KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.9.2016

COM(2016) 587 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego

{SWD(2016) 300 final}

1.Wprowadzenie

W ostatnim dziesięcioleciu prowadzona przez UE polityka w zakresie łączności elektronicznej przyczyniła się do zapewnienia przedsiębiorstwom i konsumentom większej konkurencji, niższych cen oraz większego wyboru. Konsumenci i przedsiębiorstwa nadal jednak borykają się z rozdrobnieniem rynków łączności elektronicznej wzdłuż granic państwowych, a obecne ramy regulacyjne nie sprzyjały w sposób usystematyzowany rozmieszczania przez wszystkie podmioty rynkowe sieci o bardzo wysokiej przepustowości. Ponadto od ostatniego przeglądu unijnych ram regulacji sektora telekomunikacyjnego w 2009 roku w sektorze łączności elektronicznej zaszły istotne zmiany. Wzorce konsumpcji i potrzeby konsumentów ulegają radykalnym przemianom, a telefonia głosowa jest coraz częściej zastępowana stałym i mobilnym dostępem do internetu, z którego można korzystać za pomocą różnorodnych podłączonych urządzeń (smartfonów, tabletów, komputerów, telewizorów) i za pośrednictwem którego uzyskuje się dostęp do coraz bogatszej oferty usług cyfrowych 1 powodujących coraz większe obciążenia w sieciach, przez które są dostarczane. Proces ten będzie postępował również w kolejnych latach wraz z rozwojem i wzrostem w dziedzinie usług i aplikacji opartych na internecie rzeczy, przetwarzaniu w chmurze oraz wirtualnej i poszerzonej rzeczywistości.

Pełnię korzyści gospodarczych i społecznych będących następstwem tej cyfrowej transformacji będzie można osiągnąć tylko wtedy, gdy Europa będzie mogła zapewnić powszechne wdrożenie i wykorzystanie sieci o bardzo dużej przepustowości, zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich, a także w całym społeczeństwie. Jednym z głównych celów Europejskiej strategii jednolitego rynku cyfrowego, przedstawionej przez Komisję Europejską w maju 2015 r., było zatem stworzenie odpowiedniego środowiska i warunków umożliwiających wdrożenie zaawansowanych sieci cyfrowych o bardzo dużej przepustowości. Ponieważ sektor telekomunikacyjny stanowi obecnie czynnik umożliwiający rozwój całej gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego, Europa potrzebuje szybkich działań mających na celu zabezpieczenie w przyszłości globalnej konkurencyjności i dobrobytu tego sektora.

2.Potrzeba wysokowydajnego połączenia z internetem w ramach jednolitego rynku cyfrowego

Oczekuje się, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat nawet 50 mld obiektów na całym świecie, od domów po samochody i zegarki, będzie podłączonych do internetu, z czego istotna większość z nich – bezprzewodowo 10 . Oparte na dostępie do internetu rozwiązania służące transformacji – w tym przetwarzanie w chmurze, internet rzeczy, obliczenia o wysokiej wydajności i analityka dużych zbiorów danych – doprowadzą do przekształcenia procesów biznesowych i będą miały wpływ na interakcje społeczne. Telewizja nowej generacji prawdopodobnie będzie w nadchodzących latach istotnym czynnikiem zwiększającym zapotrzebowanie na szerokość pasma dla gospodarstw domowych. Nowe aplikacje cyfrowe – takie jak wirtualna i poszerzona rzeczywistość, w coraz większym stopniu zautomatyzowana jazda samochodem mającym podłączenie do internetu, teleoperacja, sztuczna inteligencja czy rolnictwo precyzyjne – będą wymagały prędkości, jakości i czasu reakcji, które można uzyskać jedynie dzięki sieciom szerokopasmowym o bardzo dużej przepustowości 11 . 

Analiza tendencji w technologii i zapotrzebowaniu wskazuje, że dostarczanie wielu produktów, usług i aplikacji będzie przebiegało w sposób zrównoważony jedynie tam, gdzie sieci światłowodowe będą prowadzone aż do stacjonarnego lub bezprzewodowego punktu dostępu w pobliżu użytkownika końcowego 12 . Ponadto przewody światłowodowe są obecnie zalecanym medium transmisyjnym dla powiązania między siecią szkieletową a końcowymi podsieciami w celu uzyskania bezprzewodowego dostępu do sieci 5G 13 .

Sieci o bardzo dużej przepustowości są również niezbędne do tego, by zmaksymalizować potencjał wzrostu naszej europejskiej gospodarki cyfrowej. Natychmiastowa transmisja i duża niezawodność umożliwią współpracę między setkami maszyn w czasie rzeczywistym w warunkach przemysłowych, zawodowych lub domowych. Wszechobecność pozwoli na jazdę samochodu bez udziału kierowcy. Czas reakcji i niezawodność to kluczowe czynniki, które dają lekarzom możliwość zdalnego przeprowadzania operacji, a w przypadku miast pozwalają na dostosowanie zużycia energii lub sygnalizacji świetlnej do aktualnie występujących potrzeb. Dzięki dużym prędkościom przesyłania/pobierania danych przedsiębiorstwa będą mogły organizować wideokonferencje w jakości HD z licznymi uczestnikami znajdującymi się w różnych miejscach, a także pracować na wspólnym oprogramowaniu z wykorzystaniem chmury. Studenci będą natomiast mogli uczestniczyć w zajęciach organizowanych przez uczelnie wyższe znajdujące się w innych państwach członkowskich.

Sieci o bardzo dużej przepustowości są potrzebne do zapewnienia spójności terytorialnej, tak aby każdy obywatel w każdej społeczności na terytorium całej Europy był częścią jednolitego rynku cyfrowego i odnosił korzyści z tego rynku.

3.Określenie wizji i celów dotyczących przyszłego dostępu do internetu w ramach jednolitego rynku cyfrowego 

Cele określone w Europejskiej agendzie cyfrowej wskazują na korzyści płynące z ustanowienia celów długookresowych, które stopniowo stają się punktem odniesienia dla polityki publicznej, np. dla przepisów i wytycznych dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, instrumentu „Łącząc Europę” oraz pomocy państwa na rozwój sieci szerokopasmowych. Chociaż cele te nie są wiążące, prawie wszystkie przygotowywane przez państwa członkowskie krajowe plany dotyczące dostępu szerokopasmowego już je zawierają 18 . Sektor prywatny również często dostosowuje do tych celów swoje plany inwestycyjne oraz działania w zakresie badań i innowacji.

3.1.Gigabitowy dostęp do internetu 19  

W celu optymalizacji inwestycji w nowe sieci o bardzo dużej przepustowości istotne jest uważne ustalenie priorytetów. Fizyczne miejsca lub interaktywne platformy online, w których ludzie gromadzą się lub które odwiedzają, aby się uczyć, pracować i uzyskać dostęp do usług publicznych, i gdzie jedno łącze zapewnia dostęp do internetu dużej liczbie użytkowników, stanowią siłę napędową rozwoju społeczno-gospodarczego. Takie miejsca tworzą podstawę wzrostu, edukacji, innowacji i spójności w Europie; oprócz przedsiębiorstw obejmują one zazwyczaj szkoły i biblioteki, ośrodki badań i różnorodne służby publiczne. W cyfrowym świecie muszą one być w czołówce, jeśli chodzi o gigabitowy dostęp do internetu, aby zapewnić obywatelom Unii dostęp do najlepszych usług i aplikacji.

Innowacyjne metody nauczania i uczenia się 20 wymagają gigabitowego dostępu do internetu, który umożliwiłby korzystanie z najnowszych materiałów, narzędzi i technik dydaktycznych oraz zdobywanie przez uczniów umiejętności cyfrowych. Aby w pełni wykorzystać dostępne online usługi edukacyjne, szkoła licząca 20 klas (po 25 uczniów w każdej z nich), która chciałaby zapewnić jednoczesny dostęp do internetu dla dużej liczby użytkowników, już dziś potrzebowałaby połączenia o prędkości 700 Mb/s.

Coraz większa liczba sektorów przemysłu i przedsiębiorstw, zwłaszcza prowadzących intensywną działalność w internecie 21 , będzie potrzebowała gigabitowego dostępu do internetu w celu stworzenia nowych aplikacji i modeli biznesowych, aby dzięki temu produkować, dystrybuować i sprzedawać swoje towary i usługi w bardziej konkurencyjny sposób. Od systemów produkcji po procesy zamówień i dostawy, od przechowywania i analityki danych po komunikację wewnętrzną i zewnętrzną: przyszła konkurencyjność tych przedsiębiorstw wymaga zapewnienia racjonalnego kosztowo dostępu do tego rodzaju szybkich łączy. To samo dotyczy mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw prowadzących intensywną działalność w internecie.

Z uwagi na to, że usługi publiczne coraz częściej są dostępne przez internet, administracje publiczne potrzebują gigabitowego dostępu w celu zapewnienia niezakłóconych usług świadczonych jednocześnie na rzecz dużej liczby obywateli i przedsiębiorstw. W przypadku węzłów transportowych gigabitowy dostęp do internetu ułatwia korzystanie z transportu intermodalnego opartego na innowacyjnych aplikacjach.

Miejsca takie jak biblioteki, dworce kolejowe, urzędy pracy czy pomieszczenia szkoleniowe, w których obywatele mają szansę wypróbować i przetestować najbardziej zaawansowane narzędzia cyfrowe, w tym uzyskać dostęp do internetu za pośrednictwem publicznie dostępnych sieci bezprzewodowych, mogą również sprzyjać poznawaniu gigabitowego dostępu do internetu oraz zwiększać zapotrzebowanie na taki internet, co można uznać za pozytywny efekt uboczny.

Zapewnienie gigabitowego dostępu do internetu w takich centralnych punktach – np. w co najmniej 200 000 szkół i 200 000 budynków organów publicznych, a także parkach technologicznych, w których skupiają się mniejsze przedsiębiorstwa – spowoduje dotarcie do znacznej liczby użytkowników przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów i będzie miało pozytywny wpływ na szerzej rozumianą gospodarkę i całe społeczeństwo. Tego rodzaju dostęp do internetu może również stymulować rozbudowę lokalnych sieci stacjonarnych, co z kolei będzie pomocne w zwiększaniu zasięgu bezprzewodowej sieci 5G poprzez zapewnienie większych możliwości w zakresie sieci dosyłowej. Oba te czynniki powinny zapewnić korzystniejsze oferty handlowe na łączność stacjonarną i ruchomą dla większej liczby mniejszych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, natomiast zapoznanie użytkowników końcowych z konkurencyjnymi ofertami dostarczanymi za pośrednictwem sieci o bardzo dużej przepustowości może pobudzić popyt, a tym samym umocnić argumenty ekonomiczne przemawiające za dalszymi inwestycjami 22 . Inwestycje w dostęp do internetu we wspomnianych miejscach stanowiących siłę napędową rozwoju społeczno-gospodarczego przyniosą zatem korzyści znacznie większej potencjalnej liczbie użytkowników w europejskiej gospodarce cyfrowej i społeczeństwie cyfrowym, w tym przedsiębiorstwom prowadzącym intensywną działalność w internecie, niezależnie od ich wielkości.

3.2.Wysokowydajny dostęp do internetu w sieci 5G

Oprócz coraz bardziej wymagających połączeń na potrzeby aplikacji multimedialnych profesjonalna łączność w sektorach przemysłowych i usługowych, takich jak sektor motoryzacyjny, sektor transportu, sektor wytwórczy i sektor zdrowia, a także służby bezpieczeństwa i ratunkowe nowej generacji będą wymagały działającej bez zakłóceń, współdzielonej infrastruktury dla sieci stacjonarnych i bezprzewodowych, która zapewni różnorodne, kontrolowane przez klienta poziomy niezawodności i jakości usługi, dostosowane do konkretnych potrzeb biznesowych.

Na potrzeby łączności 5G będzie się wykorzystywać dostęp do internetu mobilnego w sieci 4G oraz sieci stacjonarne, co umożliwi zintegrowanie usług dostarczanych przez dotychczas oddzielne infrastruktury i stworzenie w ten sposób wysokiej jakości globalnych, wszechobecnych i programowalnych „sieci wirtualnych”. Będzie to wymagało wczesnego wykorzystania zharmonizowanego na szczeblu UE widma radiowego; szybkiej dostępności nowego zakresu częstotliwości, takiego jak 700 MHz, w celu zapewnienia zasięgu na obszarach wiejskich oraz użytkowania w budynkach w mieście; lepszej koordynacji procesu przydzielania widma w Europie 24 , tak aby wcześnie uzyskać czołową pozycję; a także rozległych sieci światłowodowych na potrzeby sieci dosyłowych o bardzo dużej przepustowości od masztów i nadajników o małej mocy.

Przewidywane nowe usługi będą wykorzystywać infrastrukturę szkieletową oraz powszechną technologię 5G i umożliwią użytkownikom i obiektom „w ruchu” 25 nieprzerwane połączenie z internetem zarówno w środkach transportu miejskiego, jak i wzdłuż korytarzy międzymiastowych, a nawet w powietrzu (np. drony wykorzystywane w logistyce). Oczekuje się, że strefy przemysłowe, korytarze drogowe i połączenia kolejowe będą kluczowymi obszarami dla pierwszej fazy nowych zastosowań 26 . Wykorzystanie niektórych z tych nowych zastosowań będzie wymagało dostępności usług 5G jednocześnie we wszystkich państwach członkowskich, tak aby umożliwić ciągłość usługi ponad granicami oraz wystarczające korzyści skali. Komisja proponuje zatem poniżej wspólny cel pośredni, który zakłada wsparcie wspólnego harmonogramu wdrażania sieci, przedstawionego w planie działania dotyczącym sieci 5G.

W niedawno przeprowadzonym badaniu 27  oszacowano, że pomyślne wdrożenie sieci 5G może przynieść korzyści na poziomie około 113 mld EUR rocznie w czterech sektorach (motoryzacyjnym, zdrowia, transportu i użyteczności publicznej), przy czym korzyści te rozkładałyby się na przedsiębiorstwa, konsumentów i ogół społeczeństwa. Ponadto wdrożenie sieci 5G mogłoby pomóc w stworzeniu w UE ponad dwóch milionów miejsc pracy.

3.3.Poprawa dostępu do internetu na obszarach wiejskich

Na większości obszarów wiejskich i oddalonych dostęp do internetu może odgrywać istotną rolę jako czynnik zapobiegający przepaści cyfrowej, izolacji i wyludnianiu poprzez zmniejszenie kosztów dostawy towarów i usług oraz częściowe zrekompensowanie życia w oddaleniu. Przedsiębiorstwa mogą ograniczać koszty dzięki wideokonferencjom, dostępowi do administracji elektronicznej, handlowi elektronicznemu lub przechowywaniu danych w chmurze. Rozwój obszarów wiejskich i nowoczesne rolnictwo w coraz większym stopniu opierają się na aplikacjach internetowych wspierających turystykę, na monitorowaniu upraw za pomocą czujników oraz wykorzystaniu dronów w handlu i rolnictwie.

Wszystkie gospodarstwa domowe w Europie, zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich, powinny mieć dostęp do minimalnego poziomu łączności stacjonarnej lub bezprzewodowej. Aby łączność ta była uznana w 2025 r. za odpowiednią, konieczne będzie zapewnienie dużo większej przepustowości niż ta, która jest obecnie dostępna. Podczas gdy w Europie rozwija się dziś sieci stacjonarne nowej generacji i mobilne sieci 4G, na obszarach wiejskich odnotowuje się w obu tych dziedzinach duże opóźnienia.

Objęcie zasięgiem ostatnich 5% gospodarstw domowych i przedsiębiorstw nadal pozostaje największym wyzwaniem, lecz w oparciu o rozwiązania bezprzewodowe i stacjonarne możliwa jest racjonalna kosztowo ścieżka modernizacji. Mając na uwadze określone w Europejskiej agendzie cyfrowej cele na 2020 r., połączenia o prędkości 100 Mb/s powinny być dostępne we wszystkich gospodarstwach domowych do 2025 r., a następnie rozwijane w celu zapewnienia większej przepustowości. Cel ten należy postrzegać przez pryzmat bardziej ambitnych planów, zgodnie z którymi na całym terytorium, we wszystkich miejscach, gdzie ludzie mieszkają, pracują, podróżują i spotykają się, należy zapewnić dostęp do internetu mobilnego.

4.Zapewnienie gigabitowego dostępu do internetu na potrzeby jednolitego rynku cyfrowego

4.1.Ramy regulacyjne dostosowane do łączności

Zachęty do wdrażania i rozpowszechniania sieci o bardzo dużej przepustowości na rynkach konkurencyjnych

Przepisy dotyczące widma na potrzeby łączności ruchomej i sieci 5G

UE jako pierwsza rozwinęła technologię bezprzewodową 4G, lecz w porównaniu z innymi zaawansowanymi regionami odnotowała opóźnienia w jej wdrażaniu. Opieszały i fragmentaryczny proces przydziału przez państwa członkowskie właściwego pasma widma ma bezpośredni negatywny wpływ na zasięg sieci bezprzewodowej i jej poziom penetracji w całej Europie. Jeśli ponownie dojdzie do tego rodzaju opóźnień, pomyślne wprowadzenie sieci 5G na rynek europejski będzie zagrożone, podobnie jak wdrożenie nowych innowacyjnych usług.

Oprócz szybszych procesów wyznaczania zakresów częstotliwości dla łączności elektronicznej i jasnych terminów, w których zakresy te mają być udostępnione na rynku, podmiotom inwestującym w szerokopasmowe sieci bezprzewodowe nowej generacji potrzebna jest większa przewidywalność i spójność przyszłych modeli licencjonowania oraz kluczowych warunków przyznawania lub przedłużania ważności krajowych praw do częstotliwości. Chodzi tu m.in. o minimalny okres obowiązywania licencji w celu zapewnienia zwrotu z inwestycji, większą możliwość handlu częstotliwościami i ich dzierżawy, a także spójność i obiektywność środków regulacyjnych kształtujących rynek (takich jak ceny wywoławcze, sposób prowadzenia aukcji, bloki częstotliwości i limity dotyczące posiadanych zasobów częstotliwości [ang. spectrum caps], wyjątkowe rezerwacje częstotliwości lub obowiązki dotyczące zapewniania hurtowego dostępu). Z drugiej strony operatorzy powinni zobowiązać się do skutecznego wykorzystywania przydzielonych im częstotliwości.

Zawarte w licencjach na korzystanie z widma obowiązki dotyczące zasięgu stanowią skuteczne narzędzie, które ma na celu wyeliminowanie luk w łączności bezprzewodowej oraz objęcie obywateli i terytorium Unii wysokiej jakości zasięgiem. Chociaż obowiązki dotyczące zasięgu są już powszechnie stosowane, należy je lepiej dostosować do określonych w niniejszym komunikacie celów na 2025 r., zwłaszcza w odniesieniu do głównych szlaków komunikacyjnych i obszarów wiejskich. Operatorzy muszą być szybko w stanie zbudować gęstsze sieci oparte na nadajnikach o małej mocy. Aby móc wyeliminować lokalne luki w zasięgu (tzw. białe plamy), organy regulacyjne potrzebują dodatkowych narzędzi, np. ułatwiających współkorzystanie z sieci.

Współdzielenie widma, czy to na podstawie ogólnego zezwolenia, czy też indywidualnych praw do użytkowania, może umożliwić efektywniejsze i intensywniejsze wykorzystanie tego ograniczonego zasobu. Jest to szczególnie istotne w przypadku nowych zakresów częstotliwości (fal milimetrowych) przewidzianych dla łączności 5G. Użytkownicy korzystający z widma radiowego w oparciu o ogólne zezwolenie potrzebują większej ochrony prawnej przed szkodliwymi zakłóceniami w paśmie, przeszkody we wdrażaniu punktów dostępu Wi-Fi zostaną usunięte, a użytkownicy końcowi będą mieli łatwiejszy dostęp do współdzielonych połączeń Wi-Fi.

Stymulowanie rozpowszechniania poprzez rynki konkurencyjne, wybór konsumenta i przystępne ceny

Sieci o bardzo dużej przepustowości zapewniają zwrot z inwestycji i szerzej zakrojone korzyści gospodarcze tylko wówczas, gdy są wykorzystywane przez obywateli i przedsiębiorstwa. Wiele różnych czynników ma w tym względzie duże znaczenie, w przepisach należy jednak uwzględnić rynki konkurencyjne i wybór konsumenta. W proponowanym kodeksie użytkownikom końcowym zapewnia się m.in. możliwość korzystania w pełni z przysługujących im praw do zmiany operatora, nawet jeśli zawierają umowę na pakiety usług dostępu do internetu lub usług łączności oraz na inne towary lub usługi (takie jak urządzenia lub treści).

Mimo że główny nacisk kładzie się na wdrożenie i rozpowszechnienie łączności o bardzo dużej przepustowości, nikogo nie należy pozbawiać dostępu do podstawowej łączności. Podczas gdy inne instrumenty polityki lepiej nadają się do wspierania rozwoju sieci na obszarach wykluczonych, wprowadzenie usługi powszechnej będzie miało na celu zapewnienie osobom ze słabszych grup społecznych możliwości dostępu do przystępnych cenowo podstawowych usług w sytuacji, gdy nie są one zapewniane przez rynek.

Przepisy dostosowane do nowych usług łączności oraz do rynku wewnętrznego

Dostęp do internetu umożliwił nowe rodzaje usług online w zakresie łączności, zapewniając pokaźne korzyści dla użytkowników końcowych. Przepisy sektorowe nie powinny prowadzić do zakłócenia konkurencji między tradycyjnymi operatorami a nowymi platformami łączności, lecz powinny w sposób proporcjonalny i niedyskryminujący uwzględniać pozostałe zagadnienia dotyczące użytkowników końcowych w oparciu o odpowiednie cechy usług, o których mowa powyżej. Zarówno usługodawcy, jak i użytkownicy końcowi powinni na jednakowych warunkach odnosić korzyści z prawdziwie wewnętrznego rynku usług, przy czym konieczna jest odpowiednia ochrona w takich dziedzinach jak bezpieczeństwo. Równe warunki działania powinny również służyć temu, by operatorzy sieci nie byli stawiani w niekorzystnej sytuacji w przypadku, gdy świadczą oni również usługi łączności.

Model zarządzania zapewniający stabilność i spójność regulacji prawnych

Skuteczny system zarządzania opiera się na współpracy silnych i niezależnych krajowych organów regulacyjnych, posiadających odpowiednie uprawnienia i pracujących wraz z Komisją w ramach umocnionej struktury instytucjonalnej (BEREC), której powierzono odpowiednie zadania i która może w bardziej uporządkowany sposób wykorzystywać strategiczną wiedzę fachową w zakresie polityki widma radiowego (za pośrednictwem Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego). Wspólnym celem powinno być zapewnienie stosowania nowego kodeksu w spójny, przewidywalny i dalekowzroczny sposób – przy wykorzystaniu doświadczeń i wiedzy fachowej, które zostały zgromadzone przez BEREC i krajowe organy regulacyjne podczas wdrażania obecnych ram – co leży w długookresowym interesie użytkowników końcowych na konkurencyjnym rynku wewnętrznym.

4.2.Plan działania dotyczący sieci 5G

Komisja zaproponowała również plan działania dotyczący sieci 5G w celu wsparcia skoordynowanego podejścia do rozmieszczania infrastruktury sieci 5G, która odegra istotną rolę w przyszłej łączności internetowej w Europie. Stworzy ona zupełnie nowe możliwości innowacyjnych rozwiązań nie tylko w sektorze łączności, lecz również w całej gospodarce i w całym społeczeństwie. Ustanowienie nowej infrastruktury sieci 5G wymaga odpowiedniego poziomu koordynacji działań między państwami członkowskimi oraz między właściwymi sektorami w celu pobudzenia inwestycji. Celem planu działania jest zapewnienie takiej koordynacji w oparciu o szereg ukierunkowanych działań, mających w większości dobrowolny charakter. Wraz z proponowanym kodeksem plan ten powinien dostarczyć Europie narzędzi, które umożliwią uzyskanie pozycji lidera w wyścigu o 5G, co będzie z korzyścią dla jej międzynarodowej konkurencyjności.

4.3.Publiczne wsparcie dla inwestycji

Działania ustawodawcze i regulacyjne mogą przyczynić się do usunięcia barier, zwiększenia zachęt konkurencyjnych, zapewnienia inwestorom większej oraz niższych kosztów wdrażania sieci. Wyznaczone na 2025 r. cele w zakresie dostępu do internetu zostały określone na takim poziomie, aby w dużym stopniu być w zasięgu operatorów komercyjnych. Finansowanie publiczne będzie jednak konieczne do tego, by zapewnić podmiotom prywatnym lepsze uzasadnienie biznesowe dla inwestycji na najtrudniejszych obszarach.

Pochodzące z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych środki na inwestycje w sieci szerokopasmowe były dotychczas zapewniane najczęściej w formie dotacji. W ramach regulacyjnych dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020 wprowadzono natomiast nową możliwość wykorzystania w tej dziedzinie instrumentów finansowych, co podkreślono w komunikacie w sprawie planu inwestycyjnego dla Europy, w którym wezwano do dwukrotnego zwiększenia wykorzystania instrumentów finansowych w ramach tych funduszy. Instrument „Łącząc Europę” oraz Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych zapewniają dostosowane instrumenty finansowe odpowiednio dla małych i dużych projektów w dziedzinie sieci szerokopasmowych lub mogą zostać połączone w celu wsparcia specjalnych funduszy i platform. Pomoc techniczną może zapewnić Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego.

Finansowanie sieci szerokopasmowych w formie dotacji jest często potrzebne na obszarach najbardziej oddalonych, na których w przeciwnym razie taka inwestycja mogłaby być nieopłacalna. Natomiast zapewnienie publicznego wkładu w postaci instrumentów finansowych może przyciągnąć dodatkowe długookresowe inwestycje prywatne, ogranicza bowiem ryzyko krótkookresowe w przypadku wdrażania sieci na obszarach, na których inwestycja może mieć uzasadnienie biznesowe w dłuższej perspektywie. Poprzez połączenie obu form finansowania publicznego na obszarach, które charakteryzują się ogólnym potencjałem komercyjnym, jeśli chodzi o sieci o bardzo dużej przepustowości, dotacje można ograniczyć do minimum niezbędnego do zapewnienia zasadności biznesowej na „nieopłacalnych” podobszarach, maksymalizując jednocześnie zaangażowanie sektora prywatnego na większych obszarach.

Aby jak najlepiej wykorzystać ten efekt mnożnikowy finansowania publicznego, skutkujący inwestycjami mieszanymi w sieci o bardzo dużej przepustowości w całej Europie, państwa członkowskie muszą korzystać z odpowiedniej kombinacji dotacji i instrumentów finansowych oraz z komplementarnych działań między różnymi unijnymi i krajowymi programami finansowania 31 .

Instrument „Łącząc Europę” to instrument unijny ukierunkowany specjalnie na wspieranie sieci transeuropejskich. Obecny budżet tego instrumentu pozwala jednak na wsparcie – wyłącznie przy użyciu instrumentów finansowych – jedynie niewielkiej części projektów dotyczących sieci szerokopasmowych, a mianowicie projektów innowacyjnych, które opierają się na najnowocześniejszej technologii i mają potencjał w zakresie powielania. Należy uprościć obecne i przyszłe finansowanie unijne na wszystkich szczeblach i zapewnić jego większą elastyczność, tak aby umożliwić tworzenie kombinacji instrumentów finansowych i dotacji. Jako element śródokresowego przeglądu wieloletnich ram finansowych 32 Komisja proponuje wprowadzenie środków mających na celu ułatwienie łączenia europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych we wszystkich dziedzinach, w tym w dziedzinie sieci szerokopasmowych.

Przygotowując programowanie finansowe na okres po 2020 r., Komisja rozpatrzy przyszłe potrzeby w zakresie wsparcia finansowego w ramach różnych unijnych programów inwestycyjnych, biorąc pod uwagę cele wyznaczone na 2025 r.

Krajowe wsparcie publiczne dla inwestycji, które nie odbywa się na warunkach rynkowych, podlega zasadom pomocy państwa zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE. W wytycznych w sprawie stosowania pomocy państwa w odniesieniu do sieci szerokopasmowych przewidziano możliwość finansowania ze środków publicznych budowy sieci, które oferują istotne ulepszenia w porównaniu z istniejącymi sieciami (zasada skokowej zmiany w zakresie dostępności szerokopasmowego internetu). Aby zapobiec ryzyku zakłócenia konkurencji, wprowadzono wymogi dotyczące m.in. stosowania takiego mechanizmu finansowania publicznego, który będzie wywoływał jak najmniej zakłóceń, oraz zapewnienia otwartego dostępu do finansowanej przez państwo infrastruktury.

We wspomnianych wytycznych znalazły już odzwierciedlenie wyznaczone na 2020 r. cele określone w Europejskiej agendzie cyfrowej: uznaje się, że w związku z brakiem komercyjnego wdrożenia sieci o dużej przepustowości pomoc państwa dotycząca skokowej zmiany z podstawowej sieci szerokopasmowej do podstawowej sieci dostępu nowej generacji NGA (oferującej zazwyczaj przepustowość powyżej 30 Mb/s i poniżej 100 Mb/s) przeciwdziała niedoskonałości rynku. W wytycznych przewidziano również dalsze możliwe zmiany skokowe, np. modernizacje (poprzez przedłużenie połączeń światłowodowych, tak by były bliżej użytkownika końcowego) do ultraszybkiej sieci szerokopasmowej o przepustowości co najmniej 100 Mb/s, przy czym w sytuacji, gdy istniejąca lub planowana podstawowa sieć NGA jest już obecna, należy zweryfikować niezaspokojony popyt.

Podczas oceny krajowych planów wspierania sieci o bardzo dużej przepustowości Komisja uwzględni potrzeby i cele określone w niniejszym komunikacie oraz podstawowe dowody świadczące o długookresowym popycie na takie sieci, które mógłby być niedostatecznie zaspokajany przez rynek. Zgodnie z zasadą dobrze ukierunkowanej interwencji państwa, która to interwencja ogranicza się do minimum niezbędnego do skorygowania niedoskonałości rynku i osiągnięcia celów stanowiących przedmiot europejskiego zainteresowania, Komisja uznaje za korzystne stosowanie połączonego finansowania w ramach różnych instrumentów finansowania oraz na obszarach, na których prowadzi to do skokowej zmiany w postaci modernizacji do ultraszybkich sieci szerokopasmowych. W ten sposób można ograniczyć ryzyko związane z inwestycjami w sieci o bardzo dużej przepustowości, a tym samym obniżyć koszty ponoszone przez sektor publiczny i jednocześnie zminimalizować wszelkie zakłócenia konkurencji.

4.4.Wi-Fi dla Europy

Dostęp do internetu za pośrednictwem Wi-Fi łatwo łączy wielu użytkowników i wiele samorządów lokalnych już teraz oferuje bezpłatny dostęp do internetu w miejscach publicznych. Komisja pragnie wspierać i zachęcać do zapewnienia bezpłatnego bezprzewodowego dostępu obywateli do internetu we wszystkich miejscach świadczenia usług publicznych (np. obiektach administracji publicznej, szkołach, bibliotekach, muzeach, placówkach ochrony zdrowia, parkach i placach publicznych), w celu lepszej integracji społeczności na jednolitym rynku cyfrowym, aby dać użytkownikom przedsmak społeczeństwa gigabitowego, podnieść poziom umiejętności cyfrowych i uzupełnić usługi publiczne świadczone w tych miejscach.

4.5.Środki towarzyszące służące wspieraniu dostępu do internetu i konwergencji

Osiągnięcie celów w zakresie łączności internetowej w Europie będzie również wymagało aktywnych strategii krajowych i regionalnych opartych na krajowych planach dotyczących dostępu szerokopasmowego 33 . Istotne jest zwiększenie przejrzystości planowania, wzmocnienie wielopoziomowego zarządzania oraz zapewnienie wymiany najlepszych praktyk, co zapewni korzyści zarówno dostawcom infrastruktury, jak i organom publicznym i użytkownikom sieci.

Jak wynika z inicjatywy „Łączność w społecznościach” 34 , uruchomionej przez Komisję w 2014 r., lokalni i regionalni decydenci wykazują duże zainteresowanie zwiększoną współpracą między publicznymi i prywatnymi podmiotami z sektora łączności, większą pomocą techniczną oraz lepszą wymianą najlepszych praktyk i dostępnych narzędzi. Mapy istniejących i przyszłych sieci również zapewniłyby organom publicznym na wszystkich szczeblach lepszy wgląd w niedoskonałości rynku i luki w łączności, a także dałyby możliwość podejmowania dobrze ukierunkowanych inicjatyw publicznych. Osiągnięcie sukcesu wymaga również zaangażowania organów w zachęcanie obywateli do aktywnego uczestniczenia w działaniach w środowisku cyfrowym.

Aby ułatwić skuteczne wykorzystanie środków z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, przydzielonych na projekty dotyczące sieci szerokopasmowych, Komisja zaproponowała ustanowienie unijnej sieci biur kompetencji w zakresie łączności szerokopasmowej (BCO) 35 . Sieć ta ma na celu przyspieszenie wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi/regionami oraz zapewnienie wsparcia technicznego w zakresie sposobów skutecznego inwestowania w projekty dotyczące sieci szerokopasmowych, w razie możliwości z jednoczesnym wykorzystaniem instrumentów finansowych.

Ograniczenie kosztów robót inżynieryjno-budowlanych – które stanowią nawet 80% kosztów inwestycji w sieci szerokopasmowe – mogłoby ułatwić rozwój łączności szerokopasmowej. W dyrektywie 2014/61/UE 36 (dyrektywa w sprawie ograniczenia kosztów sieci szerokopasmowych) dąży się do zwiększenia stopnia współkorzystania z istniejącej infrastruktury technicznej i ponownego wykorzystania tej infrastruktury w różnych sektorach (energetycznym, transportu itp.) oraz do ułatwiania tworzenia efektu synergii w zakresie robót budowlanych; ponadto zgodnie z dyrektywą wszystkie nowe lub odnowione budynki powinny być przystosowane do łączy szerokopasmowych. Efekty synergii i współpraca między służbami użyteczności publicznej wzbudzają coraz większe zainteresowanie innych sektorów i przynoszą już dobre wyniki. Komisja wzywa państwa członkowskie do szybszej transpozycji i zapewnienia skutecznego wdrożenia wspomnianej dyrektywy, tak aby móc w pełni wykorzystać potencjał zawartych w niej środków, zwłaszcza synergii między sektorami.

5.Podsumowanie

Znaczenie dostępu do internetu można dziś przyrównać do znaczenia energii elektrycznej dla drugiej rewolucji przemysłowej, dla gospodarki i dla społeczeństwa. Łączność internetowa o bardzo dużej przepustowości jest niezbędna do tego, by uwolnić kolejną falę konkurencyjności i innowacji oraz umożliwić europejskim przedsiębiorstwom i obywatelom korzystanie w pełni z jednolitego rynku cyfrowego. Celem niniejszego komunikatu oraz środków towarzyszących jest wyposażenie Europy w narzędzia niezbędne do realizacji tych założeń.

Komisja zachęca państwa członkowskie, aby – w ścisłej współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami – wspierały politykę i działania regulacyjne oraz zapewniały wsparcie finansowe, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wizji europejskiego „społeczeństwa gigabitowego”, o której mowa w niniejszym komunikacie. Komisja wzywa również:

-Radę Europejską i Parlament Europejski do poparcia strategicznych celów dotyczących dostępu do internetu na jednolitym rynku cyfrowym;

-Parlament Europejski i Radę do sprawnego przeprowadzenia procesu legislacyjnego dotyczącego towarzyszącego wniosku w sprawie europejskiego kodeksu łączności elektronicznej, tak aby osiągnąć porozumienie polityczne do końca 2017 r., a wdrożenie w państwach członkowskich – na długo przed 2020 r.

Komisja sporządzi sprawozdanie z postępów w realizacji inicjatyw przedstawionych w niniejszym komunikacie w ramach regularnej sprawozdawczości dotyczącej jednolitego rynku cyfrowego.

ZAŁĄCZNIK

Zapewnienie wysokowydajnego połączenia z internetem na potrzeby jednolitego rynku cyfrowego

(1)  Przykładowo serwisy społecznościowe, gry mobilne, aplikacje i strumieniowa transmisja wideo, trwająca cyfryzacja działalności gospodarczej i usług publicznych, oparte na IP aplikacje do prowadzenia rozmów lub przesyłania wiadomości tekstowych, a także zdalne przechowywanie i wyszukiwanie danych dla konsumentów i przedsiębiorstw.

(2)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 19 stycznia 2016 r. „W kierunku aktu o jednolitym rynku cyfrowym” ( 2015/2147(INI) ).

(3)

Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 28 czerwca 2016 r. (EUCO 26/16).

(4) 5G oznacza nową generację technologii sieciowych oferujących perspektywy dla nowych cyfrowych modeli gospodarczych i biznesowych.

(5) Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej europejski kodeks łączności elektronicznej.

(6)

Komunikat Komisji „5G dla Europy: plan działania”.

(7)

Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego: zasięg stacjonarnych podstawowych technologii dostępu nowej generacji (o prędkościach pobierania danych rzędu co najmniej 30 Mb/s).

(8)

O prędkościach wynoszących co najmniej 2 Mb/s.

(9)

Stowarzyszenie GSM: http://www.gsmamobileeconomy.com/GSMA_Global_Mobile_Economy_Report_2015.pdf , s. 8 i 13.

(10)

W oddzielnych raportach przygotowanych przez firmy Ericsson, Cisco, GSMA i Gartner przewidziano ogromny wzrost liczby takich obiektów podłączonych do internetu. Zob. sekcja 2.2 towarzyszącego dokumentu roboczego służb Komisji.

(11)

„Sieć o bardzo dużej przepustowości” oznacza sieć łączności elektronicznej, która albo składa się w całości ze światłowodów, przynajmniej do punktu dystrybucji w miejscu dostarczania sygnału, albo może zapewnić w normalnych okresach szczytu wydajność, która będzie podobna pod względem dostępnych szerokości pasma dla łącza „w dół” i „w górę”, odporności, parametrów związanych z błędami, a także pod względem opóźnienia i jego zmian. Wydajność sieci można uznać za podobną, niezależnie od tego, czy doświadczenie użytkownika końcowego różni się ze względu na z natury różne właściwości medium transmisyjnego, za którego pośrednictwem sieć łączy się ostatecznie z urządzeniem końcowym sieci.

(12)

 Światłowód przekazuje sygnały z prędkością światła, a jego zasięg, jeśli chodzi o wysokiej jakości łącza symetryczne, wynosi dziesiątki kilometrów. Efektywny zasięg najbardziej obiecujących technologii zwiększających przepustowość po kablach miedzianych wynosi obecnie około 250 m, zatem pozostała część sieci opiera się na medium światłowodowym. W ulepszonych sieciach kablowych (HFC), w których w celu zwiększenia wydajności stosuje się standard DOCSIS, światłowód wykorzystuje się przynajmniej do tzw. węzła optycznego.

(13)

Tzw. sieć dosyłowa. Zob. pkt 4.3 planu działania dotyczącego sieci 5G.

(14)

Konsultacje społeczne trwały od dnia 11 września do dnia 7 grudnia 2015 r. Pełne sprawozdanie podsumowujące dostępne jest na stronie: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/full-synopsis-report-public-consultation-needs-internet-speed-and-quality-beyond-2020 .

(15)

59% respondentów twierdzi, że w 2025 r. będzie potrzebować prędkości pobierania danych powyżej 1 Gb/s za pośrednictwem łączności stacjonarnej; tylko 8% respondentów twierdzi, że w 2025 r. będzie potrzebować prędkości pobierania danych poniżej 100 Mb/s.

(16)

Duża liczba respondentów przypomniała o znaczeniu prędkości przesyłania danych oraz o znaczeniu symetryczności.

(17)

Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Luksemburg, Słowenia, Szwecja; zob. rys. 22 i 23 w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji.

(18)

Zob. sekcja 3.2 towarzyszącego dokumentu roboczego służb Komisji.

(19) Gigabitowy dostęp do internetu należy rozumieć jako opłacalny, symetryczny dostęp do internetu, w którym prędkości dla łączy „w dół” i „w górę” wynoszą co najmniej 1 Gb/s.

(20)

Działania na rzecz otwartej edukacji: innowacyjne nauczanie i uczenie się dla wszystkich dzięki nowym technologiom i otwartym zasobom edukacyjnym, COM(2013) 654.

(21) Przedsiębiorstwa w wysokim stopniu wykorzystujące technologie cyfrowe, takie jak elektroniczne udostępnianie danych bądź media społecznościowe.

(22)

Zob. sekcja 2.2 towarzyszącego dokumentu roboczego służb Komisji, gdzie wykazano, że w sektorze telekomunikacyjnym popyt jest odpowiedzią na podaż oraz że ograniczone prędkości dla łączy „w dół” i „w górę” mogą ograniczać formy użytkowania i rodzaje aplikacji, które w innej sytuacji mogłyby być dostępne.

(23)

Obejmujące przykładowo: szkoły podstawowe i średnie, dworce kolejowe, porty i lotniska, budynki organów lokalnych, uczelnie wyższe, ośrodki badań, gabinety lekarskie, szpitale i stadiony.

(24) Zgodnie z proponowanym kodeksem.

(25)

Sieć 5G będzie w niezakłócony sposób współistniała z już stosowanymi technologiami uzupełniającymi, służącymi przykładowo do łączności krótkiego zasięgu pojazd-pojazd i pojazd-infrastruktura (ITS-G5). 

(26)

W przypadku szlaków komunikacyjnych, jak również w zależności od rozpatrywanej usługi transportowej, będą brane pod uwagę trwające inwestycje w technologie C-ITS, przy jednoczesnym zapewnieniu koordynacji działań z właściwymi zainteresowanymi podmiotami; działanie 4 w planie działania dotyczącym sieci 5G.

(27)

Identyfikacja i obliczenie kluczowych danych społeczno-gospodarczych w celu wsparcia strategicznych planów wprowadzenia sieci 5G w Europie, SMART 2014/0008.

(28)

Zgodnie z definicją: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/European_cities_%E2%80%93_the_EU-OECD_functional_urban_area_definition .

(29)

Autostrady, drogi i koleje krajowe, zgodnie z definicją transeuropejskiej sieci transportowej.

(30)

Na podstawie badania przeprowadzonego przez Analysys Mason (SMART 2015/0068) i szacunków Komisji. Zob. sekcja 4.4 towarzyszącego dokumentu roboczego służb Komisji.

(31)

Więcej informacji na temat komplementarności między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi a Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych znajduje się na stronie: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/thefunds/fin_inst/pdf/efsi_esif_compl_en.pdf  

(32)

Plan inwestycyjny dla Europy: Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych zostanie przedłużony po sukcesie w pierwszym roku stosowania ( IP-16-1933 ) oraz nowe wytyczne dotyczące łączenia europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z EFIS ( IP-16-329 )

(33)  Informacje na temat rozwoju krajowych planów dotyczących dostępu szerokopasmowego są przedstawiane przez Komisję w sprawozdaniach Komisji w sprawie postępu cyfrowego.

(34) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/connected-communities-initiative Więcej informacji na temat inicjatywy „Łączność w społecznościach” znajduje się na stronie: .

(35)

Więcej informacji na temat inicjatywy dotyczącej biur kompetencji znajduje się na stronie: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/broadband-competence-offices .

(36)  Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/61/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej.