych drugiej Strony oraz

c)    tymczasowy pobyt na ich terytorium kategorii osób fizycznych, o których mowa w art. 153.

2.    W przypadku transgranicznego świadczenia usług niniejsza sekcja ma zastosowanie wyłącznie do sektorów, w odniesieniu do których Strona podjęła określone zobowiązania i tylko w zakresie, w jakim te konkretne zobowiązania mają zastosowanie. W przypadku prowadzenia przedsiębiorstw niniejsza sekcja nie ma zastosowania do niektórych sektorów w zakresie, w jakim obowiązują zastrzeżenia ustanowione w załącznikach VIII-A i VIII-E. W przypadku tymczasowego pobytu osób fizycznych niniejsza sekcja nie ma zastosowania do niektórych sektorów w zakresie, w jakim obowiązują zastrzeżenia ustanowione w załącznikach VIII-C, VIII-D i VIII-G.

3.    Niniejsza sekcja nie ma zastosowania do środków w zakresie, w jakim stanowią zastrzeżenia objęte planowaniem.

4.    Do celów niniejszej sekcji:

a)    „wymogi licencyjne” oznaczają wymogi merytoryczne inne niż wymogi kwalifikacyjne, które musi spełnić osoba fizyczna lub prawna, aby uzyskać, zmienić lub przedłużyć zezwolenie na prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1;

b)    „procedury licencyjne” oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna lub prawna starająca się o zezwolenie na prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, w tym o zmianę lub przedłużenie licencji, musi przestrzegać, aby wykazać spełnienie wymogów licencyjnych;

c)    „wymogi kwalifikacyjne” oznaczają wymogi merytoryczne dotyczące kwalifikacji osoby fizycznej do świadczenia usługi, których spełnienie należy wykazać w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi;

d)    „procedury kwalifikacyjne” oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna musi przestrzegać, aby wykazać wypełnienie wymogów kwalifikacyjnych w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi, oraz

e)    „właściwy organ” oznacza każdą instytucję rządową lub organ na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym i organ pozarządowy wykonujący uprawnienia delegowane mu przez instytucje rządowe lub organy na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym, podejmujący decyzję o udzieleniu zezwolenia na świadczenie usług, w tym poprzez ustanowienie nieusługowej działalności gospodarczej lub w odniesieniu do zezwolenia na ustanowienie takiej działalności.

ARTYKUŁ 159

Warunki udzielenia licencji i kwalifikacji

1.    Każda ze Stron zapewnia, aby środki dotyczące wymogów i procedur licencyjnych oraz wymogów i procedur kwalifikacyjnych oparte były na kryteriach uniemożliwiających właściwym organom wykonywanie prawa do oceny w sposób uznaniowy.

2.    Kryteria, o których mowa w ust. 1, są:

a)    proporcjonalne do celu z zakresu porządku publicznego;

b)    jasne i jednoznaczne;

c)    obiektywne;

d)    określone z góry;

e)    publikowane z wyprzedzeniem oraz

f)    przejrzyste i dostępne.

3.    Zezwolenie lub licencja przyznawane są natychmiast po ich wydaniu w świetle wyników stosownego badania stwierdzającego, że warunki ich uzyskania zostały spełnione.

4.    Każda ze Stron utrzymuje lub ustanawia organy lub procedury sądowe, arbitrażowe lub administracyjne, które zapewniają, na żądanie poszkodowanego przedsiębiorcy lub usługodawcy, szybkie rozpatrzenie sprawy, a w uzasadnionych przypadkach także odpowiednie środki zaradcze dotyczące decyzji administracyjnych mających wpływ na prowadzenie przedsiębiorstw, transgraniczne świadczenie usług lub tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych. W przypadku gdy takie procedury nie są niezależne od agencji, której powierzono wydawanie odnośnych decyzji administracyjnych, każda ze Stron zapewnia rzeczywisty obiektywizm i bezstronność przy rozpatrywaniu odwołania.

5.    W przypadku gdy liczba dostępnych licencji na dany rodzaj działalności jest ograniczona z powodu niedostatecznych zasobów naturalnych lub możliwości technicznych, każda ze Stron stosuje taką procedurę wyboru potencjalnych kandydatów, która w pełni gwarantuje bezstronność, przejrzystość, w tym między innymi wystarczające informowanie o uruchomieniu, przeprowadzeniu i ukończeniu procedury.

6.    Z zastrzeżeniem wymogów określonych w niniejszym artykule, określając regulamin procedury kwalifikacji, każda ze Stron może uwzględniać uzasadnione cele związane z porządkiem publicznym, w tym względy zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego.

ARTYKUŁ 160

Procedury licencyjne i kwalifikacyjne

1.    Procedury i formalności licencyjne i kwalifikacyjne muszą być jasne, publikowane z wyprzedzeniem oraz stanowić dla wnioskodawców gwarancję, że ich wniosek zostanie rozpatrzony w sposób obiektywny i bezstronny.

2.    Procedury i formalności licencyjne i kwalifikacyjne muszą być tak proste, jak to możliwe, oraz nie mogą komplikować niepotrzebnie ani opóźniać świadczenia usługi. Wszelkie opłaty licencyjne 19 , które wnioskodawcy ponoszą w związku ze złożeniem wniosku, muszą być uzasadnione i proporcjonalne do kosztów odnośnych procedur udzielania zezwoleń.

3.    Każda ze Stron zapewnia, aby procedury stosowane przez właściwe organy i decyzje podejmowane przez nie w ramach procesu udzielania licencji lub zezwolenia były bezstronne w odniesieniu do wszystkich wnioskodawców. Właściwy organ podejmuje decyzje w sposób niezależny i nie odpowiada przed jakimkolwiek podmiotem świadczącym usługi, które wymagają licencji lub zezwolenia.

4.    W przypadku gdy istnieją określone terminy składania wniosków, wnioskodawca jest uprawniony do złożenia wniosku w rozsądnym terminie. Właściwy organ bez zbędnej zwłoki przystępuje do rozpatrzenia wniosku. W miarę możliwości wnioski są przyjmowane w formacie elektronicznym na tych samych warunkach w zakresie autentyczności co wnioski papierowe.

5.    Każda ze Stron zapewnia, aby rozpatrzenie wniosku, w tym podjęcie ostatecznej decyzji, następowało w rozsądnym terminie od złożenia kompletnego wniosku. Każda ze Stron stara się ustanowić zwykłe ramy czasowe dla rozpatrywania wniosków.

6.    W przypadku gdy właściwy organ otrzyma wniosek, który uzna za niekompletny, w rozsądnym terminie od jego otrzymania informuje o tym wnioskodawcę, dając mu możliwość naprawienia niedociągnięć i w miarę możliwości wskazując dodatkowe informacje potrzebne do uzupełnienia wniosku.

7.    W miarę możliwości zamiast oryginalnych dokumentów przyjmowane są uwierzytelnione kopie.

8.    Właściwy organ bez zbędnej zwłoki informuje wnioskodawcę na piśmie o odrzuceniu wniosku. Co do zasady wnioskodawca jest też informowany, na żądanie, o powodach odrzucenia wniosku i o terminach odwołania od decyzji.

9.    Każda ze Stron zapewnia, aby udzielona licencja lub zezwolenie wchodziły w życie bez zbędnej zwłoki zgodnie z określonymi w nich warunkami.

PODSEKCJA II

POSTANOWIENIA O ZASIĘGU OGÓLNYM

ARTYKUŁ 161

Wzajemne uznawanie

1.    Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron nakładania na osoby fizyczne obowiązku posiadania niezbędnych kwalifikacji i doświadczenia zawodowego wymaganego na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności.

2.    Każda ze Stron zachęca właściwe organizacje zawodowe na swoim terytorium do przekazania Komitetowi Partnerstwa w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania kwalifikacji i doświadczenia zawodowego w celu wypełnienia przez inwestorów i usługodawców, w całości lub w części, kryteriów stosowanych przez każdą ze Stron do wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji inwestorów i usługodawców, w szczególności w zakresie usług świadczonych w ramach wolnych zawodów.

3.    Po otrzymaniu zalecenia, o którym mowa w ust. 2, Komitet Partnerstwa w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu dokonuje w rozsądnym czasie przeglądu tego zalecenia w celu stwierdzenia, czy jest ono spójne z niniejszą Umową i na podstawie informacji w nim zawartych ocenia przede wszystkim:

a)    zakres, w jakim są ze sobą zbieżne standardy i kryteria stosowane przez każdą ze Stron w celu wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji usługodawców i przedsiębiorców, oraz

b)    potencjalną wartość ekonomiczną umowy o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.

4.    Jeśli spełnione są wymogi określone w ust. 3, Komitet Partnerstwa w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu określa działania niezbędne do rozpoczęcia negocjacji umowy o wzajemnym uznawaniu, a następnie zaleca, by właściwe organy Stron przystąpiły do negocjacji.

5.    Każda taka umowa musi być zgodna z odpowiednimi postanowieniami porozumienia WTO, a w szczególności z art. VII Układu ogólnego w sprawie handlu usługami stanowiącego załącznik 1B do porozumienia WTO (GATS).

ARTYKUŁ 162

Przejrzystość i ujawnianie informacji poufnych

1.    Każda ze Stron bezzwłocznie odpowiada na wszystkie wnioski drugiej Strony o szczegółowe informacje dotyczące wszelkich podejmowanych przez nią środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych odnoszących się do niniejszej Umowy lub wpływających na nią. Każda ze Stron ustanawia także przynajmniej jeden punkt informacyjny, który na żądanie udziela inwestorom i usługodawcom drugiej Strony szczegółowych informacji na temat tych kwestii. Strony powiadamiają się nawzajem o punktach informacyjnych w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

2.    Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie wymaga od którejkolwiek ze Stron dostarczenia informacji poufnych, których ujawnienie utrudniłoby egzekwowanie prawa lub w inny sposób byłoby sprzeczne z interesem publicznym, czy też naruszałoby uzasadnione interesy handlowe poszczególnych przedsiębiorstw publicznych bądź prywatnych.

PODSEKCJA III

USŁUGI INFORMATYCZNE

ARTYKUŁ 163

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

1.    Liberalizując handel usługami informatycznymi zgodnie z sekcjami B, C i D, Strony stosują się do postanowień ust. 2–4.

2.    Kod Centralnej Klasyfikacji Produktów (CPC 20 ) 84, wykorzystywany przez Organizację Narodów Zjednoczonych do opisu usług informatycznych i usług powiązanych, obejmuje podstawowe funkcje wykorzystywane przy świadczeniu wszystkich takich usług: oprogramowanie komputerowe określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (łącznie z ich opracowaniem i wdrożeniem), przetwarzanie i przechowywanie danych oraz usługi powiązane, takie jak doradztwo i szkolenie dla pracowników klienta. Postęp technologiczny doprowadził do coraz częstszego oferowania takich usług w połączeniu z zakupem lub w formie pakietu usług powiązanych, które mogą obejmować niektóre lub wszystkie funkcje podstawowe. Przykładowo, usługi takie jak hosting stron i domen internetowych, usługi eksploracji danych i przetwarzanie siatkowe polegają na łączeniu podstawowych funkcji usług informatycznych.

3.    Usługi informatyczne i usługi powiązane, niezależnie od tego, czy są świadczone poprzez sieć, w tym Internet, obejmują wszystkie usługi zapewniające:

a)    doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami bądź systemami komputerowymi;

b)    oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie;

c)    przetwarzanie danych, przechowywanie danych, składowanie danych lub usługi w zakresie baz danych;

d)    usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, w tym komputerów, lub

e)    usługi w zakresie szkolenia pracowników klienta, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

4.    Usługi informatyczne i usługi powiązane umożliwiają świadczenie pozostałych usług, na przykład usług bankowych, drogą elektroniczną i w inny sposób. W takich przypadkach istotne jest rozróżnienie między usługami wspierającymi, na przykład hostingiem stron internetowych lub aplikacji, a usługami podstawowymi lub usługami w zakresie treści, takimi jak usługi bankowe, które są świadczone elektronicznie. W takich przypadkach usługi podstawowe lub w zakresie treści nie są objęte CPC 84.

PODSEKCJA IV

USŁUGI POCZTOWE 21

ARTYKUŁ 164

Zakres stosowania i definicje

1.    W niniejszej podsekcji określa się zasady dotyczące ram regulacyjnych dla wszystkich usług pocztowych.

2.    Do celów niniejszej podsekcji oraz podsekcji B, C i D:

a)    „zezwolenie” oznacza zezwolenie przyznane indywidualnemu usługodawcy przez organ regulacyjny, które jest wymagane przed rozpoczęciem wykonywania działalności polegającej na świadczeniu danej usługi, oraz

b)    „usługa powszechna” oznacza ciągłe świadczenie minimalnego zestawu usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na terytorium Strony.

ARTYKUŁ 165

Zapobieganie praktykom szkodliwym dla rynku

Każda ze Stron zapewnia, aby żaden usługodawca pocztowy podlegający obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej lub mający monopol pocztowy nie stosował praktyk szkodliwych dla rynku, takich jak:

a)    wykorzystanie przychodów z tytułu świadczenia takiej usługi do subsydiowania skrośnego usługi przesyłki ekspresowej lub jakiejkolwiek innej usługi niebędącej usługą powszechną oraz

b)    stosowanie nieuzasadnionego rozróżnienia między klientami, takimi jak przedsiębiorstwa, podmioty wysyłające przesyłki masowe czy konsolidatorzy w zakresie opłat lub innych warunków świadczenia usług wchodzących w zakres obowiązku świadczenia usługi powszechnej lub monopolu pocztowego.

ARTYKUŁ 166

Usługa powszechna

1.    Każda ze Stron ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki zamierza utrzymać. Takie obowiązki nie będą uważane za antykonkurencyjne jako takie, pod warunkiem że będą wprowadzane w sposób przejrzysty, niedyskryminacyjny i będą konkurencyjnie neutralne oraz że nie będą bardziej uciążliwe, niż to jest konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonej przez Stronę.

2.    Opłaty za usługę powszechną muszą być przystępne i spełniać potrzeby użytkowników.

ARTYKUŁ 167

Zezwolenia

1.    Każda ze Stron powinna dążyć do zastąpienia zezwoleń na usługi nieobjęte zakresem usługi powszechnej zwykłą rejestracją.

2.    Jeżeli wymagane jest zezwolenie:

a)    warunki wydawania zezwoleń, które nie mogą być bardziej uciążliwe, niż to konieczne do osiągnięcia ich celu, są podawane do publicznej wiadomości;

b)    wnioskodawca otrzymuje, na żądanie, uzasadnienie odmowy wydania zezwolenia oraz

c)    każda ze Stron przewiduje procedurę odwołania do niezależnego organu, która jest przejrzysta, niedyskryminacyjna i oparta na obiektywnych kryteriach.

ARTYKUŁ 168

Niezależność organu regulacyjnego

Organ regulacyjny musi być prawnie odrębny od podmiotów świadczących usługi pocztowe i kurierskie i nie ponosi przed nimi odpowiedzialności. Decyzje organu regulacyjnego i stosowane przezeń procedury muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

ARTYKUŁ 169

Stopniowe zbliżenie przepisów

Strony uznają znaczenie stopniowego zbliżenia ustawodawstwa Republiki Armenii w dziedzinie usług pocztowych do przepisów Unii Europejskiej.

PODSEKCJA V

SIECI I USŁUGI ŁĄCZNOŚCI ELEKTRONICZNEJ

ARTYKUŁ 170

Zakres stosowania i definicje

1.    W niniejszej podsekcji określa się zasady dotyczące ram regulacyjnych dla zapewniania sieci komunikacji elektronicznej i świadczenia usług komunikacji elektronicznej, które są liberalizowane na mocy postanowień sekcji B, C i D.

2.    Do celów niniejszej podsekcji:

a)    „sieć łączności elektronicznej” oznacza systemy transmisyjne oraz, w stosownych przypadkach, urządzenia przełączające lub routingowe oraz inne zasoby, w tym nieaktywne elementy sieci, które umożliwiają przekazywanie sygnałów przewodowo, za pomocą radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych;

b)    „usługa łączności elektronicznej” oznacza usługę, która w całości lub w dużej części polega na przekazywaniu sygnałów za pomocą sieci łączności elektronicznej, w tym usługi telekomunikacyjne i usługi transmisji w sieciach używanych do nadawania; usługi te nie obejmują usług dostarczania treści przekazywanych za pomocą sieci lub usług łączności elektronicznej lub sprawowania kontroli edytorskiej nad tymi treściami;

c)    „publiczna usługa łączności elektronicznej” oznacza usługę łączności elektronicznej, co do której Strona wymaga, wprost lub w praktyce, aby była publicznie dostępna;

d)    „publiczna sieć łączności elektronicznej” oznacza sieć łączności elektronicznej wykorzystywaną całkowicie lub głównie do świadczenia publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej i wspierającą przekazywanie informacji pomiędzy urządzeniami końcowymi sieci;

e)    „publiczna usługa telekomunikacyjna” oznacza usługę przekazu telekomunikacyjnego, co do której Strona wymaga, wprost lub w praktyce, aby była publicznie dostępna; usługi takie mogą obejmować między innymi telegraf, telefon, teleks oraz przekazywanie danych, które obejmuje przeważnie transmisję w czasie rzeczywistym informacji dostarczanych przez klienta pomiędzy co najmniej dwoma punktami, bez żadnej zmiany formy lub treści informacji klienta;

f)    „organ regulacyjny w sektorze łączności elektronicznej” oznacza organ lub organy, którym Strona powierzyła regulowanie łączności elektronicznej, o której mowa w niniejszej podsekcji;

g)    „infrastruktura podstawowa” oznacza infrastrukturę publicznej sieci łączności elektronicznej oraz usługi:

(i)    które są wyłącznie lub w większości dostarczane przez jednego dostawcę lub ograniczoną liczbę dostawców oraz

(ii)    których z przyczyn ekonomicznych lub technicznych nie można łatwo zastąpić w celu świadczenia usługi;

h)    „urządzenia towarzyszące” oznaczają takie usługi towarzyszące, infrastrukturę fizyczną oraz inne urządzenia lub elementy związane z siecią łączności elektronicznej lub usługą łączności elektronicznej, które umożliwiają lub wspierają świadczenie usług za pośrednictwem tej sieci lub usługi lub które mogą służyć do tego celu, i obejmują między innymi budynki lub wejścia do budynków, okablowanie budynków, anteny, wieże i inne konstrukcje nośne, kanały, przewody, maszty, studzienki i szafki;

i)    „główny dostawca” 22 w sektorze łączności elektronicznej to dostawca, który może istotnie wpływać na warunki uczestnictwa w odpowiednim rynku usług łączności elektronicznej, w odniesieniu do cen i podaży, w wyniku kontrolowania infrastruktury podstawowej lub wykorzystania swojej pozycji rynkowej;

j)    „dostęp” oznacza udostępnienie obiektów lub usług innemu usługodawcy na określonych warunkach w celu świadczenia usług łączności elektronicznej i obejmuje między innymi dostęp do:

(i)    elementów sieci i urządzeń towarzyszących, co może się wiązać z podłączeniem urządzeń za pomocą środków stacjonarnych lub niestacjonarnych (w szczególności obejmuje to dostęp do lokalnej pętli abonenckiej oraz urządzeń i usług niezbędnych do świadczenia usług w lokalnej pętli abonenckiej);

(ii)    infrastruktury fizycznej, w tym budynków, kanałów i masztów;

(iii)    odpowiednich systemów oprogramowania, w tym systemów wsparcia operacyjnego;

(iv)    systemów informacyjnych lub baz danych na potrzeby przygotowywania zamówień, dostaw, zamawiania, konserwacji i napraw oraz fakturowania;

(v)    translacji numerów lub systemów zapewniających analogiczne funkcje;

(vi)    stacjonarnych i ruchomych sieci, w szczególności do celów roamingu, oraz

(vii)    usług sieci wirtualnych;

k)    „wzajemne połączenie” oznacza fizyczne i logiczne połączenie publicznych sieci łączności elektronicznej wykorzystywanych przez tego samego usługodawcę lub przez różnych usługodawców, aby umożliwić użytkownikom jednego usługodawcy komunikowanie się z użytkownikami tego samego lub innego usługodawcy bądź uzyskiwanie dostępu do usług świadczonych przez innego usługodawcę, usług, które mogą być świadczone przez zaangażowane podmioty lub inne podmioty, które mają dostęp do tej sieci;

l)    „usługa powszechna” oznacza minimalny zestaw usług o określonej jakości, które mają być dostępne dla wszystkich użytkowników na terytorium Strony, niezależnie od ich geograficznej lokalizacji i po przystępnych cenach; jej zakres i zasady wdrażania ustala każda ze Stron;

m)    „przenoszenie numerów” oznacza dostępną dla wszystkich użytkowników publicznych usług łączności elektronicznej, którzy sobie tego zażyczą, możliwość zachowania w tym samym miejscu tych samych numerów telefonu bez pogorszenia jakości, niezawodności oraz łatwości korzystania przy zmianie pomiędzy tymi samymi kategoriami dostawców publicznych usług łączności elektronicznej.

ARTYKUŁ 171

Organ regulacyjny

1.    Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy regulacyjne ds. usług i sieci łączności elektronicznej były prawnie odrębne i funkcjonalnie niezależne od jakichkolwiek dostawców sieci łączności elektronicznej, usług łączności elektronicznej i urządzeń łączności elektronicznej.

2.    Strona, która zachowa własność lub kontrolę nad dostawcą sieci lub usług łączności elektronicznej, zapewnia skuteczne oddzielenie strukturalne funkcji regulacyjnych od działalności związanej z własnością lub kontrolą. Organ regulacyjny działa w sposób niezależny i nie zwraca się do żadnego innego organu z prośbą o instrukcje dotyczące wykonywania obowiązków przypisanych mu na mocy prawa krajowego ani nie przyjmuje takich instrukcji.

3.    Każda ze Stron zapewnia, by jej organy regulacyjne posiadały wystarczające uprawnienia do regulacji danego sektora oraz dysponowały środkami finansowymi i zasobami ludzkimi wystarczającymi do wypełniania przypisanych im zadań. Uprawnienia do zawieszenia lub uchylenia decyzji krajowych organów regulacyjnych mają wyłącznie organy odwoławcze, o których mowa w ust. 7.

Zadania powierzone organowi regulacyjnemu są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów. Każda ze Stron zapewnia, by jej organy regulacyjne dysponowały osobnymi budżetami rocznymi. Budżety te udostępnia się publicznie.

4.    Decyzje organu regulacyjnego i stosowane przezeń procedury muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

5.    Kompetencje organów regulacyjnych muszą być wykonywane z zachowaniem przejrzystości i w odpowiednim czasie.

6.    Organy regulacyjne mają uprawnienia niezbędne do zapewnienia, aby dostawcy sieci i usług łączności elektronicznej udzielali im niezwłocznie na żądanie wszelkich informacji, w tym informacji finansowych, niezbędnych organom regulacyjnym do wypełniania ich zadań zgodnie z postanowieniami niniejszej podsekcji. Informacje, o których mowa powyżej, muszą być proporcjonalne do wykonywanych przez organy regulacyjne zadań oraz przetwarzane zgodnie z wymogami poufności.

7.    Użytkownik lub dostawca, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego niezależnego od zainteresowanych stron. Organ taki, który może być sądem, musi dysponować odpowiednią wiedzą fachową pozwalającą mu na skuteczne wypełnianie jego funkcji. Musi być przy tym odpowiednio uwzględniona istota sprawy, a mechanizm odwoławczy musi być skuteczny. W przypadku gdy organ odpowiedzialny za procedurę odwoławczą nie ma charakteru sądowego, każda ze Stron zapewnia, aby jego decyzje były zawsze uzasadniane na piśmie oraz aby decyzje takie podlegały przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze muszą być skutecznie egzekwowane. Do czasu rozpatrzenia odwołania decyzja organu regulacyjnego pozostaje w mocy, chyba że zgodnie z prawem krajowym zostaną zastosowane środki przejściowe.

8.    Każda ze Stron zapewnia, by szef organu regulacyjnego lub, w stosownych przypadkach, członkowie organu kolegialnego pełniący tę funkcję w ramach organu regulacyjnego, lub osoby je zastępujące mogli być zwolnieni, wyłącznie jeśli nie spełniają warunków niezbędnych do wykonywania ich obowiązków, określonych z góry w prawie krajowym. Decyzja o zwolnieniu zostaje podana do publicznej wiadomości w chwili zwolnienia. Zwolniony szef organu regulacyjnego lub, w stosownych przypadkach, członkowie organu kolegialnego pełniący tę funkcję, otrzymują uzasadnienie i mają prawo do żądania jego publikacji w przypadkach, w których w przeciwnym razie tak by się nie stało, w wyniku czego uzasadnienie musi zostać opublikowane.

ARTYKUŁ 172

Zezwolenie na udostępnianie sieci i świadczenie usług łączności elektronicznej

1.    Każda ze Stron w miarę możliwości zezwala na udostępnianie sieci łączności elektronicznej lub świadczenie usług łączności elektronicznej na podstawie zwykłego powiadomienia. Po otrzymaniu takiego powiadomienia od usługodawcy nie wymaga się uzyskania jednoznacznej decyzji ani innego aktu administracyjnego wydanego przez krajowy organ regulacyjny przed rozpoczęciem wykonywania uprawnień wynikających z zezwolenia. Prawa i obowiązki wynikające z takiego zezwolenia podawane są do wiadomości publicznej w łatwo dostępnej formie. Obowiązki te powinny być proporcjonalne do danej usługi.

2.    W razie potrzeby Strona może wymagać licencji na użytkowanie częstotliwości radiowych i numerów w celu:

a)    uniknięcia szkodliwych zakłóceń;

b)    zapewnienia jakości technicznej usługi;

c)    zagwarantowania efektywnego wykorzystania widma lub

d)    osiągnięcia innych celów interesu ogólnego.

3.    Jeżeli Strona wymaga licencji, zobowiązana jest zapewnić, aby:

a)    wszystkie kryteria udzielania licencji i rozsądny termin, w jakim zwykle należy podjąć decyzję w sprawie wniosku o licencję, były podawane do wiadomości publicznej;

b)    wnioskodawca otrzymywał, na żądanie, pisemne uzasadnienie odmowy wydania licencji;

c)    wnioskodawca miał możliwość odwołania się do organu odwoławczego w przypadku odmowy wydania licencji.

4.    Wszelkie koszty administracyjne są nakładane na usługodawców w sposób obiektywny, przejrzysty, proporcjonalny i minimalizujący koszty. Wszelkie koszty administracyjne nałożone przez Stronę na usługodawców udostępniających sieć lub świadczących usługę na podstawie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, lub licencji, o której mowa w ust. 2, ograniczają się do rzeczywistych kosztów administracyjnych zwykle ponoszonych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem obowiązujących zezwoleń i licencji. Takie koszty administracyjne mogą obejmować koszty współpracy międzynarodowej, harmonizacji i normalizacji, analizy rynkowej, monitorowania zgodności i pozostałych kontroli rynku, jak również prac normatywnych związanych z przygotowaniem i egzekwowaniem ustawodawstwa i decyzji administracyjnych, takich jak decyzje w sprawie dostępu i wzajemnych połączeń.

Koszty administracyjne, o których mowa w akapicie pierwszym, nie obejmują płatności aukcyjnych, przetargowych ani innych niedyskryminacyjnych sposobów przyznawania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usługi powszechnej.

ARTYKUŁ 173

Rzadkie zasoby

1.    Wszelkie procedury dotyczące rozmieszczenia i wykorzystania rzadkich zasobów, w tym widma radiowego, numerów i pierwszeństwa, przeprowadza się w sposób jawny, obiektywny, terminowy, przejrzysty, niedyskryminacyjny i proporcjonalny. Każda ze Stron opiera swoje procedury na obiektywnych, przejrzystych, niedyskryminacyjnych i proporcjonalnych kryteriach.

2.    Aktualny stan przyznanych częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, jednakże nie wymaga się szczegółowej identyfikacji widma radiowego przyznanego na realizację określonych zadań rządowych.

3.    Każda ze Stron zachowuje prawo do ustanowienia i stosowania środków zarządzania widmem i częstotliwościami, które mogą spowodować ograniczenie liczby dostawców usług łączności elektronicznej, o ile robi to w sposób zgodny z niniejszą Umową. Prawo to obejmuje możliwość przyznawania częstotliwości przy uwzględnieniu bieżących i przyszłych potrzeb oraz dostępności widma radiowego. Środków wprowadzonych przez Stronę przyznającą i przypisującą widmo i zarządzającą częstotliwością nie uznaje się za środki same w sobie niezgodne z art. 144, 149 i 150.

ARTYKUŁ 174

Dostęp i wzajemne połączenia

1.    Dostęp i wzajemne połączenia są co do zasady uzgadniane w ramach negocjacji handlowych między zainteresowanymi usługodawcami.

2.    Każda ze Stron zapewnia, aby każdy dostawca usług łączności elektronicznej miał prawo, a w przypadku żądania ze strony innego usługodawcy – obowiązek, negocjowania wzajemnych połączeń z innymi usługodawcami do celów udostępniania publicznych sieci i usług łączności elektronicznej. Żadna ze Stron nie utrzymuje żadnych środków prawnych ani administracyjnych, które zobowiązywałyby dostawców zapewniających dostęp lub wzajemne połączenia do oferowania różnych warunków różnym usługodawcom za równoważne usługi lub nakładających na nich obowiązki niezwiązane ze świadczoną usługą.

3.    Każda ze Stron zapewnia, aby usługodawcy uzyskujący informacje od innego usługodawcy podczas negocjowania dostępu lub uzgodnień o wzajemnych połączeniach mogli wykorzystać takie informacje wyłącznie do celów, dla których zostały one przekazane, i zawsze z poszanowaniem poufności przekazanych lub przechowywanych informacji.

4.    Każda ze Stron zapewnia, by główny dostawca na jej terytorium zapewniał dostawcom usług łączności elektronicznej dostęp do infrastruktury podstawowej, w tym między innymi do elementów sieci, urządzeń towarzyszących i usług towarzyszących, na rozsądnych i niedyskryminacyjnych 23 warunkach.

5.    W przypadku publicznych usług telekomunikacyjnych zapewnia się wzajemne połączenie z głównym dostawcą w dowolnym punkcie sieci, w którym taki dostęp jest technicznie możliwy. Takie wzajemne połączenia są zapewniane:

a)    na niedyskryminacyjnych warunkach (włączając w to normy i specyfikacje techniczne, jakość i konserwację) i po niedyskryminacyjnych stawkach, a ich jakość musi być nie mniej korzystna niż ta oferowana w przypadku własnych usług podobnych takiego głównego dostawcy lub podobnych usług niezrzeszonych usługodawców, ich spółek zależnych lub innych podmiotów zrzeszonych;

b)    bez zbędnych opóźnień, na warunkach (włączając w to normy i specyfikacje techniczne, jakość i konserwację) i po cenach uwzględniających koszty, które są przejrzyste, rozsądne, uwzględniają wydajność ekonomiczną oraz są w wystarczającym stopniu wyodrębnione, tak że usługodawca nie musi płacić za elementy sieci ani infrastrukturę, których nie potrzebuje do świadczenia usługi, oraz

c)    na żądanie, w punktach innych niż punkty zakończenia sieci oferowane większości użytkowników, z zastrzeżeniem opłat odzwierciedlających koszty budowy niezbędnej dodatkowej infrastruktury.

6.    Każda ze Stron zapewnia, aby procedury stosowane do wzajemnych połączeń z głównym dostawcą były udostępnione do wiadomości publicznej i by główni dostawcy podawali do wiadomości publicznej swoje umowy o wzajemnych połączeniach albo, w stosownych przypadkach, oferty dotyczące wzajemnych połączeń.

ARTYKUŁ 175

Środki ochronne w zakresie konkurencyjności stosowane wobec głównych dostawców

Każda ze Stron wprowadza lub utrzymuje właściwe środki do celów zapobiegania sytuacjom, w których usługodawcy, którzy pojedynczo lub wspólnie są głównymi dostawcami, rozpoczynają lub kontynuują stosowanie praktyk antykonkurencyjnych. Takie praktyki antykonkurencyjne obejmują w szczególności:

a)    uczestniczenie w antykonkurencyjnym subsydiowaniu skrośnym;

b)    wykorzystywanie informacji uzyskanych od konkurentów w antykonkurencyjnych celach oraz

c)    nieudostępnianie w odpowiednim czasie innym usługodawcom informacji technicznych dotyczących podstawowej infrastruktury oraz informacji handlowych niezbędnych do świadczenia przez nich usług.

ARTYKUŁ 176

Usługa powszechna

1.    Każda ze Stron ma prawo do określenia rodzaju obowiązków świadczenia usługi powszechnej, jakie zamierza utrzymać.

2.    Takie obowiązki świadczenia usługi powszechnej nie są uważane za antykonkurencyjne same w sobie, pod warunkiem że są nakładane w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminacyjny. Nakładanie takich obowiązków musi być również neutralne w odniesieniu do konkurencji i nie może być bardziej uciążliwe, niż jest to konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonego przez Stronę.

3.    Do świadczenia usługi powszechnej powinni kwalifikować się wszyscy dostawcy sieci lub usług łączności elektronicznej. Wyznaczanie dostawców usługi powszechnej odbywa się za pomocą wydajnego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego mechanizmu. Każda ze Stron ocenia, w miarę potrzeby, czy świadczenie usługi powszechnej stanowi niesprawiedliwe obciążenie dla usługodawcy wyznaczonego do świadczenia takiej usługi. W przypadkach uzasadnionych taką oceną i biorąc pod uwagę korzyści rynkowe dla usługodawcy świadczącego usługę powszechną, organy regulacyjne określają, czy wymagany jest mechanizm służący wyrównaniu kosztów ponoszonych przez danego usługodawcę lub podziałowi kosztów netto wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

ARTYKUŁ 177

Możliwość przenoszenia numeru

Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy publicznych usług łączności elektronicznej umożliwiali przenoszenie numerów na rozsądnych warunkach.

ARTYKUŁ 178

Poufność informacji

Każda ze Stron zapewnia poufność łączności elektronicznej i związanych z nią danych o przekazie za pośrednictwem publicznej sieci łączności elektronicznej i publicznie dostępnych usług takiej łączności, w sposób nieograniczający handlu usługami.

ARTYKUŁ 179

Rozstrzyganie sporów dotyczących łączności elektronicznej

1.    Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku sporu pomiędzy dostawcami sieci lub usług łączności elektronicznej w związku z prawami i obowiązkami na mocy niniejszej podsekcji dany organ regulacyjny na wniosek jednej ze stron wydawał wiążącą decyzję w celu rozstrzygnięcia sporu w najkrótszym możliwym terminie, a w każdym przypadku w ciągu czterech miesięcy, z wyjątkiem szczególnych okoliczności.

2.    Jeżeli spór dotyczy transgranicznego świadczenia usług, zainteresowane organy regulacyjne koordynują swoje działania, aby umożliwić rozstrzygnięcie sporu.

3.    Decyzja organu regulacyjnego jest podawana do wiadomości publicznej z uwzględnieniem wymogów tajemnicy handlowej. Zainteresowane strony otrzymują pełne uzasadnienie decyzji i mają prawo do wniesienia odwołania od niej zgodnie z art. 172 ust. 7.

4.    Procedura określona w niniejszym artykule nie wyklucza wniesienia przez którąkolwiek z zainteresowanych stron skargi do sądu.

ARTYKUŁ 180

Stopniowe zbliżenie przepisów

Strony uznają znaczenie stopniowego zbliżenia ustawodawstwa Republiki Armenii w dziedzinie sieci łączności elektronicznej do przepisów Unii Europejskiej.

PODSEKCJA VI

USŁUGI FINANSOWE

ARTYKUŁ 181

Zakres stosowania i definicje

1.    Niniejsza podsekcja ma zastosowanie do środków wpływających na usługi finansowe, w zakresie, w jakim usługi finansowe są liberalizowane na mocy postanowień sekcji B, C i D.

2.    Do celów niniejszego rozdziału „usługa finansowa” oznacza dowolną usługę o charakterze finansowym oferowaną przez podmiot Strony świadczący usługi finansowe. Usługi finansowe obejmują usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami, jak również usługi bankowe i inne usługi finansowe.

3.    Usługi ubezpieczeniowe i związane z ubezpieczeniami, o których mowa w ust. 2, obejmują następujące rodzaje usług:

a)    ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

(i)    na życie oraz

(ii)    pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe;

b)    reasekuracja i retrocesja;

c)    pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie jak usługi brokerskie i agencyjne, oraz

d)    pomocnicze usługi ubezpieczeniowe, takie jak doradztwo ubezpieczeniowe, usługi aktuarialne, ocena ryzyka oraz likwidacja szkód.

4.    Usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyjątkiem usług ubezpieczeniowych i związanych z ubezpieczeniami), o których mowa w ust. 2, obejmują:

a)    przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

b)    udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

c)    leasing finansowy;

d)    wszelkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, obciążeniowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków bankierskich;

e)    gwarancje i zobowiązania;

f)    operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

(i)    instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

(ii)    walut obcych;

(iii)    instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, transakcji typu futures i opcji;

(iv)    instrumentów kursu walutowego i stóp procentowych, włączając w to produkty takie jak swapy, kontrakty terminowe na stopę procentową;

(v)    zbywalnych papierów wartościowych oraz

(iv)    innych zbywalnych instrumentów i aktywów finansowych, w tym kruszców w sztabach;

g)    uczestnictwo w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu emisji i inwestycjach (publicznych lub prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenie usług z tym związanych;

h)    pośrednictwo na rynku pieniężnym;

i)    zarządzanie majątkiem, a szczególnie zarządzanie środkami pieniężnymi i portfelem aktywów, wszelkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszem emerytalnym oraz usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

j)    usługi rozrachunkowe i rozliczeniowe w odniesieniu do aktywów finansowych, takich jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne i inne instrumenty zbywalne;

k)    dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania oraz

l)    doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe w odniesieniu do wszystkich rodzajów działalności wymienionych w niniejszym ustępie, w tym badanie zdolności kredytowej i analiza kredytowa, badania i doradztwo w odniesieniu do inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw.

5.    Do celów niniejszej podsekcji:

a)    „podmiot świadczący usługi finansowe” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe, a nie jest podmiotem publicznym;

b)    „podmiot publiczny” oznacza:

(i)    rząd, bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną Strony lub podmiot będący własnością Strony lub kontrolowany przez Stronę, który jest głównie zaangażowany w realizowanie funkcji publicznych lub działań do celów publicznych, wyłączając podmioty głównie zaangażowane w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych, lub

(ii)    podmiot prywatny realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną – w zakresie wykonywania tych zadań;

c)    „nowa usługa finansowa” oznacza usługę o charakterze finansowym, w tym usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub sposób, w jaki produkt jest dostarczany, która nie jest świadczona przez jakikolwiek podmiot świadczący usługi finansowe na terytorium Strony, ale która świadczona jest na terytorium drugiej Strony.

ARTYKUŁ 182

Wyłączenie ze względów ostrożności

1.    Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie stanowi przeszkody dla przyjęcia lub utrzymywania przez Stronę środków ze względów ostrożnościowych, takich jak:

a)    ochrona inwestorów, deponentów, ubezpieczonych lub osób, względem których podmioty świadczące usługi finansowe mają obowiązek powierniczy;

b)    zapewnienie integralności i stabilności jej systemu finansowego.

2.    Środki te nie mogą być bardziej uciążliwe, niż to konieczne do osiągnięcia ich celu.

3.    Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako nakładające na Stronę obowiązek ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków indywidualnych klientów, ani jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu podmiotów publicznych.

ARTYKUŁ 183

Skuteczna i przejrzysta regulacja

1.    Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby udostępniać z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym osobom treść wszystkich aktów o zasięgu ogólnym, które Strona ta zamierza przyjąć, w celu umożliwienia takim osobom zgłoszenia uwag do tych aktów. Proponowane akty są udostępniane:

a)    poprzez publikację urzędową lub

b)    w innej formie pisemnej lub elektronicznej.

2.    Każda ze Stron udostępnia zainteresowanym osobom swoje wymogi dotyczące wypełniania wniosków odnoszących się do świadczenia usług finansowych.

Na życzenie wnioskodawcy zainteresowana Strona informuje wnioskodawcę o statusie jego wniosku. Zainteresowana Strona bez zbędnej zwłoki powiadamia wnioskodawcę o konieczności przekazania przez niego dodatkowych informacji.

3.    Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby zapewnić wdrażanie i stosowanie na jej terytorium międzynarodowych norm dotyczących regulacji i nadzoru nad sektorem usług finansowych oraz dotyczących przeciwdziałania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich. Do takich międzynarodowych norm należą między innymi:

a)    „Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego” przyjęte przez komitet bazylejski;

b)    „Podstawowe Zasady Ubezpieczeń” Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego;

c)    „Cele i zasady regulacji papierów wartościowych” Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych;

d)    Umowa OECD o wymianie informacji w sprawach podatkowych;

e)    Deklaracja w sprawie przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych przyjęta w ramach G-20 oraz

f)     „Czterdzieści zaleceń w sprawie prania pieniędzy” i „Dziewięć specjalnych zaleceń w sprawie finansowania terroryzmu” Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

4.    Strony biorą pod uwagę „Dziesięć głównych zasad wymiany informacji” opublikowanych przez Ministrów Finansów państw G7 i dokładają wszelkich starań, by stosować te zasady we wzajemnych stosunkach.

ARTYKUŁ 184

Nowe usługi finansowe

Każda ze Stron zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony na świadczenie wszelkich nowych usług finansowych podobnych do tych, na które Strona pozwoliłaby swoim własnym podmiotom świadczącym usługi finansowe w ramach swojego ustawodawstwa krajowego w podobnych okolicznościach. Strona może określić formę prawną świadczonej usługi i może wymagać uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzja w sprawie jego przyznania powinna zostać wydana w rozsądnym terminie, a odmowa może nastąpić wyłącznie ze względów ostrożności zgodnych z postanowieniami art. 182.

ARTYKUŁ 185

Przetwarzanie danych

1.    Każda ze Stron zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony na przekazywanie informacji w formie elektronicznej lub w innej formie, na i z jej terytorium, na potrzeby przetwarzania danych, w przypadku gdy takie przetwarzanie jest wymagane do zwykłego prowadzenia działalności przez taki podmiot świadczący usługi finansowe.

2.    Żadne z postanowień ust. 1 nie ogranicza prawa żadnej ze Stron do ochrony danych osobowych i prywatności, o ile takie prawo nie jest wykorzystywane do obejścia postanowień niniejszej Umowy.

3.    Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje odpowiednie zabezpieczenia w celu ochrony prywatności oraz podstawowych praw i wolności osób, w szczególności w odniesieniu do przekazywania danych osobowych.

ARTYKUŁ 186

Szczególne wyjątki

1.    Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być rozumiane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron, w tym ich podmiotom publicznym, wyłączne prowadzenie działalności lub świadczenie na jej terytorium usług w ramach powszechnego programu emerytalnego lub ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może być, w świetle przepisów krajowych Strony, realizowana przez podmioty świadczące usługi finansowe konkurujące z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

2.    Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie ma zastosowania do działalności banku centralnego ani władz monetarnych bądź innego podmiotu publicznego w wykonywaniu polityki pieniężnej lub kursowej.

3.    Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być rozumiane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron, w tym ich podmiotom publicznym, realizowanie działań lub świadczenie usług na swoim terytorium na zasadzie wyłączności na rachunek Strony lub jej podmiotów publicznych, z wykorzystaniem gwarancji przez nie udzielonych lub z użyciem ich zasobów finansowych.

ARTYKUŁ 187

Organizacje samoregulacyjne

W przypadku gdy Strona wymaga członkostwa lub uczestnictwa w jakimkolwiek organie samoregulacyjnym, giełdzie lub rynkach papierów wartościowych lub transakcji typu futures, instytucji dokonującej rozliczeń lub jakiejkolwiek innej organizacji lub stowarzyszeniu bądź dostępu do nich w celu umożliwienia podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony świadczenia usług finansowych na zasadach równorzędnych z zasadami dotyczącymi podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z danej Strony lub jeżeli bezpośrednio lub pośrednio Strona zapewnia takim podmiotom przywileje lub korzyści w zakresie świadczenia usług finansowych, Strona ta zapewnia przestrzeganie zobowiązań określonych w art. 144 i 150.

ARTYKUŁ 188

Systemy rozliczeń i płatności

Zgodnie z warunkami traktowania narodowego określonymi w art. 144 i 150 każda ze Stron przyznaje podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony, z siedzibą na jej terytorium, dostęp do systemów płatności i rozliczeń obsługiwanych przez podmioty publiczne oraz do możliwości związanych z urzędową konsolidacją długu i refinansowaniem, dostępnych w ramach zwykłego prowadzenia działalności. Niniejszy ustęp nie ma na celu przyznania dostępu do narzędzi kredytodawcy ostatniego stopnia Strony.

ARTYKUŁ 189

Stabilność finansowa i regulacja usług finansowych w Republice Armenii

Strony uznają znaczenie odpowiedniej regulacji usług finansowych dla zapewnienia stabilności finansowej, uczciwych i wydajnych rynków oraz ochrony inwestorów, deponentów, ubezpieczonych i osób, względem których podmioty świadczące usługi finansowe mają obowiązek powierniczy. Punktem odniesienia dla takiej regulacji usług finansowych są międzynarodowe normy dotyczące najlepszych praktyk, w szczególności jeśli chodzi o sposób ich wdrażania w Unii Europejskiej. W tym kontekście Republika Armenii w stosownych przypadkach zbliża swoje przepisy regulujące usługi finansowe do prawodawstwa Unii Europejskiej.

PODSEKCJA VII

USŁUGI TRANSPORTOWE

ARTYKUŁ 190

Zakres stosowania i cele

W niniejszej podsekcji określa się zasady dotyczące liberalizacji międzynarodowych usług transportowych na podstawie sekcji B, C i D.

ARTYKUŁ 191

Definicje

1.    Do celów niniejszej podsekcji oraz podsekcji B, C i D:

a)    „międzynarodowy transport morski” obejmuje multimodalny transport „od drzwi do drzwi”, wykorzystujący do transportu towarów więcej niż jeden rodzaj środków transportu, obejmujący odcinek morski, odbywający się na podstawie jednolitego dokumentu przewozowego i w związku z tym obejmuje prawo do bezpośredniego zawierania umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju;

b)    „morskie usługi w zakresie obsługi ładunku” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizacja i nadzór:

(i)    załadunku ładunku na statek lub jego rozładunku ze statku;

(ii)    przycumowywania lub odcumowywania ładunku;

(iii)    odbioru lub dostawy i przechowywania ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c)    „usługi w zakresie odprawy celnej” lub wymiennie „usługi pośredników urzędów celnych” oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy czy zwyczajowe uzupełnienie głównego przedmiotu jego działalności;

d)    „usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia lub opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e)    „usługi agencji morskich” oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej liczby linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i)    marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych oraz

(ii)    działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby;

f)    „usługi spedycyjne” oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych, oraz

g)    „usługi dowozowe” oznaczają morski przewóz ładunków, szczególnie w kontenerach, pomiędzy portami danej Strony przed ich przewozem międzynarodowym lub po nim.

2.    W odniesieniu do międzynarodowego transportu morskiego każda ze Stron zapewnia skuteczne stosowanie zasady nieograniczonego dostępu do ładunków na zasadach komercyjnych, swobodę świadczenia międzynarodowych usług morskich, a także traktowania narodowego w odniesieniu do świadczenia takich usług.

3.    Mając na uwadze obecny poziom liberalizacji między Stronami usług międzynarodowego transportu morskiego, każda ze Stron:

a)    skutecznie stosuje zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku i handlu morskiego na zasadach handlowych i na zasadzie braku dyskryminacji oraz

b)    przyznaje statkom pływającym pod banderą drugiej Strony lub obsługiwanym przez usługodawców pochodzących z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane jej własnym statkom lub statkom jakiegokolwiek państwa trzeciego, zależnie od tego, które jest korzystniejsze, w zakresie między innymi dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i usług portowych oraz korzystania z morskich usług pomocniczych, a także w zakresie związanych z tym prowizji i opłat, infrastruktury celnej oraz wyznaczania miejsca do cumowania statku w porcie oraz sprzętu do załadunku i rozładunku.

4.    Stosując zasady określone w ust. 3, Strony:

a)    nie wprowadzają uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach z państwami trzecimi dotyczących usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej i ładunków przewożonych liniowcami, oraz zakończą w rozsądnym terminie obowiązywanie takich uzgodnień zawartych we wcześniej podpisanych umowach oraz

b)    wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy znoszą wszelkie jednostronne środki oraz przeszkody administracyjne, techniczne i inne, które mogłyby stanowić ukryte ograniczenie lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług w międzynarodowym transporcie morskim, oraz wstrzymują się od wprowadzania takich środków i przeszkód.

5.    Każda ze Stron zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na posiadanie przedsiębiorstw na jej terytorium na warunkach prowadzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw nie mniej korzystnych niż przyznane usługodawcom pochodzącym z tej Strony lub z państwa trzeciego, w zależności od tego, które są bardziej korzystne.

6.    Każda ze Stron udostępnia podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego, na rozsądnych i niedyskryminujących warunkach, następujące usługi w porcie: pilotaż, holowanie i pomoc holowniczą, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i utylizację odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii, kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem, jak również usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając w to usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej.

7.    Każda ze Stron zezwala na przemieszczanie sprzętu takiego jak puste kontenery, nieprzewożonego odpłatnie jako ładunek, pomiędzy portami Republiki Armenii lub pomiędzy portami państwa członkowskiego.

8.    Każda ze Stron, pod warunkiem zgody właściwego organu, zezwala podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na świadczenie usług dowozowych pomiędzy ich portami krajowymi.

ARTYKUŁ 192

Stopniowe zbliżenie przepisów

Strony uznają znaczenie stopniowego zbliżenia ustawodawstwa Republiki Armenii w dziedzinie usług transportowych do przepisów Unii Europejskiej.

SEKCJA F

HANDEL ELEKTRONICZNY

PODSEKCJA I

POSTANOWIENIA OGÓLNE

ARTYKUŁ 193

Cel i zasady

1.    Uznając, że handel elektroniczny zwiększa możliwości handlowe w wielu sektorach, Strony stawiają sobie za cel propagowanie rozwoju wzajemnego handlu elektronicznego, w szczególności poprzez współpracę w kwestiach z zakresu handlu elektronicznego, w odniesieniu do postanowień niniejszego rozdziału.

2.    Strony zgadzają się, że rozwój handlu elektronicznego musi być w pełni zgodny z najwyższymi międzynarodowymi standardami w zakresie ochrony danych, aby zdobyć zaufanie użytkowników handlu elektronicznego.

3.    Strony uznają przekaz elektroniczny za świadczenie usług w rozumieniu sekcji C, które nie może być objęte należnościami celnymi.

ARTYKUŁ 194

Aspekty regulacyjne handlu elektronicznego

1.    Strony prowadzą dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym. Dialog ten obejmuje między innymi następujące kwestie:

a)    uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia transgranicznych usług certyfikacyjnych;

b)    odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami w zakresie transmisji lub przechowywania informacji:

(i)    traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych oraz

(ii)    ochrona konsumentów w dziedzinie handlu elektronicznego oraz

c)    wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

2.    Dialog ten może obejmować wymianę informacji dotyczących ustawodawstwa każdej ze Stron dotyczącego kwestii, o których mowa w ust. 1, jak również wdrażania tego ustawodawstwa.

PODSEKCJA II

ODPOWIEDZIALNOŚĆ USŁUGODAWCÓW BĘDĄCYCH POŚREDNIKAMI

ARTYKUŁ 195

Korzystanie z usług pośredników

Strony uznają, że usługi pośredników mogą być wykorzystywane przez osoby trzecie w celu prowadzenia działalności naruszającej właściwe prawo krajowe. Aby uwzględnić tę możliwość, każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje dla usługodawców pośredniczących środki odpowiedzialności, o których mowa w niniejszej podsekcji.